Wien Neêrland's bloed door d'âren vloeit, van vreemde smetten, En andr' infecties vrij, en die gedwee 's lands wetten, Al zijn ze soms wat mal, gehoorzaamt; wiens borst (Zijn onbeklemde) gloeit voor Vaderland en Vorst, Die ere hem, die van de grote kamp de ziel is: Het hoofd der Batavieren, Claudius Civilis. Van afkomst Batavier - Romein naar burgerrecht, Zag hij met afschuw hoe de landzaat werd geknecht. Want daartoe was het al in Nero's tijd gekomen; Gestadig was de onderdrukking toegenomen, De bondschap was ontaard in bitt're slavernij ... Toen trad Civilis op. De redding was nabij.
Gekamde koning Canteclaar, hoe geren zie 'k u komen daar, gestapt zo edeldrachtig als Alexander, Attila, of Karloman zijn wederga; heel keizerlijk almachtig!
Gij kraait, terwijl ge uw vlerken slaat, en 't stemgeluid dat henengaat, uit uwe hals gedreven, herwekt het slapend mensendom, het boodschapt hem de dag weerom, de dag, het licht, en 't leven.
Uw vonkelende oge, uw rode kam, een laaiend beeld van vier en vlam, uw zwakke steert, uw sporen, uwe om end om geglimde borst, uw strijdbaarheid, uw zegedorst, uw stem, zo schoon om horen...
wie is er die dat al beschrijft, die, heel in woord en taal gelijfd, doet leven u en waken? Wie is er? Anders geen als gij, heer Canteclaar, die machtig zij uw evenbeeld te maken.
Vaart wel dan: ik ontgeef 't mij, en 'k wil weten dat ik verre ben bij u voortaan ten onderen; gij hebt, o haan, de prijs behaald, kraait koning nu, en zegepraalt, en laat mij zwijgend wonderen!
Een arme heiden boog gedurig voor zijn god, Een houten beeld, reeds oud en, mooglijk, half verrot, Maar door de verfkwast met wat kleuren overstreken. Daar lag hij diep bedroefd op ’t ijvrigst voor te smeken. Ach, zei hij, Huisgod, die mijn vader jaren lang, En ik bijzonder ere, en aan wiens knieën ik hang, Zie toch mijn armoe: ’k heb geen brood om bij te leven, Verschaf mij nooddruft, ach! gij immers kunt ze geven. Te werken heb ik niet, en ’t hongren valt zoo hard; Och wist ge eens bij gevoel, hoe jammerlijk het smart! Een halve daalder slechts zou me immers recht verrijken , Daar had ik alles mee. — ô Laat me niet bezwijken. Zie hier een lege beurs, die leg ik voor u neer; En vul die, ’k ben hier na een half uur rustens weer. Denk, wat ik aan u deed om u mooi op te schikken, Dat ge in die boomgaard niet meer vooglen zou verschrikken, Maar hier een God zijn, die, bezat ik geld als zand, Bewierookt worden zou, zo goed als een in ’t land. Zo sprak hij, en vertrok vol eerbied in ’t verwachten, En keerde een poos daarna, vervrolijkt van gedachten; Hij at, verzekerd van een kleine handvol geld, En had het bakkerswijf daar weer op uitgesteld; Ja zelfs ook onderweg zich schoenen laten meten, En was zijn armoe in de zoete hoop vergeten.
Nu kwam hij weer. — De beurs was plat, en niet een duit, Hij schudde wat hij kon, geen enkel’ viel daar uit. Nu was hij raadloos en wanhopig. In verwoedheid Grijpt hij de afgod aan: Erkent ge zo mijn goedheid, Gij, onbarmhartig beeld, dus zegt hij, lig daar neer! Nu krijgt gij nooit van mij de minste vriendschap meer. Indien gij nukken hebt, ik ook dan heb mijn nukken. Paf, zegt hij, smijt het om, en ’t valt in duizend stukken; Hij zelf, hij schrikt er van. — Maar ’t glinstert op de grond, Daar liggen patakons bij menigte in het rond! De holle buik van ’t beeld hield geld in zich besloten, En de oopning was voor ’t oog met lood weer toegegoten. Het beeld was redloos weg aan splinters; maar de schat Behield de arme man die ’t lelijk ding bezat.
Mijn vriend, hebt ge ook niet wel een afgod waar ge aan offert; Hetzij dan ’t geel metaal dat ge in uw schatkist koffert; ’t Zij ’t ijdle pronkbeeld van geleerdheid zonder baat, Met stijve staatsamaar en strakgeplooid gelaat; ’t Zij eerzucht, roemdorst, of al soortgelijke grillen Waar we allen meestendeels ons leven aan verspillen; Of wat het zijn mag daar ge uw heil van wacht, wellicht Voor slooft en arbeidt als een eerste en duurste plicht? Och, ieder heeft doorgaans zo’n popje dat hij huldigt, Als waar hij ’t boven God zijn ganse ziel verschuldigd. Ga in u zelf, doorzoek uw boezem en gedrag, En zalig, die er zich geheel van zuivren mag! Weet zeker, dat het u nooit zegen toe zal voegen, Laat af, van voor dat ding in ’t oud gareel te zwoegen, Maar grijp het moedig aan, en brijzel ’t gans tot gruis, Zo komt u van omhoog de ware zegen thuis.
Dat ik van binnen brand, ik ben de eerste niet; dat mij dit vuur verslindt, de laatste zal 'k niet zijn; dat mij de slaap niet vindt voordat door het gordijn de grauwe ochtend sluipt - 't is duizendmaal geschied.
Dat ik tot andren ga, dat alles is om niet; dat ik vergeten zoek bij dans en lach en wijn, het stilt mijn onrust niet zo foltrend is de pijn, die haar afwezigheid eens in mij achterliet.
Nu zij mij dagelijks en nachtlang vergezelt, de schelp van hare hand mijn kloppend voorhoofd koelt, heb ik eensklaps en onverbiddelijk gevoeld, dat zij mij nimmer, nimmer nader werd gesteld als in de uren, die 'k hardnekkig heb geteld, als met de martelgang, waarvan dit vers vertelt.
Wie smalend tot Uw Hutje kwam - Niet ik, gij Kind van Abraham! Ik schenk, uit een oprecht gemoed, De drempel mijner vredegroet!
Gij viert uw Feest, en zit getroost, Te midden van uw talrijk kroost, In schaduw van uw lovertent, Als Mozes u heeft ingeprent. Judea's wijnstok groent hier niet; Olijf, noch vijg teelt ons gebied; Gij gaardet hier, in rauwer lucht, Min weeldrig blad, min zoete vrucht; En toch, gij zit, uw lot getroost, Te midden van uw talrijk kroost; Uw Feesthut staat bij ons geplant, Als eens in 't Palestijnse Land.
Drieduizend malen kwam de zon Terug, waar zij uw jaar begon, En nog bouwt gij uw lovertent, Als Mozes u heeft ingeprent.
Jeruzalem ligt diep verneerd; Des Tempels grondslag omgekeerd; Verduisterd blijft die gloriedag, Toen Isrel beider grootheid zag; Maar eeuwig jong herrijst uw TENT, Bij aller volken tal gekend' Zo vaak de schaal, aan 's hemels boog, Der dagen maat weer effen woog.
WIJ - tasten rond, in 't ongewiss'; Op ONZE wieg ligt duisternis; De stond, dat ons Gods wil hier bracht, Bleef ongevierd; werd niet gedacht!
Maar U heugt, dertig eeuwen door, Dat u Jehova uitverkoor; Dat, als 't geweld u vluchten deed, Een reddend spoor het diep doorsneed; Dat, zonder huisdak, levenslang, Uw schaar zwierf, op haar kronkelgang; Waar Vuur- en Rook-zuil voor haar toog, En 't Man haar spijsde van omhoog. GIJ viert het, tot op deze tijd, Dat zo Gods arm u heeft bevrijd.
Dies breng ik, met oprecht gemoed, Uw Hutje mijne vredegroet. Wie smalend tot de drempel kwam; Niet ik, gij Kind van Abraham!
Een gedicht van Johan Michiel Dautzenburg 1808-1869
Moeder bij der wiege.
‘Ons zijvertrek is alree door de zonne verguld, Hier zijn we nog zacht in schemer en schaduw gehuld, Mijn zoontje rust in zijner wiege zo stil, Dat ik het lieveke liefst nog niet wekken wil.
Vandaag is mijn dromerke jarig. Een keurig tooitje Omgeve en siere mooi zijn schommelend kooitje. Bij zijne ontwaken zal met de geurende rozen Om 't zeerst en best zijn rond gezichtje blozen.
Rijst straks zijn blik verwonderd naar omhoog, Dan zoekt me schielijk alom zijn vorsend oog; O, kon ik met aaien en kussen hem doen verstaan, Dat heden zijn tweede jaar is aangegaan!’
De handige moeder hangt om de wiegenhemel Van kransen en kronen een krinkelbont gewemel En wacht, dat het wichtje van zelve stil ontwake, En blijde bij de glans der bloemen blake.
En schoner schikt zij steeds de geurige schat, Die vervenwisselend blinkt van blad tot blad: Daar opent het bloedje ongewekt zijne ogen - En zie! in 't moederhart is des hemels heil getogen!
Mijne moedertaal, mijne moedertaal. Wat andre komt daarnevens! zwaardgekletter, klokkenklank, snarenspel en minnezang o mijn Neerlands, ja mijn Neerlands dat alles zijt gij tevens!
Mijne moedertaal is de schoonste taal. En zou ze 't ook niet wezen, haar verkiezen zou ik nog, want ze is de mijne toch! O mijn Neerlands, ja mijn Neerlands, wees eeuwig mij geprezen.
Mijne moedertaal, mijne moedertaal. Wie of haar ook kleinere min ik als mijn vaderland, sta ik voor met hand en tand! O mijn Neerlands, ja mijn Neerlands dat hou ik steeds in ere!
Zoals bij 't sneeuwen die vlokskens, verveerd, weiflend en trage vallen op eerd, zo moeten alle gedachten van ons, van uit de hemel van room en dons, dalen op aarde waar alles dooit wat sneeuwwit en droomrig de dingen vermooit.
Droef is de dooi maar als, uitgeblomd, dat donzen droomsel gefilterd komt uit zuivere lagen van wijze grond, kristal is voor de ogen, wijn voor de mond, muziek voor de dichter, drank voor de plant, dan leer ik de lesse van dooi in 't verstand.
Dooi die de vlokskens tot wateren wijdt, dooi die mijn dromen tot daden herleidt, droef zijt ge telkens want ‘lief’ is op aard wat blank als de sneeuw nog zijn dromen bewaart, maar drinkbaar het water der ziel, dat, verreind, door smarten gefilterd naar de harten fonteint.
Zeg eens! - 'k hoor u altijd dromen Van de goede 'oude’ tijd: Zou er.... denk ik dan met spijt, Nooit een goede 'nieuwe’ komen?.... Maak te schande, maak te schande Al die prijzers van 't verleên; Sla de handen flink ineen, Wakkre mannen in den lande: Toon, dat er nog kracht en pit Ons in merg en beendren zit!
Zij het al niet met musketten, Zij het niet met zwaard en lans, Toch blijft ons nog schone kans Om de vijand pal te zetten. Maak te schande, maak te schande Al die vechters voor 't verleên, Sla' weer moedig om u heen Wakkre mannen in den lande! Zorg, dat Vroomheid, Vroedheid, Vlijt, 't Zwaard zij van de 'nieuwe’ tijd.
Zij uw weefgetouw het rapste Van het hele wereldrond; Klieve uw ploeg het best de grond; Blijve uw handelsman de knapste! Maak te schande, maak te schande Frankrijks fijnheid, Englands kracht, Duitslands weten, Ruslands macht... Wakkre mannen in den lande! - Vrank en vrij, en stuur en stout Blijf 'Jong’-Neêrland, als het 'Oud’!
Bind dan, als in vroeger dagen, Naast de driekleur, aan uw mast Niet alleen de bezem vast Om de zee mee schoon te vagen.... Maak te schande, maak te schande Die hem 't oude doel slechts wijdt: Toon, dat hij, in nieuwe tijd, Nog wel béter veegt te l a n d e .... Dat hij nu het éérst en méést 't Onkruid veegt uit hart en geest!
Het is een blijde dag: het wit Der sneeuw is door geen voet gekrookt. De zonneschijn is zuiver goud. De luchten staan van kristallijn. De wind, die door de bomen strookt, Rooft heel hun schat van tintlend rijm. En als een vorst, die door de straten rijdt, Strooit hij juwelen achteloos en wijd en zijd.
Het is een blijde dag: wij twee Gaan dicht en veilig naast elkaar, Met ogen hel van één geluk, En onze schaduws zijn vereend Een wazen koude blauwte, waar De sneeuw in glinstert fel en vreemd. En onze stemmen zijn gebenedijd, Zo klaar en zacht en zoet en vol van zaligheid.
Het is een blijde dag: de lucht Staat strak van onbewogen licht. De sneeuw licht zuiver huiverrein. Wij gaan tezaam, verheugd en stil, Gezicht naast vredig aangezicht, En één van hart en één van wil, En zalig in de blankheid van dit uur. Kortstondig als de sneeuw, maar wit en hel en puur!
Als een mens komt met vriend'lijk ooggekijk, Mond die iets liefs vertelt, Stuur 'm dan niet been: 'keer morgen weer.' Want wat één mens een andre liefs bescheer', Is zonneschijn, die door de wolken welt, Of een geplukte bloem gelijk.
Als zonneschijn, die door de wolken welt, Drijft alle liefs voorbij. Kijk op en zie of weet het niet; Het licht in bleek gewolk vervliet: 't Lieve op een mond, die liefs vertelt, Dort als een bloem, 'n geplukte, ai mij!
O morgen is een bloem een bloem, Maar die ik plukte is dood: En nieuw licht schijnt door wolken heen, Maar 't licht dat ík u wees verdween; En zonder liefs ben 'k nooit, geen nood, Want liefs doen is poëten-roem; - Maar d i t liefs vlood.
Ha, oude Kennis! weer in 't land? Ontzie een Koudkleum, zo 't kan wezen: Mijn levenskerfstof geeft u dra Zes kruisen met een krap te lezen.
En, deed mijn jeugd, min kil van bloed, De citersnaar uw roem gewagen; Gij hebt het loon thans in uw hand - Betaal het aan mijne oude dagen:
Een Feest vergoê, bij 't slot van 't jaar, Wat ons zijn aanvang liet verduren: Moog', door uw hulp, de Waterloo Het eind zien van heure avonturen.
Schenk - schenk ons haast die ZOON terug - De ZEEMAN, daar ons hart voor saagde; Toen - menig zwarte stond! - de dood Zo menig dierbaar hoofd belaagde!
Toen 't groeiend ijs, het dreigend Rif, En de onbetrouwbre luim der winden De schaar, vermoeid van 't werk des dags, In banger nacht geen rust liet vinden!
't Zuidwesten vulle, op uw bestel, Het zeildoek aan de Britse masten, Geplant in 't Neêrlands zeekasteel, Dat Sonda's golven sinds omplasten.
Dat ras de loots, voor Hollands wal De boeg, die huiswaarts ziet, bejegen'! Dan toeft u hier ene erekrans, Als onze Zwervling de ouderzegen.
De Waterloo, een oorlogsschip dat na averij bij Texel zijn reis naar Batavia voortzette
Wij zijn een natie van stavast, niet waar? Ziedaar een trots, waar we onze troost bij zoeken. Nu ja; die predikant staat hier of daar, En onze kunst en wijsheid staat in boeken.
't Is alles even staande, als een pilaar. Wij hebben staande jassen, staande broeken; ‘Die rok staat goed!’ In Frankrijk zou het zijn: ‘Mais cet' habit, mon cher! vous va très bien.’
Wij hebben een staand leger; sta-soldaten; Studenten ook, die knevels laten staan; Een sta-volharding, die niet veel wil baten; Een sta-geleerdheid, die niet voort wil gaan, Maar blijft, waar groot-papa het heeft gelaten; Sta-classici met ijzren harnas aan. Wat nood, indien we ons voetenpaar ontbeerden, Indien wij niet somtijds de pas markeerden?
Maar deze wufte Fransjes, wel bekend, Waarvan ik met een woord reeds heb gesproken: Dat volkje loopt, en draaft, en vliegt, en rent, Dol als een zee, waarin de stormen spoken.
Doch weet gij wat ik zeg? Men lette op 't end! Eenzelfde hel zal voor hen allen roken! Maar wij, wij hebben nooit iets kwaads gedaan, Daar wij zo vast in onze schoenen staan.
Droevige ziel! die geen uitkomst meer weet, Is uwe hope gezwicht? God geeft u tranen tot balsem in 't leed... Broeder! uw lijden wordt licht!
Deed ge uw beminde uwe liefde verstaan, Glipte uit haar lipjes geen woord; Welde er van weelde in haar oogjes een traan?... Makker! uw dageraad gloort!
Werd gij, verdoolde! der deugd weer getrouw; Buigt gij boetvaardig u neer; Biecht gij uw schuld in een traan van berouw?... Heil u! en zondig niet meer!
Mij treffen marmeren tomben niet; neen, 'k Zie ze wangunstig niet aan; 'k Vraag aan mijn vrienden geen ijzer of steen... 'k Wens op mijn graf maar een traan!
Zalig! wie immer aan 't goed dat hij doet, Tranen van meêlij vereent! - Zalig! om wie ooit een lijdend gemoed Tranen van vreugd heeft geweend!
Minka! ach! wij moeten scheiden; Hoor het krijgsklaroen mij beiden, Zie, op gindse vale heiden, Reeds mijn drom geschaard. Treurig zal nu 't licht mij stralen, Wenend zal ik eenzaam dwalen, En zo lang uw naam herhalen, Als mij 't krijgslot spaart. Nooit zal ik van U mij wenden: Midden zelfs in 's vijands benden, Zal ik groeten tot U zenden, Als mijn speerspits woedt. Men'ge maan nog zal verbleken, Eer ik kere uit verre streken. ô Verhoor mijn jongste smeken: Blijf mij trouw en goed!
Minka
Gij, mijn Olis! mij verlaten! Ach! geen troost meer zal mij baten; Elke vreugde zal ik haten, Die zich lachend biedt. Lange nachten, droeve dagen, Zal ik mijne kommer klagen; Alle koeltjens zal ik vragen: "Zaagt gij Olis niet?" Mijn gezang, weleer zoo teder, Zwijgt; mijn oog zinkt treurig neder, Doch zie ik U eenmaal weder, Dan zal 't anders zijn. Schoon ook al de frisse verwen Op uw bruine wangen sterven, Wonden U het voorhoofd kerven, Eeuwig zijt ge mijn!
Daar is een zoeken, Dat woord en daad (Liefst in 't verborgen) Voor 't al moog zorgen, Dat andren baat.
Gij, mijn vriendinne Gij, tal van weken, In zorg verstreken, Gij toondet mij: Die zusterliefde, Die weinig vraagt; Dat innig streven, Om vreugd te geven Wie smarten draagt!
Wie mag beogen Zulk rein genot, In 't aards gewemel Vindt zij een hemel . . . Haar zegent God!
Ne li occhi porta la mia donna Amore, Per che si fa gentil cio ch'ella mira.
Dante Alighieri (1265-1321)
Je fijne gratie mij omwevend Als geuren delicaat, Je geest zo lichtend en zo levend Mijn geest omzwevend, saam opstrevend ..... Je tere vrouwlijkheid, mij gevend Een nieuw geluk nog laat Maar jong en lichtend als een avend Van droom en kleur en koelte lavend, Een avond die héél langzaam duistert, Maar door geen duister wordt ontluisterd ..... Want de avond-Schoonheid wil niet marren: Uit dage-scheiden Zij ontluikt In mane-glans en gouden starren, In blijheid die de vogel tjuikt: Een avond die de nacht weerstaat Tot aan de nieuwe dageraad!
Laat dan mijn avondbeê je danken In zacht koraal van morgenklanken, Alsof mijn ziel pas werd gewekt En nu opééns zichzelve ontdekt, Als zon uit wolken openbrekend, En met een vreemde stemme sprekend, Aan lang verzaamde zingens-stof Ontlenend plots der Liefde lof!
Bij 't rossig, zwaaiend schijnsel der flambouw, Welks walmen tranen teelt bij 't krinklend stijgen, Zie 'k spichtig kegels stijgen, pegels nijgen, Wier blijde blankheid werd tot wenend grauw.
Het dropt, het dropt, van spits tot spits; aanschouw, Hoe langzaam droppen door de droppen zijgen, En, vallend, leven geven aan het zwijgen, En worden tot een zuil bevrozen dauw.
Wat daalt, zoekt wat daar rijst, en welhaast zullen Zij, samengroeiend tot één eeuw'ge zuil, Elkaar omhelzen, en met schors omhullen.
Zó gaat het morgen in het gister schuil; Zó kwam Mathilde mijn gemoed vervullen, En kreeg mijn ganse ziel daarvoor in ruil.
De vorsten spelen 't hoge spel, 't Plunderende, volkenmoordende spel, Waar 't krijt gekozen is, wordt al Wat oogst beloofde Groen weggemaaid; 't Hinderlaagbiedende struikgewas En 't breed gekruinde hout geveld; Bloemrijke villa's en nijvere hoeven geslecht; En vóór de oorlog Is reeds het schone land geschonden, Natuur verkracht.
Dan woedt de krijg op 't leeg gevluchte land. Volken, in vrede wedijverend, Vrienden door kunst en verstand, Vrienden weer na de bedwelming, Storten, waanzinnigen, Opgezweept en verdwaasd Door heersersgeweld en bedrog, Elkander op 't lijf, Trompetten en trommen verdoven 't gevoel; De glorie, vuige deern, Meestbiedenden, meestbloedoffrenden veil, Viert de beestlijke tochten. Uit bloedroes en kruitwalm ontwakend Heet één de zegevierende!
En ginds raapt, welbewaakt, Het keizerskind van 't slagveld Wat kogels spelend op, En lacht.
Koom hier, o goelijk meisje. Gij ziet de velden groenen. Vergun me slechts een reisje, Dat ik uw mond mag zoenen, En uw wangen, uit lust en verlangen. Ay koom wat nader: Want uwe moeder en was niet vroeder. Zij kuste vader.
De duiven trekkebekken. De dieren in de weiden Een lijn te zamen trekken. Wie kan de liefde scheiden Van het leven, de jonkheid gegeven Om te gebruiken? Liefde moet bloeien. Door liefde groeien De boom en struiken.
De gele wolken werden langzaam rood. Dan dacht hij: Nu begint zonsondergang; En keek weer naar de zwaluwen, die zo lang De zon nog konden zien. En dikwijls schoot
De angst door hem heen: Eenmaal gaat moeder dood, Hoe moet het dan? - Eens voelde hij bij zijn wang 'T laag rits'len van een vleermuis, en werd bang, Toen hij 'm van dichtbij zag, grijs, plots'ling-groot.
Dan merkte hij, hoe in zijn afgrond diep Het donker stond en langzaam overliep, En golven duisternis de omgeving vulden;
En dan, op eens, zag hij blauw fonk'len, vlak Tegen de schuine lijn van 't verste dak, Die mooie ster, blank als een nieuwe gulden.
Wie roept er in de nacht? Welk aards gefluister groeit uit de diepten tot gejuich of klacht, welk is die stem slechts hoorbaar in het duister? Wie roept er in de nacht?
Het zwelt, het stijgt; dan wordt het fijn en teder en kaatst als zeepbel op een effen plas; het zweeft, zo licht als een verwaaide veder, over het donker gras.
’t Is het uur dat levens- en liefdedronken, de aarde het hart heeft ener jongen bruid, en nachtegaal in bottende eikenstronken voor ’t eerst van liefde fluit.
Wie roept er in de nacht? De stem der aarde die juicht in hartstocht en in weelde weent! Er springen bloesems open als de gaarde de klacht der bruid verneemt!
De nacht verheelt het wonderlijk gebeuren, de schone pijn van haar ontvangenis, maar als des morgens, door oranje deuren, wijkt koelte en duisternis,
dan trillen duizend blanke silhouetten, over de bruid die bloost, maar helder lacht onder ’t gewelf der bomen, bruidsboeketten ontloken in één nacht!
Soms weent zij uit: dat zij niet meer kan blijven Onbevlekte in verblijven, waar bedreigen Haar offerpijn en floers, waaronder lijven Den Dienst der wrede liefkozing bedrijven.
'k Geloof haar niet, maar neem haar lijfsgewaden. Nog naakt vernederd, smeekt zij de genade Te mogen gaan. Ik spot: ‘Ga zo, mijn gade!’ En sliep in zekerheid... Zij is gaan waden
Door diepe sneeuw en zich aan kuis ijs wonden. Zij dacht rechtuit te vluchten, liep een ronde: Des morgens aan een muur is zij gevonden,
Teruggedragen binnen mijn verblijven, Waar maagden haar bevrozen leden wrijven, Hervoorbereiden voor het feest der lijven.
Licht zij uw geest, dan is u alles licht! De vreugde speelt dan op uw aangezicht, gelijk de lentewind op geur'ge bloemen; ge voelt u moedig, vrijgezind en sterk, gij onderneemt en eindigt reuzenwerk. Licht zij uw geest, dan moogt ge op wijsheid roemen.
Kloek zij uw zin en immer rond en recht, dan buigt ge uw hoofd nooit als een lage knecht voor 't listig logenwerk der goochelaren; slechts voor de waarheid bukt en buigt ge u neer, en mint haar als u zelve, ja nog meer! Kloek zij uw zin, dan ducht ge geen gevaren.
Daad worde uw woord, uw woord zij zacht en goed en uiting van een mannelijk gemoed, dat blaakt voor d' evenmens als 't hart der vrouwen van liefde voor een kind; dan wint ge kracht, dan wordt door u des levens roep betracht. Daad worde uw woord, dan moogt gij tempels bouwen.
Ik mag jou nie lief-hê en kan jou nie haat nie, ik mag jou nie hou en ik kan jou nie laat nie, O, leer mij die bittere strijd te volstrij. En ach, wat daarbinne mij hart so deurkna'e ik wil dit nie mis nie al kan ik 't nie dra'e, die pijn wat genot is en mart'lend verlei. Ik kan jou nie haat en mag liefde nie gewe, so staat 't vermeld in die boek van ons lewe, O, smart, wat verdelend mij hart so deursnij! Ik mag jou nie hou nie en kan ook nie skije so wil 't die sterre se wet van die tije, O, sê mij hoe sal ik die strijd ooit volstrij. En eensaam herhaal ik deur nagte en da'e vergeefs nog en eeuwig die swaarste van vra'e, en voed ik, genietend, die pijn wat ik lij. Ik mag jou nie lief hê en 'k kan jou nie haat nie, ik mag jou nie hou en ik kan jou nie laat nie, O, leer mij die bittere strijd te volstrij!
't Open roosje, rijk van blad, Zei aan 't nog gesloten knopje, Dat aan 'tzelfde steeltje zat: Zie eens, dik onaartig propje, Zie, hoe luisterrijk en schoon Sprei ik al mijn schat ten toon! -
't Knopje zweeg en hoorde 't aan; Maar de middag kwam haar wreken, Deed haar boezem opengaan, En de volle roos verbleken. Hoop en dartelend Genot! Zie uw beeld en 't menslijk lot!
Omdat uw huis niet op de weg van de bliksem lag Maar juist daaraan, schrikt ge op en stierft gij niet. Dit zijn de verborgen wegen, de heerbanen van 't hemels vuur Waaraan wij spelen, sluimren, omstrenglen elkander, ontwaken.
Wat ware mij 't leven als het niet z6 was : dreiging en duisternis, Gloed en angstwekkend geratel en daar ikzelf in, Dromend en peinzend, sluimrend en liefde bedrijvend, Zittend met wijd-open ogen in 't ontzettendste ogenblik, Op de rand van het bed, d'arm om de hals der geliefde.
Eén ding schoner: de Dood als hij gulden aankwam, Staaf van gesmolten goud die ons beiden saamklonk Onwetend slapende op de weg van die Machtigste.
Dat vrij der vorsten naam, door slavenhand In rotsen uitgehouwen, praal! Dat standbeeld en altaar, hun razernij, Het bevend mensdom leer'! De tijd schuurt hunne naam van 't outer af; De mensheid trekt de voet terug, Wen zij een beeld in 't dreigend wezen trapt, En gilt: hier ligt een Vorst! Veel eedler is uw lot, o gij! wiens naam Mijn staam'lend lied eerbiedig noemt, Die naam, die door uw lied vereeuwigd blinkt En leeft en leven doet.
Sarbiewski! ja! 't gedenkstuk dat ge u zelf, En met u zelf, uwe eeuw, uw volk, Hebt opgericht, staat vaster dan arduin En vreest geen ondergang. 't Bewondrend oog ontvalt een eed'le traan, Uw lied ontvonkte 't eerst mijn vuur! - Nu gloeit dit vuur in 't grootser kloppend hart Voor U, en 't geen gij zingt. - Gelijk het land, door hete dorst gescheurd, Wen 't zeeg'nend oog des Eeuw'gen wenkt, De regen drinkt, terwijl de dankbaarheid In rozengeuren stijgt: Zo leefde 't eerst door u mijn dorre ziel. - Ik dronk verrukt die wellust in!... En 't leven dreunde mij door de aad'ren toe: ‘Gij zijt onsterfelijk!...’ Omhoog, mijn ziel!... gij zijt onsterfelijk! Omhoog nu gij Sarbiewski zingt! - Sarbiewski! Ja wanneer ik u betracht, Is alles ziel in mij. Wanneer uw lied, door Engelen benijd, Ter eer des Eeuwgen horen doet Hoe pool aan pool door 's donders stem geschud, Zijn naam al bevend noemt, Dan beve ik. Maar als gij in kalmte God Ook dan als uwe vader maalt, Dan wage ik het, en sla 't gelaten oog In 't dodend aangezicht. -
Gij zingt, hoe God in 't ongenaakbaar licht Der stervelingen lot bestuurt, Hoe eeuwge wijsheid, bij onperkbre macht, Onpeilb're goedheid paart. Gij toont mijn ziel, 't verzadigend geluk Door 't treurig floers des levens heen, Gij ziet van verre op 't rusteloos gewoel Des dwaze sterflings neer. Zo ziet de top van grijzen Carpates, Wen 't eeuwig ijs de morgen voelt, Met woeste grootheid op der volken nacht In volle middag neer. Maar als uw lied, in englenharmonie, Gods eeuwge mensenliefde zing, En d'eeuwge bron der liefde, Jezus, zingt Door Jezus zelf bezield. Dan gloeit, dan leeft in mij het edelst vuur, Aanbiddend sla 'k met u een oog Op hem. Ik voel de weerschijn van die gloed, Ik voel de onsterflijkheid! Als dan uw ziel, met meer dan Seraphs vlucht, Ver boven 't scheemrend licht der zon, In d' oceaan der Godheid zich verliest, Wie volgt... wie zingt u dan? Ge ontvliedt me!... Neen, gij keert op aard terug, Allengskens nader toont zij u, Hoe volk bij volk door 't oorlog ligt verwoest Of door de vrede bloeit. Dan drukt u de eer des vaderlands op 't hart; Hoe gloei ik als uw lied de Pool Te wapen roept, en op onsterflijke eer Door dood en bliksems wijst. Gelijk de Vistula en rots en bos Terneergedonderd met zich voert, En springt omhoog in schuimende triomf, Van bergen toegejuicht: Zoo voer me uw lied op 't bloedig oorlogsveld, Verrukking geeft mijn vuist de dolk; 'k Hoor niets dan u, bij 't dondren van 't geschut, En ben onsterfelijk!- Had zo uw lied geklonken, toen de wraak, In 't land, door God weleer betreên, Barbaren, en met hen, verwoesting, nacht, En eeuwge naarheid zond; De heilige as van Isrels grootste Vorst, Zo groots bezongen in uw lied, Was nooit, ontbloot van helden tegenweer, Door trotse voet vertrapt. Hoe blakend vloog zijn ziel u te gemoet Toen uwe ziel deze aard verliet; Gij wierd zijn vriend, daar waar Orion blinkt, Met werelden omgord.-
Toen rustte op u der Serafijnen oog; De harp van 's hemels Vorsten zweeg, Tienduizend aan tienduizend zwaaiden u Des hemels palmen toe. Ook zij, wie God, in 't sterflijk stof gehuld, het eerst een zaalgend lachje schonk, Zag u, en sloeg, door u te hoog verheft, De onsterflijke ogen neer - En bloosde, als toen de bloem van 's hemels jeugd, Op eeuwge onschuld godlijk trots, Het zaligst woord haar horen liet, dat ooit Een sterfling blozen deed. -
Verheven ziel! kan 't zijn, hebt gij ook daar Bewustheid van dees zang, dit hart?... Sla dan het oog op mij! beziel mijn geest En leer mij uwe toon! - Zo zal dees hand, die door uw zang, het eerst, Nog zwak, 't beschreide speeltuig sloeg, Ook dan, als 't oog niet schreien kan, voor u Nog beven op de lier. -
----------------------------------------------
Sarbiewski - een beroemd Pools Odendichter van Latijnse verzen (1595-1640). Carpathes - het Karpathische gebergte. Vistula - de rivier de Weichsel
Waar rees 't eenvoudigst volk door eigen kracht zo hoog
Waar rees 't eenvoudigst volk door eigen kracht zo hoog, En streefde uit laag moeras tot aan de sterrenboog? Waar bracht een zwakke hoop van ruwe vissersknapen, Gewoon in de open boot op 't hobblig vocht te slapen, Met gene schat, dan met zijn want en vangst bekend, En aan geen tooi, dan die der ruwe pij, gewend, Waar bracht die 't ooit zo ver, dat zwijgend onder 't lijden, En nimmer afgerecht op ridderlijke strijden, Al 't rijk bezit van hem die hunne vrede schond, Hem viel uit de ijz'ren klauw en 't deel werd van hun grond, Dat fijn gesteent' en goud eens aan hun hals mocht pralen, En purper golfde en zijde in hun gewelfde zalen? Waar was dit anders dan in Hollands klein gewest, Zodra de Handel God zijn troon daar had gevest? Daar wies de welvaart zelfs bij 't klinken der trompetten, En 't goud blonk schitt'rend op der krijgeren helmetten, Ja, uit de grond, doorweekt van Spaans en Neêrlands Verrees op eenmaal de oogst van 's werelds overvloed: Geen zee was toen bekend, waar Hollands vloot niet zeilde, Geen wateren zo hol, die niet haar dieplood peilde, Geen oord, waar 't harnas op haar munt niet was aanschouwd, Of hare trouw beproefd, nog zuiv'rer dan hun goud.
Een blanke hemel welft zich over 't land, Waar stoere boeren van de arbeid keren En knapen zingend lopen hand aan hand.
Vast in de vrede, die geen angst kon deren,
Verdonkren de gezichten, die zich keren Van waar de zon nog flauw in 't Westen brandt Achter het hoge bergkam-woud, als speren En bajonetten, dreigend zwart, geplant.
Nu denken die rouw-donkrë aangezichten Om 't zacht verlichte raam in verre laan, Om d'avondspijs, zo vrolijk aangebracht...
Tot bij de dalbocht plots uit vlakte-nacht, Waar, als bouwvallen, vreemd de huizen staan, Laaiende purpergloed ze komt verlichten.
Welk beeld, welk boek, welk lied, En wat voor zang, wat wijs, Ik 't meest geniet, Ik 't hoogste prijs?
Mij gaat 't dáármee als met bloemen, Verzameld tot een blij geheel; Als fraaist van al laat zich geen deel —, Als fraaist laat zich alleen de volle ruiker roemen. En niet slechts lelie, roos en tulp En al wat bloem heet, kwam te hulp En was van dienst bij kleurenschikking: Zou deze ook zonder 't stemmig groen Van mos en blad en spriet voldoen? Waar weeldegloed verrukt, schenkt eenvouds lach verkwikking.
Niets kan er in de tuil gemist, Noch iets er uitgelicht zó boeien zonder 't ander; Meer dan verdragen, mild vervullen doen ze elkander, — En om geen voorrang wordt getwist.
Oktober strooit, bij wind en vlagen, De gele blaadren langs de grond; Reeds koud en huivrig zijn de dagen, En vliegt gij, Zwaluw! hier nog rond? o Vlucht, geliefde! vlucht dees streken, Door al uw zustren reeds ontweken; Zet u in betere oorden neer, De lente is hier al lang verdwenen, De lieve zomer ook is henen, Hier zijn geen schone dagen meer!
Geliefde, vlucht! geen voedzaam koren Staat hier meer op het dorre land; Waar ’t rijk en vruchtbaar was te voren, Vindt gij thans niets dan stuivend zand; Geen plekje gronds bleef uitgezonderd, ’t Is alles naakt en bloot geplonderd, Het woud zelfs schudt zijn hulsel neer. Blijf in dit oord niet langer zwerven Of ligt zult ge er aan honger sterven; -- Hier is op ’t veld geen voedsel meer!
Vlieg heen! men vindt hier op den akker Geen vogel meer die zingen wil, Niets schijnt er levendig, niets wakker, Maar alles is er dood en stil Alleen, op bomen hooggewassen Zit eenzaam soms een raaf te krassen; Alleen, bij ’t windrig, buiig weer, Hoort men van verre een jachtroer knallen, Of ’t rundvee loeien op de stallen; - Hier is op ’t veld geen vreugde meer!
Vlucht, lieve! want nog luttel weken, En dan zal ’t hier zo ijslijk zijn! Dan maakt de winter deze streken Zo naar, zo doods als een woestijn. Dan klemt de vorst met ijzren handen De stromende rivier in banden; Dat stort de scherpe hagel neer, Dan zal de sneeuw natuur bedekken, En haar tot rouwgewaad verstrekken; Dan is hier niets dan weedom meer!
Gij hoort wat plagen, welke rampen Zich hechten aan deez’ ruwe grond; Hoe alles met de dood zal kampen, En vliegt gij, Zwaluw! hier nog rond? o Vlucht, geliefde! vlucht dees streken Door al uw zustren reeds ontweken; Zet u in betere oorden neer; En als de winter is verdreven, En als de schepping zal herleven, Breng, lieve! dan de lente ons weer!
Op de kruisweg van het leven Is zo licht een valse tred, Vrienden, in de grond gezet, Die er nooit wordt uitgewreven; Is zo licht een stap gedaan, Die ons nooit terug laat gaan.
o Wat zijt gij hoog te schatten, Lesjes, die de wijsheid vond, Spreukjes in de vadermond, Waar ik één van op wil vatten; Spreukje, zo vol eigenschap: ‘Wacht u voor de eerste stap'.
Er is geen hartstocht schoner dan de haat, de liefde in een brand van vlammen te vernielen, zodat in gouden gloor ten onder gaat de drang en dorst der zielen.
O vrouw, die ik beminde zonder zoet gevlei, die 'k minde om de nacht, en bij het dagen met handen die aanbaden heb geslagen, 'k ben ver van U en daarom medelij!
En gij zijt zonder mij en door de straten doolt gij alleen, die nu de honger weet, en zo Uw ogen en Uw hart vergaten, zult gij mij kennen in uw duldloos leed.
De zon, de domme doder van de droom liet tussen ons te vaak zijn waarheid lichten, in wilde wanhoop greep gij naar gedichten en las, en van Uw haren proefd' ik het aroom.
Te vele nachten, altijd saamgeklonken in wanhoop die ons drukte als metaal, te vaak als bann'ling aan de weg gezonken slechts denkend aan het niet verkregen maal.
Ach, hoeveel dagen lagen onze hoofden, waarin geen denking zuiver rijpen kon verzaligd op het kussen dat wij g'loofden bleek aureool, dat om ons hoofd zich spon.
En thans te ver van U en van Uw veile panden, de kus van wulpse mond, de gloed van kranke geest, de smaadlach van Uw oog en streling van Uw handen, 0 't schaamteloze schoon, dat huivrend is geweest.
Geweest! Maar neen, maar neen, zolang 't begeren ons hart niet loslaat als zijn lage prooi, zolang zult gij tot mij, of ik tot u wel keren zolang ons spel slechts schendend is en mooi.
Er is geen hartstocht schoner dan de haat die onze liefde slopend zal vernielen wij moeten verder tot het marmerkil TE LAAT waar niets blijft dan gebroken nog te knielen.
Wat vraagt één ziel van de Aard behalve vrede? En vrede schenkt zij nooit, slechts strijd en streven, En kort geluk, gevolgd door snik en beven, - Zij stoort zich niet aan tranen noch gebeden.
Zij doet haar wil, en strooit haar heerlijkheden, En werpt haar bliksems, door geen drang gedreven Dan Macht en Noodlot. Ach, en alle leven Trekt zij weldra in eeuwge nacht beneden.
En toch, zichzelf bemint ze, en ons, haar kindren, Kan zij niet haten, - soms verstaan wij, stralen-Omluisterd, eensklaps haar ontzaglijk Wonder.
't Zien van haar tijdloos wezen doet vermindren Voor altijd onze vrees, want wat ook dale, Zij, wij, zijn een-en-al omhoog en onder.
De Dood zat in u en ge wist het niet, Hij scherpte ’t mes al en ge wist het niet – Gij en uw jonge vrouw, gij schertste en lachte – Hij mikt naar ’t hart en hij mist het niet.
Verwonderd-rond, zacht-vragend kijkt het kind, Het zand-blond kind, met de ogen blauw als zee. En de oudre al wétend Leven; schoon gedwee Van kleine hoop nog, dat hij toch wel vindt Voor 't Eind bevrediging. De al'-oudste, 't wee Van heel een ras in de ogen, staart verblind Van wanhoop 't Raadsel aan .... waar géén van vindt Ooit antwoord .... Vragend: waar verdiende ik mee En allen die daar vóór mij zijn gegaan, Of komen zullen nog, dit leven-wreed? --------------------------------------- Met grote ontroering, die ik vreugde heet, Dank ik de meester, die uit stil bestaan Ophief en beeldde deze Smarten-ziel, Belevend dode doek zo 't hem geviel.
Gij zijt mijn Heer, mijn Vader en mijn Vriend. Als ik misdreef dan deed ik het door u. Ik die misdreef, die van mijzelve gruw, Ik heb misdrijvend u alleen gediend.
Ik die misdreef en die, uw straffen ziend, Staan zal gelijk uw zoon, niet blind, niet schuw, Straf mij en duld dat ik als eenmaal, nu Vóór u zal staan, wel bevend, niet ontvliênd.
Ik hief mijn Beeld zoo hoog dat gij alleen Eraan kunt raken. Brijzel, 't is uw recht. Of duld dat ik, uw kind, het recht en slecht
U overgeef, hoewel verspeeld, toch gaaf. Ik buk het hoofd: ik ben uw knecht, uw slaaf. Gij zult het nooit, nooit in het stof vertreên.
De zonne zond haar stralen uit om d'aarde te vergouden, Die, al te lange tijd verwaaid, verregend en ontverfd, Niet meer aan blijde dagen dacht, maar aan de winterkoude Zich zonder klagen overgaf en stil en willig sterft.
De stralen die op 't bladerdak een wijle wilden rusten, Ze gleden door de takken heen en vonden vuil, versleurd, De kleine groene bladerkens die zij zo gaarne kusten 'Och, arme bruine bladerkens! Wat is er met U gebeurd?'
Maar nauw gevoelt het bladervolk, het slappe, natbetraande, Verloren volk de warmte van de gouden zonnegroet, Of knisperend en knetterend begint het doodgewaande Te leven en te krullen in den koesterende gloed.
Nu lopen alle blaadjes in het zonlicht langs de wegen, Nu dansen zij hun rondedans de mensen voor de voet, Nu ruisen zij hun vrijheidslied de oude bomen tegen, Die weten, dat het bladervolk zo 't elke jare doet.
o Vruchten-lege schaal, o flanken rijk aan reuken die heel de zomer draagt maar niet verzaden zult: nóg komt een kopp'ge bij uw nodende ijlte beuken met hoornen hoofd en dom geduld.
Ik ben 't gekorven hout waaraan geen trossen hangen, tot lucht verijld het hars dat uit de wonden droop. o Vruchtenloze geur, wordt menselijk verlangen ooit goddelijke hoop?
Uit de hut des negers rezen Aan d' Ohio-stroom bij nacht Liedren als Jehova prezen, Toen Hem Isrel offers bracht; En mijn voet gleed trager voort Door het statig sluimrend oord.
Luide zong hij Davids Psalmen, Schoon in slavenboei gekneld; Luide zong hij zegegalmen Van de koninklijke held; 't Vorstlijk harpgezang van 't Oost Ruiste in 't verre Westen troost!
'k Hoorde 't lied, vóór veertig eeuwen Aan de Rode Zee gedicht. Langs de Leidsman der Hebreeuwen Was ze wederzijds gezwicht, Maar van heel 't Egyptisch heir Gaf zij ros noch ruiter weer!
De oren lenende aan die zangen, Werd mijn harte droef te moe: Onbeschrijfelijk verlangen Naar verlossing klonk mij toe Uit de weemoedvolle klacht, Waar zich 't lied in had verzacht.
Zie, 't geviel in de eerste dagen Der gemeente van de Heer: Paulus wordt in boei geslagen; Silas kromt zich naast hem neer - Tot het paar de hoofden buigt, En in banden Gode juicht!
Daar beweegt van schrik zich de aarde, Daar betoont de Hemel hulp! 't Stenen huis, dat hen bewaarde, Davert als een rieten stulp, - Open is 't gesloten graf, En hun ketens vallen af.
Maar wat engel daalt er neder, Die der slaven boeien slaakt? Maar wie schudt het aardrijk weder, Tot verstokt gewisse ontwaakt? Biddend zag mijn blik omhoog Naar der heldre starren boog!
Wie is morgen jarig? - Ik! O! wat ben ik in mijn schik: Maatje was nooit karig; En gewis zal 't morgen weer, Feest hier zijn ter mijner eer. Morgen ben ik jarig.
Keetje en mietje zijn genood, En mijn nichtje Betje, Zie, dat geeft, met Klaartje en mij, En de kleine Suze er bij, Al een heel saletje.
En dan vinden wij voorwaar, Even als verleden jaar, Weer een déjeuneetje klaar; Heden wat een pretje!
Wie is morgen jarig? Ik! O! wat ben ik in mijn schik: Maatje was nooit karig; En gewis zal 't morgen weer, Feest hier zijn ter mijner eer. Morgen ben ik jarig.
Maatje zal op chocolaad Zeker ons tractéren. En zij geeft er wafels bij: Ligt nog andre snoeperij, Wat wij maar begeren.
Als het smullen heeft gedaan, Zullen wij aan 't spelen gaan, Touwtje springen, raadsels raân, En ons amuséren.
Wie is morgen jarig? Ik! O! wat ben ik in mijn schik: Maatje was nooit karig; En gewis zal 't morgen wer, Feest hier zijn ter mijner eer. Morgen ben ik jarig.
Buiten twijfel zal Papa Weer mijn spaarpot vullen. O! 'k ben zo nieuwsgierig naar 't Geen Mama, en Jan en Klaar Mij toch geven zullen..
'k Hoop, Mama een nieuwe doek, En broer jan een prentenboek. Klaar geeft wis een peperkoek; Hé! wat zal ik smullen.
Wie is morgen jarig? Ik! O! wat ben ik in mijn schik. Maatje was nooit karig. En gewis zal 't morgen weer. Feest hier zijn ter mijner eer. Morgen ben ik jarig.
Uit de arbeid komt voort de bloedige strijd. De arbeid is 't die doet de stromen bloed Om de aarde vloeien. In rode damp van bloed Doet haar dampende voortgaan de arbeid.
Zij gaat in 't Al de sterren tegemoet, Waarvan de smart en strijd haar onderscheidt, In wolken van bloed, en tranenbeschreid, In van pijn en rouw nacht en gloed.
De aard is in goudene sterren rood En zwart van stromend, geronnen mensenbloed. De lichamen der levenden een vloot Op der doden stromende levensvloed. En van die levenden geweld'ge dood, Door strijd, van die doden het doden boet.
Ik heb de weemoed van uw stad verstaan. Een stad vol vreugde, zeiden zij die nooit Geneugten weten dan het vlees ontplooit, Vol zoete tastbaarheid en weken waan.
Maar in uw parken geurde uit iedre laan 't Verleden: grootser tuin, voorlang gerooid; En iedre lijst die strekt of rijst of glooit Aan uw paleizen, hing de erinnring aan.
Erinnring aan die grote gouden tijd Toen om uw zonnekoning 't rijk bewoog, Moed en bevalligheid en weelde en vlijt.
Gij woelt, maar overwon niet: laag en hoog Richt over u die Dode; uit perk en boog Beheerst Zijn IJdelheid uw ijdelheid.
Ik wait nait, wat zel 't toch beduden, Dat ik zo miesderig bin; n Vertelster uut olle tieden, Dat gaait mie moar nait uut de zin. 't Is kôld over 't daip en 't wordt duuster, 't Is ales in rust, groot en klaain, De leunen van de badde is dudelk In t heldere woater te zain.
Het oaregste schipperswichie Van zo'n achttien of negentien joar, Dat staait in heur onderliefie, Zai kamt heur stroblonde hoar; Zai kamt het in laange strengen, En zingt zaacht een deuntje derbie, Zai zingt van de laifde en van schaaiden... De snikke vuier net heur veurbie.
De snikjong achter aan 't rouer, Dij röpt 'Goienoavendsoam!' Hai zogt gain liene en gain badde, Hai kikt moar noar t wicht op de proam. Ze zeggen: hai is mit zien hazzens Liek tegen de badde aan goan, En dat haar mit heur zingen Dat schipperswichie doan.
Van honderdduizend jaren her Kwam tot mijn oog de straal van een ster, Hij kuste mij met zijn milde licht, Ik voelde mij leven als in een gedicht, Want wat is tijd?
Meer mijlen ver dan mens verstaat Bewoog mijn oog dat stergelaat,
Ik was nabij haar met mijn blik En ondervond een zoete schrik: Geen ruimte telt!
Tezaam geschapen ster en oog, Eén enkel leven laag en hoog, Zijn wij geworden en voor elkaar, Zij werd door mij, ik werd voor haar: Waar is de grens?
Ik draag en ben het heel heelal. O valse schijn van lichaamswal, Waarbinnen wij schijnen, waarbuiten wij zijn, Omvangende in een gedroomde lijn De oneindigheid!
Aan d' overkant van 't water stonden d' oude huizen. Het water was heel stil, een witte rand van pas gevallen sneeuw lag voor de huizen. 't Was alles broos en fijn, voor strakke lucht met sterren. De huizen stonden oud en stil....van verre kwam dof gedreun: het ruchten van de stad, dan was het, of de huizen nóg groter stilte hield omvat.... Luid kwam, met hard gebel, een tram voorbij gereden.... Toen wisten d' oude huizen niet wat zij daar deden....
Ziele des mensen! Gij zijt als het water: 't Werd uit de boezem Des hemels gebaard; 't Stijgt naar de hemel, Het stort weer ter aard, Eeuwig verwisslend In rustloze vaart.
Stroomt van de steilte De straal naar beneên, Dan stuift hij lieflijk, In wolkende golfjens, Over de vlakte Der berghelling heen; Blank als een spiegel Verlaat hij de rots, Danst hij ter diepte Met vrolijk geklots.
Maar gaan de klippen Zijn stortval te keer, Dan bruist hij grimmig, Met kokende golven, Dan stormt hij trapswijz' In d' afgrond ter neer.
Tussen de rozen Daar henen geslingerd, Glipt hij wellustig In 't bloeiende dal. En alle starren En stralende zonnen Lachen en lonken In 't levend kristal.
Wind is de minnaar Van 't spelende golfje; Wind is de vijand Der argloze baren, Die in haar boezem Zijn aanval begint.
Ziele des mensen, Hoe zijt gij als 't water! Noodlot des mensen, Hoe zijt ge als de wind!
Wat rust ze zacht in 't malse ledekant, Het blank gelaat, in 't kroezelhaar gesloten, Met iets zo fijns, zo zeldzaams overgoten, Als zag ze mij reeds hangen aan de hand Een kindje uit haar edel lijf gesproten! Wat rust ze zacht in 't malse ledekant!
Hoe lieflijk rust de wellustvolle vrouw, Die mij met schoonheid, liefde en maagdenweelde Den ganse nacht gelijk een engel streelde, Die ik, bevruchtend als de morgenddauw, Met mannenkracht en kinderlust bedeelde! Ja, lieflijk rust de wellustvolle vrouw!
Wat rust ze zacht, die parel der natuur, Die schoonheid paart aan edel zielsbehagen, En in de schoot een wereld kan verdragen, Maar toch zo teer verspreidt haar minnevuur. Een lelie geurend tussen dorenhagen... Wat rust ze zacht, die parel der natuur!
’t Gestarnt’, dat de avond wekte in ’t Zuiden Is reeds in ’t spieg’lend meer gezwicht. De maan onthult haar kwijnend licht; En drinkt de balsemgeur der kruiden.
De nacht, reeds half voorbijgesneld, Heeft aller scheps’len oog geloken. De tortel rust, in ’t nest gedoken; De leeuwerik bij zijn gade in ’t veld.
Zijn strelend wiekje omschut de leden Van haar, wier blijd ontwaakte goed Weldra de scheemring met hem groet, In ’t zoet van ’t ogenblik tevreden.
’k Gevoel me alleen: geen sluim’ring houdt Die blikken, die aan ’s hemels bogen De starren volgen. 't Hart, bedrogen Door de aarde, zoekt waar ’t zich vertrouwt.
Waar ’t lieflijk doel van ons verlangen Niet als ’t gevleugeld droombeeld wijkt: Waar ’t zwevend weefsel niet bezwijkt, Waaraan de moede ziel bleef hangen.
Waar, die wij minden, heengevloôn, Gaan treên langs eeuw’ge levensvlieten, En hemelzaligheên genieten, Terwijl wij wenen om de doôn.
Waar, mooglijk uit uw reine vrede Gij, die me eens liefhad, nederziet, En fluistrend mij een troostwoord biedt Op mijn verlaten legerstede.
Toneel der dwaling, schouwplaats der ergernis! Rampzalig aardrijk, vol van begoocheling! 't Mensdom, uw sieraad, 't Mensdom verpest u Alles bedriegt.
Waar vlood de Waarheid? weet gij het, sterflijken? In 't licht der Godheid zien haar de Hemelsen, Boven uw aanval, Vader des leugens, Ver van uw kreits,
Daar Waarheid heerst, daar juichen de Zaligen; Daar leeft de Godheid. Reinheid en vrolijkheid, Rust en vertrouwen woont voor haar aanschijn, Niet hier op aard.
Gij, vriend der waarheid', vriend des Rechtvaardigen! Vermijd deez' aardbol, 't Rijk des geweldigen! 't Onrecht regeert er; kruis en vervloeking Wachten u hier.
Gij komt op aarde, Gij, de Waarachtige! Gij schuwt geen lijden, Redder der dwalenden! Waarheid en zegen welt uit uw boezem, Stroomt uit uw mond.
Gij, 't Licht der wereld, schijnt in de duisternis: De neevlen zwichten; klaarheid en zuiverheid , Straalt om U henen. Leugen en dwaling Smelten voor U.
’t Heelal veroudert, alles verandert ééns: Uw woord is eeuwig, vast uw getuigenis; 't Woeden der eeuwen spilt op dien rotssteen Al zijn geweld.
Gij kent geen vleitaal, kent geen bedekselen: Uw hart behoeft geen tooi, noch bewimpeling; Rein, als uw Godheid, siert het zich zelve, Blinkt het van deugd.
Gij zoekt geen grootheid, vreest geen vernedering: Van 't pad der waarheid, 't spoor uwer heerlijkheid, Lokken U nimmer, laagheid noch eerzucht, Vreze noch hoop.
Geen zucht tot vrede, Gij die ons vrede geeft, Verbergt uw mening. — „ Wee u! gij huichelaars!" Zegt Ge aan de Groten. — „Achter mij, Satan!" Zegt Ge aan uw vriend.
De hel moog woeden, God Hem verlaten zelfs, Nog zegt Hij: „Vader!" — Hoort het, gij hemelen 't Aardrijk beweegt zich. Sidder, gij Hoofdman! Deze is Gods Zoon!
Hij vaart ten hemel! Groot is zijn zegepraal! De Geest der waarheid geeft Hem getuigenis, Petrus, zo kort nog blind voor de heilleer, Predikt het kruis.
De Vriend der waarheid zegent die prediking. Een schaar verdwaalden, zelfs van zijn kruisigers, Eren het zoenbloed. De einden der aarde Vinden genâ.
Nog leeft de waarheid! — Jesus beveiligt haar. Geen vrees, geen kluister kerkert haar zegelied. Spotzucht en laster, alles verspilt zich; Jesus regeert!
Hij is ons gistren, —. heden, — in eeuwigheid, Een Rots, een Heiland; nimmer begeeft Hij ons. Werelden, liegtvrij! Jesus komt weder; Waarheid met Hem.
Gij dan, die in 't naakt de zonde ziet, Die zijn heiligste glans ook in 't beeld verbiedt, Die wilt dat ellende - ellende verrijkt - Ten minste gehuld vóór uw poort bezwijkt, Wat laat gij de geest vol schaamte gaan In de waaiende wereld der vijgenijgenbladblaân? Moest hem niet zediger zorg besteed? Moest hij niet pralen in prachtig kleed?... O, mensen, wij leven niet slechts van brood; En, is de honger de hoogste nood, Daar is ook honger aan kennis. Heil Den lande, waar weelde niet boven uw peil, O wetenschap, klimt; waar elk bewust Voor de levensstrijd staat toegerust; Waar het boek is arbeid, de hamer eer, En de koeherder rijst als kamerheer.
Hervond gij ooit een lint, een bloem, een blad, Een stille erinn'ring aan verleden dagen, 't Vergeten beeld van vroeger vriend of magen, Die ge eens bemind, betreurd, verloren had?
't Is smartlijk zoet: - en bij het treurend klagen, Om wat te snel verdorde op 't levenspad, Plooit soms een lach de wang, van tranen nat, Een dartle lach van lust en welbehagen. -
Wist zo mijn luit, in 't lied U opgedragen, De Erinn'ring aan 't verleden op te dagen, Van 't schoon Verleden, dat ik nooit vergat,
Licht zoudt ge, als vroeger in Minerve's stad, Met blanke hand een traan uit de ogen vagen, Om met een lach te staren op dit blad.
Een gedicht van Henriette Roland Holst-van der Schalk 1869-1952
't Is nu de kentertijd
't Is nu de kentertijd dat de vrouw naar nieuw levenswater glijdt; diep water, waarin bare' als Bergen klimmen; wijd water, en ver aan de verre kimmen verwaast vredes zacht-bloeiende kust. 0 Maatschappij, gij zee, die kent geen rust, uit de luwe kreken van het verleden zwemt de vrouw naar uw ruwe machtigheden. Het is nu ook de tijd dat het vrouwen-gemoed kentering lijdt: uit de vloeibare lusten en aandriften, verhardt zich daarin 't vast-bewuste, als in oer-oude dagen d' aard' uit vloeibaarheid vormde vaste lagen, of als nog heden in 't heelal telkens uit gasse' ontstaat een vaste bal, een nieuwe kern, een donk're levensbeker. — Zoo stolt zich nu natuur, die vlottender en weker was in de vrouw, vol van 't oer-element instinkt, tot verstand dat zichzelve kent en het gebied tot aan zijn verste transen afzoekt met eigen glansen.
Waarom verwelkt de roos zo ras? Zei Jantje, och of 't anders was! God wierd ook, dunkt me, meer geprezen, Zo 't roosje langer bleef in wezen.
Al denkt ge, dat ge 't wel doorziet, Mijn lieve Jan! het is zo niet. De Schepper weet het best van allen, Waarom 't zo schielijk af moet vallen; En wil ook, dat ge gadeslaat, Hoe ras het aardse schoon vergaat. De schepper, die 't ons past te vrezen, Wordt door bedillen nooit geprezen.
Trots op het witte ros, dat buigt gedwee, Verheft hij zich, de Sultan, met gebaar Van heerschappij, en angstig deint de schaar In 't vale schemerlicht van de moskee.
En door de ruimte ruiht een bange beê Tot hem, de heerser, aan wiens voeten daar Een mensenhoofd geveld ligt, met gestaar Van brekende ogen in een macht'loos wee.
De blanke zuilen stijgen stil omhoog, En bevend droomt het licht in de gewelven, Neerzind'rend wil 't de mensenzee bedelven.
Twee ranke lampen dalen van de boog, En werpen witte reinheid om zich henen... Steeds momm'lend waart alom het doffe stenen.
Ik ken geen schoner kleuren Dan die van 't Hollands bos In bruine najaarsdos; Ik ken geen zoeter geuren, Dan die uit droge mos, Uit geelrode eikenbladeren En varenkruid dat bloeit, Mij op het koeltje naderen, Dat met mijn lokken stoeit.
Ik ken geen schoner zangen Dan vink en lijster slaakt, Bij 't morgenlicht ontwaakt, Eer hen de strikken vangen, Door al wat zingt gewraakt: De wildzang uit de twijgen Met vochtig rag omstrikt, Dat, als de dampen stijgen, Met perels blijft bestikt.
Ik ken geen schoner luchten Dan waar de herfst mee praalt, Als 't zonlicht nederdaalt En dorpen en gehuchten In goud en kleuren maalt. Dan rijzen blanke rotsen En donkre bergen op, Begroeid met ruige bossen, Verguld aan rand en top.
Dan spelen alle verven Dooreen met stille pracht, Tot dat ze, schoon en zacht, Versmelten en versterven, En zeggen: ‘Het wordt nacht! Weer is een dag vervlogen; Welhaast een jaargetij: Een jaar gaat voor uwe ogen, Gelijk een damp voorbij.’
Toornige vreugde doet mij rechtop gaan dwars door de herfstige plantsoenen waar in het nat verwilderd gras rillend naast de zwarte plas een troep verregende kalkoenen verworpen, onheilspellend staat.
De wind schuift in de glazen wolken lichtende wakken hemel open en wervelt glinsterende kolken omhoog uit gele bladerhopen. Als gevallen englen hokken door geen zon meer te verzoenen in een somber dreigend mokken daar mijn broeders de kalkoenen.
Er schuilt in al de dingen, die ik zing zo'n wondre zin die weinigen beseffen zullen, in hun stil-leven dat zó effen henenvloeit, zonder droom noch mijmering.
0, zangen van mijn Ziel! ik zeg mijn leven rein uit in uwe gelukzaligheid, omdat elk lied, altoos een nieuwer streven, een breder Passie om mijn slapen leit.
Uw zoet geluid, dat om mij heen komt spelen met balsemklanken, die mijn oren strelen, 't ruist al de jeugdge schoonheid van mijn hert!
Groot is uw doel, mijn zang : Een jeugd van weelde,- maar ook van smart, - 't herscheppen met die beelden die mij omruisten sinds ik Dichter werd!
Sibylla, aangebeden kind - zoo wispelturig als de wind - die louter zielenvreugde vindt met herten doen te smachten, die gij door uwe schoonheid blindt en aan uw zegekarre bindt, terwijl ge toch geen een bemint, hoe zij naar u ook trachten.
Is ‘t niet uw blauwig ogenpaar, uw blond gestruiveld fulpenhaar, uw stem, als ene harp zo klaar, die ieders ziele vangen? ik weet niet, maar ik word gewaar, en waar ik ben, en waar ik vaar, dat ik toch altoos, altoos naar uw liefde blijf verlangen.
Eens, 't was in 't schone jaargetij, ging ik zo zalig naars uw zij; uw beeld versmolt zich gans in mij: Ik wou u min betonen! Gij lachtet, hiet het gekkernij, doch waart zo goedgezind en vrij, om mijne liefde, uit medelij, met gene spot te lonen.
Bevallig meisje, is ‘t mijn schuld, dat steeds mijn hert, met u vervuld, geen ander beeld dan ‘t uwe duldt? O, 'k heb het God gezworen: Dat ik, waar ge u ook wenden zult, hoe ge uw englenneusken krult, u volgen zal met mijne huld', al moest ik gaan verloren!
Sibylla, godgewijde meid, eens daagt de hemelse eeuwigheid voor allen die, in zedigheid, met ‘t hert vol liefde leven! O, als uw ziel van ‘t lichaam scheidt, moog dan in ‘t licht, dat zij verspreidt, mijn geest, vol vuurge tederheid, lofzingend, juichend zweven!
Hij wist met kalme angst hoe alles moest Leven. Voortleven, zalig of verdoemd. Niets wordt vernietigd, spoorloos verwoest: Een geur, een toon die in de stilte zoemt,
Iets blijft, hoe ook verijld, versteend, verbloemd, Leven moet alles tot in eeuwigheid. Geen sluimering, geen min, geen dood verzoent De kruistocht redeloos door ruimte en tijd.
De doden rusten niet, gezweept tot feesten Waarin zij ijdel trachten te bezwijmen Tot redding uit de onduldbare geheimen.
En ieder zwervling is omzwermd door geesten; Nooit worden wij eenzaam en nooit met rust gelaten aan een beek, een graf, een kust.
Lief beekje dat daar kronkelt, En zachtjes murm’lend vloeit, Zo aangenaam verdonkerd Door ’t lommer dat hier groeit! Ik zet mij onder de eiken Op ’t zwellend oevermos, Geen zorg kan mij bereiken Hier in dit zalig bos.
Ik zie door 't windj' u strelen, Het krult uw oppervlak, 'k Hoor 't in de takjes spelen Van ’t groene schomm’lend dak. Een vogel schommelt mede, Zingt onderwijl zijn lied, ’t Is of hij, wel te vrede, Zijn beeld in 't water ziet.
Hoe geuren Eik en Berken! Wat is 't hier koel en fris! Hier voelt zich 't hert versterken Dat mat en dorstig is. Hoe lavend is dit water! - ô Welk een teug! - Het leeft! Men hoort van ver 't geklater Der bron, die 't leven geeft.
Hoor! welk een statig ruisen Van waterval bij val, Fontein en springbron bruisen; ô Welk een zalig dal! Hoe rijk in koele stromen, Hoe eenzaam en hoe stil, Of niets het lied van bomen En water storen wil.
Verhit, en moe van ’t dwalen, En schier van dorst verstikt, Kwam ik hier adem halen En werd geheel verkwikt; Mijn liefde en eerbied groeien Voor U, ô God! wiens hand Die beekjes zo doet vloeien Door dit gelukkig land.
Leid, waterrijke streken, Leid, koel beschaduwd oord, Mij tot de volle beken Van Jesus' liefde voort. Daar ’s lafenis en krachten Voor ’t hart dat Gode leeft; Dat dorstig moet versmachten Bij al wat de aarde geeft.
Naar deze herfst had ik ontroerd gewacht Als naar een nacht van zwoel-doorgeurde dromen: Naar 't koele licht en naar de gouden bomen In grauwe nevel langs de smalle gracht.
De dagen waren vreemd van vege pracht, Een felle gloed scheen alles te doorstromen: De bloemen baarden huivrend-zoete aromen En wrede kleuren, bont en brandend-zacht.
En als ik trad onder het droeve woeden Van stilte en weelde en lust de dood gewijd Voelde ik een beven door mijn leden spoeden,
Maar ook, diep in mijn ziel die bang-verblijd De rijkdom dronk, het mateloze bloeden Van schrijnende angst en hete onzekerheid.
O wij lopen in onz' gebondenheid, Met onze illusie van vrij-wils-bestaan, Hoog en onkrenkbaar 't leven gadeslaan, En hij die de gebondenheid altijd
Voelt, maar dat leed alleen zichzelf belijdt, Speelt zijn illusie koel en wèl-berâen, Meesterlijk, met de vreugd van 't wel-gedaan Komedianten met zijn menslijkheid.
Maar wie, d'illusiedronknen, altijd weer Dromend, vergeten dat ze illusie is, Dat zijn de Vrijen, wie hun spel zo zeer Ernst is dat het onsterflijke errenst is.
En uit het Leven dat de Illusie wil, Stroomt hun oneindge Kracht, oneindge Wil.
Wij dragen hem uit: zijn tijd is daar. Breng aàn uw kransen Van schone gedachten En daden; laat glansen Wat ge onder hem wrocht als hulde op zijn baar; Zacht roeme Uw mond zijne weldaân; elk woord zij een bloeme Voor 't dode Jaar.
De middernacht laat hoog in de lucht Zijn sterren branden Bij de uitvaart des doden; Onzichtbre handen Breidden zacht het sneeuwen dodenkleed uit. Heur leden Gehuld in de rouwwade, sussen de steden Haar wielgerucht.
Vreze des doods de aarde overspreidt.. Voor ene seconde Neigt zich in rouwe Alles in 't ronde, Voelt naadren 't Onzegbre, Groot-stille Nacht, Verborgen In schaduw der heemlen, een nacht - zonder morgen? - Huivrend verbeid.
Treê zacht tot de baar. Waar blijft uw groet? Stom zijn uw lippen En ledig uw handen! Geen trane' ontglippen Uw ogen. Verbitt'ring daarbinnen woedt, Doet sterven Lichtblijde erinn'ring in de vlamrode verven Van hare gloed!
Gij mort, gij lijdt? Van uw lippen laat Dan vallen uw klagen, Nog eenmaal ontboezem Uw hart zijn vragen....
Maar - stel u ootmoedig voor 't dode jaar; Hef stille De tere balans van uw eigen wille Tot goed en kwaad.
Nu vlij met ons de dode neer In 't stil Verleden. ...Een deel van uw leven Met hem is vergleden! Zaagt gij er vele gaan? Wacht gij er meer? Vol weemoed Herdenk! - En dek zacht en in deemoed 't Graf van 't Weleer.
Toen Z ij n e stem, wellend uit diepe nacht ... Lichtend gelaat zag 'k over mij gebogen; Ik staarde in kalme, vriendlijk blikkende ogen: ‘Kom met mij,’ wenkten oog en lippen zacht.
Mijn Gids had vleuglen, en op vleuglen vlogen Wij de aarde langs, die droomrig, dauwbevracht, Opglansde een wijl. Dan hoger, tot in pracht De sterrenzeeën om ons voortbewogen.
En de aarde glipte weg, een donkre kogel, In 't wazig-diepe blauw der holle luchten ....
‘Ik heb geen vleuglen,’ kreet ik en ik sloot Mij vast aan Hem, die voortzweefde als een vogel.
‘Eens breng ik ze u. Zult gij dan 't volgen duchten?’ En opziend, kende ik wie daar sprak: de D o o d.
. . . . . . . . . . . . . . Zoals de golven gaan en komen, Komen en gaan, Den schoot van heur moeder, de zee, ontnomen Levenbelaân;
Zoals de bloemenkindren komen, Bloeien en gaan, De schoot van heur moeder, de aarde, ontnomen Levenbelaân;
Zoals de starren gaan en komen, Schittren en gaan, De schoot van heur moeder, 't heelal, ontnomen Levenbelaân;
Zo zal de zielenvonk, ontnomen Levenbelaân, Aan de W e r e l d z i e l, het Godslicht, komen,
Groeien en gaan, Gloren en deinzen, deinzen en gloren, Door schijnbre dood heen nieuw geboren, Tot nieuwe sfeer en nieuw bestaan, Totdat zij àlles zal verstaan, En eeuwig 't Licht zal toebehoren: De ziele, licht uit Licht geboren, Kan niet vergaan, kan niet vergaan .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gij die in eenvoud wilt tezamenhoren, de tiende jaarkring sloot om onze dis,- waar vriendschap open als het zonlicht is werd ons een ongepeild geluk beschoren.
In arbeid werd der uren goud ontgonnen; de volle rijkdom van het eigen ik vindt ieder terug, gespiegeld in de blik van wie aan hèm zijn klaarte heeft gewonnen.
Zie naar het licht-hoe kleurt het mild en stil ons samenzijn. Wat grenzen zijn gesteld aan wie het nodige slechts nemen wil?
Nog ongeweten wegen zult gij gaan. Vriendschap-gij hebt haar reinigend geweld alreeds beseft. Zo weet: zij ving pas aan.
O zomeravond, smachtend neergevlijd op 't gele veld, in 't Westen goudgetint... Teerkreunend ruisen van de avondwind, die langs de vlakte in zware weemoed glijdt... O melodie uit lang verleden tijd, waarvan ik zin noch woorden wedervind...
O rust, o stilte, blauwige avonddoom! Doorzichtig ligt ge op verre velden neer... Zo schouwt mijn geest de beelden van weleer door 't wazig scheemren van een weke droom. 't Verleden rimpelt, onbepaald en loom, - verzonken stad in 't stilgevallen meer.
Verheerlijkt glinstren! onbereikbre trans! O vloeiend zilverlicht zo hoog verbreid... De zwoele nacht doortrilt uw majesteit, de aarde is een matte weerschijn van uw glans; zacht om mijn slapen vloeit uw stralenkrans; mijn zwellend harte vult de onmeetlijkheid.
Ik zat waar zon op 't warme water scheen En gele bloemen bloeiden aan de kant; Het grazend vee ging door de weiden heen, De zomerlucht hing walmend over 't land.
De wilgen waren zilverbleek en stil Voor 't stralend blauw, van wolk en nevel vrij; Een glazenmaker vloog, met lichtgetril Op 't parelmoerig vleugelgaas, voorbij.
De schuwe vissen, in 't koeldonker diep, Verschoten snel, of stonden lang op wacht, Waar d'aarde zich, in beeld, nog schoner schiep, Dromend de zomerdroom van eigen pracht.
En over 't hooiland, waar een wagen stond Met vers-groen gras te geuren in de zon, En verder waar het drachtig korenblond Met brede golving boog ten horizon,
Tot waar een scheem'rend bos zich flauw verhief, De wereld wegsmolt in der hemelen gloed, Dreef mijn gedacht, hoe schoon de dag was, lief Uw schone ziel verlangend tegemoet.
De eerste regel is om te beginnen. De tweede is de elfde van beneden, De derde is om wat terrein te winnen. De vierde moet weer rijmen op de tweede.
De vijfde draait u plotseling een loer. De zesde heeft het twaalftal gehalveerd. De zevende schijnt zwaar geouwehoer, De achtste bloedserieus. Of omgekeerd.
De negende vertelt nog eens hetzelfde. De tiende is misschien een desillusie. De elfde is niets anders dan de elfde. De twaalfde is van niets de eindconclusie.
Juli en onverdraaglijk herfstig is de lucht. Zoveel bladeren van het berkje dwarrelen nu al in de vroegte samen tegen de stenen traptreden. Hun geel vergaderen is verontrustend.
Een koude wind om de hoek valt van het huis, waar ik al bladerend in mijn geschriften in de ochtend zit en huiver en mij niet thuis voel, toch blijf weigeren naar elders te vluchten.
En mijn hart is moe en het hangt als een rood blad aan zijn aderen en zijn grote geruchten zijn geluwd, zijn in de koude wind weggeschuwd en het houdt zich klein en hurkt weg in voorzichtig zuchten.
Elly de Waard uit: Anderling, De Harmonie, Amsterdam 1998
Als ik gestorven ben zal in de tuin van dit museum boven het warrig bladerengedruis een merel net zo helder zingen op net zo'n late voorjaarsdag
En ik, ik zal er niet meer zijn om door dit zingen te vergeten dat ik moet sterven mettertijd.
Maar aan de andre kant zal ik -je weet maar nooit- veel langer leven dan die vogel En als ik dan toch onder de zoden lig dan zal mijn zoon nog eens een merel net zo horen klinken op net zo'n late voorjaarsdag.
En hij zal weten wie ik was en ach, een vogel weet van niets.
Maar aan de andre kant alweer: als merels aan hun vaders konden denken wellicht dat ze dan krasten als een raaf.
J. Eijkelboom, uit: Wat blijft komt nooit terug. De Arbeiderspers, Amsterdam 1979
Klaprozen, korenbloemen, barstenvolle goudgele aren streelden mijn gezicht. Groengouden vliegen zoemden een gedicht. Rood liet het ooft de appelwangen bollen.
Zomernachtdonker is gesmolten licht. Niet bang zijn voor kabouters en voor trollen. Ze komen 's nachts het grasveld voor je rollen. Alleen een dom kind houdt zijn ogen dicht.
Zullen wij dit soort zomers nooit meer zien? Ging dan het paradijs voorgoed verloren omdat wij aan de wereld toebehoren? Huil niet, huil niet, de hemel zal misschien een zolder in een huis zijn zonder zorgen. Daar hebben ze die zomers opgeborgen.
Kees Stip uit: Au! de rozen bloeien. Sonnetten van bedreigd geluk. Bert Bakker 1983
Verbeter je geweten Vul je ziel met zaligheid Sacramenten, vooruitstreven, Niet slenteren, maar grote stappen nemen
We hebben een bepaalde tijd Om de liefde die we kregen, Te delen met al het levende Dus heb lief en ontwikkel Maak een fout en zet het recht Vergeef jezelf, je bent niet slecht Maar gewoon een mens
Fouten maken we allemaal In dit leven vol prikkels Het is normaal dat je faalt Je kunt niet denken dat het niks kost Want de weg van het goede, is de weg die Jezus nam, Jezus moest lijden en bloeden Zijn leven werd geofferd, als het bloed van een lam
Maar zijn geweten is zuiver En leeft in ons Als je daar naar luistert Weet je zeker dat je verder komt In dit leven, vol tegenslagen en moeilijkheden Ligt het antwoord op alle vragen In het hart van je geweten
Klaprozen, korenbloemen, barstenvolle goudgele aren streelden mijn gezicht. Groengouden vliegen zoemden een gedicht. Rood liet het ooft de appelwangen bollen.
Zomernachtdonker is gesmolten licht. Niet bang zijn voor kabouters en voor trollen. Ze komen 's nachts het grasveld voor je rollen. Alleen een dom kind houdt zijn ogen dicht.
Zullen wij dit soort zomers nooit meer zien? Ging dan het paradijs voorgoed verloren omdat wij aan de wereld toebehoren? Huil niet, huil niet, de hemel zal misschien een zolder in een huis zijn zonder zorgen. Daar hebben ze die zomers opgeborgen.
Kees Stip uit: Au! de rozen bloeien. Sonnetten van bedreigd geluk. Bert Bakker 1983
sterven doe je niet ineens maar af en toe een beetje en alle beetjes die je sterft 't is vreemd, maar die vergeet je het is je dikwijls ontgaan je zegt ik ben wat moe maar op 'n keer ben je aan je laatste beetje toe
Als Jan Sijbrech zou belezen en haar sprak van liefde an, zei ze: ‘Ja, maar Janneman, zou het Reine Liefde wezen, die gij mij geeft te verstaan? die…verstaan: Reine Liefd’ kan niet vergaan!’
‘Reine Liefd’ van d’allerreinste’, zeid’ hij, ‘Sijbrech, bolle meid!’ ‘Wel’, zei zij, ‘dat’s goed bescheid, ’t huw’lijk is op ’t allerheinste, Jan, ik wil ’t met u bestaan. Reine Liefd’ kan niet vergaan!’
Vijftig builen in twee slagen smeet hem laatst de boze feeks met een wakk’re sleutelreeks. Als hij toen begon te klagen, zei ze: ‘Jan, wat gaat u aan? Reine Liefd’ kan niet vergaan!’
Zij heeft een zweep ontboên uit Polen, die ze bij haar kammen hangt. Als haar dan een lust bevangt, zegt ze: ‘Jan, licht op uw zolen, hippel luchtig, onbelaên. Reine Liefd’ kan niet vergaan!’
Jan bestond zijn wijf te vragen: ‘Was het u al Reine Liefd’?’ Sijbrech zeide: ‘Ja ’t ontdieft! Daarom moet gij mij verdragen als ik lust heb wat te slaan. Reine Liefd’ kan niet vergaan!’
‘Wel, verdraag dan ook mijn smijten’, zeide Jan, en stelde doe ook een bos met sleutels toe. En als zij begon te krijten, kreet hij daar weer tegen aan: ‘Reine Liefd’ kan niet vergaan!’
Wildij Reine Liefd’ doen duren? Voegt er Reine Liefde bij, want de Liefd’ aan ene zij kan in korte tijd verzuren. Hangt ze beide zijden aan: Reine Liefde’ kan niet vergaan!
Wat in u mij zo heeft bekoord, Vóor nog uw ziel in enig woord Was uitgebroken Voor gij me nog, met maagdenlach, Een buiging bood, een goeden-dag, Zacht uitgesproken;
Wat in u mij het meeste trof, Als ik u, in dien rozenhof, Het eerst ontmoette, En u, met half verwonnen hart, Met droeve lust, met zoete smart, Aanschouwde en groette?
Wat anders, dan uw bleek gelaat? Geen levend wangeninkarnaat, Geen purpren lippen, Geen gloeiende ogenflonkering Deed, aan d'ontroerde jongeling, Een zucht ontglippen.
Het was die zweem van treurigheid, Die wang met lelies overspreid, Die me innig griefde. 0 neen! Geen bruisend driftgewoel Maar medelij', vol teer gevoel, Dàt was mij liefde.
Ik roem uw vrije blauwe luchten De vette weiden van uw polderland Uw zeekust, waar de blonde duinen rijen En de oude toren blikt op het brede strand Ik roem uw hofstee in ’t geboomd verscholen De blanke zeilen op het spiegelend meer Het vredig landschap met de oude molen De bongerd met zijn bloesems, fijn en teer Ik heb u lief mijn land om uw verleden Ik heb u lief, mijn eigen plekje op aard En wil een vijand ooit uw grond betreden Een land als Neerland is ‘t beschermen waard
De bergbries rilt door 't water voort Dat rint door beek en rotsge spleet, Mos groeit op blok en vochtge boord, De varen wiegt, de spar stijgt heet In zon: haar wortel, kronklend, schoort De rechte stam, het naaldrijk groen, En eik en beuk hun weidser dracht In 't bos blinken en welken doen, Tot waar in dag-doorschimde nacht De drop weer glinstert en de vaart Van 't water vonkt plast en bedaart En schiet langs gladbegroende steen, Licht in, licht uit, door weiden heen. En waar de bomen schaduw wuiven En als kwikzilver 't razend nat De wiegelende bloem bespat, Buigt zich de wandlaar warm en mat Van 't stijgen, knielt en drinkt zich zat Aan 't leven dat de stroom bevat, Dat vóór de stroom de wind bezat, Dat uit de ether hem gegeven Een vlaag is van het eeuwig leven, Verschonken voor de moede mond Van mens die het, verdorstend, vond En altijd weer en altijd meer Begeert - wat niemand ooit ontbeer' - De etherdronk, die ziel van 't Al, Die bries, die drop, die water-val, Die vonk van zon-gelijke koelt Die zilvrig door de wereld spoelt En kelen trekt en krachten wekt In 't lichaam dat langs de aarde trekt En op zijn eeuwig-vreemde reis Begeert dat hem die vloeistof spijz' Die meer dan vaste vrucht en dier Hem vult met aards, en hemels, vier.
't Was bladstil, en een lauwe loomheid lag En woog op beemd en dorre wei, die dorstten; Zwaar zeeg en zonder licht een vale dag Uit wolken, die gezwollen onweer torsten.
Toen is het zwijgend zwerk uit-een-geborsten, En knetterende donders, slag op slag, Verrommelden en gromden. Vol ontzag, Look ik mijne ogen, die niet ogen dorsten:
Een schelle schicht schoot schichtig uit den hogen, En sloeg mij. Ik bezwijmde... ontwaakte, en zag De lucht geschraagd door duizend kleurenbogen.
Daarboven, in een kolk van licht te pralen, Stond reuzengroot de Jonkvrouw, en een lach Voelde ik van haar verengeld aanschijn stralen.
Vaarwel, witte duinen en Hollandsche kust! Vaarwel, en voor jaren, Maria, mijn lust! Maar voere ook het noodlot mij ver van u af, Het hart blijft u bij, dat ik eenmaal u gaf. Eer tellen mijn maats al de korlen van 't duin, Eer legen zij de emmers van vader Neptuin, Eer ik uit mijn zinnen uw beeltenis stel. Vaarwel dan, zoet Holland! Maria, vaarwel!
Maria, vaarwel! - kan ons vaartuig vergaan? Geen plank op het dek, die uw naam niet heeft staan. Ja, 'k heb, als de maats zich vermaakten beneên, In stengen en masten uw cijfer gesneên. Hun spelen zijn mij geen vermaak, maar verdriet, Mijn vreugd is te zuchten om haar, die 'k verliet, En o! dan verzoet, onder leed en gekwel, De hope des weerziens de smart van 't vaarwel.
De hope des weerziens, zij strekt op den plas De zeeman tot poolster, tot roer en kompas: Zij leeft in zijn ziel, sinds het uur van 't vertrek: Zij kort hem de wachten op 't eenzame dek: Zij straalt hem uit zee met den dageraad aan: Zij doet hem haar stem in het windje verstaan: Zij klingelt hem tegen bij 't kleppen der bel: Het welkom verzoet eens het droeve vaarwel.
Gij flinke hond, getrouwe vrind Van jager, reiziger en kind, Men prijst u vele keren, Omdat gij zo gehoorzaam zijt, Zo waakzaam, vol geduld altijd, En kunstjes ook wilt leren.
Men roemt u als gij in het veld Het wild, dat angstig henensnelt, Alras weet in te halen, En aan komt dragen naar uw baas Nu met een eend, dan met een haas, Die 't met de dood betalen.
Men spreekt van u zo dikwijls goed, Omdat gij uit de diepe vloed - Vóór ze in de stroom verzinken - De kindren pakt met sterke tand, Voorzichtig voorttrekt naar de kant, En redt, wie haast verdrinken.
Of als gij, door uw kracht en moed, De Eskimo in 't Noord behoedt Voor beren, die daar loeren, En ander hongrend roofgediert; Gij zult - wordt slechts uw toom gevierd - Hem wel 't gevaar ontvoeren.
Maar ik roem u het meeste dan, Wanneer gij d'arme blindeman Geleidt langs straat en wegen; Gij zijt voor hem haast meer dan vriend, En hebt daarvoor een kluif verdiend, Een grote, ja terdege.
Daar is geen dood. Wat lewe heet, is net die op en neer as ons klein skuitjie al maar daal en klim; en wat ons sterwe noem, is niks nie meer as ons verdwyning op die gindse kim.
Daar is geen dood. Ons wat van lae strand dit sien, en speur hoedat hul vaart die afstand steeds vergroot ons kan nie sien wat anderkant gebeur, en daarom noem ons die verdwyning: dood.
Daar is geen dood. Ons lae standpunt is te laag en ver, en hul ontseil ons sfeer van ruimte en tyd, daarom word eindelik ons blik versper wanneer hul roerpen stuur in die eeuwigheid.
Kent gij - dat land, waar ronde gulheid woont; Eenvoudigheid in taal en zeden troont; Natuur, vol pracht, in maagden frisheid bloeit; Een zilvren stroom langs malse beemden vloeit? Kent gij dat land? - Daarheen - daarheen - Daar trekt mij 't hart, o mijn geliefde, heen.
Kent gij dat land, vol heuvlen, lachend schoon, En koele dalen, waar de reine toon Des nachtegaals bij brongemurmel klinkt, Als lentes zon aan d' avondhemel zinkt? Kent gij dat land? - Daarheen - daarheen - Daar trekt mij 't hart, o mijn geliefde, heen.
Kent gij dat land, waar, op het welig veld, De gouden vrucht van Ceres golvend zwelt; Pomona's ooft met keur van verwen gloort, En door zijn waas 't verlangend oog bekoort? Kent gij dat land? - Daarheen - daarheen - Daar trekt mij 't hart, o mijn geliefde, heen.
Mijne Ida, ja, ik ken dit schoon gewest, Waar gulheid nog en eenvoud zijn gevest, En waar natuur, met schatten rijk bestrooid, Gelijk een bruid, aanminnig is getooid: 't Is Gelderland! - Daarheen - daarheen Trek dáár met mij, o mijn geliefde heen!
Dan klimmen wij die heuvlen vrolijk op, En staren, diep verrukt, van hunne top; Dan rusten wij in 't fraaiste bloemendal, Bij vooglenzang, aan beekjes van kristal. Mijne Ida, kom! - Daarheen - daarheen - Trek dáár met mij, o mijn geliefde, heen!
Dan wandlen wij dat golvend graanveld door, En aadmen bloemengeuren op ons spoor; Dan lokt Pomona's ooft ons tot genot, En 't zoet der min bekroont ons heilrijk lot. Mijne Ida, kom! - Daarheen - daarheen - Trek dáár met mij, o mijn geliefde, heen!
Een gedicht van Johan Michiel Dautzenberg 1808-1869
Mijne wensen.
Vriendschap kwam mij zoetjes strelen In mijn blijdschap, in mijn leed, Toen ik bij de kinderspelen 's Levens lentedagen sleet.
Mocht wie in mijn vreugden deelde, Met een traan mijn droefheid heelde; Mocht die vriend en speelgenoot Mij beminnen tot de dood!
Aan een meisje zacht van zinnen Hechte ik mij met hart en oog. 't Was mijn zuiver, teder minnen, Dat tot liefde haar bewoog.
Sinds een heilig band ons strengelt, Vliet ons leven als verengeld. Steeds bestrooi' met bloem en blad Reine liefde ons effen pad.
Onze taal was vroeg ontloken, Aan de frisse Scheldestrand; Nog wordt zij met klem gesproken In ons dierbaar vaderland.
Blijv' die taal met ere blinken, En in 't lied der Belgen klinken! Blijve ze immer lief en schoon Boven elke vreemde toon.
'k Trotse, ver van 's werelds razen, Pennenstrijd en wapenklank. 'k Zit gerust bij volle glazen, 'k Drink de vaderlandse drank, 'k Zing een Vlaams, een lustig liedje; 'k Droom mij zalig in 't gebiedje Van mijn vrouwtje en mijn vrind; En sla 't oovrige in de wind.
Zon zit binnen onze vreugd te stralen. Het is het vurigst, reinst geneucht: een ademhalen in glans en jeugd.
Op aarde schittert geen vermogen licht als uw ogen. Geen slag, geen schok, geen ruk kan liefde scheuren uit de hemel daar wij schijnen. De ganse wereld mag verdwijnen: Zon is de kern van ons geluk.
Des morgens, bij het strelend zonnegloren, Stijgt Meester Leeuwerk uit het dromend koren. Hel trillend, fel schettrend klinkt zijn zonnezang; De lovers, heesters luistren bevend... bang Dat hun een toontje zoude gaan verloren. Geliefde vogel, ik mocht u aanhoren. o Leer me zingen, Meester? 'k Zing u dank! - Bemin, riep hij, want liefde is zoet gezang.
't Is lentenacht, 'k ben in het bos aan 't dwalen, 'k Verneem het roerend lied der nachtegalen. Mijn hert, betoverd, wil in 't grensloos gaan: Ik zie der liefde en ook des lijdens traan. 'k Wil liefde met de zielegoedheid helpen, 'k Wil smerten troosten, elke ellende stelpen... o Meester, leer mij trouw uw wondren klank, Gevoel, leert hij; gevoelen leert gezang.
Ginds waait de wufte wind door wilgenbomen, Hoe zalig in hun schaduw diep te dromen! De wind, stil fluistrend, draagt de bloemengeur Van wei tot wei, verdrijvend dwaas getreur. Opééns begon hij breed te blazen, blazen; Men hoorde bomen bruisen, stromen razen... o Leer me, wind, uw orglend koorgeklank? - Denk diep, galmt het, want denken wordt gezang.
Ik sta aan 't duin. Rondom grolt dol de donder, De baren brullen, buitlen op en onder. Door dwarlend, huilend, schuiflend stormgedans, Slingren bliksems hun geelgroene glans. Ter duine stuift het siddrend zand in wolken; De wolken barsten bang, als waterkolken. o Meesters, drijft in mij die driftendrang? - Vloek 't kwaad, vloek smaad, door uwe stoute zang!
Ik zag een maagd, een schoonheidsengel knielen, Voor 't outer Gods; een innig rein bezielen Straalt uit heure ogen; uit de rozenmond Stroomt hemelzoet gebed, tot vreêverbond Der mensen. Handen, boezemwaarts gevouwen, Getuigen van haar zalig Godsvertrouwen. o Geef, vervoering, mij heur zilvren klank! - Bid, zong ze teer, want bidden is gezang.
‘Volk op! de rode vane stout verheven!’ Zo tieren zij, door afgunst trots gedreven, In 't wee der duisternis, door euveldaden rood... Zij, die op 's volks ellende buitten laf en snood, Vergeten 't vaderland, met 't vreemde draven... Doch 't volk, verlicht, veracht die logenslaven, En zingt een zang, verdelgend vuige dwang. o Leer mij, Meester Volk, die vrijheidszang!
Ten krijgewaart! De vijands komen... komen! De Vorst spreekt: reeds vloot 't bloed met stromen, stromen. Soldaten, op! Uw moed is landes kracht en eer... Ik snel vooruit met 't zwaard, volg mij ten landesweer! Ach, hoort men moeders angstig snikken, wenen... Vooruit! de vijand vlucht verslagen henen... Daar klinkt een zegekreet, als donderklank! - Soldaten, leer me fier die heldenzang.
Aan 't wiegje zit de moeder droef te wiegen, Verjaagt voorzichtig de arge ronkersvliegen. Het zieke kindje slaapt niet, jammert treurend voort... Zacht klinkt uit 't moederhert een heilig liefdewoord: Een liedje door de Schepper ingegeven, Een moederzang, de reinste bron van 't leven! En 't kindje sliep... God, zucht de moeder, dank! Zij leert: o, gans de moeder is gezang.
Lief ik kan niet om hem wenen, Waar hij stil en eenzaam ligt. In het schoon doorzichtig stenen Masker voor zijn aangezicht Dat de dingen er om henen Met zijn bleke toorts belicht.
Lief ik kan geen tranen vinden Als mijn hart hem elders peist, Waar zijn ziel met de beminde Sterren van de avond rijst En ons, dagelijks verblinden, Hoger wegen wijst.
Naar de heemlen van de lage zoden Stijg' de gouden offervlam! Wie kan wenen naar de vroeg vergoden Die de dood ons halen kwam? - Tranen, lief, zijn enkel voor de doden Die het leven nam.
Zoals een man na jaren wedervindt Oudtere relikie, zijn jonge beeld: Onder de blonde val van vlossen weeld' Dat zuiver oog dat God in moeder mint, -
Zo door het floers der eeuwen, dat haar blindt, En 't wee der wereld, dat haar u verheelt, Zovaak glimp van geluk de schemer deelt, Groet ziel van ver u, als die man dat kind:
O ziel, o glans die 't oogeblank gelaat Omvloeit zoals de eedle steen zijn schijn, Ondeelbaar als de geur is om de bloem,
Hoe reê vergat mijn ziel de ijdle roem Van 't luide leven om uw stille staat, Uw waterklare wijs van niet-te-zijn.
Ziet gij de zwarte leeuw niet rijzen, Zo fier op ’t trotse gouden veld? Ziet gij zijn forse reuzenklauwen, Waarvan één slag de vijand velt; Ziet gij zijn bloedige ogen gloeien, Beschouwt zijn maan zo breed verward? – Die leeuw is onze Leeuw van Vlaandren Die rustend nog de wereld tart!
Hij sloeg zijn klauwen op het Oosten En ’t Oosterheir vlood siddrend heen, Zijn blik vernielde d’halve manen Van d’ongetemde Saraceen. Dan toog hij weder naar het Westen En schonk, hun dapperheid loon, Aan d’onversaagdste zijner zonen Een konings- of een keizerstroon.
Hij sluimert nu. – Der Walen koning Beknel’ hem vrij in ijzren band, Hij sture vrij zijn roversbenden Tot op der leeuwen Vaderland… Want zo de leeuw ontwaakt, – gij roovren! Wordt ge allen door zijn klauw verscheurd, Dan wordt uw trotse witte lelie Door hem met bloed en slijk besmeurd.
O, die blinkend witte nevel over de venen! de uitgestrekte, Grote, stille nevelzee, wier waatren de aarde bedekten!
Wij liepen des avonds tegen De tijd, dat de zon onderging, Samen op stille wegen Door het moeras en zwegen Van verwondering. Slechts hoopjes turf en daken Van donkere huisjes staken Zwart uit de nevel omhoog. Ze was zo stil, zo zonderling, Die zee, waar niets bewoog.
O, die zwarte, grillige heuvelkust, Die met haar brede lijn, Scheidde de blinkende nevelrust Van 't gloeiende karmijn! Want boven de donkere landen Stond vuurrood de hemel te branden Met onheilspellende schijn.
Ik werd onrustig en ik zocht Een woord, dat de stilte verbreken mocht. Ik keek in de zon, in het nevelmeer.... Het zwijgen werd pijnlijk. De avond, de aarde, mijn leven werd zeer, zeer onwaarschijnlijk.
De tjalken schieten aan tussen de strakke dijken en vullen 't glad kanaal met driftig schuimgedruis, totdat zij met een vaart hun lange zeilen strijken en glijdend binnengaan in 't veilig vak der sluis.
Daar dringen zij dooreen: de harde boorden kraken, zodra een druk rumoer zich opzet in de lucht, totdat de wachters weer de poorten open maken, en al dat ongeduld ver in de ruimte vlucht.
Dan lijkt de morgen stil na 't jong geluid, dat heen is en ons verliet, nog vóór 't zijn volle groei begon, en in de lege sluis, waar 't licht nu weer alleen is, drijft enkel nog wat schuim, dat schittert in de zon.
Bij 't muurke, waor de druufkes hangen, Daor speult, met bleekheid op de wangen En flonkerieng ien 't donker oog, Mien jungske; 't gooit zien petje umhoog Um 't witte vliendertje op te vangen.
'k Stao naor dâ kienderspul te turen, En zie 't zoo graog en toch zo nooi... Ocherm! 'et zal nie lang meer duren: Went ook de dood duut gooi op gooi - Bleek vliendertje wordt gauw zien prooi.
Ik vond een vogel, stervende in de tuin. Geen koestren hielp, hij drinken wou noch eten. Gelijk een bloem, wier stengel werd gereten, Aan 't slappe halsje hing het kopje schuin.
Eén siddering - en dan, in niets meer weten, Verstrakte 't lijfje, als de aarde grijzigbruin. Wij hebben 't stil begraven in de tuin - Die kleine vogel kan ik nooit vergeten.
Zo zag 'k voor 't eerst het wonder van de dood - Nu moest die vogel zang en vliegspel derven, Weerloos vergaan tot aarde in aardeschoot.
Toen wist ik: - Nu nog zijn mijn wangen rood, Nog zing en dans ik, maar ook ik moet sterven - 'k Voel nog de kou, die héél mijn zijn doorvloot.
Het zee-geruis zal ik nog dán gedenken als diep in zand mijn hoorloos oor vergaat, als lichten mild mijn ogen niet meer drenken, als zonder woon mijn ijle wezen staat.
Naar 't zee-geruis zal ik nog dán verlangen als naar het liefst wat mij de wereld deê. Zij zingt de kroonzang aller wereld-zangen, de op zandig veld neerdonderende zee.
Verheugt u toch, gij die dit rijmke lezen en nog in gloed der zonne wandlen meugt de stranden langs, - wen mijn verstorven wezen reeds lang ontbeert wat 't zózeer heeft verheugd.
Zegen dan uwe zinne' en uwe dag! Ik die dit schreef ging met een hart vol wonden handen vol euvel, oren vol geklag, en heb het leven toch zó schoon gevonden.
-------------------------------- Van de passielooze lelie (1901)
Lamp mijner ziel, die me in ’t verborgen gloort, Zoet wonder van ’t heelal, dat niemand weet, Brand niet zo duister in die mist van leed, Maak niet altoos uw schijnsel droef; – gloed hoort
Bij gloed, wat schoon is brengt wat schoon is voort, Zoet zoekt zoet, lief! och, dat gij ook zo deed, U zelve zoet, uw zoet Zelf minder wreed, Dat dus mijn bidden eindlijk werd verhoord.
Of als ge in smart dan altijd leven moet, Laat dan mijn ziel in tot uw ziel en paar Hen beiden in één smart en éne klacht; –
Opdat ze als tweeling-vlammen in één nacht, Verborgen branden, gloren naast elkaar, In ene stille walm en ronde gloed.
Hij wist met kalme angst hoe alles moest Leven: voortleven, zalig of verdoemd. Niets wordt vernietigd, spoorloos verwoest; Een geur, een toon die in de stilte zoemt,
Iets blijft - hoe ook verijld, versteend, verbloemd, Leven moet alles tot in eeuwigheid. Geen sluimring, geen min, geen dood verzoent De kruistooht redeloos door ruimte en tijd.
De doden rusten niet, gezweept tot feesten Waarin zij ijdel trachten te bezwijmen Tot redding uit de onduldbare geheimen.
En ieder zwervling is omzwermd door geesten: Nooit worden wij eenzaam en nooit met rust Gelaten aan een beek, een graf, een kust.
Erts (1927)
Illustratie: Novalis - Georg Friedrich Philipp Freiherr von Hardenberg (1772 - 1801)
Ze wappert in de lucht lijk een geluid Van leven en van dood. Ze daalt langs henen De smalle vensters nere, daalt als uit De hemel zelve, en klappert op de stenen.
Ons vrouwkens met hun zwarte mantels aan Gaan zwijgend, de ene na en de andre voren, Processionaal op de okere eerdebaan - En tripplen wuivend om de luide toren.
En in de vrêege ziel van elkendeen, Waar klokkentonen beeldenvormen krijgen, Smelt al hun denken met 't geklep ineen…
Ons klokke luidt het eendelijk geweld, Dat wroet in ons en nimmer bovenwelt, Maar ommeworstelt in ons effen zwijgen.
Ik heb mijn hart ú tot een huis gewijd, En midden in het binnenst heiligdom, Waar de outerkaars in ’t donker gloeit, verbeid Ik u, mijn lief, mijn zoet sieraad alom!
Ik sloeg mijn ziel dit zoete donker om, Alleen om ú te ontmoeten, die me altijd Belooft te komen, in ’t geheim, na stom Eerbiedig beiden ene kleine tijd.
O kom, mijn lief, die nog zo verre staat... ’k Verwacht in ’t donker ginds uw licht gelaat... Ik-zelf ben een visioen van nacht en gloed!
O kom, mijn zoete Gloed, mijn sombre Nacht! ’t Mysterie is ondoofbaar, – doch ik wacht Met beving, daar ik eenmaal sterven moet.
Eens haatte ik, als symbool van slavenketen, De gouden schakel van het trouwverbond. Rampzalig dwaas noemde ik wie zich vermeten Vlinders te binden die m' in 't blauwe vond.
Doch sedert gij - nooit zal 'k dat uur vergeten! Uw ring mij bood uit rode liefdemond, Weet 'k een geheim, nooit zonder u geweten: Die kleine ring omspant heel 't wereldrond.
O plechtig plukte ik, schier van weelde aan 't wenen, Als uit een roos in Toverland, uw ring En uit die ring, door zomergloed beschenen,
Straalt nu 't geluk, dat zoveel leed verving, Een atmosfeer van goudlicht rond mij henen: Uw liefde omringt mij als een toverkring.
Het brandhout en de min zijn twee verscheiden taken; Maar op gelijke voet door ieder aan te raken. Want, of men naar het vuur of naar de minne spoedt, Er is een zekere kunst hoe dat men grijpen moet. Tast waar het ligt en gloeit gij zult het laten vallen, Tast waar het niet en brandt zo is het om te mallen. De liefde, zoete jeugd! is "ik en weet niet wat". Zij dient of dient u niet, naar dat zij wordt gevat.
Ik had uw hart mij tot een huis gewijd: De wierook brandde — de opgeslagen blaân Der schriften gloorden — de ark zag 'k openstaan - Ik had mijn wolk rondom mijn huis gespreid.
En zie, in mijn huis zit een wisslaar aan, Midden in mijn mysteriën, als beidt Hij mijne komst: opent de poorten wijd, Strooit lovers, dat mijn voet moog' binnengaan!
Wee mij! straks zal mijn levensmoede ziel, Droef als een vlam, die half omsluierd gloort, Rijzen naar waar àl bleke zielen zijn.
Om daar te branden met de matte schijn Van onbegrepen liefde en 't onverhoord Bidden te horen van wie na mij kniel'.
Ik kan 't mij niet verklaren... àl 't verlangen, Dat nauw meer ademde in des harten diep, Springt òp en rijst zó heftig, dat ik bange Bange word om zo groot verlang, dat sliep
de stille slaap, of 't slapend wilde omvangen De koude dood, die sombre weedom schiep... Toch... 't is zo wonder heerlijk... niet meer bange... Verlangen stijgt naar 't lichten, dat hóóg riep!...
Hoor, hoe verlangen stijgend lacht, héél luide... Al wete ik niet, wàt of die roep beduide, 'k Hoor een triomfkreet in die gouden lach!
O! nieuwe Lente, o nieuwe harte-Meie, Dàt weet ik, dat 'k uw wijding benedije, En juichend groet de nieuwe, heilge dag!
Een Brit, flegmatisch in een tuin gezeten, Met een Chinees, die toen zijn gastheer was, Schonk andermaal de whisky in zijn glas. Zij hadden in gesprek een uur gesleten.
Nu zwegen zij, beschouwden op het gras Een bokje met een jongen, als bezeten Zo sprong het dwaze diertje, fijn van ras En dat zij rijk gekruid straks zouden eten.
Toen zag de Engelsman op het gelaat Van de Chinees een vreemde glimlach rusten, Die in hem wekte wrevel, afkeer, haat.
En plots heeft hij doorgrond de hemeling, Minnaar der bloemen en der vreemde lusten, Die voor de westerling blijft vreemdeling.
O! Ik denk zo innig aan je, ik verlang zo innig naar je!... Zeg, voel je 't niet komen, van verre niet komen als geuren van bloemen naar je?
Mijn ziel staat open voor je, mijn armen gaan open voor je... Zeg, voel je 't niet branden, niet tintelend branden, zenge-zacbt op je handen, op je schouder, je lippen, je tanden, op je boezem, op alles van je?
Zeg, hoor je 't niet gaan door de nacht, aanbruisen tot je door de nacht, niet gaan door de slapende landen als 'n warlwind, die opjaagt de zanden, nu als een juichlied en straks als een klacht?
0! De nacht is zo vol van je..., heel de wereld is vol van je!... 0! Kon nu mijn hart tot je gaan of ophouden van te slaan...
Bij maan-nacht zouden zij te samen komen De dag valt lang voor wie de liefste wacht. Ten akker trok al 't volk. Schoon haar de wacht Op 't haard-vuur werd vertrouwd order de vrome
Schaduw der schouw en 't maal, wat zou zij schromen? Is 't niet of nu reeds haar wat wonders wacht Order het licht van hoge middag zacht? Fluks is de sluier en witte huif genomen.
Maar buiten, zie, bij verdre buur en buur, Staan daar, als zij, de witgehuifde allen, In dichte droom van honderdjaarge slaap,
Maar wachtend op de tred van vlugge knaap, Op blijd rumoer, luid-ruchtig horen-schallen, En lichte blik over omrankte muur?
Strooi mild'lijk op mijn ogen in de nacht, Vorstinne Slaap, uw zoet vergetelkruid, Wieg zachtkens me in uw armen, liefste bruid Van al wie moede is en naar ruste smacht.
Omhul me, o Slaap, in uwe vale dracht, En doof het felle gloeien liefd'rijk uit Dat in mij brandt, de gouden poort ontsluit Die leidt naar rust, hernieuw mij met uw kracht.
Slaap, schoor mij die vermoeid ben van de dagen, En sterk mij met de balsem uwer nachten, Stil 't angstgevoel, verdrijf de doodsgedachten.
Ik zie de som'bre wolkenstoeten jagen Langs grauwe luchten, zó storm ik door 't leven, Komt gij, vol troost, mij niet de rust hergeven.
Ik denk aan 't goede, dat de Vader Mij in mijn goede moeder gaf, En 'k strooi, als cijns van dankb're hulde, Nog vaak mijn bloemkens op haar graf. Iets enigs is er in de liefde, Waarmee een moederhart bemint, - Een trouw, een zorg, een warmte, een teerheid, Die ge ééns - die niemand tweemaal - vindt. Gij kunt de vriend uws vaders worden; Van moeder blijft gij 't kínd altijd; En zorg, die laf zou zijn van and'ren, Is lief, als moeder ze aan u wijdt. 'k Denk aan mijn moeder, trouw in d'arbeid Van vader èn van moeder saâm , - Zo goed, zo hart'lijk , - - o! mijn denken Wordt danken, en 'k omkrans haar naam. Ja! zijn de zegeningen vele, Die 's Heeren hand door 't leven weeft, Een goede moeder is mee 't beste Van wat de goede Vader geeft. -
Als ik laatst de Luxemburgse bergen, Wand'lend, zingend hier en daar doorkruiste, Trof mijn blik een huisje aan. 't Stond daar zo verwijderd, zo allene, Tussen bomen, met de voet in 't water, En ik bleef een wijle staan.
En ik dacht: ‘Men loopt geheel zijn leven Om 't geluk te zoeken en te vinden, Maar men vindt, men vindt het niet. En misschien, daar tussen boom en bergen, In dit klein, verdoken, stille huisje Woont 't geluk en zingt zijn lied.’
'k Naderde en ik zag een jonge moeder, Aan haar borst een zuigling; 'k zag haar gade Druk aan 't werk en levensblij. 't Kindje keerde zich en lag gulhartig lachend; Blozend dekte zij de kuise boezem, Vriend'lijk knikkend groette hij.
'k Ging dan verder, verder, 't hart benepen, En ik vroeg aan Godes blauwe hemel, Aan het water, aan de wind: ‘Zeg mij, hemel, waar 't geluk zijn woonst heeft? Water, wind, waar zingt 't geluk zijn liedje?’ 'k hoorde: ‘Waar men u bemint!’
0 schoon gezicht! Met zevenvoude kleuren Zie ik de bonte hemelboog Als een triomfpoort naar omhoog Zijn stralend halfrond opwaarts beuren. Gods Majesteit en Liefde gloort En treedt ons tegen door die poort. Maar ach waar gij de krans van stralen Wilt volgen tot zijn ring zich sluit , — Zie hoe daar eenklaps de aarde u stuit, En 't oog weerhoudt in 't nederdalen! Hoe schoon, o boog, uw gordel zij, Een Halfheid en niet meer, zijt gij! 0 beeld van 't Schoonste en Zoetste op aarde! 't Gelijkt de bonte regenboog. Het streelt uw hart, het boeit uw oog, Maar 't blijft ten dele al wat ze u baarde. Straks breekt de schone toverring, Waarmee ze u voor een wijl omving. Ja, wat ook de aarde ons geev' te aanschouwen, Wat ze ons van Waar- of Schoonheid bied', 't Is al een Halfheid, wat gij ziet: 't Geheel blijft weigren zich te ontvouwen. De dood alleen schenkt eens uw oog De aanschouwing van de volle boog.
ANNA HARTWIGINA PRUIJSSENAAR geboren 27 juli 1770, gehuwd 24 juli 1791, gestorven aan de kinderziekte 29 maart 1792
en van onze dochter geboren 29 maart 1792, gestorven 31 maart 1792, begraven met hare moeder 2 april 1792
o Teergeliefde en vroegverloren Vrouw! Om wier bezit ik alles gaarne geven, En willig goud en glorie offren zou, Kon ik u slechts herroepen in dit leven! Ontvang van mij, die ook in ’t zwijgend graf U minne en ere en uw volmaakt heen huldig. Dees laatste plicht!....Ik leg die wenende af. ’k Ben dit uw trouw en mijner liefde schuldig. Ook gij, lief Wicht! dat moeders schoot verliet, Om in de schoot des grafs met haar te slapen, Gij eist geween, geen vrolijk welkomlied! Hoe ras, o God! wordt vreugd in wee herschapen! Of is ’t een droom, een zwevend schaduwbeeld, Dat ’s nachts de geest benauwt met nare zorgen, Doch dat, ter vlucht in ’t bijster brein geteeld, Ter vlucht ook wijkt bij ’t naadren van de morgen? Neen! ’t is geen droom!... ’k, en tast in ’t rond, Maar vind geen vrouw aan mijn verlaten zijde. En voel geen’ kus van hare lieve mond, En hoor geen stem, wier klank mijn ziel verblijdde. Die lieve mond is bleek en koud, en zwijgt. Stijf is de hand, die teder mij omarmde. Nu klopt geen hart, geen boezem zwelt en hijgt, Waaräan weleer haar liefde mij verwarmde. Nacht dekt het oog, de spiegel, daar haar ziel, Steeds groot en goed, en telkens toch verscheiden. Zo hemels blonk, en altoos elk geviel, En niemand wilde en niemand kon misleiden. o Gij, die bouwt op schoonheid, jeugd, en kracht! Was zij niet jong en schoon als lentebloemen? Wie kon, als zij, van ’t maagdelijk geslacht, Op mannenkracht bij vrouwenzacht roemen? Maar ’t doodlijk gif van een verborgen worm Vernielt in ’t veld de schoonste roos van allen; Het woest geweld van ene maartse storm Doet ook in ’t woud de kloekste stammen vallen. O Eedle roos! o knopje, jong en teer! Dezelfde storm heeft beide fel verslagen. Ik ben geen Gade, ik ben geen Vader meer! De winter heerst reeds in mijn lentedagen. Mijn heil, mijn vreugd, mijn wellust was een droom, En als een droom is ’t al voorbijgevlogen! Nu voortaan kruipt mijn leven, doods en loom, Zijn baan ten einde en gaat naar ’t graf gebogen. Waar snelt gij heen, tonelen van geluk! Geliefd verschiet van aardse zaligheden! Doch ja! verdwijn! uw beeld verzwaart mijn druk. Wat heb ik meer te hopen hier beneden? Vergeefs mijn ziel gestemd voor zacht gevoel; De snaar, die klonk als mijne, hangt gebroken. Wat is uw gloed, o Vriendschap! dof en koel Bij ’t hemels vuur, door kuise liefde ontstoken! Ik dank u voor de balsem van uw troost: Maar kunt ge mij de stille vreugd van ’t leven. ’t Verfijnd genot, de hoop op bloeiend kroost, ’t Geen ik verloor, kunt gij ’t mij wedergeven? De felste wond wordt door de tijd geheeld, Doch laat in ’t vlees haar diepgeprente groeven. o Gij, wiens hand dees wrange kelk mij deelt! Ik drink hem wel, maar blijf toch ’t bitter proeven. Dan, is ’t uw wil, mijn Vader! dat is mijn baan Vol doornen zij en hobblig en verlaten, Welaan, geleid me, ik al gewillig gaan; Wat zou uw kind het stout weerstreven baten? Zo hier of daar ene enkle bloem nog groeit, Ik zal die niet versmadelijk vertreden, Al werd die bloem, die ’t lieflijkst heeft gebloeid, Mij ’t meest bekoorde, ontijdig afgesneden. Doch neen! zij is in beter hof verplant, Voor zomerzon en herfstorkaan beveiligd. Mijn Anna! gij waart rijp voor hoger’ stand; Wij worden hier door lijden nog geheiligd. Uw ziel was rein als versgevallen sneeuw, Bestraald met glans van meer dan aardse klaarheid; Geen damp van waan, verspried op volk of eeuw, Benevelde bij u het licht der waarheid. De weelde, die de stam des levens knakt, De welvaart moordt, en zeden tart en wetten, ’t Gevoel verdooft, de eedle geest verzwakt, Had nimmer u bezoedeld met haar smetten. Gij zong en sprong en lachte schuldeloos, En had dat zoet nog gaarne lang genoten! Maar kende ge ook dees wereld, vals en boos? En ’s levens gal, met honig overgoten? Lach nu gerust, in ’t zalig oord gevoerd, Waar nooit een traan de lachjes zal vervangen, Geen laster mikt, en geen verleiding loert, Maar alles juicht in rijen en gezangen. Mijne engel! ja! gij voelt en denkt en leeft! Dat zie ik zelf nu klarer dan voorhenen. ’t Is deze hoop, die kracht entroost mij geeft. Wij zullen vroeg of laat ons weer verenen. De vlam, voor u in mijne ziel gevoed, Is niet gedoofd bij ’t zielsverscheurend scheiden: Die vlam zal nu, met ene zachter gloed, Zich over mens en vriend en oudren spreiden. Ik zal op ’t graf, dat uw gebeent’ bevat, Nog menig traan in stille stonden plengen: en; win ik ooit een duurzaam lauwerblad, Die lauwren zelfs aan u ten offer brengen. Wie Nieuwlands naam, na menig vluchtig jaar, Herdenkt of hoort, zal dit ook tevens weten: „Hij werd bemind door Anna Pruyssenaar, „Verloor haar vroeg, en heeft haar nooit vergeten". Met deze moed hervat ik plicht en post; ’k Zal rustig staan, al wordt het heet in ’t strijden: Eens komt ’t uur, dat ik word afgelost, En rust erlang van werken en van lijden. ’k Ontmoet u dan, uw Dochter naast uw zij: Gij roept haar toe, bij ’t vrolijk tegenzweven: „Mijn kind! zie daar uw Vader! vlieg met mij „In zijne arm! wij zullen hem leven!"
Nu draaide 't windje, met de zon, Door 't oosten heen naar 't zuiden; Dat is zo goed als 't wezen kon, Voor boer en buitenluiden. Het blaadje rolt zich uit de knop, Het veld wordt groen, het zaad schiet op, De nachtvorst zal 't niet plagen; Wij krijgen warme dagen.
Wij hebben lang genoeg gezucht, Als werden wij vergeten; Daar komt op eens de zachte lucht.... Nu willen wij 't niet weten, Maar menigeen heeft vaak gezegd: Die kou is naar, dat weer is slecht! Als moesten wij 't niet loven, Als kwam het niet van Boven.
Nu staan wij daar beschaamd, niet waar? Hoe zullen we ons verschonen? De lucht is warm, de lente is daar, Het groen komt zich vertonen. Och, lieve Heer! zie gunstig neer! Wij klagen nooit ons dagen meer; Wij willen dankbaar leven; Och Heer! wil ons vergeven!
Hare buik is zo welvende en zacht Als van de wijde zee een ronde golf, Die een oneindige lichtglans bedolf Binnen zijn tedere en donzen vacht.
Van uit die tedere en donkre nacht, Waarmee zij haar schatkamer overscholf, Zal stijgen, die zich zelf uit haar opdolf, Tot vrijheid ene lichte gouden vracht.
Een lichte schone schaar van bloeiende kindren Zal hieruit stijgen naar haar schone borsten, Ik zie ze spelen in de nevels ginder en
Mijn ogen niet naar hier terugzien dorsten. Goud zijn hun lichamen, zij zinderen Door de luchten, en stillen alle dorsten.
Ik wilde ik kon je in mijn armen nemen, Dragen heel ver Langs blanke velden en koele wegen.... De avondster Zou wel onze vriendlijke leidsvrouwe wezen, Als over dagmoede landen rezen Avond- en nacht- Schaduwen zacht.
Ik zou je voeren langs rozenheg En vogelwoning.... heel ver weg.... Langs blauwende zeeën en duinige stranden, Tot wij in Vrede-stede landden, Waar mensengelaat Is als een bloem die opengaat, Wijl zij in lichte vrede staat.
Daar zou ik je leiden.... Bloemige weiden Zouden er spreiden, En wuivender bomen groene nacht; En gouden zangen zouden er bloeien, En bloeme-vertellingkjes overgloeien Der blijde heuvlen lachende pracht.
En het zou er zijn Als blonde morgen in sprookjesland. En wij zouden er dolen hand in hand, In onze zielen heel teder bewegen, Of alles nieuw werd.... langs nieuwe wegen, In vaste schoonheid van Vrede's zegen.
Licht van mijn Liefde, dat nu donker werd, Daar ge in een mist van tranen altijd weent; – ’k Zie als een vlam, die trillende overleent, Een wonder en een glorie in uw hart.
En gloeiende in het donker uw smart Slaat ze uit en zoekt, tot alles zich vereent Met mijne liefde, en vreugd, die om u weent En in mijn diepste ziel uw naad'ren mart.
In één lange gemeenschap zal uw leed Zich meng'len met mijn ziele in enigheid En zoet verkeer van vlammen in de lucht;
En om ons beiden weven wij een kleed Van tranenvolle teerheid, waar ge in schreit Om weedom, maar nooit meer in weedom zucht.
Eén berk, in het opene tussen de sparren, Als een volk om zijn koning het bos om die berk, De zon en de wind in de takken, de schaduwen Vluchtig-bewegelijk, teder en sterk.
Ik, tot dit krachtige leven verkoren, Treed als ontbonden door schaduw en licht, Vrij, als de zon en de wind in de bomen, In die stralende wereld: de Droom van 't Gedicht.
Bij al wie thuis moet blijven, Zoekt lente een open raam; Een droom van vreugdbedrijven Laat ze achter met haar naam. En steels, na dag zó blijde, Zoek' jeugd haar avondblom — Stil laantje hoort bij 't scheiden: „Zeg, kijk je nog reis om?"
Gekerkerd in de Stad, verwelkte ik in haar muren, Gelijk een bloesem tussen steen: In nachten zonder slaap, in doorgebeuzelde uren, In rook, rumoer en ijdelheen! De Stad! dor kerkhof, waar zich levenden begraven In 't graf der Luiheid, Lust of Smart, Voor eigen driften zich verneedrend tot haar slaven, Of wonden slaande in eigen hart; De Stad! onstuimig meer, wiens rustloos golfgewemel Dooreen woelt, hotst, zich-zelf verslindt, Waar schipbreuk woont en vreze, en 't starlicht van Gods hemel Geen spiegel voor zijn stralen vindt!
Ik zag er tegen 't goud de Deugden opgewogen, De Mening aan de evenaar; 'k Zag de Armoe schuld geteld; de Schuld triomf in de ogen, Of daar geen hoger Richtbank waar'; 'k Zag grote kindren zich bij 't klatergoud verbazen, Hun graan verkwisten op een klip, Uit ijdle droom en hoop een bonte zeepbel blazen, En wenen bij zijn kleurloos slib; 'k Zag bozer Eigenbaat de blanke vleugels vlekken, Die God bij haar geboortezucht Der ziel des mensen geeft, om minstens haar te dekken, Zo ze al te zwak zijn voor de vlucht;
Ik zag 't Genie, gekranst, op 't hoog altaar gezeten, Het gulden kalf van 't dansend volk, Dat in het schepsel 't werk des Scheppers dorst vergeten, Blind van zijn eigen wierookwolk; 'k Zag de Ontucht blosjens en de Droefheid lachjens liegen, En, worstlende in het reuzenrag Der Mode, duizenden in die zelfbedwelming wiegen, Die 't leven afslijt in de dag!
Toen bad ik: u Grote God! zal hier mijn hart verstenen Of dorren in zijn dageraad? Breng 't, nu 't nog anders dan van schaamte en smart kan wenen Waar 't voor iets Beters open gaat! Hoed mij voor Haat en voor Verachting: laat mij 't goede In 't kwaad, het licht in 't donker zien! Neem Gij de liefdebloem mijns harten in Uw hoede: Hier kwijnt, ontbladert ze misschien! Daar zijn er nog genoeg, die U in 't harte dragen: Hij hoort er half toe die 't gelooft! De Liefde is 't Leven .... God, 'k bid levendige dagen! 0, geef ze eer hier hun bron verdooft!"
En 'k heb ze ontvangen! ... in uw zoete broederarmen, Natuur, Gods uitgedrukte beeld! Een frisse levensstroom zal hem de ziel verwarmen, Die, kind, aan uwe boezem speelt! Gij sterkt de kracht der ziel - de toekomst en de mensen Voert ge ons gelovig, liefdrijk toe.... Tot U! nog vaak tot U! - de heemlen zijn uw grenzen, Gij, als zij-zelf, nooit gevens moe!
Daar lei een scheepje gemeerd in het Diep. De wind was ter ruste, het watertje sliep En 't scheepje moest liggen tot later; Het spiegelde intussen voor tijdverdrijf Zijn mast en zijn want en zijn ranke lijf In 't klare kristal van het water.
Geputst had de schipper, gegutst had het nat En gangboord en stuurboord en alles was glad En fris van het stromende water. Toen floot hij een deuntje en draaide gezwind Een zon uit zijn zwabber en keek naar de wind, Maar 't wimpeltje druilde: - tot later!
Licht van mijn ziel! ik zag u steeds van ver, En wist wel dat gij eindlijk komen zoudt; - Woorden, die ik niemand heb betrouwd, Gaan uit als bleke vlammen, - als een ster,
Die in 't azuur, maar blanker, lieflijker, Zie 'k in uw lokken liggen 't licht gelaat; 't Mysterie van veel leeds, maar nooit van haat, Droomt in uw ogen; - 'k zag het steeds van ver.
Ik zal u zien, mijn Licht, zo zie gij mij: In één zoet waas van gloed, waar ieder woord Doorheenvlamt van de lippen en saamglijdt
Met andere tot één lichtende enigheid - En elk van ons droomt in een glorie voort, En andre glorie gaat ons stil voorbij.
ZINGENDE lucht zingende wind - en binnen in, binnen de struiken ligt uitgegoten een donkere vijver en luistert en hoort, hoort stil verloren en denkt en peinst... Want van lente, van lente, Het zingt al van lente en zonneschijn.
Het is niet goed, door 't leven te gaan, met hoofd en blikken omhoog gericht, omhoog, - ter glanzende starrenbaan, ter eeuwig stralende lichtsfeer.
Het is niet goed op een hoogte te staan, wel vele duizenden in 't gezicht, hoog boven het slijk, midden storm en orkaan, waar de kiem van worstelen en strijden in ligt.
Want zij die daar gaan door de schemernacht, vrijwillig, - naar geest, en hart en gemoed, vergeven het niet, dat u 't licht begroet; en wee! - het zijn er velen.
Want zij, wie de kracht tot hoger ontbreekt, die baggren ontzenuwd in modder en slijk, vergeven ze u niet, de verhevene wijk: en wee! - het zijn er velen.
Een lichten en een wuiven ging door het wakend woud in ruisend, schittrend stuiven door het bebladerd hout; de volle takken hingen te zwieren en te zingen in zilvren flikkeringen op 't feest van wind en maan.
De wijde, heldre hemel blonk rijk in elk verschiet, waar 't fijnere gewemel zijn glans een doortocht liet, en luistervolle ronden van gulden misten bonden de stralen, die zij vonden vervloeien door de boog.
En waar de maan in 't hoge hing heerlijk aan de lucht, veel grote wolken vlogen hun snel-gejaagde vlucht; maar als hun ijl gevaarte vlood langs de ontzagbre klaarte, versmolt zijn laatste zwaarte, in 't machtig licht vergaan.
De hoge wind liet rustig de dichtomgroeide gang, maar schudde sterk en lustig der kronen bladervang: het was een deinend neigen, een zinken en een stijgen, een vleien en een dreigen van allen onderéén.
Het licht viel neer in plassen op de verschrokken grond, of ging een boom verrassen waar hij te dromen stond en weefde door zijn lover een stille vonkentover, of speels vergleed weer, pover hem latend als hij was.
Toen zagen wij de vlugge nimfen uit oud verhaal aanschimmen en terugge duiken in loverzaal, hun schijnig blanke leden opeens hun lokking breden, dan in de heimlijkheden verdwijnen weer als damp.
Wij voelden als die ouden, die uit hun hoop en vrees zoo in hun duister bouwden het beeld dat ons verrees; in wisselender schijnen ontbloeien en verkwijnen het stoeien en verdwijnen zagen van god of geest.
Wij zijn, ach, zoveel wijzer, weten van maan en wind; ons hart is zoveel grijzer, zo helemaal geen kind: de nimfen zijn gevloden met woud- en watergoden, geen schemering bergt boden meer uit een andre weerld.
Maar 't oog, dat groot kan schouwen, ziet strakker, sterker schoon dan wat zich kindren bouwen: op aarde een tover-woon. Ons was dit woud niet ledig, de wind, het maanlicht vredig maakte' ons zo zacht en zedig: wij meenden te verstaan.
Wij voelden zonder windsel van beeld en woord en waan 't mysterie als beginsel van heel ons aards bestaan: rondom en in ons zelven, te dieper, naar wij delven al dieper de gewelven van onze wetensgang.
Mysterievol blijft bloeien ons leven als voorheen: 't geweetne gaat vermoeien, laat leeg ons en alleen, maar in deez' weerld van wonder gaat onze ziel niet onder, zij ziet zich zelf er, zonder te wèten wat zij ziet.
Een woud in licht aan 't wieglen is vol van haar beweeg, zij mag zich zelf er spieglen, ook zij niet zwart en leeg noch weemlend van fantomen, maar als een woud van dromen, doorbruist in helste stromen door storm en gloed van God.
De hoog-geslegen maan glimt door de twijgen. waaraan de witte bloesems bottend hangen, en giet mijn weelde in rijzende gezangen, die als een wijdend lied ten hemel stijgen.
In zilvren luister, de oude kruinen neigen hun geel-bedroomde schaûw, wijl roerloos, bange ontbloeit, rond hen, mijn tros-gebouwd verlangen, zachtkens verruisend tot een heilig zwijgen.
Langs 't rustend blauw, met mijmer-blond omweven, voel ik mijn ziel langs klare tonen zweven, opbeurend in wijd-klinkend koor gedragen.
En in de bladerstille lucht, met trage glinsters, lichtend-gestrooide sterren blinken, wijl Nacht en Vrede in 't zwellend harte zinken.
Kijk daar gaat die grootse jongen! Kaatjebuur! kijk over deur, 'k Heb mezelve daar bedwongen, Dat 's de kleinzeun van de Fleur. De oudjes leefden zo bedaardjes, Pieter is een schand op straat, Zie zijn hoed staat op drie haartjes, En hij kijkt als een soldaat.
Misselijk zijn al zijn trekken Hij mag stappen als een pauw. Foei die rooie en blauwe plekken! Lippen als lazuur zo blauw. 't Is net of er eens een regen Puisten op zijn wezen viel, 'k Loof hij het te bleek gelegen Kaatje! 't is zo'n slechte ziel.
K a a t j e.
Wel kwam jij me wat vertellen, Had je dit dan maar gespaard, Want hij slaat met zijn gezellen Menigmaal de kreuple waard. Hij kan zelf de wacht bedriegen, 't Is met hem geheel niet pluis, Als de vledermuizen vliegen, Krijgt hij vrouwvolk aan zijn huis
Laatst, daar wij nu van hem praten, Kreeg 'k een reekning aan mijn huis. Toen 'k de man had ingelaten, Zei ik al: jij hebt abuis. Maar de karel wist wel beter. Oele! zij was net voor Piet. 'k Zag toen, hoe hij in Czaar Peter Menig maaltje geven liet.
't Was veel meer als honderd gulden. Kees de snijer zei dees dag, ‘ô Hij het zijn naars vol schulden En zijn kleren zijn als rag.’ Nou pronkt hij met zijen kousen, Die hij kocht bij Franse Lot. ô Hij leent het geld van smousen, Schielijk raakt achter slot.
’t Wordt laat, en ’t zwijgen zinkt met stille avond neder, En stille, de avond dringt me in ’t eindloos diepe hert, En ’t eindloos herte, moe van ’t wentlen weg en weder, Staakt ’t wentelen en rust in stille zoete smert. O smert, geen zoetheid kan aan ’t rustend zoet genieten, Het zoet genieten van uw ijdele eindloosheid, Uwe ijdele eindloosheid die ’t dromen vol kan gieten, Het stille dromen van des avonds enigheid. ’t Is eens en avond, en de duisternissen dalen In halve duisternis doorschijnend in de nacht, Waar schijnend heldre sterren aan de hemel pralen, De hemel licht doorlaaid in heldre sterrenpracht; Die sterrenpracht die ginds oneindig wendt en wiegelt; Oneindig wendt en wiegt in ’t meteloos gespan, En meetloos in de klene klare dauwdrop spiegelt, De dauwdrop, mijne ziel, die ’t eindloos spieglen kan. Het eindloos hangt daar hoog en ligt hier neer te dromen, Te dromen in de vlakte en in het zwijgend woud, Het woud dat zwijgend rijst met halfverlichte bomen, Die bomen vormeloos die schijnen eeuwenoud: Want eeuwenoud is ’t al en meteloos te samen Als samen stilte ligt en nacht op de natuur, Natuur, onroerbaar stil waar blad noch bomen aâmen, Noch de adem van de tijd waait in de drijvende uur. De drijvende uur ligt stil op roerloze bomen, En roerloos voor de bos strekt ’t ongemeten land, Het ongemeten land dat donkre verten zomen, Die verten meteloos lijk zeeën zonder strand. En zeeën zonder strand van stille zoete smerte, Van smert onroerbaar, kalm en vrij van bitterheid, Onroerbaar liggen, kalm, in ’t zwijgend einloos herte, Met ’t eindloos gevoel der eeuwige eendloosheid.
De zon hing laag. tussen de witte muren verbloedde goud en zwart het avondrood. hij, van zijn hoog terras, volgde de lange strepen, het vluchtig zog van nooit geziene nooit gedroomde schepen door het gemarmerd zilver van de zee.
de huiveringen van 't geschubd metaal, door 't stijgend maanlicht rimpelend beschenen, waren die nacht op zee het enig teken, dat twintig eeuwen ademloos verstreken en in zijn hart antieke vrede was gedaald.
Geen liefde is de eerste min gelijk, Hoe men zich zelf misleidt, Geen is zo zuiver, geen zo rijk Aan onbaatzuchtigheid. Ach, schoon men mij van liefde spreek' 'k Gevoel het diep in 't hart, Het beeld van hem, die van mij week, Diens liefde baart mij smart. Geen liefde is de eerste min gelijk, Geen dieper hartenwond, Dan als, ná 't eerste liefdeblijk, Men ontrouw ondervond. - Al toon ik soms een blij gezicht, En opgeruimde zin, In 't binnenst van mijn boezem ligt Altijd nog de eerste min.
Geen liefde is de eerste min gelijk, Hoe men ook de andre roem: Is 't lieflijkst waar deze aard mee prijk: Niet de eerste lentebloem? Klinkt de eerste toon niet dubbel schoon Van 't nachtegalenlied; Is de eerste min, hoe snel gevloôn, De teerste en eêlste niet?
'k Ben niet wat ik eertijds leek: Zo gezond en krachtig; 'k Dut soms bij de schoonste preek, Kijk, het spijt me machtig! 'k Lig te waken in mijn bed, 'k Droom heel naar of sidder; 'k Haat gezelschap, schuw de pret, 'k Dwaal als dolend ridder; 'k Heb een hekel aan 't kantoor, 'k Maak er duizend bokken; Stelt men mij iets deeglijks voor - 'k Gooi het in de stokken. 'k Heb het land aan mijn viool Die men me eens benijdde; Als 'k in mijn lectuur verdool, Roept me een vriend ter zijde. Let maar op: het weer is slecht Als ik zal gaan vissen; Wat ik zoek, komt nooit terecht; Wat ik vind, kan 'k missen. Wie ik liefst ontwijken wil Kom ik 't eerste tegen; Als ik graag mijn kooplust stil - Ben 'k om geld verlegen. Krijg ik wijn - ik heb geen dorst; Als ik speel - verlies ik; Vraag ik kip - men geeft mij worst; Onder 't scheren - nies ik; Meld ik nieuws - men kent het al; 'k Word al stug en stugger; Vraag 'k een dame voor het bal - Andren waren vlugger. Als 'k met smart op brieven wacht - Krijg ik.... rekeningen; Heb 'k een aardig lied bedacht - Buurman gaat het zingen; Moet ik uit - mijn linnengoed Is bevlekt of pover; Eist mijn billet-doux veel spoed - 'k Smijt er d' inktpot over; Geef ik iets mijn maaklaar op - Hij verspeelt mijn renten; Schrijf ik versjes - op mijn kop Trommlen recensenten; Is mijn weetlust opgewekt Voor een stal van boeken - Och ja wel! ze zijn defect Waar 'k iets na wil zoeken. Als 'k op reis ben en gejaagd - Blijft de spoortrein steken; Ben 'k op een diner gevraagd - 'k Las dan liever preken. Drink ik thee en wens ik zwart - Groene moet ik slikken; Speel ik een partij biljart - 'k Beef als 'k mooi zal mikken. Zo 'k eens op de jacht wil gaan, Moet ik uit begraven; Lacht een lekkre vrucht mij aan, 'k Mag me er niet aan laven. Als ik liedjes zingen zou, Ben ik dood verkouën; Waar ik me op het ijs vertrouw - Kan 't me niet meer houën.... En toch lachte ik dol van pret Bij die zielensteken, Was mijn lieve SIENE-BET Niet voor mij verkeken. Ach, wat troost me in al 't chagrijn? Wijs me toch het klooster! Of, zo daar geen plaats mocht zijn.... Word ik ziekentrooster!
Des avonds buigt mijn lome mijmring over Naar haar, mijn lief, en naar haar stil gemoed: Zo nijgt een boom soms wel zijn bronzen lover Over het koele water aan zijn voet.
En ik word droef. Want derft mijn ziel de tover Dier lieve stem die 't wrangst gemis verzoet Dan welkt mijn trots en ben ik naakt en pover, Alleen verschroeid door felle hartstochtgloed.
Dan troost mij niets en schrei 'k in bange klachten De helse pijnen mijner angsten uit, Dan streelt mijn smart de somberste gedachten,
Tot mij de slaap de brandende ogen sluit Om eindelijk mijn wezen traag te omnachten Met zware droom, verscheurd door geen geluid.
Geen grootheid der wereld bekoort mij. Hoe zinkt gij, ô trotse paleizen, Wanneer ik, naast Kloë gezeten, Mijn oog op uw grootheid laat scheemren! Wanneer op haar zwellende boezem Mijn rusteloos harte mag kloppen - ô Vorsten, wat zijn dan uw tronen? - Daar ginds dwaalt de onlesbare hebzucht; Verzadeloos hongert zij eeuwig. De bleekheid bedekt hare wangen, En de overvloed volgt hare schreden. De heerszucht, met fonkelende ogen, Door rustloze driften gefolterd, Omstuwd van waanzinnige slaven, Holt blindelings voort om de volken, De Vorsten en Groten der aarde aan Zijn ijzeren Rijksstaf te kluistren.
Hoe nietig, hoe klein in mijn ogen! -
Och, Kloë! uw oog wordt veel schoner; Bekoorlijker worden uw wangen, Uw boezem wordt blanker dan immer, Verleidender zijt gij voor mij - als Mijn oog op de glans van een kroon ziet! ô Laat het heelal ons vergeten! Wij minnen, wij minnen mijn Kloë!
Hoe?.... Lacht gij betoverend meisje, Om dat uw bezit voor mij alles, En alles, bij u, voor mij niets wordt? Gij lacht, om die schone verrukking?.... Ik zal die betoovrende roosjes, Hoe schoon ze op uw kaakjes ook bloeien, Door zuigende kusjes verbleken, Die flonkerende oogjes doen kwijnen,
En zo die vermetelheid straffen! Ik zal ze.... Neen, zegt gij? - Ja zeker! Mij nu te weerhouden, waar wreedheid, En kunt gij voor Lykas wel wreed zijn? Och, laat mij die banden ontstrikken! Van hier al die schone beletsels! 'k Wil niets dan mijn Kloë omarmen!
- - - - - - - -
K l o ë.
Ach, zinken ook nu nog die tronen, Mijn Lykas, of klimt hunne waarde?
Wel vaak heb ik gezongen, Voor menig droevig hart, De melodieuze wijzen Van 't stille lied van smart: Maar nu ik heb ontvangen 't Begeren mijner jeugd, Wil ik nog eenmaal zingen Het hoge lied van vreugd!
Vroeg uit mijns vaders woning Dreef mij verlangen uit De woningen te vinden Van harts beloofde bruid: Om liefdes woon te vinden Wou 't trotse hart voortaan Wel eigen wegen volgen, Op eigen paden gaan...
Naar welke woestenijen Versteeg het dolend pad? Mijn voeten werden 't stijgen Mijn ogen 't staren mat. Toen riep uit zijn ellende Harts ongestilde nood Om d' uiterste vertroosting Van de verlangde dood!
Maar door het dichte lover Riepen, bij avondval, Verre verlichte venstren Terug naar 't veilig dal: En naderbij gekomen Herkende ik bos en beemd, En stond weer, arme zwerver, Voor 't vaderhuis... vervreemd?
Schuw blikte ik door de ramen; Daar stond, als tallentijd, Voor de genoden velen, Het bruiloftsmaal bereid... Maar éne plaats was ledig... Toen heb ik blij verstaan, Dat ik, in liefdes woning, Als zóon mocht binnengaan!
------------------------------ Sicut filius - Zoals een zoon
Hoe natuur zo stil, zo plechtig Het dartel windje kwijnt, En lispelt, op een trillend blaadje, Zijn laatste adem uit! Geen vogel zingt nu blijde tonen, Maar zwijgt eerbiedig stil! De roos, dat sieraad van de maagden, Hangt treurig naar de grond! De dag verwisselt zijn gewaden, Voor 't zwarte kleed des nachts! De zee kust, kabblend, hare oever De ganse schepping bidt! Daar breekt, uit opgepreste wolken, Een felle bliksemschicht! Daar rolt de klaterende donder! De ganse schepping beeft!
Zo schriklijk klaterde de donder, Toen God de wereld sprak! Nog beeft de wereld, voor die stemme! Die schrik is dankbaarheid! Daar vaart de Godheid, op haar stormen, Door 't siddrend landschap heen! Hoe beven honderdjarige eiken, Gelijk een rillend riet! Paleizen stuiven, voor haar wielen, Als nietig stof, daar heen! Daar storten trots gebouwde torens, Als smeltend ijs ter neer! & #8195; Zo zinkt uw grootheid , wufte vorsten, Als God, door donders, spreekt! Als hij, gewapend, met zijn bliksem, Zijn forse orkanen ment! Dan werpen de verschrikte golven Haar lillend schuim omhoog! Dan werpen zij de zwaarste kielen Als lillend schuim, omhoog!
Daar lacht, door de uitgewoede wolken, Het lieve zonlicht weer Zo lacht een held, na 't bloedig strijden, Met tranen in 't gezicht! Nu dartelt weer een lieflijk windje, Door 't afgematte bos, En kust de frisse regendroppen, Van 't schommlend lover, af! Nu beuren weer de schone bloemen Haar lachend hoofd omhoog! Nu zingen weer de lieve vogels, In 't bos, een dankbaar lied! Nu vaart de Godheid, op de geuren Van 't frisse lentekruid. Nu durft al 't schepsel haar genaken! De ganse Schepping juicht!
Kleine smaragd in de kring van de edele stenen, die blinkend Sieren de golvende plooien van 't kleed der Aigaiïsche waatren, Ligt er het groenende Melos, het vuurontsprotene eiland, Waar zich de gloed van Hefaistos in spleten en dampende bronnen Toont, en dat gips en aluin en de zwavel en 't hout in zijn schoot draagt. Donkere pijnen, hun kronen verenende, geven de bergrug 't Fulpen gewaad, en olijven haar zilverig loof aan de glooiing. Waar zich de stromende vlieten een uitweg baanden, verrezen Beemden met krokos en eppe, die 't nijvere werk van de bouwman, Zuivrend en ploegend, de vrucht deed dragen der blonde Demeter. Doch waar Helios rijst en zijn zongloed koestert de helling, Werden op staken en tralies de ranken geleid van de wijndruif. Tegen het noorden beveiligd door glooiend gebergte en rotskaap Holt zich een zeebocht uit, waar 't stormontvlodene vaartuig Veilige ligplaats vindt of de kleinere boot op het zand rust.
God! wâ'n hemels mergenuur! Uut 'en wolk van goud en vuur En ik weet nie hoeveul kleuren Zie 'k de zon heur schiefke beuren. En umhoog deur 's hemels blauw, En umleeg ien 't drupke dauw, Lienks en rechts en wied en zied - 't Is al straolen wâ ge ziet!
Hè! hoe lekker, hoe gezond Weit het wiendjen ien mien mond! 'k Vuul 'et deur mien borstje dringen, 't Duut mien hart van vreugde springen. - Plaoggeest, stil, wâ duuje daor, Zó te stoeien met mien haor? Wiendje, blaos maor naor 't oe lust, 'k Bin van mergen goed gemutst.
Kiek, dâ kleine grut, och Heer! 't Vliegt en fladdert op en neer, 't Schommelt op de grune rieskes, 't Tjielpt en fluut op alle wieskes. Och, wâ mag ik graog oe zien! Toe maor, wês nie bang veur mien: 'k Gaf oe kruumkes van beschuut, Haolde nooit oew nestjes uut.
't Is van 't jaor 'en vroeg gewas: Al de weien staon vol gras; Kiek die bluumkes met hun kupkes Aorig loeren uut de knupkes! En die boom as sneuw zo wit - Teiken dat er vrucht aon zit. Alles fleurig, alles schoon... 'k Dank God dat ik buten woon!
Lieve moeder, 'k bin zo blij, Maor oe mis ik nog hierbij. ‘Mietje, ik vuul 't mien iengegeven: ‘'k Zal de meimaond nie beleven!’ Zeide mien nog op 'et lest. Ach, dâ woord is waor gewêst... Maor bij Onze Lieven Heer Is 't toch schoon ook - jao, veul meer!
De gele rozen lichten langs ‘t terras. In diepe stoelen liggen zij te rusten, de zaligen, die elkaar gelukkig kusten, de toekomstlozen; heel hun leven was
een dringen naar de voorgeweten uren, waar alles eensklaps in vergeten is; ‘t verwaait, nadat het stukgereten is, hun oud bestaan; en nooit kan iets meer duren
naast dit verzonken zijn, dit niet meer wezen deze gevaarlijk stille eeuwigheid, dit weggevaagd zijn en te rust geleid, waaruit zij langzaam, stil en moe verrezen.
De regen, een grijs kraalgordijn, een poos zacht tikkelend, laat door zijn lauwe kieren hen ‘t paradijs nog zien met zijn revieren, achter de vlammen van de gele roos.
Lief is de Lente, Vriendlijk haar aanblik, Schoon haar gelaat. Zwangere wolken Voeren haar schatten, Zweven haar voor. Gonzende buien, Trots als herauten, Melden haar komst. Hoe zacht, Zacht en bevallig, Treedt zij te voorschijn: Alles ontluikt. Duizenden bloemen, Sieren haar gangen, Vormen haar stoet. Vrolijke zonnen Eren haar wenken, Doen haar bevel. Suizende windjens Strooien haar geuren Wijd om haar heen. Bloeiende hoven, Groenende bossen. Velden met vee, Lieflijke kleuren Zuivere luchten, Scheppen de vreugd. 't Aardrijk verheugt zich Al haar bewoners Zingen een lied, - Lief is de Lente, Rein als de hemel, Gul als de jeugd! Goed, als de Gódheid, Deelt zij haar gaven Overal rond. Zelfs op het kleinste Wemelend wurmpje Legt zij haar glans, Allerlei diertjens, Prachtig van sieraad, Blinkend van goud, Zwevend en dartlend, Eren de Lente, Vieren haar feest, 't Spartelend visje Vormt, in de stromen, Kringen van vreugd. Duizenden vooglen Mengen hun tonen, Vormen, een koor. Laag in de velden, Hoog in de bossen. Hoort men het lied. 't Lied van de Lente Maakt voor de Steden 't Land tot een feest. Alles bekoort ons Geuren en klanken, Alles verrukt. Bergen en heuvlen Schittren van glansen, Lachen ons aan. Leven en rijkdom Vloeit van hun kruinen Diep in het dal. Zeeën bedaren; Bergen en rotsen Krijgen gevoel. Lief is de Lente! 't Mensdom bemint zij; 't Mensdom geniet. Niemand verstoot zij, Slechten noch dwazen, Koning noch slaaf. Balling en vreemde. Zelfs de verachtste, Ieder geniet. De arme schept adem; Kranken genezen; De oude herleeft. Doven en blinden Rieken, gevoelen; Ieder geniet. Alles wordt schoner, Hemel en aarde; Alles wordt nieuw. Lief is de Lente, Jesus' verzoening Balsemt de lucht, Koestrende warmte, Tijdige regens Komen van Hem, 't Aardrijk ontving Hem; 't Was Hem ter woonplaats; 't Wacht Hem weerom, Vrolijke tongen, Dankende harten, Zingen zijn lof. Vriendlijk is Jesus; Alles verkwikkend, Vriendlijk is God. Duizenden jaren Zagen de winter Smelten als was. Duizenden jaren Zagen de Lente Groenen, als nu. Velden als ijzer, Stromen als rotsen, Bergen van sneeuw, Winterse zorgen, Morrende harten, Smolten voor God.
Duizenden jaren Zagen die wondren Nog zijn ze nieuw. Nooit zal het falen; De Eeuwen getuigen 't God is getrouw. Winter en Lente Volgen zijn wenken, Zingen zijn lof. Juichende heemlen! Sterflijke mensen! Paar uw gezang Zie op de wolken! Hemelse kleuren Vormen de boog. 't Licht en de regen Smelten te samen, Schildren Gods pracht. 't Vriendlijkst verschijnsel Stilt onze zorgen, Predikt Gods trouw. Zinget de Heere, Priesters der aarde! God is getrouw. Bloesems bedriegen, Bloemen verwelken, Alles vergaat-, Hemel en aarde, Alles verandert; De Eeuwige niet. 't Leed van de winter Maakt ons de lente Lieflijk en zoet. 't Leed van het strijden Maakt de Overwinning Heerlijk en groot. Dor was het aardrijk; God is gekomen: Alles herleeft. 't Graf is Gods akkers Jesus zal komen; Alles herleeft.
Vroeger schreef ik aan een zwaar bureau Lichtzinnige gedichten; Nu, met een plankje op mijn knie, Een lijvige roman. Ben ik vooruitgegaan? Wie Kan mij zeggen, of ik het ben Dan wel de materie Die ten slotte moest zwichten?
Hij was 'n zindelijke schooier, Die altijd kwast met suiker nam. Zo'n nagemaakte bommengooier, Die veel in de komedie kwam. Dan floot ie zachtjes op z'n tanden Of trommelde wat op de grond, Soms zat ie lucifers te branden, Die stak ie gloeiend in z'n mond.
Z'n moeder liep voor 'm te sjouwen, Wanneer die in de bedstee lag. Die ouwe kon zo van 'm houwen Al zei die nooit 's goeie dag. Ze kookte onderwijl z'n potje En als ze gauw 'n boodschap dee', Dan bracht ze 'n gebakken botje Of boekies om te lezen mee.
Eens was tie bokkig thuis gekomme', Hij had weer ergens mot gehad, Z'n moeder die begon te bromme', Omdat ie vol met modder zat. En toen ze 'm wat op wou knappen, Gaf tie 't ouwe mens een haal, Ze keilde boven van de trappen En smakte onder in 't portaal.
De buren zouwen 'm vermoorde', Die smerige geweldenaar. Een diender keek 's wat ie hoorde En bracht 'r weg met de brankaar. Ze werd 't gasthuis in gerejen En toen ze bij d'r kennis kwam, Zei ze dat ze was uitgeglejen Doordat ze nooit de leuning nam.
D'r jongen most maar bij d'r blijven, Nou dat ze op 't laatste lag. Ze was z'n handen an 't wrijven, En zei 'm zachtjes goeie dag. 'Ach dokter, g'loof me toch waarachtig, Je moet m'n jongen laten gaan, Ik zweer 't je bij God almachtig, M'n jongen heeft 't niet gedaan.'
En boordevol is 't herte en toch en wil niet vloeien die staande en stille stroom in klare poëzie op 't blad, dat 'k o! zoo graag met tranen zou besproeien, in 't lied, dat wentlen zoude in louter harmonie;
en boordevol is 't herte en niets en kan het boeien, - geen levensdroom, waarin 'k een wens weerspiegeld zie! - geen menselijk gevoel 't in eedle drift ontgloeien... Zo noodloos staat het vol.... genot?.... melancholie?....
zo noodloos in de onverschilligheid der dingen, bestendig draaiend in hun vast omschreven kringen en zielloos hangende in die eindeloze nood
van wat?... 'k en weet niet wat... en boordevol is 't herte, onledigbaar, - en staat het vol van vreugde of smerte? - 'K en wete.... en zielloos drukt de hemel, zwaar als lood...
Vrijheid, wie heeft niet aan u gedroomd? Als de zonne de aarde kussen koomt, Stijgt de vogel zingend in de lucht: Vrijheid! kweelt hij, vrijheid, wees gegroet! Doch de mens ontwaakt, hij blikt... en zucht.
Heet als zonnegloed, Bruist door zijn gemoed, Vrijheid, uw geliefde vlammenvloed! Doch de mens ontwaakt, hij blikt... en zucht.
Ziet hij daar niet sterkten rijzen in de lucht, Dreigend als bevrachte donderwolken? Scherpt men 't zwaard niet op de rug der volken, Wijl de legers te allen kant als slangen krielen, Om de vrijheid in hun schakels te vernielen?
Dus is eindlijk 't uur geslagen, 't Lang gevreesde, droevig uur! 'k Voel mijn hart onstuimig jagen; Ach! wat kost me uw afscheid duur. Tranen wellen in mijn ogen Bij het zingen van mijn lied; Denk aan mij in uw gebeden, Liefste, neen, vergeet mij niet.
Als de koele lente weder De aarde siert met bloem en vrucht; Als het lieve zuidenwindje In het trillend lover zucht, Zal het soms mijn naam u lisp'len, Zoet als 't murm'len van de vliet; Denk aan mij in uw gebeden, Liefste, neen, vergeet mij niet.
Als de gure winter nogmaals De aarde blad en bloesems rooft, En gij eenzaam zit te mijm'ren Met ter neer gebogen hoofd; Als de lange kruipende avond Vele droeve stonden biedt, Denk aan mij, die steeds u lief heb, Liefste, neen, vergeet mij niet.
Als u God in 't stille klooster Tot zijn bruid verkiezen zal, Zoek mij soms in uwe dromen; Maar in uw gebed vooral Dat mijn naam soms uwe lippen Stil aan 't altaar Gods ontvlied', Denk aan mij, die steeds u lief heb, Liefste, neen, vergeet mij niet.
Als uw teerbeminde bruîgom In uw boezem nederdaalt, En de vlamme zijner liefde U uit hart en ogen straalt; Als ge, van geluk schier zwijmend, Reeds der zaal'gen lot geniet; Denk aan mij in uw gebeden, Liefste, neen, vergeet mij niet.
Als daar alles in aanbidding Nederknielt voor God en zwijgt, En uw maagdelijke bede Geurig met de wierook stijgt; In zijn kronkelende walmen Droom somtijds dat gij mij ziet; Denk aan onze kinderjaren, Liefste, neen, vergeet mij niet.
Als uw laatste dag zal komen, En als de engel van de dood Uwe zwanenblanke ziele Dragen zal in Godes schoot; Werp nog eens uw englenogen Op de zanger van dees lied; Liefste, neen, vergeet uw broeder Ook in 's Heeren woning niet.
Grimmig snellen rondgerolde wolken, Eindeloos grote kluwens, aan door 't blauw. Doodse stilte! Toch, ze naadren gauw, Scherp weerspiegeld in de molenkolken.
Schelle fonkling van miljoenen dolken; Dan de donder; en, van regen lauw, Schudt de wind de hechte molenbouw, Loeit het rund, dat wegvlucht, ongemolken.
Zuiver, als geslepen edelstenen In een rand van donker goud gevat, Spiedt de klaproos door de halmen henen,
Glanst de koornbloem helder na het bad; En het paard, met glimmend stijve benen, Scheert de klaver, koel en druipend nat.
‘o, Jongens, weet jelui er van? -’ Neen, Piet. Zeg op, wat is het dan? ‘Straks was er brand bij ons in huis.’ Waardoor kwam 't aan? - ‘Ja, 't zit niet pluis: Met opzet heeft de meid 't gedaan.’ o Foei, dat zal haar slecht vergaan. En was 't verbrande heel veel waard? ‘o, 't Was maar brandhout op de haard.’ Och kom, als jij niets beters weet, Neem in 't vervolg dan and'ren beet.
‘Nu ja, dit was een grapje maar, Doch wat ik nu vertel, is waar. Ik hoorde, als Vader 't krantje las, Dat gistren Spanje in opstand was.’ - Verschriklijk! Waarom is 't gedaan? ‘Daar 's morgens elk toch op moest staan.’ Loop heen. - ‘Neen, nu geen gekkernij, ‘Maar weet je al van de kloppartij?’ Ja, slaag kreeg jij van Vaders stok. ‘Neen, 't was, toen 't acht sloeg op de klok.’
Dat is voor 't laatst. ‘Eén nieuwtje nog.’ Vertel 't maar niet, je fopt ons toch. ‘'t Is heus.’ Wat heb je dan gehoord? ‘Van morgen is er één vermoord.’ En wie? - ‘Een, die met borstels liep.’ Waarom? - ‘Ja, of hij aaklig riep, ‘Een vent, die hem de doodsteek gaf, Nam hem toen al zijn borstels af En smeet - de bloed was toen al stijf - Eerst kokend water hem op 't lijf.’
Foei, kippenvel krijg ik er van, ‘Ja, erger nog deed toen die man, Hij hing de dode aan een leer, Het hoofd hing naar beneden neer.’ Houd op. - ‘En, wat er nu geschiedt, ‘Vertellen kan ik 't bijna niet. Aan stukken wordt het lijf gehakt, En in de pekelton gepakt.’ Verschriklijk, eten zij er van? ‘Lust jij dan niet van 't varken, Jan?’
O Lente, buig uw hooft, bekranst met schone bloemen, Als gij de Schilderkunst ziet pralen of hoort noemen: Uw kleuren, met de dauw des dageraads belaên, Bezwijken voor de gloed der zomerzonneraên, Daar in het tegendeel de glans der schilderverven Onsterflijk is van aard, en alles hoedt voor sterven. Hoe geestig wordt de zin betoverd en verlet Als ons Apel onthaalt op heilig oogbanket! Natuur verwondert zich, en toont beschaamde kaken Omdat het kunstpenseel in allerhande zaken Haar volgt of overwint. O wonderbare Kunst, Blijf groeien, en verdien der Vorsten milde gunst.
------------------------------------------- Apel = Apollo, god van schoonheid en orde
'k Weet niet, wat wij hier toch doen? Foei, het strijdt met ons fatsoen, In een Gasthuis rond te dwalen. Nauwlijks kan ik adem halen! Hemel! welk een nare lucht! Wat voor genoegen, Geeft u dat zwoegen Dat gekerm, geklaag, gezucht?
de z u s t e r.
Broeder, kent gij 't heil nog niet Dat ons 't mededogen biedt? Dan moet gij hier veel verkeren, En aldus ontferming leren. De mensen, die gij veracht, Al zijn 't geen rijken, Zijn ons gelijken, En met ons van één geslacht.
Betje Wolff en Aagje Deken, Economische liedjes (1781)
Heer, als ik sterf op een december-dag; in het ziek laken dat ruikt! En mijn gezicht: geel als een raap, mijn baard verwoest door het zweet, terwijl mijn hand vol angst in het kussen plukt, Heer, houd dan voor mij, arm schaap, houd uw barmhartigheid gereed.
Want gedurig was ik lui en dom, onkuis, hovaardig en zot, ik was gulzig aan bier- en wijnpot en mijn tanden bruin van de pijp.
Heer, als ik sterf en mijn voeten zijn koud als glas, de kaars druipt op mijn hand en de dokter zegt: "'t Is gedaan", als bij de kamer-wand de priester bidt: "Heer, laat hem gaan", dat ik dan bidde: "Heer, neem mij in uw ontferming aan."
De lieve Ruth, de lieve Ruth! De dochter Moabs, de getrouwe! Die, zelve een droeve weduwvrouwe, Een weduw was tot steun en stut; Gezegend zij de stroom van smarte, Die toen haar minlijk oog vergoot, Toen uit Naomi’s brekend harte De zegen op haar nedervloot: „Gods liefde zij als de uwe groot!”
Zij hief haar stemme op en zij schreide, En Orpa schreide en snikte als zij. „Nu, dochterkijns! verlaat mij beide, Des Heeren hand is tegen mij.” Als Orpa nu haar moeder kuste, Zo kleefde Ruth de moedloze aan: „Hoe zou de ik van u henengaan? Voor Ruth is zonder u geen ruste! Uw droefheid deelt zij en uw lot; Zij zal u sterken met haar krachten; Waar gij vernacht, zal zij vernachten; Uw volk is ’t hare, uw God haar God Zo iets, tenzij de dood, ons scheide, Zo straffe mij die God en Heer! Waar gij sterft legg’ men mij terneer” — Dus sprak de lieve Ruth, en schreide.
In Bethlems akkers kwam zij aan; Zij zamelde de gerstenaren, Die aan de hand ontvallen waren Des maaiers, met haar lot begaan Daar vond ze in Boaz oog genade, Als ze aan zijn voeten rust genoot; Daar vond ze een Losser en een Gade; Daar opende haar moederschoot, Des Heeren liefde en zorg zijn groot.
De naam der bitterheid van smarte Moest smelten in de zoete klank Der vreugde, bij Naomi’s dank, Toen zij een kleinzoon drukte aan ’t harte! En ’t huis van Ruth, tot heil der aard Moest Isrels hope zijn na dezen, En als van Perez vruchtbaar wezen, Die Thamar Juda had gebaard. Een Vorstenteelt sproot uit die bloede, Totdat, van schijnbre glans beroofd, Haar stam in ’t eind de Silo voedde, Die God de Vaadren had beloofd! Geloofd, verheerlijkt zij de Algoede.
Waar is de deur die openslaat en welkom wacht in stemgeruis? - waar is het hart dat opengaat? het was zo vroeg, het is zo laat! ....een eigen haard, een eigen huis.... In Holland staat een huis.
In Holland staat een huis! Ik was een kind zo welgezind, een kind, dat alle dingen mint: een broze vaas vol wensen, ik wilde minnen mensen.... de mensen bleven thuis in huis... In Holland staat een huis.
In Holland staat een huis met vensteren en deuren in stille smalle straten, ga vrij er langs, maar klop niet aan, want kloppen zou niet baten. Dat zij, die hongeren en treuren stil gaan en heel gelaten voorbij de dichte deuren, waar keukens zijn, die geuren... en dromen van een eigen thuis: In Holland staat een huis.
Waar is de deur die openslaat en welkom wacht in stemgeruis? - waar is het hart dat opengaat? - het was te vroeg, het is te laat! Klop en men geve....: niemand thuis! Klop en men geve....: niemand thuis! In Holland, in Holland, In Holland staat een huis.
Blaast het maartse hels gewaai Van de bomen ’t nest der kraai, Nimmer laat de kraai de moed, Maar herbouwt het nest met spoed. Wakkert de gespelen aan, Die elkander goed verstaan. Moedig zijn is liefde en troost.
’t Haasje schuw verkeert in nood: Overal, ai, loert de dood. Jager, strop en snuffelhond Drijven het zo aaklig rond... Doch het haasje knap en rap, Loopt totdat het hen ontsnapp’... Rap zijn is, ja, levenswinst.
Door de sterbeglansde nacht, Wem de melkweg weemlend lacht, Vliegen wilde ganzen heen, Als een zwerm, gesplitst in tweên; Vluchtend ons moerassig land, Zoeken zij een ander strand. Waar de plicht dwingt, zoek, ge vindt.
Zie hoe ’t elzenboomke zacht Ginds beschermt de groene gracht; ’t Spiegelt zich in ’t water...ziet Naar het spichtig schuiflend riet... Elzen-slingerkatjes ruw Hangen neerwaarts droef en schuw ... Waar gevoel is, daar is ziel.
Ik voel het leven in een vloed van zangen met wanhoopswieken om mij henenslaan, 'k voel 't wilde leven mij het harte prangen en rozedromen in dat hart vergaan.
Arm kinderhart! bang-turend in 't verlangen, smart-glinstrend ziet het levenslicht u aan; laat mij in eenzaamheid uw schoon erlangen opdat ik moge in bloesems openslaan.
Een duistre nacht die wuift de ziel mij open en moe-gepeinsde dromen balsmen zacht dit willend hart, stervend in willoos hopen.
Dood staart mijn blik in schitter-starrenogen... Ach! zoveel licht heb 'k dronken ingezogen dat 'k lichtend sterf, in schaduwrijke nacht!
De nachtwind huppelt langs de vloed En draagt mijn groet Naar 't huis der Allerliefste mijn: Hoe kunt ge slapen, maagdelijn?
Een parelwitte maneschijn Spreidt op het meer zijn zilvren gloed, Spreidt schaduw op uw blank gordijn; - De schaduw van het breed geboomt Waaronder 't oog geen spieders schroomt... Hoe kunt ge slapen, maagdelijn?
Of is het dat ge van mij droomt? Dan zou het u vergeven zijn!
Mij lust de Lent', die bloemgewassen draagt, De Lenteroos, die Goôn en mens behaagt; 't Aanminnigste versiersel voor een Maagd, Ter eer' te zingen. Het is de Roos, de malse Roos-alleen, Met welker blaân de drie Bevalligheên, Als 't Minnewicht met haar ten rei' zal treên, Haar hoofd omringen. Zing, Disgenoot! zing vrolijk met mij mee! De Roos, de lust van gulden Cythereê: De schone Roos, 't bemind gewas der ne- gen Zanggodinnen! Schoon zij de hand met spitse doornen drukt, Wanneer men haar de groene steel ontrukt; Wie is er, die geen lieflijk Roosje plukt Met blijde zinnen? Hoe aangenaam zijn haar satijnen blaân! Men brengt de Roos op blijde tafels aan, En Bacchus feest. Wat wordt er toch gedaan, Wat zonder Rozen? Haar purper doet de schone Dageraad, Die 's Hemels poort in 't Oost ontsluiten gaat, En 't Wagenspan van Titan binnen laat, De vingers blozen: Zelf Cypris wordt, van die haar schoonheid roemt, In heilig Dicht, na deze blos genoemd. Der Helden graf versiert men door 't gebloemt Van Rozelaren. Niet minder is haar frisse reuk geacht: Vergeefs beproeft de tijd daar op zijn macht; Haar geur houdt stand, hoewel haar tooi en pracht Zijn weggevaren. Doch melden wij, hoe ze eerst haar oorsprong kreeg! Als Venus uit de azuren golven steeg Der zee, die voor haar oog zich stilde, en zweeg, En scheen te slapen; Wanneer Minerve uit 's Vaders edel hoofd, Door 't diamant van Mulciber gekloofd, Met speer en schild, wier glans de glans verdooft Van Mavors wapen, Te voorschijn kwam; toen is de nieuwe plant Der Roos, gevormd door de alleswijze hand Van Vrouw Natuur, uit 's aardrijks ingewand Eerst voortgesproten. Het Godendom zag 't Roosje pas volbloeid, Of heeft het met zijn nectar mild besproeid; En uit haar' struik is de eedle druif gegroeid, Die sedert wortel heeft geschoten.
Wie arbeidt werkt aan zich en wie de kunst Ziet als zijn arbeid werkt zich op tot God. Zijn leven wordt een eng en streng gebod; Een strevend geven zonder éne gunst.
In zijn gedachten, in zijn daden, streeft Hij steeds gedreven door dezelfde trouw, Gelijk in liefde streeft de reine vrouw, In vol geloof aan hem wie zij zich geeft.
In hem ziet zij de goddelijke Vlam Die tot een offer heel haar zijn begeert; Die als zijn recht haar ganse zijn verteert Wijl hij van god tot haar op aarde kwam.
Zij offert hem haar schoonheid en haar jeugd; Zij leeft alleen, wanneer zijn liefde spreekt; Zij lijkt alleen, wanneer zijn liefde ontbreekt En zelfs dit lijden is haar als een vreugd.
Zo is de kunstenaar; en zó, gewijd In toegewijde liefde wordt hij groot. Zo overwint hij 't leven en de dood En heft zijn arbeid op tot eeuwigheid.
Wie arbeidt werkt aan zich; en wie de kunst Kent als zijn arbeid nagelt zich aan 't kruis. Hij spreekt ‘Vergeef het hun’, als het gespuis Hem hoont, en neemt hun ‘edik’ als een gunst.
Als de Volmaakte Gave, die niets wacht Dan Zelf-verlossing door Volmaakte Daad Sterft hij en Zege is op zijn laatst' gelaat Wanneer hij spreken kan ‘Het is volbracht’.
Gij spreekt wel soms van al zijn lijden, Die oude man met sneeuwwit haar; Maar meest zit hij in zich verzonken, En stil en zwijgend nevens haar.
Zij wordt wel groot, maar is zo tenger; Hij legt de hand soms op haar hoofd : Zo ze eenmaal in mijne oude dagen Door vroege dood mij werd ontroofd!
Dan lacht ze op hem met stille weemoed, Terwijl ze zwijgend hem aanschouwt, En denkt: ‘hij zal niet lang meer leven, Hij wordt zo stram, hij is zo oud!’
Wie zal het eerst van beiden sterven, Zo diep beducht thans voor elkaar — Het meisje in de bloei van 't leven, Of de oude man van tachtig jaar?
Zonne stervend zonk in zee, en een wijde wade spreidde op de brede kimme neer 't wolkenheer. Eenzaam ruist de duistre zee, langs der duinen ruigje kruinen, als met droeve dodenklacht zucht de nacht. Eenzaam.,eenzaam ruist de zee, slaat de kuste zonder ruste, moeder aarde ligt alom doods en stom. Op het woelend vlak der zee wislend dansen kille glanzen starre lach der dode maan staart mij aan. Dreigend, dreigend druist de zee! 'k zie een grijzen nevel rijzen komt uit 't grote zonnegraf op mij af! Red mij, red mij van de zee! Red mij, aarde, die mij baarde! Vaal-gewiekte oneindigheid naderschrijdt !
Zijn kleren had hij niet alleen geruild en kostbaar wapentuig, maar ook zijn leven. Hij had zijn wijsheid en zijn kracht gegeven en wat in harts verholen diepten schuilt.
Voor simpele eenvoud, sterke aanhanklijkheên, bood hij het de gebronsde jonge herder. Die nam, en streed, en slingerde het verder en trof Saul met de scherpgekante steen.
En Jonathan duldde het dubbel leed. Hij dacht zijn vader hard en David wreed, en kampte om ’t arm geluk van dood te zijn.
Bij ’t rijzen van de grijze schemervloed gruwt David van de lauwe smaak van bloed, en staart vol afschuw naar de rode wijn.
De wereld aan te zien, welvarend nog en krachtig, Maar met een afscheidnemend oog, De zeventig voorbij, in 't opgaan naar de tachtig, Een leefkring die, uit veel, een enkle slechts voltoog;
Omstuwd van een geslacht, mij over 't hoofd gewassen, Meest door een andre geest dan mij vervult bestierd; Op stelsels prat, die slecht bij wat ik voorsta passen; Dat weinig missen zal als 't ook mijne uitvaart viert:
Ziedaar wat ernstig maakt; maar niet gebiedt te treuren, Zolang mij huwlijksmin en kinderliefde omringt, Een Godlijk avondrood mijn westerkim blijft kleuren, Zo menig lieve bloem mijn dalend pad doet geuren, En tussen 't gelend groen nog éne vogel zingt.
Lief bloempje! dat met half-ontvouwde bladen, Veelkleurig, door het groene omkleedsel breekt, De tengre knop begerig opwaarts steekt Om vroeg zich reeds in 't zonnelicht te baden:
Zeg, vreest gij niet, als zich de winter wreekt, Dat hij, met sneeuw en stollend ijs beladen, De sappen stremm' der pas ontloken bladen, Wier tederheid een milder pleging smeekt!
Waarom zo vroeg uw stengels opgeheven? - Wacht, kleine bloem! in 't groen, dat u omgaf, Een luwer koelte en zoeler dagen af.
Maar neen, uw lot is een vroegtijdig graf! - En 'k heb er vaak benijd, wie 't was gegeven Te sterven in de lente van hun leven.
Verheug u, Jongeling! ten dag van uw jeugd! geen ouderlijk gemoed wraakt argeloze vreugd. Ja, gulle scherts kan vaak de geest weldadig wetten, gelijk de Lentewind het jonge gras verfrist. Maar wen u te gelijk op d’ uitgang streng te letten van ’t hart dat, onbewaakt, zich-zelf zo licht vergist. ’t Hart, o mijn jonge Vriend! dan vroeg gekeerd naar Boven! Men zoekt zijn Heiland nooit òf te ijvrig òf te vroeg. Van dat uw moeder u naar ’t heilig doopbad droeg ontving gij stof en wenk, om biddend Hem te loven. Wees vrolijk, jongeling! ten dage van uw jeugd. Maar meng’ zich de ernst dier vraag, beslissend voor het leven: „wien hoor ik? wie alleen kan mij behoudnis geven?” bij de u van ganser ziel gegunde levensvreugd.
'k Ben zeeman; - van echt Hollands bloed, Heb ik mijn lust in 't varen; Vindt gij aan wal het leven zoet, Ik zwalp liefst op de baren, En, ben ik jong, vaak is de orkaan Me toch al over 't hoofd gegaan: Hoezee!
'k Ben zeeman; - hier op 't nuchter strand Wil 't mij niet lang behagen; Veel liever hoor ik door het want De winden buldrend jagen. Ha, wat een pret, als 't roezig spookt, De golfslag rolt, de pekel kookt! Hoezee!
'k Ben zeeman; - onder 't felst geblaas, Als we over 't water vliegen, Klim ik getroost in mast en ra's En laat me er lustig wiegen; En blies de wind ook feller nog, Ik hoorde er 't bootsmansfluitje toch: Hoezee!
'k Ben zeeman; - komt maar weer de bries De slappe zeilen stijven, 'k Zeg allen dan getroost adies, Die op het droge blijven; 'k Zeg: Ouders, treurt toch niet om mij, Ik heb een leven vrij en blij: Hoezee!
Ha! eerstdaags gaat het weer in zee; 't Land schijnt dan weg te zinken, En spoedig zie ik van de ree Slechts 't hoogste duin nog blinken. 'k Roep dan: Adies, mijn vaderland! Wij zeilen naar 't Javaanse strand: Hoezee!
'k Liep langs de landen zo stil voor mij heen En aan de hemel reeds d' avondster scheen, 'k Floot zacht een deuntje en ik neurde en ik dacht Aan het mysterie van nad'rende nacht,.... 'k Zag in de verte in een donkere laan Naar 't stille kerkhof twee minnenden gaan, Peinzende vroeg ik mij glimlachend af Waarom de liefde zoekt 't sombere graf.... Uit weide en wegen steeg vochtige damp Ver over velden blonk licht van een lamp Goud-gele schijn door de nevelen heen Uit land'lijk huisje daar vredig en kleen, 'k Voelde de rust van de velden in mij, D' avond, dat lichtje, zij maakten mij blij, 'k Wist dat mij wachtte in het vriendelijk huis Ene die 'k minde bij 't lindengeruis....
Toen zong er, zonder zorgen, Daar in de vroege morgen - En dat klonk zo jong, zo blij - Een boer die was aan 't ploegen; Hij zong voor zijn genoegen Een klein, oud lied daarbij.
En altijd weer van voren Af aan trok hij de voren Tot in de verte van licht, Met de beide willige paarden Door de rulle wolkige aarde Naar het zilverig vergezicht.
En altijd zag ik hem keren In de prachtige blauwe kleren Met de sterke gang, en met De paarden, die hadden beiden Het ritme, dat ik benijdde In het rustige van hunne tred.
En ik zag de middag komen: De donkere loverbomen Maakten hun schaduwen klein. De ploegschaar lag te blinken En de velden lagen te drinken, Verzwolgen de zonneschijn.
En boven in de kronen Der bomen leek te wonen Een doffer en koerde zoet, Zo als in ons inwendig De stem des harten bestendig Klaagt, omdat het bloedt.........
En ik zag de koeien treden Naar een wetering beneden, Want de zomerbedding was diep, En zij stonden parelmoeren- Blank boven de blauwe vloeren Die de hemel in 't water schiep.
Maar de zon hield op te zengen, En ik zag de schaduwen lengen, Lavend, over het veld: De lichte zilvergazen Uit damp van water-wazen Van de wetering op-geweld.
Het was niet langer stijgen, Maar dalen; niet zingen, maar zwijgen Want de schemering kwam aan; Achter de stille landen Zag ik de zonne stranden, Stranden en...... dan vergaan.
Toen riep er bij dat scheiden Een koekoek of hij zeide De zon een avondgroet......... En boven de bomen blonk er Het helle nachtgeflonker Van der gesternten gloed.........
De koe die schurkte laag haar kop de gouden zonne scheen erop en op het zwart en witte vel en op de lichtglanzende bel, die rinkte, die rinkte zo fijn.
Het dorp was naar de mis gegaan; het meisje liep maar zoetjes aan door 't groene pad langs 't korenland en voerde 't koetje aan haar hand. Het koetje trad maar lijzig aan en liet de belle al maar gaan, die rinkte, die rinkte zo fijn.
Zo blauw als ver de lucht, omhoog, was 't jurkje en 't droomwijde oog, en goud als zon en koren glom lag 't wilde haar heur hoofde om, en bruin tot donkerbrons gebrand was 't rond gezicht en voet en hand.
Het dorp was naar de mis gegaan; het meiske liep maar zoetjes aan door 't groene pad langs 't korenland en voerde 't koetje aan haar hand. Het koetje trad maar lijzig aan en liet de belle al maar gaan die rinkte, die rinkte zo fijn.
Wie 't Christendom verdrukt, bespot, Belaagt en ondermijnt, voert oorlog tegen God! Maar zal Zijn Raad niet breken. Wat ook de bliksem vell', zij laat die ceder staan. Zijn loof hange al eens slap; de kruin blijft opwaarts gaan. De wortel breidt zich uit; de groei duurt onbezweken.
Ik sta op dit geloof gegrond. Ik weet, wie Jezus is. Die nooit beloften schond, Zal ook zijn doel niet missen. Hij is, hij blijft de steun van 't menselijk geslacht; De rots, waar ‘t smachtend volk een levens-stroom uit wacht, Die vette beemden schept in zand en wildernissen.
Verblijd u, Christenschaar! Wie keert Zijn arm, die heil verschaft, en steeds zijn rijk vermeêrt. De Koning aller volken Voert, door zijn vijand zelf, zijn plan weldadig uit. Wie wijs is, zie op Hem, eerbiedig' zijn besluit; En wachte op zijne komst, in donkerheid en wolken!
Schoon elk hem weerstand bood, En jammrend van hem vlood, Hij 's doof voor hun gekerm. Hij neemt ze in zijne arm, En brengt ze, rij na rij, Gestaag aan de overzij. Maar nauwlijks zijn ze daar, Of 'k zie de blijdste schaar. De laatste zucht vervloog; De zielrust blinkt in 't oog, De jongling wordt bemind En is hun beste vrind.
Verbaasd van 't vreemd gezicht, Wens ik mijzelve licht. 'k Dring tot de jongling door. Verleen me een poos gehoor. Wie zijt gij? (sprak mijn wens) Een engel of een mens?
Hij zucht, en staart mij aan. Ik zie in 't oog een traan. Wat vraagt gij naar mijn naam? Niet dat ik mij hem schaam; Maar, (ach, hier zonk zijn blik) Hier wekt hij niets dan schrik; Maar ginds (zijn oog herrees) Vervangt verrukking vrees. Hij zucht nog eens en vlood, En zegt: “ik ben de dood."
'k Ontwaak met ene gil! 't Is alles om mij stil. Ik vinde in 't eind mij weer, Ik zie op 't mensdom neer. Ik zie al 't foltrend wee. Een bloed-en tranenzee Bruist golvend mij voorbij; Maar 'k zie ook de overzij, Hare eeuwig groene kust, Hare ongestoorde rust, Haar eindeloos verschiet, Dat niets dan weelde biedt, --- Dáár juicht mijn hart tot God. Ik draag gerust mijn lot. Zijn engel brengt ook mij Eerlang aan de overzij!
Een zonderling heb ik gekend, een vrek, De echte , lepe, wrede gierigaard, Zo boos als deze was wel nooit een gek, Hoe talrijk doe ook zijn mogen op aard.
Hij hokt nog steeds in zijn bedompt vertrek, Terwijl zijn glimmend oog in het ledig staart, Zijn ziel gelijkt een oord, dat riekt naar drek, Want afval is het al, wat hij vergaart.
En buiten, zie de zon, het geurend woud, De weelde der natuur, gij met uw goud, Wat baatte het uw ziel, uw lijf, uw huis?
Uw huis valt in elkander vroeg of laat, Uw lijf verkeert straks in een rottingsstaat, Was ooit een ziel benard als in die kluis?
De gele rozen lichten langs 't terras. In diepe stoelen liggen zij te rusten, de zaligen, die elkaar gelukkig kusten, de toekomstlozen; heel hun leven was
een dringen naar de voorgeweten uren, waar alles eensklaps in vergeten is; 't verwaait, nadat het stukgereten is, hun oud bestaan; en nooit kan iets meer duren
naast dit verzonken zijn, dit niet meer wezen deze gevaarlijk stille eeuwigheid, dit weggevaagd zijn en terust geleid, waaruit zij langzaam, stil en moe verrezen.
De regen, een grijs kraalgordijn, een poos zacht tikkelend, laat door zijn lauwe kieren hen 't paradijs nog zien met zijn revieren, achter de vlammen van de gele roos.
Een gedicht van Jacqueline van der Waals 1868-1922
IK BEN MIJN ZONDE MOE EN MIJN BEROUW
Ik ben mijn zonde moe en mijn berouw, ik ben mij zelve moede en ik ben het zoeken moe naar God, die ik niet ken, en die ik toch zo gaarne kennen zou.
Ik ben mijn zwakheid moe en mijn verdriet, mijn arbeid en mijn hoop en mijn genot, maar bovenal het zoeken naar mijn God! - ik ben het zoeken moede - maar God niet.
Hij ziet en kent mijn zonde en vergeeft ze zeventig maal zeven maal en meer. Hij wil niet, dat mijn ziele sterft maar leeft.
O, wonderbare goedheid van de Heer, die naar zo moedeloos een ziel nog vraagt, die alle dingen, en ook mij verdraagt.
Een bloempje, vóór de tijd van 't oudrenhart gerukt - Neen! door der Englen hand voor 't Eden Gods geplukt! Voor wie in Jezus stierf, is dood geen dood, maar leven; En 't pand, aan Hem betrouwd, moet zelfs dit graf hergeven!
Wij zitten hier zo licht, mijn vriend, en kijken Over de tijden heen en deze stad In het gezicht van die kerk, die zij had In 't vorig g'loof en oer-staat, die moest wijken
Met met 't getij der tijden, dat 't ging lijken Een sprookje, een geur wel, die vervloog, gevat In dat relieken-doosje, eens alle stad, Waar restjes van bekartlen nog de wijken
Zo dier ons, de Oude Zijd': hoor ze op doen rijzen 't Straten-geraas, verzacht haast tot een zucht En ondertoon van ons hoog-wijze praten
Over de tijden — 't wisslend licht der lucht Op toren-transen en in lage straten — Verre muziek der tij'n, vèr-raadbre wijze.
Ik kom Tribunus Plebis soms, des avonds rond de negen, gezeten voor zijn stenen kroes, ter club-vergaring tegen.
Ofschoon wij nooit of zelden, in malkaars gedachten delen, belet ons zulks niet, nu en dan, te saam piket te spelen.
Het bier verstompt 't verstand en zo - na onze kaartenzaken - gebeurt het, dat we op 't bijster spoor der politiek geraken.
'k Verwijt hem - want ik draag alom 'n vracht illusies mede - dat hij, ad usum populi, meer pathos zoekt dan rede.
Hij kijkt me sterling aan en laat van zijn tribunuslippen, met snaakse lach en spotgebaar, dit aforisme glippen:
Wie zoude willen met azijn op jacht gaan naar de vliegen, als men ze zo gemaklijk kan met suikergoed bedriegen!
-------------------------------------- tribunus plebis - volkstribuun: belangenbehartiger van het gewone volk (oorspronkelijk in Rome) ad usum populi - ten nutte van het volk aforisme - kort geformuleerde ervaringswijsheid
Er schuilt in al de dingen, die ik zing zo'n wondre zin die weinigen beseffen zullen, in hun stil-leven dat zó effen henenvloeit, zonder droom noch mijmering.
0, zangen van mijn Ziel! ik zeg mijn leven rein uit in uwe gelukzaligheid, omdat elk lied, altoos een nieuwer streven, een breder Passie om mijn slapen leit.
Uw zoet geluid, dat om mij heen komt spelen met balsemklanken, die mijn oren strelen, 't ruist al de jeugdge schoonheid van mijn hert!
Groot is uw doel, mijn zang: Een jeugd van weelde,- maar ook van smart, - 't herscheppen met die beelden die mij omruisten...sinds ik Dichter werd!
Hebt gij Tinel, Edgar Tinel gezien, gezien, gehoord, gesproken? En heeft hij u dat overstoflijk brood van zang en spel gebroken, op zijn klavier? En heeft hij dit klavier, bij felle meesterstreken, schier levend doen zijn woord, zijn hart, zijn ziel en zijn gedacht uitspreken? Hebt gij Tinel, Edgar Tinel gezien, gezien en hem verstanden; en zijt gij niet meer mens weer opgestaan, van onder zijne handen? Vereer ze dan, vereer de kunst in hem, de Godlijke, en buig neder voor God, die al dat kunst of kunstnaar is terugbeeldt en geeft weder.
Hier klopt het marmer met een levensslag, Pulseert de scheppingsdaad in pracht van bloei, Waar overweld'gend rijst in hoge groei Het heerlijk godenlijf met mild gezag.
Wat toch het dwepend oog bepeinzen mag? Waarhenen stroomt het rustige gevloei Van de' ernstig-zachte godenblik? Wat boei Omsluit zijn zinnen in die kalme lach?
En aldoor strekt het kind de handjes uit, Met open mondje, gretig en belust, Te grijpen trachtend wat de god het biedt.
Maar immer vrucht'loos streeft het naar zijn buit En wekt de god niet uit zijn mijmer-rust, Wiens heil'ge droom in vage verten ziet....
‘Het land is er plat en het volk is er stijf,’ Zo spreken van Holland de vreemden; ‘De kunst en natuur hebben weinig om 't lijf; Men ziet er geen bergen of beemden. De mensen - ze sluiten zich op in hun kluis, En stoppen 't fortuin in de kisten; De vreugd van het leven - ze hoort er niet thuis, Verveling verjaagt de toeristen.’ -
Ik laat die bewering voor 't geen wat ze geldt, En denk maar: 't is licht in ons voordeel; Al worden we weinig bij vreemden geteld - Zijn wij maar niet blind in ons oordeel. Toch zijn er wel vreemden, die staag in ons land Met hopen logies komen zoeken, En die zelfs, al wijst men hen nors van de hand, Ons toch zonder vrijpas verkloeken; Ze ontduiken het oog van kommies en douaan, Gesteld om hun intree te stuiten; Ze nemen brutaal hier het burgerrecht aan, Trots alle ministers-besluiten; Ze komen te beurs, op het bal, op 't kantoor, Ze wandlen met armen en rijken; Ze gaan bij de menigt voor landskindren door, Waar ze ook maar 't gelaat laten kijken. Toch voeren ze een leus en toch dragen ze een naam, Tot wrevel van veler gemoedren; Maar 't is of zij zeggen: kom, hokken we saam, Wij willen met Holland verbroedren; En daarom - geen dak, of ze zoeken een thuis, En zonder een zier complimenten. Wie 't ergert, zucht wis: wie verlost ons van 't kruis, Van de eeuwige Brabantse centen!
Kom nu, bedroefden! al wie raad'loos klagen! 'k Bèn niet de Schoonheid, maar 'k zal vóor Haar spreken. 't Bewijs? 'k Geef u mijn woord-zelf als een teken, Dat Zij mij zond en gij mij raad moogt vragen.
Geloof alleen maar dat zij álle dagen Kan troosten al wie, lijdend, Háar aansmeken, En woorden weet, die 't lachen door doen breken Om monden, toegeschroeid door aardse plagen.
'k Kom nu niet troosten. Maar 'k kom u zó maken, Dat gij rijp zijt om straks getroost te worden: - Gij zijt nog niet wat zulken moeten wezen.
Uw monden twijfel-lachen, die voor dezen Nooit lachten, maar - vergeefs - kreten of morden: - Tot wie geloven zal de Trooster naken.
Wel dartel, zo als meisjes meest, Doch op haar tijd bedaard; Wel zorgloos, maar niet los van geest, En min vrijmoedig dan bedeesd: Zie daar mijn zangsters aard. Voor ieders oren zingt zij niet, Dan tegen dank geprest; Maar als geen mens haar stem bespiedt, Dan schatert en dan schalt haar lied, Dan zingt zij altoos best. Dan dringt zij mij een traan in 't oog En roert mijn ziel naar lust, Of voert mijn geest verrukt omhoog, Of lacht mijn ogen vrolijk droog En wiegt mijn hart in rust. Somtijds (en 't staat haar gans niet schoon) Verlokt haar zucht naar eer: Dan spant ze een hoge heldentoon, Maar eigen afkeur is haar loon: Haar stem is veel te teer. Maar als 't ontloken veldplantsoen Haar uitlokt naar de streek; Maar als zij hukt in 't hangend graan, Dan zingt zij, als de vogels doen, En murmelt met de beek. Of speelt zij 't heil der echte min, Verrukt en blij te moe, Of stelt zij voor mijn zoet gezin Een hart- en huislijk toontje in, Dan knikt mijn ziel haar toe. Teerhartig en aandoenlijk zacht, In lief en leed mij waard; Somtijds verleid door valse pracht, Maar tot haar eenvoud weergebracht Zie daar mijn zangsters aard.
‘Hoe vreemd, dat mij gegeven is, wat niet mijn eigen leven is, maar sluimerend in het mijne hing, en ging, en brak de draad, en wezen wou in eigen staat’.
‘Ik ben nog moe... heb ik geleden? of is een droom uit mij gegleden?... Ik doe mijn ogen dicht en ben tevreden, en mijn gedachten en mijn lijf zijn licht’.
‘Is dit nu barensnood, met hijgende gevaren tot aan de dood? Ik wist niet, dat een leven komen kon zo rood en bloedend, als de ondergaande zon’.
Ik wil mijn dromen tot een toren bouwen Van blank ivoor, met rode en gouden lijnen Zal ik in 't wit de fabelen doen schijnen Dat ieder zo mijn leven kan doorschouwen.
De vredige pastoralen en de gaarden Met vreemd-vervlochten bloemen, en de afgronden Van dood en vlammengloed, met juichemonden De englen in schitterende rei geschaarde;
En 's nachts, wanneer mijn Teken op de rotsen In 't maanlicht blinkt boven de woelige zeeën En een schip nadert van een vreemde kust,
Schijnt het de stuurman boven 't golvenklotsen Neergedaalde Godin van hemelreeën Zoete verkondigster van liefde en lust.
Waar aan der weiden zoom, verzadigd om te grazen, Het lodderzieke vee de zomernoen verdroomt, Ontdekt de herderin, in vreugdevol verbazen, Hoe uit 't naburig woud een murmlend beekje stroomt.
Zij laat de kudde alleen en dringt de ruigte binnen; En waar een kampje in 't kroes ten oever rustplaats biedt Daar blijft ze luistrend staan in aarzlend zelfbezinnen... Tot dieper ze ademhaalt: ze waant zich onbespied.
En simpel, onbeschroomd, de oever toegetreden, Ontgordelt ze, als in droom, haar schamele gewaad, En toont der eenzaamheid, van maagdelijke leden, Het ongerepte schoon met onontroerd gelaat.
Dan proeft haar voet het nat en met nieuwsgierige ogen Volgt ze, hoe rimpels ros, waar 't water langzaam vlaakt, Zich voegen tot een beeld en plotsling, fel bewogen, Ziet ze, (maar durft niet zien) haar eigen jonkheid naakt!
Ze ziet haar brede borste' als blanke beukelaren, Ze ziet haar schoud'ren sneeuw, haar wangen zongeroost, Ze ziet de wederschijn van 't welig goud der haren... En raadt zich zelve schoon, en glimlacht zacht, en bloost.
Zo staat zij lange tijd in zelfverliefde dromen... Totdat een vallend blad de waterspiegel roert... En, opgeschrikt, ze ontwaart hoe, door het loof der bomen De stilte, van rondom, uit duizende' ogen loert...
Dan, plotsling, met een kreet, heeft, (weerloze bescherming!) Zij kruiswijze op haar borst de handen uitgespreid.., En 't huivert door haar leên, saamkrimpende om ontferming, Een nameloze angst voor 's levens heerlijkheid!
Zij was zo jong en schoon, en blozend als de roze, Zij telde nauwlijk vijftien jaar. De doodesengel kwam en nam de vlekkeloze, Als of 't een echte bloeme waar'.
Zij was zo jong! De liefde sloeg haar wonden, Met haren geur'ge toverstaf; Zij wilde 't leven in, en vroeg naar zaal'ge stonden, En aarzelde op de boord van 't graf.
Zij was zo jong en schoon! - Vol hopeloze smarte Zag zij der velden eerste groen; Zij drukte 't bleek gelaat aan moeders liefdrijk harte, En weende stil bij moeders zoen.
Zij was zo schoon! - Zij liet het hoofdje zijgen, En kwaal en smarte, 't was vergaan. De dood aanzag de maagd en kuste in somber zwijgen Van 's kindes oog de laatste traan.
Hoe schoon stond de bloemkroon op 't jeugdige hoofd, Toen 'k u in de Bruidzaal mocht groeten; Toen waart ge aan de Vreugd en de Schoonheid verloofd; De Jonkheid bracht hulde aan uw voeten; De oranjebloem zelfs scheen niet wit bij de glans Van 't elpenblank voorhoofd, gedekt met haar krans.
Thans buigt zich uw schedel allengskens ter neer; Uw voorhoofd, met rimplen doorsneden, Tooit sneeuwwitte bloesem noch elpenbeen meer; Geen jeugd strooit gebloemt' voor uw schreden. o Moeder, in wie dus de Schone verdween, Waar is nu de bloemkroon van gisteren heen?
Maar hoe? Is die bloemkroon gevallen ter aard', Waarheen mij uw blik schijnt te wijzen? Ja, 'k zie daar, als bloesem, die viel in de gaard, Een krans, om zijn schoonheid te prijzen; Een krans, die maar enkel uit knoppen bestaat, Waarin zich de wordende Schoonheid verraadt.
Een krans is 't van - kindren, gekweekt met u w bloed, Dat helder hun wangen doet blozen; - Van kindren, wier oogstraal nu blinkt van uw gloed, Wier lip is bedekt met uw rozen; Van kindren, in wie gij, o Moeder! herleeft, En ons weer uw schoon te bewonderen geeft!
Buk, Moeder! naar de aarde, en vergaar op uw schoot Het kroost, dat uw voeten omhuppelt; Dan tooit u de krans, die uw lokken ontschoot, Met tranen van vreugde bedruppeld. Cornelia sprak: mijn juwelen zijn hier! En gij: Zie de bloemen, waar 'k thans mij mee sier!
Een stille hut op 't eenzaam land, Vrij van gewoel en slommer; Een kleine moestuin met een beek, Beschaauwd van milde lommer; Een lieve schrijfcel, en een kas Met boeken, weinig mensen, Was al wat ik, als 't grootst geluk, Op Aard, van God kon wensen: Die keus lag in mijn kinderhart, Zij groeide met mijn jaren, Ik kreeg ze in 't eind; God wilde zelfs Hier meer dan 'k vroeg, vergaêren.
In een betovrend vruchtbre streek, Vol bossen, bergen, dalen, Vol bronnen, akkers, weiden, waar De beekjes kronklend dwalen; Een oord waarin Natuur, door kunst Geleid, maar niet gedwongen, Elk treft, en door een bos-concert Verrukkend wordt bezongen; Daar gaf mij 's Hemels trouwe zorg, Een lieve eenvouwge woning, Die 'k niet zou ruilen voor den glans, De zorgen, van een' Koning: Hier biedt Natuur haar lachend schoon, Elk' avond, ieder' morgen; Hier rollen dagen vol genot, Bevrijd van duizend zorgen;
Hier kan ik, juist naar mijn' genie, Een rustig leven leven; Mij in mijn lieve boeken-cel Of 't open veld begeven; Van mijn Cheri alom verzeld, Door woud en bergen dwalen; En bij een frisse koele bron Weer rustig ademhalen;
Verscholen in een kleine hut, De wereld gans vergeten, En luistrend naar het bosgeruis Een Solitaire heten. Op duizend plekjes hier en ginds Vond ik, vermoeid van 't dolen, Een rustplaats met mijn boek, in 't groen, Voor 't zoekend oog verscholen. Ik kon..... Maar neen, ik kon niets meer; Sinds gij mijn rust vermoordet, Sinds gij die zelf-genoegzaamheid Door uwe liefde stoordet; Sinds is Natuur hier dood voor mij, En de eenzaamheid vervelend; Geen denkbeeld dan uw liefde alleen, Is voor mijn hart meer strelend. Sinds ik u kende, is 't vruchteloos, In deze lieve streken, 't Geluk te zoeken; 't is me alom, Op 't liefste plekje ontweken. Gij deed voor mij dit paradijs In wildernis verandren; Maar wildernis wordt paradijs Ziet zij ons bij elkandren.
Ik ga dan waar me uw liefde wenst; Ik offer stil genoegen, Genietrek, alles, om, als vrouw, In huiszorg druk te zwoegen. 'k Verlaat dan 't bosrijk Gelderland, Voor Hollands vlakker streken; Maar 'k weet, mijn beste! aan uwe zij Zal mij geen troost ontbreken: Dit offer u en mijner waard Zal nimmer mij berouwen Uw trouw zal mij vergoeding doen 'k Juich in dit blij vertrouwen.
Mijn lief zat voor het open raam, een zon, die langzaam viel, omlijstte met verzachte schijn, in een bleekgouden, tere lijn, haar hoogvoornaam profiel.
Toen schoof mijn lief de blinden dicht, verveeld, een beetje boos, maar binnen drong één scherpe straal en op haar mooie mond, brutaal, danste het licht een poos.
Als eens mijn lief, verveeld en boos, mijn liefde buitensluit, dan sterft mijn liefde, zo gewond, stil, als dat zonlicht, op die mond, zonder één voos geluid.
2.
'k Sta aan mijn venster. Het is laat. Ik kijk neer op de stille straat. In duisternis, waar niemand gaat.
Van nergens komt meer één geluid. 'k Sta met mijn hoofd tegen een ruit. Wanneer gaat die lantaren uit?
Eén lichtkring op wat vunzigheid. Die gloor is met dat goor in strijd. Daar gaat zelfs geen verloren meid.
In mij is net zo'n stille straat. Waar niet één lamp te branden staat. Waar sedert lang geen mens meer gaat.
Laatst had ik eens een vent te gast; (Hij was mij juist wel niet tot last, Want ik had slechts mijn daaglijks eten.) Verbaasd! wat heeft de vent gevreten, Alsof hij in geen veertien daag Iets had gekregen in zijn maag. En toen hij naauw mij had verlaten Ging hij bij een der buren praten; En gaf daar nu wat dapper af, Op 't geen ik hem te schransen gaf: De soep kon wel pikanter wezen; 't Gebak was niet genoeg gerezen; De kippen konden blanker zijn; De groenten gaarder, en de wijn Met meer bouquet. De loze vent! Wie was het toch? — Een Recensent.
Door 't burger-huis op laten middag traden Wij de open lucht in, waar seringen-geur Hing over de achterdeur en lente-wind Stil witte wolken dreef door 't hemelblauw.
Een kleine stadse tuin, alzijds bemuurd Door grauwe steen, en waar een enge ring Groen gras en witte kiezel 't perk Veelkleurge bloemen, 't éénge, rond omsloot.
Luwte beving ons, zon op achtermuur Scheen goud, geluid van schelpjes aan de zee Maakte de kiezel onder 't zachte gaan.
Seringenblaadjes streelden langs ons heen, Rozen, violen, en purpre papaver Bloeiden, en ginds in killen schaduwhoek De schuchtre blanke lelietjes-van-dalen.
Zó rijk, zó schoon leefde in die lutle tuin De volle lente, dat ik dralend toef Voor 'k met een klánk nog de herinnering Diepst doe herleven: blijde gekwinkel Van klokkentoren daalde spelend neer Langs steile muur, door luwte in 't loof, verzellend Ons stille spreken. Toren verborgen Achter de muren, slechts een enkle dag, Een feestdag, deed gij meerder dan 't gewoon, Niet meer bespeurde, daaglijks zelfde, tinklen, En zong ge, telkens weer, de uren door...
De zoele wind en 't heldre spelen wiegden Mijn ziel in sluimring, makend zon en bloemen, Gras-rand en pad tot kleurig droomtafreel.
De mensen dóen, maar weten niet waaróm Zij doen, en zitte' in hun eentjes te wegen, Hoe zij het meeste van het leven kregen, 't Leven dat langs hen gaat en ziet niet om, -
Hopen en haken of er níet wat kom, Voelen hun hartjes van blijdschap bewegen, Stil in hun lekkere bedjes gelegen..... Maar áls 't wat geeft, dan houden zij zich dom:
Dan kijken ze uit een paar onschuldige oogjes, Willen niet, maar willen wel, en zijn zo bleutjes.... 't Leven zegt: ‘zo!..’ en neemt het weer weerom.
O, geef elkaar zo even maar wat droogjes Oogjes en schuintjes en vriendelijke peutjes, O, mensjes lief, wat zijn wij allen dom!
Een gedicht van Jacqueline van der Waals 1868=1922
Wintermorgen.
Week op het wit van het wazige land, Week door het grijs van de wolken daarachter, schemert de schijn van de zon, die met zachte goudglans de zomen omrandt.
Blank als de glans op het wazig verschiet, week als de schemer van de zon door het grijze, weifelt het licht door mijn stille gepeinzen, schemert de vreugde door mijn lied.
Vivat mijn spinnerad, mijn schat! Mijn rok en garenklos, vivat! Dat kleed me warm en geeft mij brood, Beveiligt mij voor leed en nood. Ik spin en zing mijn liedekijn Bij zomeravondschemerschijn, Verveel me nooit, ben nimmer mat - Vivat mijn schat, mijn spinnerad!
Twee beekjes sluiten 't plekje in, Waar ik al zingend zit en spin; Hunne armen slaan daarover heen De berk en hagendoorn ineen, Opdat er 't visje vro en vrij En 't vogelnestje veilig zij; De zon beglanst het loverig pad - Vivat mijn schat, mijn spinnerad!
De tortel kirt naar eigenen aard In 't dichtgewassen eikgeblaart, De vlasvink zingt zijn wijsje mee En dingt naar 't zangersprijsje mee; De kwakkel in het klaverveld, De zwaluw, die mijn dak omsnelt, Dat alles maakt me vreugdezat - Vivat mijn schat, mijn spinnerad!
Zo 'k weinig win, 'k verteer nog min, En de armoe sluipt mijn huis nooit in. Ik ben tevreen bij mijne stand Meer dan de rijkste vrouw in 't land, En gun haar geerne pronk en pracht, Van wijd en zijd haar toegebracht - Mijn spinnerad, dat is mijn schat! Vivat mijn schat, mijn spinnerad!
Gij zijt mij overal nabij, In ieder ding: gij ziet naar mij, Of ik u aanzie en herken, En, een met u, gelukkig ben.
Wel blijf ik dikwijls blind voor u En reis ik ver van hier en nu, Of ergens ’t veilig eiland is Waar ’k troost of slaap vind voor gemis. Maar soms ben ’k onverwacht weer thuis. Gij roept mij zachtjes. In ’t geruis Van wind en blaren langs het raam Hoor ik de fluistring van mijn naam, Of in de glinstering van ’t licht Zie ik uw wachtend aangezicht. Als ik dan schuchter tot u kom, Wordt het zo wonder-stil rondom, Zo vreemd en wonder-stil in mij, Dan is er enkel ik en gij,
Neen, gij alleen en wat gij zijt: Mijn eind van menigvuldigheid, Mijn oorsprong waar ik ongedeerd In liefde toe ben weergekeerd...
Maar dan, ontwaakt tot de oude droom, Hoor ik de wind weer in de boom, En zie de kleine dingen aan, Die stil en ernstig voor mij staan, Verzonken in hun eigen rust. Zo, van ons diep verband bewust, Heb ik hen lief en hoor tot hen, Met wie ’k in u gelukkig ben, En tot die nieuwe zin gewijd Wordt al wat is nu werklijkheid.
Deze geuren zijn zo week als 't strelen Van een hand door zijïg zachte haren. O hun vleiïng die het bloed met zware Slagen door de vingeren doet spelen
En dan zachtjes tempert tot bedaren. En een vreemde droefheid glijdt met hele Lichte aarzelingen in vervelen Over, en een lusteloos strak staren.
O dit wreed genadeloze dringen Van uw schone rouw, paarse seringen, Tot ons denken, tot ons vlotte bloed, Is gelijk een overmacht van minnen, Die 't weerstreven der nerveuze zinnen Sidderend zich onderwerpen doet.
'Hoe koel is 't in de morgenlucht, Hoe is het loof verfrist! O reeds doorboort de feller zon De blauwe morgenmist! Geen blad verroert: maar hoog en ver Dringt door de stilten heen,- Als 't lichten van een late ster,- Eén jubeltoon alléén!
Wie is hij? wie heeft hem aanschouwd? Wie heeft het hart gekend Dat zo, door alle heemlen, zijn Gewiekte hartstocht ment? Wie is hij? die te zeggen waagt In een zó hoge zang Zijn liefde? en wordt niet lovensmoe De hele morgen lang? Wie is hij? die daar roerloos staat Hoog in de ijle lucht? O geen aards hart, met smart besmet, Stijgt in zó steile vlucht Te zingen voor de troon van God...! Wij horen 't zwijgend aan...: En vat gij niet de zin, mijn hart? Eéns zult ook gij verstaan!'
De trein gaat ras voorbij met schrille kreet, Verstoort geenszins de wijde, diepe rust, Ik denk aan hen, die ginds in lief en leed, De vrede dreven, al dan niet bewust.
Zie hier wellicht het allerzoetst behagen, Dat ooit het voorrecht van een mens kan zijn, De blijde vrede na de boze plagen, Het welig tieren van het mijn en dijn.
Benoorden de Moerdijk Daar kan men niet bewonderen, Daar trapt men de dichter, daar hoont men de held. Benoorden de Moerdijk Daar zitten de tobbers, al welgesteld, In tuin en kantoor zich af te zonderen, En tellen geld.
Benoorden de Moerdijk Daar wonen de sufste rijken, Ze noemen zich vrij, of roemen zich vroom. Benoorden de Moerdijk Daar moet het fel schokken, eer uit hun droom Wat koppen zich heffen, voorzichtig, en kijken De kat uit de boom.
Benoorden den Moerdijk Daar vreest men zich te branden Aan koud water. Geestdrift is duur. Benoorden de Moerdijk Daar vinden de vossen de druiven te zuur Al hunkeren zij en watertanden Met geel gegluur.
Benoorden dn Moerdijk Is de hemel der neutralisten, Der vechters voor vrede, der werkers voor rust. Benoorden de Moerdijk Daar drinken ze Curaçao, met lust, En schutten met dappere pacifisten Landsgrens en kust.
Benoorden de Moerdijk Zijn er duizend Nederlanders. Al de anderen zijn anders Benoorden de Moerdijk.
Stil is de nacht en lieflijk blinkt de maan; Vermoeidheid rust met zorg en vrees en smarte, - Maar liefde waakt in 't rustloos kloppend harte, Zij, zij-alleen kan niet ter ruste gaan!
En waar legt Gij het lieflijk hoofd ter rust? Melieve, waar spreidt u de slaap haar bloemen? Wat legerkoets kan zich gelukkig roemen, Dat zij u draagt en op haar sponde sust?
Waar is u thans het dons ten deel gevallen, Waar gij uw leên tot sluimren nedervlijt? - O zij het zacht, gelijk gij waardig zijt, Zacht als gij-zelv', die zachter zijt dan allen.
En slaap gerust! - geruster dan ik 't mag, Sinds mij uw beeld geen rust vergunt te smaken, Sinds 't mij bij nacht zo menig uur doet waken, En dromen doet de ganse langen dag.
Dat dromen ook is dierbaar aan de geest. In dromen slechts bestaat al 't zoet van 't leven, Maar die zijn 't zoetst die ons de slaap kan geven, Als 't hart gelooft, dat wakend hoopt maar vreest.
O droom gij zoet! en word niet wreed bedrogen, Ontvlie 't geluk u nimmer met de rust! - Droom zoet en schoon van liefde en levenslust! En laat die droom profetisch wezen mogen!
ZIJT gegroet ô Maghed Marie, Vol van gratiën zonder getal, De Heer is met u t'allen tije, Gezegend zij dy boven al Dat vrouwelijk heet, en hier beneven Is gezegend heilig en rein De vrucht dijns lichaams hoog verheven Jesus Christus: dit is certein.
Als onze ziél niet zong, En vreugdedansen sprong, Zouden dan wel de vógels zingen, De bronnen uit de rotsen springen, En had de storm een tong?
Als onze hoop haar schat Niet rustloos zocht, en bad, Zou dan de boom zijn bloei en twijgen Zó innig hemelwaarts doen stijgen, Dat hij het blauw omvat?
Neen, als de ziel zeer diep In duister lag en sliep, Terwijl geen prins, getooid met bloemen, Een wekker, die wij engel noemen, De schone slaapster riep,
Dan zou het ritslend bruin, De bron, verstikt in puin, Verdord en snikkend nederzijgen, Dan zou de wind, de vogel, zwijgen In die verdoemde tuin.
Ik ben heel blij Doch 'k weet niet waarom, 't Hart van mij, Klopt bom, bom, bom. O! alles blinkt, En trilt en beeft, En mijn ziele zingt, En droomt en zweeft. O! ik ben zo blij, Van blijdschap dronken. Doch wie heeft mij Deze vreugd geschonken? Uit welke bron, Uit welke stroom, Uit welke zon, Uit welke droom?
Wat ik verlang? Niet meer de wilde weelde, De woede, die naar donkre daden drijft, Slechts dat mijn ziel, die zoveel goed verspeelde, Na zoveel kwaad in vroomheid vreedzaam blijft.
Wat ik verlang? Ik heb zoveel gewonnen In overmoed, dat ik verloor in smart: Geve mij God, gezuiverd en bezonnen Een smekende ziel en een zingend hart.
Mijn weekwerk eindigt: milde Sabbathvrede Voert mijn onrust tot een geruste zin. Met genoten van mijn Volk treed ik in,
Waar bij 't stijgen van onze Sabbathbeden Een vrome knaap juicht met huivrende stem Als eens de Priesters van Jeruzalem.
------------------------------------------- Het Joodsche lied. Tweeede boek (1922)
Alle begeerten zijn nu zoet vervloeid Tot één trouw peinzen naar de zachter uren Waarin uw daden zijn als bleke vuren, Uw troost een kroon is die droef-geurend bloeit.
Mij wondt de wereld die mijn angst verfoeit, Mij schrijnt haar luidheid die 'k niet kan verduren. Ik zoek haar niet: ik wil alleen de pure En zoele droom van u die niet vermoeit.
Dat waarde droeg weleer is lang vervlogen, Geen boos en goed weet meer mijn mededogen En haat verbleekte stil, een oude prent.
Zo heeft mijn vrezen zich tot u gewend, Naar 't vreemd begrijpen dier aandachtige ogen, 't Spreken dier stem die enkel liefde kent.
Ten halve afgewrocht, ontvangen, niet geboren; gevonden algeheel, noch algeheel verloren, zoo ligt er menig rijm onvast in mij, en beidt de aangename tijd van volle uitspreekbaarheid.
Zo slaapt de botte in ‘t hout, verdonkerd en verdoken; geen blomme en is er ooit, geen blad eruit gebroken; maar blad en blomme en al het ligt erin, en beidt de dag, de dageraad... de barensveerdigheid.
Jan prees altijd zichzelv', en, wat een ander kon, Jan zei steeds onbedekt, dat hij 't nog verre won. Maar Piet zei: ,,Hoor, o , grote Jan! Ik weet slechts éne zaak te noemen, Die jij kunt, maar geen ander kan: Jou roemen."
