De Fransen komen...

In 1789 brak de Franse Revolutie uit. Weldra zouden de republikeinse - later de keizerlijke - legers Europa en Noord-Afrika aanvallen. In 1794 werden de Oostenrijkse legers - na een tussenperiode - definitief verslagen in onze regio. Er werd snel werk gemaakt van een indeling in departementen : de oude "heerlijkheden" moesten verdwijnen. Voor de regio van de huidige beide Limburgen betekende dit het ontstaan van het "Département de la Meuse Inférieure" (het Departement van de Nedermaas) : die hoofding zou weldra prijken op de officiële documenten !

KLIK op de FOTO : voorbeeld van een hoofding : Département de la Meuse Inférieure : met aanduiding volgens het Republikeins kalender : dat leggen we ook nog eens uit...

En relatief snel kwamen er plannen om Rijn - Maas en Schelde met elkaar te verbinden ! De verbinding heette "Le grand Canal du Nord". Daar gaan we dieper op in want er waren militaire , politieke en economische redenen.!!!

20-02-2021 om 17:27 geschreven door Frans  

Overgangsperiode : we "gaan" richting Franse overheersing... en daar zullen we de "bedding" van de Zuid-Willemsvaart vinden!

Ondertussen worden er nog wel een aantal verbindings-plannen gesmeed maar verschillende projecten worden niet uitgevoerd omdat ze veel te duur zijn! We zitten namelijk in het "Ancien Régime" met talrijke grotere en kleinere "vorstendommen". Daarbij moet je iedere keer "betalen" wanneer je voorbijvaart...Laat staan om doorheen de verschillende "heerlijkheden" een kanaal te graven. Ook de Maas is onderhevig aan vele tollen: enkele tientallen wanneer je van Maastricht naar Venlo vaart !

Enkele projecten :

1755 : werken tussen Maas en Rijn (van de Rijn naar de Wesel)

1759 : de Pruisische koning Frederik de Grote wil een verbinding Rijn - Maas die gunstig zou zijn voor Pruisen.. te duur (project Baron Bilistein) 

1764 : plan Guilhermin : te duur: doorheen verschillende vorstendommen

1779 : Mechelse handelaars en een Hasseltse advocaat ontwerpen een verbinding : Antwerpen - Rupel - Dijle - Demer - Munsterbilzen - kanaal - Maastricht

1787 project Verhees : Den Bosch via een kanaal verbinden met Tongeren en daar gebruik maken van de Jeker en verbinding realiseren met Maastricht (denk aan Carront)

We staan aan de vooravond van de Franse Revolutie!

19-02-2021 om 20:46 geschreven door Frans  

Het ontwerp Carront (1751) werd niet gerealiseerd en we zullen nog een tijdje op de Fransen moeten wachten om te werken aan een verbinding Rijn - Maas - Schelde.

Vandaag enkele interessante toponiemen op de kaart van Carront.

Hij begint in de omgeving van Tongeren bij een bron die de meertjes (étangs : vijvers) bij Elderen voedt. Dan tekent hij het tracé verder naar de molen van "Vieux Joncs" , ons bekend als "Alden Biezen". Hij blijft dat "water-tracé" volgen van molen naar molen : Reinfortmeulen enz... Hij blijft de "étangs" en molens van Hengelhoof en Donderslagh volgen naar Meeuwen , Ellicom , Caulille . Op zijn kaart vermeldt hij ook Waterscheid, de Montagne Noire de Winterslagh , Genck...

Het water zou langzaam voortbewegen in Noordelijke richting naar het scheidingspunt tussen het Maas- en Scheldebekken. Later zal Napoleon op eenzelfde punt uitkomen. 

KLIK op de FOTO : op een moderne kaart heb ik het ontwerp van Carront aangegeven : van Tongeren naar Kaulille !

18-02-2021 om 16:14 geschreven door Frans  

In 1751 was er een zeer gedetailleerd plan om een kanaalverbinding te maken tussen Tongeren en de grote overslagplaats 's Hertogenbosch : het plan CARRONT !

KLIK op de FOTO

Tijdens één van mijn bezoeken aan het Rijksarchief te Hasselt "mocht" ik eens bladeren door een stapel plannen. En... ik ontdekte een kaart met begeleidende commentaar, een kaart die te maken had met de geplande aanleg van een kanaal , dwars doorheen Limburg.

"Plan géométrique d'un projet qui fait voir les endroits par où l'on pourrait faire passer un canal depuis TONGRES jusques à BOISLEDUC..... fait sur les lieux pendant le mois d'Octobre 1751 par CARRONT Ingénieur"...

Een heel interessant traject met een groot aantal toponiemen: deze keer laat ik de blogbezoek(st)er even zelf puzzelen. Bij een volgend item gaan we nader in op de aangeduide plaatsen !

17-02-2021 om 17:08 geschreven door Frans  

Tijdens mijn wandeling vandaag ging ik uiteraard even kijken naar de Vrietselbeek , naar de plek waar voor de zoveelste keer de beverdam doorgestoken werd... En... tot mijn grote verbazing zag ik er waterhoentjes , ganzen en eenden rustig over hat laatste flinterdunne ijs "schuiven"...

KLIK op de FOTO

Het laatste ijs dit jaar? En heel uitzonderlijk op de Vrietselbeek die langzaam stroomt omdat er weinig water vanuit het kanaal komt en omdat het water "tegengehouden" wordt door enkele al dan niet volledig afgebroken beverdammen.

En... oh ja... we waren bezig over de Zuid-Willemsvaart. Wel... het water in de Vrietselbeek komt uit... de Zuid-Willemsvaart want - zoals we eerder vertelden - het water dat uit de bronnen komt om de Vrietselbeek te voeden stroomt richting Eisden, omwille van de mijnverzakkingen. Maar binnen afzienbare tijd zal het weer Noordwaarts georienteerd worden : daar berichten we nog over !!!

16-02-2021 om 20:42 geschreven door Frans  

Voor de Fossa Eugeniana gaan we dus even terug naar het einde van de 16de eeuw en het begin van de 17de eeuw: een situatieschets.

In 1579 was het gedaan met de eenheid van de Nederlanden. Het Zuidelijk deel was verenbigd in de Unie van Atrecht (niet meer vechten tegen de Spanjaarden, katholiek geloof verdedigen) en Noordelijk was er de Unie van Utrecht (voortzetten van de strijd voor onafhankelijkheid tegen de Spanjaarden en op religieus vlak het behoud van het calvinisme).

In 1598 deed Filips II ("koning van Spanje) de Nederlanden cadeau an zijn dochter Isabella Clara Eugenia ter gelegenheid van haar huwelijk met aartshertog Albrecht van Oostenrijk. Er werd voortgevochten maar van 1609 tot 1621 was er het "Twaalfjarig Bestand". 

En dan komen we heel dicht bij ons verhaal : één van de bepalingen was : "de Schelde blijft gesloten voor de scheepvaart"... In 1621 overleed Albrecht en zo kwémen de zuidelijke Nederlanden weer terug onder Spaans gezag: Clara Isabella EUGENIA werd landvoogdes.

De Hollanders blokkeerden de Scheldemonding... en dus dachten de Spanjaarden aan een verbinding van de Rijn naar de Maas: economisch belangrijk EN militair: men ging "schansen" aanleggen aan de zuidelijke zijde van het kanaal. En... toen begon het "lobbyen" om begin- of eindpunt te worden want dat betekende een enorm groot economisch voordeel. Volgens de kronieken zou de stad Venlo de Spaanse Markies d'Angelo een gouden beker vol munten aangeboden hebben...("une couppe d'orré pleine de Pistolles...") Iets van alle tijden ???

KLIK op de FOTO : een foto van een wegwijzer met o.a. sluizen en schansen...

15-02-2021 om 17:16 geschreven door Frans  

Na de bewondering voor de prachtige foto van een mooie ijsvogel aan de oever van de Zuid-Willemsvaart duiken we weer in de geschiedenis van de Schelde-Maas-Rijnverbindingen. Napoleon zal een verbinding laten maken tussen de Rijn en de Maas en daarna een verbinding proberen te realiseren tussen Maas en Schelde : via dat laatste plan komen we weer heel dicht bij de Zuid-Willemsvaart.

Maar eerst gaan we nog bijna 400 jaartjes terug ! Napoleon heeft voor de verbinding van Rijn en Maas in het begin van de 19de eeuw  gebruik gemaakt van een stukje van de "Fossa Eugeniana" (eerste helft 17de eeuw)... minder bekend maar... je kunt daar nu nog delen van de bedding van zien...

KLIK op de FOTO : de Fossa Eugeniana : mooie kaart van de Fossa Eugeniana:  op deze kaart gaan we zeker nog nader in... (atlas Blaeu)

Het officiële begin van de werken aan de Fossa Eugeniana of "Nieuwe Grift" had plaats op 21 september 1626 nabij Rheinberg (aan de Rijn) : van daaruit zou men een verbinding realiseren met Venlo (aan de Maas) !

De spaden liggen gereed... in een volgende aflevering beginnen we te "graven" en verduidelijken we de plannen !

14-02-2021 om 17:15 geschreven door Frans  

Vandaag hebben we er een dag-met-zuurstof van gemaakt. Zoon Bart was er even en we hebben van de gelegenheid gebruik gemaakt om een mooie (- corona-proof-veilige) wandeling te maken! 

Goed ingeduffeld, een tochtje langs het kanaal en... hij was op post : onze ijsvogel ! KLIK op de FOTO

Huisfotograaf Bart was in zijn nopjes en... we kwamen juist van de goede kant met zon in onze rug : daar zat "Icy" op de boord van het kanaal...

Daarna eens even naar het "Greven" gewandeld : een grindplas met daaromheen heel wat struikgewas en een beetje verder de bronnen van de Vrietselbeek. Die stroomt richting Eisden, anders dan vroeger, omwille van de mijnverzakkingen. Die hebben we nog eens goed kunnen ervaren door een wandeling over het kruinenpad : echt tussen de kruinen van de bomen door !

Zo zijn de batterijen weer eens opgeladen !!!

13-02-2021 om 18:11 geschreven door Frans  

Morgen gaan we verder met onze reeks "De Zuid-Willemsvaart" , een "ader" doorheen ons Maasland.

Vandaag hebben we eens even enkele dingen op een rijtje gezet i.v.m. onze Boodschap voor een Betere Wereld:

Onze Boodschap voor een Betere Wereld verder verspreiden , daar gaat het om: we zijn nu de lijst aan het bestuderen van de diverse minderheidstalen ( Minority languages ) op de verschillende continenten. De grote moeilijkheid is dat er bij vele van die talen geen echt email-adres kan gevonden worden om een mail naartoe te zenden. Dus zoeken we verenigingen die deze talen beschermen. Maar ook daar vind je niet altijd een adres. Dus... kijken we naar de regio en proberen we mails te sturen naar bijv. Ministerie van Cultuur, naar stedelijke of gemeentelijke overheden, naar ambassades, ...

Dat lukte in het verleden... soms... Je krijgt dan een "fier" antwoord (want je erkent hun taal) met vertaling. Enkele voorbeelden : het "Bilts" kregen we van het gemeentebestuur; de Belgische ambassadeur in Kameroen riep zijn pertsoneel bij elkaar en bezorgde ons de vertaling van onze Boodschap in 5 Kameroenese minderheidstalen ; het Mocheno kwam tot ons via een dorp in de Dolomieten, ...

Dus... met goede moed verder speuren !!!

12-02-2021 om 20:43 geschreven door Frans  

In het traject van de Zuid-Willemsvaart wordt Den Bosch (of 's Hertogenbosch) het beginpunt... maar als je de richting van het kanaal wil volgen , dan wordt deze waterweg gevoed vanuit de Maas in de omgeving van Maastricht... en wordt Den Bosch het eindpunt...

Waarom was Den Bosch zo belangrijk?

Reeds ten tijde van de Republiek liep doorheen Den Bosch een belangrijke handelsweg van Rotterdam en Amsterdan naar het Limburgse gebied (we bedoelen de regio van de huidige beide Limburgen) , naar het land van Luik en Duitsland . Dankzij een geografisch interessante ligging was de stad als het ware voorbestemd om een belangrijke plaats in te nemen als "overlaadplaats". Naar Rotteram (zee) en Amsterdam ging het via rivieren : Dieze , Maas en Merwede zorgden voor een trafiek van en naar Holland   en   naar het Zuiden,  over landwegen door middel van de befaamde "Walenkarren" of "Hessenwagens". De wegen waren slijkerig , vol modder... en de Maas was niet het hele jaar door bevaarbaar en er waren heel veel "Maastollen" te betalen...

Het contact tussen karrentransport en waterverkeer vond plaats in de haven van Den Bosch ! Daar stond een grote kraan...

11-02-2021 om 20:57 geschreven door Frans  

Deze keer presenteer ik u een schets om het hele probleem duidelijk te maken: we verbinden de Rijn met de Maas en de Maas met de Schelde. 

Het kanaal dat die stromen wil verbinden heeft - uiteraard - water nodig ! En in het traject Maas richting Schelde zal onze Zuid-Willemsvaart terechtkomen , voort"bouwend" op een voedingskanaal (rigole nourricière) ... dat in de Franse periode gegraven werd!

Het wordt heel boeiend !

KLIK op de FOTO !

Het traject Neuss bij Düsseldorf (ongeveer) - Venlo - Antwerpen.

10-02-2021 om 20:39 geschreven door Frans  

Van bij de Romeinen "springen" we naar Karel de Grote : de keizer wordt dikwijls vermeld als de man die zorgde voor het onderwijs maar op meer dan 50 jaren regeringsperiode... ondernam hij ook meer dan 50 veldtochten!

Zijn droom was het om - met economische en militaire belangen in zijn achterhoofd - de Noordzee te verbinden met de Zwarte Zee ! Dat lukt bijna... want als je de Rijn afvaart kom je net niet aan de Donau om dan de Zwarte Zee te bereiken. In Zuid-Duitsland komen zijriviertjes van beide stromen tot op ongeveer 2 km van elkaar. Dus... maakte hij daar (omgeving van Treuchtlingen) een verbinding (in 793). Daarbij moest echter een hoogteverschil overwonnen worden en... echte sluizen, dat ging nog niet.

KLIK op de FOTO : je ziet hoe  een verbinding tot stand wordt gebracht via bijriviertjes van Rijn en Donau

Hij liet dus enkele meertjes aanleggen en daartussen liet hij op een helling boomstammen leggen : daarover werden de schepen omhoog of naar beneden verplaatst ... en daarna voeren ze rustig verder : via de Donau naar de Zwarte Zee , via de Rijn naar de Noordzee !

Het dorpje waar je nu nog de resten kan zien van de Fossa Carolina" ( - adjectief gevormd vanaf Carolus -) heet Graben ! En... daar werd gegraven !!!

09-02-2021 om 20:56 geschreven door Frans  

We gaan even "ver" terug in de tijd want om het traject van onze Zuid-Willemsvaart goed te begrijpen moeten we eerst spreken over de historische Schelde-Maas-Rijnverbindingen !

Eeuwenlang droomde de "mens" ervan om de 3 grote West-Europese rivieren (Schelde-Maas-Rijn) met elkaar te verbinden. De Romeinen worstelden reeds met dat probleem: om van de Rijn op de Maas te geraken moeten ze bovenaan in Nederland een stukje over de zee. Dat was heel gevaarlijk want er waren zandbanken , deiningen en... op heel wat boten zaten roeiers boven op het dek. 

Een eerste verbinding werd er dus gemaakt omvan de Rijn naar de Maas te geraken... bij VKatwijk aan Zee: de Fossa Corbulonis ("gracht van Corbulo , een Romeinse veldheer).

KLIK op de FOTO : schets Hans Erren

Economisch en militair goed gezien maar interessant is nog een reden die we lezen bij Tacitus : "... inter Mosam Rhenumque trium et viginti millium spatio fossam produxit, qua incerta oceani vetarentur.... et ne tamen miles otium exueret !" 

In vertaling (eigen) : Tussen Maas en Rijn liet hij een gracht graven van 23.000 (passen: 1 pas = ongeveer 1,50 m) waardoor de gevaren van de oceaan zouden kunnen vermeden worden... en opdat de soldaten hun luie leventje zouden opgeven!"

We schrijven het jaar 50...

Deze verbinding heeft nog niets te maken met onze Zuid-Willemsvaart maar dient als historisch voorbeeld van verbindingen tussen de West-Europese rivieren: in een volgend item komen we al "dichter bij huis" !

08-02-2021 om 11:12 geschreven door Frans  

Ongeveer 200 jaar geleden werd begonnen met de aanleg van de Zuid-Willemsvaart... maar dat kanaal had voor een groot deel van het traject al een heel interessante voorgeschiedenis !

In een aantal items zullen we nader ingaan op de geschiedenis van dit kanaal , met schetsen , foto's en verhalen ! En... we zullen beginnen bij Schelde-Maas-Rijnverbindingen: het klinkt "ver van huis" maar toch zul je zien dat het met "onze" vaart te maken heeft. We komen Napoleon tegen , Willem I , des "botteresses" , boottrekkers , lijnpaden, lijnpaarden, zeilboten, stoomboten, brugwachters, .....

We zullen het verhaal apart "nummeren" : de Zuid-Willemsvaart..... en beginnen met "Le Grand Canal du Nord"'... er was water nodig voor een verbinding tussen Maas en Schelde... en toch reizen we eerst nog door naar de Rijn ! 

07-02-2021 om 18:53 geschreven door Frans  

In ons vorig item spraken we over Eisden Cité ( of Eisden Tuinwijk ) , de plaats waar onze ouders hun hele leven les gaven aan de Basisscholen. Bekend is uiteraard daar ook de Sint-Barbarakerk !

KLIK op de FOTO : een bijzondere maquette van de kerk met fietsenstallingen... die er nooit gekomen zijn.

Voor de tocht doorheen het Maasland probeer ik heel specifieke beelden te vinden waarbij verhalen horen: mensen horen nu eenmaal graag vertellen ! En zo kwam ik deze maquette tegen van de Sint-Barbarakerk... De kerk werd gebouwd van 1934 tot 1936. Er staat een prachtig orgel - met 3 klavieren - waar ik af en toe eens op mag spelen tijdens een uitvaart... Een goede vriend van onze papa , de heer René Peeters , was er jarenlang organist: een genoegen om hem te horen spelen... dat klinkt nu nog na !

06-02-2021 om 12:53 geschreven door Frans  

Onze oproep voor hulp bij het speuren naar nog meer vertalingen en de verspreiding van onze Boodschap voor een Betere Wereld "weekte" enkele reacties los ! Er werd beloofd om tips door te geven en er was ook een heel concreet voorstel van Edith ! Zij sprak over het Cité-Duits: daar hebben we ooit achter gevraagd en de verantwoordelijke zei toen dat er te weinig typische cité-woorden waren om de Boodschap zo nauwkeurig mogelijk te vertalen.

We hebben opnieuw contact gezocht en nog eens benaderukt dat we niet op zoek zijn naar letterlijke vertalingen - hetgeen wel mag - maar vooral naar een eigen manier om de doelstellingen die in onze boodschap geformuleerd zijn , uit te drukken in de "eigen" taal , te "her-talen" als het ware.

Als we het cité-Duits kunnen vastkrijgen zullen we het zeker mooi illustreren met een prachtige tekening of ets van Oscar Bronckaers !

Zoek die naam maar eens op : een buitengewoon begaafd kunstenaar... en de link met Eisden is dan heel duidelijk ! Je vindt info over hem ook terug in het archief van dit blog : kijk maar eens op:  09 06 2010  ,  14 09 2011  ,  14 05 2014  !!!

05-02-2021 om 20:48 geschreven door Frans  

Vandaag is het "Wereldkankerdag".

We denken aan allen die persoonlijk of in hun familie- of kennisenkring met deze ziekte geconfronteerd worden en we wensen allen heel veel sterkte toe en hopen op een "pad" naar genezing voor velen !!!

04-02-2021 om 17:00 geschreven door Frans  

Wat de verspreiding van mijn "Boodschap voor een Betere Wereld" betreft is het nu "wachten"... hopelijk niet zoals in het toneelstuk van Samuel Beckett : "Wachten op Godot". Daarin wachten 2 personages op Godot , een persoon die nooit zal komen...

Maar het duurt nu lang : verschillende mails zijn uitgestuurd met de vraag voor vertalingen maar er komen geen antwoorden binnen, zelfs niet op berichten die je rechtstreeks plaatst op de website van verenigingen die bepaalse "minority languages" (minderheidstalen) in leven willen houden : van hen zou je toch verwachten dat ze blij zouden zijn een belangstellende mail te ontvangen en dat ze een antwoord zouden toezenden in "hun" te beschermen taal...

Het is dus zoeken naar nieuwe contacten en... wachten ! Misschien heeft een trouwe of toevallige blogbezoek(st)er contacten. Indien gevraagd stuur ik met plezier de lijst toe van de 840 (!!!) talen waarin onze "Boodschap voor een Betere Wereld" bestaat ! 

frans.medaer@skynet.be

We houden u op de hoogte !!!

03-02-2021 om 16:19 geschreven door Frans  

Ook de vertelnamiddagen in Woonzorgcentra en na het middagmaal bij Wijkwerkingen moeten we missen. Jammer, want daar kan ik mijn ontwikkelingshulpproject wat "spijzigen"...

Toch bereid ik me voor op  "inhaalmomenten" : vertellen over de vele aspecten van onze Maaslandse geschiedenis, doorspekt met heel wat anekdootjes,  en af en toe een heel "proper" mopje. Dat is ook zoeken want... tegenwoordig moet het "aangebrand" zijn blijkbaar om succes te oogsten: getuigen daarvan zijn vele passages bij tv-programma's.

Enkele ludieke nadenkertjes...

Een dief staat voor de rechter. Die vraagt hem: ‘Ik zie hier dat u niet alleen geld, maar ook horloges en juwelen hebt gestolen, klopt dat?’ ‘Jazeker’, zegt de dief. ‘Mijn vader zei altijd: van geld alleen word je niet gelukkig!’

 Een bekeuring is een boete voor iets dat je fout doet. Belasting is een boete voor wat je goed doet...

 Ook daarmee kun je een glimlach toveren op vele gezichten !

02-02-2021 om 11:52 geschreven door Frans  

In de jaren '50 van vorige eeuw konden we voetballen op de "steenweg" (Rijksweg) zoals reeds eerder verteld. Om de 10 minuten riep er iemand: "Dao kumpt enen oto aan" (Daar komt een auto aan !). Dan was het heel even "stoppen" en weer verder spelen ! Aan de zijkant van die weg lagen sporen en daarover reed eerst de stoomtram , naderhand een elektrische tram tot uiteindelijk de bussen kwamen.

Je reed toen ook nog van dorp naar dorp : van Lanklaar naar Dilsen, dan kwam Rotem om tenslotte via Elen Maaseik te bereiken.

KLIK op de FOTO : zo reed je vroeger van Lanklaar uit , Dilsen binnen !

In het begin van de jaren '70 werd de "steenweg" uitgebreid tot 4 banen en... dorpen werden middendoor gesneden. Napoleon moest het eens gezien hebben : in zijn tijd werd de route aangelegd, van Givet tot Venlo ...Daar komen we nog op terug !

01-02-2021 om 15:00 geschreven door Frans