Na twee eeuwen opent de ‘Vergeten grensweg van Arendonk’ voor wandelaars Publiek ontdekt voor het eerst de verborgen route tussen grenspalen 204 en 205
Op zaterdag 15 oktober openden gedeputeerde Kathleen Helsen (provincie Antwerpen), schepen An Hermans (Arendonk) en burgemeester Annemieke van de Ven (Reusel-De Mierden, NL) een nieuwe wandelweg in Arendonk.Bijna tweehonderd jaar lang lag deze weg te sluimeren in archieven. In 1836, net na de Belgische onafhankelijkheid, reserveerde gemeente Arendonk een vier kilometer lange strook voor een weg, precies langs de Nederlandse grens. Mettertijd verdween de strook onder de begroeiing en raakte in de vergetelheid. Toen medewerkers van provincie Antwerpen en gemeente Arendonk een tijd geleden op het bestaan ervan stootten, is beslist om de plannen van toen alsnog uit te voeren.
“Het voelt heel bijzonder om deze weg na twee eeuwen schemerbestaan te kunnen openen voor het publiek”, vertelt gedeputeerde Kathleen Helsen. “Het nieuwe bospad loopt dwars door een gebied waar stilte, groen en velden heersen. Je wandelt hier letterlijk net naast de grens. Zo kun je onderweg speuren naar de oude grensstenen. Vanuit het gebiedsprogramma ARO zoeken we originele manieren om mensen het landschap in Arendonk, Ravels en Oud-Turnhout te laten ontdekken. Deze verborgen grensweg is een prettige verrassing.”
In 2018 stootten medewerkers van provincie Antwerpen en gemeente Arendonk per toeval op het bestaan van degrensweg, die in de 19e eeuw voorzien was tussen grenspalen 204 en 205. Een speurtocht in oude archieven en bij de Grenscommissie volgde en bracht de geschiedenis van de weg stukje bij beetje aan het licht.
Vanuit de gebiedswerking ARO lieten provincie Antwerpen, gemeente Arendonk en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete intussen een wandelpad blootleggen op de strook voorzien voor de historische grensweg. Het pad is nu opgenomen in de nieuwe wandelroutekaart van Toerisme Provincie Antwerpen en sluit met de twee nieuwe knooppunten 98 en 99 bovendien aan op het Nederlandse wandelnetwerk.
“De Vergeten Grensweg is zeker een aanwinst voor het lokale wandelroutenetwerk”, beaamt An Hermans, schepen van Toerisme in Arendonk. “Het nieuwe wandelpad verbindt enkele bestaande trajecten met elkaar. Toerisme Provincie Antwerpen tekende intussen al een grensoverschrijdende wandeling uit langs bos, veld en heide, die we vanuit Arendonk met een nieuwe flyer graag mee promoten. Met de nieuwe route ontdek je een stuk van de grensweg en verken je zowel de Nederlandse als de Vlaamse zijde ervan.”
Ook aan de Nederlandse zijde van de grens is er veel enthousiasme voor de vergeten grensweg. In buurgemeente Reusel-De Mierden toonde burgemeester Annemieke van de Ven zich erg verheugd over het initiatief: “Hiermee voegen we een nieuw, mooi verhaal toe aan de al eeuwenoude verhalen uit onze grensstreek.”
Gedeputeerde Kathleen Helsen van provincie Antwerpen, schepen voor Toerisme An Hermans uit Arendonk en burgemeester Annemieke van de Ven uit de Nederlandse buurgemeente Reusel-De Mierden openen officieel het wandelpad langs de Vergeten Grensweg - Copyright: provincie Antwerpen
“Tot eeuwigduerend zigtbaer”
De eerste vermelding van de grens tussen Arendonk en het toenmalige Hooge Mierde dateert uit 1331. Toen verdeelde hertog Jan III van Brabant zijn ‘woestenijen’ tussen de lokale heren van Arendonk en Hooge Mierde. Zoals dat wel vaker het geval is, was de precieze ligging van de grens eeuwenlang een twistappel tussen de gemeenten. Met de onafhankelijkheid van België kregen deze schermutselingen een internationaal belang. Daarom wilden de burgemeesters van beide gemeenten op 16 juni 1835 dit stuk betwiste grens ‘tot eeuwigduerend zigtbaer’ vastleggen op het terrein. Dat deden ze op een redelijk ambachtelijk manier: door twee evenwijdige ploegsneden in de grond ‘nog eenigszins uyt te diepen’.
Pas in 1843, na de Conventie der grenzen tussen België en Nederland, kwamen langs de hele Belgisch-Nederlandse grens de gekende gietijzeren grenspalen. Waar nodig zijn tussendoor kleinere arduinen hulpstenen geplaatst, ter indicatie van de grens.
Wandelen door bos, veld en heide
Tot een heel eind in de 19e eeuw beheerste ‘woeste hei’ het noordkempense landschap, waarop vooral schapen graasden en turf werd gestoken. In 1836 besliste Arendonk om de noordelijke punt van de gemeente te verkavelen voor ontginning. Daarbij voorzag het toenmalige bestuur een strook van tien meter breed om een weg aan te leggen, precies langs de grens. Zo konden Belgische eigenaars en pachters hun kavel bereiken zonder de grens over te steken. Aanvankelijk werden de kavels ontgind voor landbouw, later is er ook naaldbos geplant. Het hout daarvan werd gebruikt in de mijnbouw en bij de aanleg van het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten.
Anno 2022 vind je in de omgeving dan ook een lappendeken van velden, bossen en stukken heide. Er heerst een weldoende stilte. “De streek kent inderdaad vele troeven. Vanuit het gebiedsprogramma ARO zijn we steeds op zoek naar nieuwe partnerschappen, onder meer voor lokale recreatie en toerisme”, zegt gedeputeerde Helsen. “Het is fijn om vastte stellen daar ook vanuit de Nederlandse buurgemeenten belangstelling voor is. Wie weet zorgt deze vergeten grensweg na twee eeuwen vergetelheid wel voor nieuwe grensoverschrijdende verbindingen.” Een medewerker van provincie Antwerpen vertelt de genodigden hoe aan de hand van oude documenten de geschiedenis van de grensweg is achterhaald. Op de voorgrond een van de arduinen hulpgrensstenen uit 1843. Foto: provincie Antwerpen Schepen van Toerisme An Hermans (Arendonk), gedeputeerde Kathleen Helsen (provincie Antwerpen) en burgemeester Annemieke van de Ven (gemeente Reusel-De Mierden, NL) poseren bij hulpgrenssteen 204-e, langs de Vergeten Grensweg. Foto: provincie Antwerpen
PRAKTISCHE INFO
De hele strook van vier kilometer lang ligt tussen grenspalen 204 en 205. De vergeten grensweg vind je tussen knooppunt 90 en grenspaal 205. Langs dit stuk kun je ook speuren naar vijf arduinen grensstenen.
De nieuwe wandelroute van 10 km lang, uitgestippeld door gemeente Arendonk, vind je via deze link. Een gedrukte flyerversie vind je in het gemeentehuis van Arendonk, theehuisje De Wouwershoeve en in andere publieke gebouwen en toeristische infocentra in de buurt.
Parkeren doe je best langs de parkeerzone nabij theehuisje De Wouwershoeve, Lusthoven 58 in Arendonk.
Beleidsverantwoordelijke: Kathleen Helsen, gedeputeerde voor gebiedsprogramma ARO
