Vandaag , vrijdag , hebben we alles even "on hold" geplaatst en heel veel orgel gespeeld om op zaterdag de uitvaart van Jos te verzorgen bij Papillon in Maasmechelen...

Onze oprechte deelneming aan de familie en... hopelijk kunnen we met gevoelvol gespeelde muziek een beetje troost brengen !

05-03-2021 om 00:00 geschreven door Frans  

Zoals aangekondigd ga ik even in op het document uit 1808. De burgemeester (le maire) van Lanklaar (Lanclaer) heeft geprobeerd om een wijziging te verkrijgen van het tracé van de vaart. Op 10 september schreef hij en op 12 november wordt een antwoord verzonden. Je zou zeggen dat ze even de tijd genomen hebben om een genuanceerd antwoord te formuleren... maar het is heel stellig. Hier de vertaling: (we blijven zo dicht mogelijk bij de Franstalige tekst):

Ik heb mijnheer uw brief van 10 september ontvangen door welke u de opmerkingen herhaalt die vermeld staan in uw vorige twee brieven met betrekking tot de onregelmatigheid van het tracé van de bevaarbare vaart ; die soorten werken (- die uitgevoerd worden -) behoren uitsluitend toe, aan de bevoegdheden van de ingenieurs die de regering daarmee belast heeft; ik denk dat de ingenieurs die aangesteld zijn aan het Noordkanaal goede redenen hebben om dat kanaal die of die richting te geven: men moet die redenen kennen om ze te kunnen appreciëren; de ingenieurs moeten alleen maar rekenschap geven aan de regering.

Ik heb de eer u te groeten.

Roggieri

Duidelijk... maar dat is zonder de Lanklaarse burgemeester gerekend ! Die gaat de Franse ingenieur "bewerken" !!!

04-03-2021 om 16:00 geschreven door Frans  

KLIK op de FOTO : een uniek document dat ons veel kan leren over de Franse Periode in ons Departement van de Nedermaas !

De burgemeester (le maire) van Lanklaer (Lanclaer) heeft de ganzenveer ter hand genomen om te pleiten voor een "ander" tracé van de vaart want die gaat zijn dorp doorsnijden met alle gevolgen vandien. Hij - en vermoedelijk ook een aantal collega's - krijgen prompt antwoord. We kijken naar het document !

Het officiële document wordt toegestuurd vanuit Maestricht , "Préfecture du Département de la Meuse Inférieure" , op 12 november 1808. Het is ondertekend door Roggieri , prefect van het Departement van de Nedermaas. En... om zijn titel nog kracht bij te zetten staat er duidelijk vermeld dat hij "Membre de la Légion d'Honneur" is ! 

Jean-Baptiste ROGGIERI werd geboren in het prachtige Italiaanse kustplaatsje Diano Marina , in de omgeving van Genua. Hij heeft een uitgebreide politieke carrière doorlopen :  hij was onder andere gevolmachtigd minister en senator van de Ligurische Republiek, prefect van het Franse departement van de Apennijnen in Sarzana, prefect van Nedermaas in Maastricht en prefect van Gard in Nîmes.

In een volgend item gaan we verder in op de tekst van het document !

03-03-2021 om 17:27 geschreven door Frans  

Waar hebben we het nog gehoord? De fondsen waren spoedig uitgeput en... de belastingontvangers kregen de opdracht om op al de belastingen die zij in het betrokken gebied inden , 4 opcentiemen af te houden ten bate van het kanaal.

En... er moest een geweldige "hoop" grond verplaatst worden ! Men schatte die hoeveelheid op 1.018.180 m3 grond. Men ging de "vaart" wat verbreden en kwam uit op volgende maten : bodembreedte : 13 meter ; breedte aan het wateroppervlak : 20,40 m. Met inbegrip van de dijken zou het geheel 27,40 m breed zijn. 

Om zeker over voldoende oppervlak te beschikken onteigende de Franse Staat een strook van 60 m breed doorheen de Maaslandse dorpen !

En toen gingen de Maaslandse poppen aan het dansen... Boze boeren wierpen op dat grote delen van hun akkers werden ingepalmd en dat ze werden afgesneden van bossen en heidevlakten. Verschillende burgemeesters schreven boze brieven naar de Franse gezagsdragers maar... ze kregen prompt antwoord dat het "tracé" bepaald werd door de Franse ingenieurs. Point final !

In een volgend item tonen we een voorbeeld van zo een antwoord !

02-03-2021 om 20:31 geschreven door Frans  

Als je de Maas met de Schelde verbindt , - lees Venlo met Antwerpen - , dan heb je een tweede kanaal nodig , een "Voedingskanaal" (Rigole nourricière zeiden de Fransen). Dat moet water van de Maas aftappen bij Maastricht en dan vervoeren naar het waterscheidingspunt bij Lozen waar de helft van het water richting Maas (Venlo) zal stromen en de andere helft richting Schelde (Antwerpen).

Men plande een vaart van 1,60 m diep , 5,50 meter breed met enerzijds een dijk van 5 meter breed en anderzijds een dijk met een weg ernaast : 8 meter. 

Dit is onze eerste kennismaking met een "vaart" , een "kanaaltje" dat men later gedeeltelijk zou omvormen tot de Zuid-Willemsvaart. In 1806 werd een krediet voorzien van 248.365 Fr en 18 ct (het moet juist zijn...) voor de werken aan het Grand Canal du Nord en de Rigole Nourricière ( deze laatste "vaart" werd ook Rigole navigable genoemd : bevaarbaar...).

KLIK op de FOTO : een schets die mooi weergeeft hoe de "rigole nourricière" water van de Maas (van bij Maastricht) naar Lozen zal voeren om daar de verbinding Maas-Schelde te voeden ! Schets : R. Dexters.

En heel snel zullen diverse problemen opduiken !!!

01-03-2021 om 20:47 geschreven door Frans  

Zoon Bart zag een meerkoet opduiken uit het water en een kleine stap zetten om dan weg te vliegen. Die beelden werden achter elkaar geplaatst met dit prachtige rersultaat !

KLIK op de FOTO

Gewoon... even bij mijmeren als een mooie - en soms noodzakelijke - rustpauze. En morgen... zetten we ons verhaal weer verder !!!

28-02-2021 om 17:23 geschreven door Frans  

En toen gingen de Fransen de Maas en de Schelde verbinden !!!

Ook hiervoor werden enkele trajecten uitgetekend :

- een eerste project nam als startpunt Tongeren :

     Westwaarts : Demer , Dijle , Rupel, Antwerpen : maar... 33 sluizen nodig !!!

     Oostwaarts : de Maas via de Geer : : 16 sluizen nodig !!!

In 1807 werd beslist dat de Maas moest overgestoken worden in Venlo !

- het tweede project bereidde men voor door bronnenonderzoek in de Kempen. Maar , er was te weinig water voorhanden in de droge periodes. Het water moest dus van de Maas komen! Daarbij had men vastgesteld dat de scheidingslijn lag te Lozen (39 m boven de zeespiegel). Vanuit Lozen enerzijds naar de Schelde via Herentals of Lier (16 sluizen) en anderzijds naar de Maas via Weert (11 sluizen).

En dan komen we bij de watervoorziening... en zijn we heel dicht bij huis !!!

27-02-2021 om 18:42 geschreven door Frans  

Ondanks de strikte coronamaatregelen raast de tijd toch snel voorbij en wordt onze samenleving geconfronteerd met een nieuwe opstoot van besmettingen en ziekenhuisopnames.

Ik sta er even bij stil... je kunt bijna niet anders en ik word ook nog regelmatig met leed geconfronteerd omdat ik orgel speel bij uitvaarten : 2 deze week: vorige woensdag in ons dorp Lanklaar en morgen - zaterdag - in Meeswijk : Jan , een heel lieve man die steeds als eerste in de kerk aanwezig was op zaterdagavond en... omdat ik zelf steeds vroeg daar ben , had ik altijd een momentje om met hem een babbeltje te slaan. Dat zal ons in de kerk toch wel vergeven worden. Jan kende ook een heel lang gedicht van buiten over een soldaat uit de Eerste Wereldoorlog : ik ben blij dat ik hem ooit de kans gaf om dat voor een volle zaal voor te dragen : daar bleef hij zo fier over ! Hij kwam er steeds op terug... Nu mag ik zijn uitvaart verzorgen : orgel spelen en zingen. Daarbij zeker een Marialied !!!

En vandaag - vrijdag - overleed Jos , een heel lieve buur , een man die vanuit een kleine werkplaats een grote onderneming met tientallen werknemers uitbouwde! Alle respect!!!

Oprechte deelneming aan de families en heel veel sterkte toegewenst !

26-02-2021 om 20:49 geschreven door Frans  

En het was handwerk!

Alles werd zeer gedetailleerd weergegeven wat de mogelijke kosten betrof maar ook wat het werk zelf betrof! Ik geef het hier weer omdat we ons dan ook heel goed kunnen voorstellen wat er hier bij ons gedaan werd om de verbinding tussen Maastricht en Lozen te realiseren !

De arbeiders moesten op een afstand van 80 cm van elkaar gaan staan om te werken, te graven. Schop in de grond , opgegraven grond naar links of - desgevallend - naar rechts te gooien ; die persoon nam het over enz... de laatste gooide de grond omhoog of vulde een korf die een arbeider of arbeidster op de rug droeg !

Stel je voor... wat een gewicht ! 

KLIK op de FOTO : bij Kaarst zie je nu nog het "restant" van het "Nordkanal" dat de Rijn met de Maas verbond : daar hebben ze er een mooie brug over "aangelegd" : de foto maakte ik daar in 2008... we zijn al een tijdje bezig met die studie !

25-02-2021 om 17:21 geschreven door Frans  

De Franse ingenieurs beginnen alle mogelijke "pistes" te onderzoeken en ze doen heel veel opmetingen. Dat resulteert tenslotte in een 4-tal voorstellen om Rijn en Maas te verbinden.

1. Het voormalige traject van de Fossa Eugeniana ( zie : De Zuid-Willemsvaart 5 en 6 ) : 47,232 km. Daar kwam echter een probleem van de aanleg van sluizen bij kijken : vanaf de "scheidingshoogte" ( - water stroomt vanaf daar enerzijds naar de Maas en anderzijds naar de Rijn -) moest men 4 sluizen aanleggen naar de Maas-zijde en 2 naar de Rijnzijde. Beddingen moesten gegraven worden : 8 meter diep aan de Maaszijde (7 km) en 8 m diepte aan de Rijnzijde (17 km). En... er was het probleem van de watertoevoer: de riviertjes konden slechts zorgen voor een beperkt verkeer.

2. Het kortste tracé doorheen verschillende dalen , daar was het graven van een bedding voor nodig tot een diepte van 30 meter : uiteraard te duur !

3. Een weg die gemakkelijker was bleek veel te lang te zijn : meer dan 82 km !

4. Het 4de traject werd uiteindelijk gekozen : van Grimmlinghausen (bij Neuss aan de Rijn) naar Venlo : 53,2 km met 9 sluizen : 7 naar de Maas en 2 naar de Rijn: vanaf de scheidingshoogte een verval van 28 m maar de Maas en 8 meter naar de Rijn. En ... er was ruim voldoende water (o.a. uit de Obererft) !

KLIK op de FOTO : vergelijking van het tracé van de voormalige Fossa Eugeniana en het door de Fransen uitgetekende Nordkanal !

24-02-2021 om 16:40 geschreven door Frans  

Napoleon vond het vreselijk dat het scheepvaartverkeer op Maas en Rijn goederen naar Holland vervoerde. Dat betekende heel wat minder inkomsten voor Frankrijk. Dus wilde hij dat het verkeer via Maas en Rijn naar een Franse haven aan de Kanaalkust zou voeren. Gunstig eindpunt? Antwerpen aan de Schelde. Dat was ook een belangrijk steunpunt voor de Franse vloot : er was veel hout nodig voor de bouw van een oorlogsvloot en dit kon via een nieuwe verbinding uit Duitsland aangevoerd worden !

Er werden dan 2 belangrijke verbindingen bekeken :

- Schelde - Maas

- Maas - Rijn

Eerst gaan we ons concentreren op de verbinding tussen Maas en Rijn ! Er stonden 4 belangrijke criteria voorop :

1. Het kanaal moest zo kort mogelijk zijn

2. De kosten mochten niet te hoog zijn (bijv. grondwerken , sluizen, bruggen...)

3. Het kanaal moest het hele jaar door in gebruik zijn (o.a. voldoende water ! - dat wordt later ook bij ons belangrijk !)

4. Het kanaal moest een gunstige verdedigingslinie vormen tegen Midden-Europa !

Ga daar maar mee aan de slag : "En avant" !

23-02-2021 om 00:00 geschreven door Frans  

Wanneer de Fransen hun plannen willen realiseren - bevaarbare waterweg doorheen hun gebied en verbindingen met Rijn en Schelde -  denken ze aan de haalbaarheid van het kanaliseren van de Maas ! Dat zou al een heel stuk van de oplossing zijn.

Maar... in een studie (Lejeune) die ze vinden ( - later , in 1842 , wordt die studie ook opgenomen in het werk van Vifquain -) lezen ze dat het onhaalbaar is om de Maas te kanaliseren. Redenen die opgegeven worden :

- te grote verschillen in diepte naargelang droogte- en regenperiode (de Maas is een echte regenrivier)

- teveel "obstakels" : de studie vernoemt o.a. aanwezige inrichtingen voor visplaatsen met houten "hordenwerk" ( clayonnages ) , afval dat door de industrie in de Maas gestort wordt , slecht onderhouden trekwegen , de kademuren te Luik staan op instorten, ...

Dus... op zoek naar andere oplossingen !!!

22-02-2021 om 00:00 geschreven door Frans  

Vandaag gaf ik mijn 84ste lezing over "Oorlog en Vrede". Deze keer een heel exclusieve want het was de eerste keer dat het volledig online gebeurde. De jongeren volgden allemaal van huis uit.

KLIK op de FOTO : de jongeren en begeleidsters in beeld.

In het begin was het eigenlijk een beetje "raar" want je hebt bij deze presentatie geen oogcontact met de jongeren : dat hadden de begeleidsters wel. Maar éénmaal op dreef begon het heel goed te vlotten. De commentaren achteraf waren heel lovend...

Deze keer vertrok ik van de "kleine" oorlogen , beginnend bij het pesten , het online beledigen , het chatten , het versturen van mails, het gebruik van "social media". Daarna werden de beide Wereldoorlogen behandeld in vele facetten met ook bijzondere aandacht voor enkele soldaten van Elen. Tenslotte vertelde ik over mijn Boodschap voor een Betere Wereld in zovele talen en onze projecten in het buitenland.

Achteraf bleek ook dat enkele ouders meegevolgd hadden en het heel interessant vonden !

Lieve vormelingen: een mooi feest toegewenst (misschien in september...) , een mooie toekomst! En... aan de begeleidsters een heel dik proficiat voor de manier waarop jullie deze jongeren voorbereiden, niet alleen op hun Vormselfeest maar ook op een toekomst als mooie mensen !

21-02-2021 om 16:50 geschreven door Frans  

De Fransen komen...

In 1789 brak de Franse Revolutie uit. Weldra zouden de republikeinse - later de keizerlijke - legers Europa en Noord-Afrika aanvallen. In 1794 werden de Oostenrijkse legers - na een tussenperiode - definitief verslagen in onze regio. Er werd snel werk gemaakt van een indeling in departementen : de oude "heerlijkheden" moesten verdwijnen. Voor de regio van de huidige beide Limburgen betekende dit het ontstaan van het "Département de la Meuse Inférieure" (het Departement van de Nedermaas) : die hoofding zou weldra prijken op de officiële documenten !

KLIK op de FOTO : voorbeeld van een hoofding : Département de la Meuse Inférieure : met aanduiding volgens het Republikeins kalender : dat leggen we ook nog eens uit...

En relatief snel kwamen er plannen om Rijn - Maas en Schelde met elkaar te verbinden ! De verbinding heette "Le grand Canal du Nord". Daar gaan we dieper op in want er waren militaire , politieke en economische redenen.!!!

20-02-2021 om 17:27 geschreven door Frans  

Overgangsperiode : we "gaan" richting Franse overheersing... en daar zullen we de "bedding" van de Zuid-Willemsvaart vinden!

Ondertussen worden er nog wel een aantal verbindings-plannen gesmeed maar verschillende projecten worden niet uitgevoerd omdat ze veel te duur zijn! We zitten namelijk in het "Ancien Régime" met talrijke grotere en kleinere "vorstendommen". Daarbij moet je iedere keer "betalen" wanneer je voorbijvaart...Laat staan om doorheen de verschillende "heerlijkheden" een kanaal te graven. Ook de Maas is onderhevig aan vele tollen: enkele tientallen wanneer je van Maastricht naar Venlo vaart !

Enkele projecten :

1755 : werken tussen Maas en Rijn (van de Rijn naar de Wesel)

1759 : de Pruisische koning Frederik de Grote wil een verbinding Rijn - Maas die gunstig zou zijn voor Pruisen.. te duur (project Baron Bilistein) 

1764 : plan Guilhermin : te duur: doorheen verschillende vorstendommen

1779 : Mechelse handelaars en een Hasseltse advocaat ontwerpen een verbinding : Antwerpen - Rupel - Dijle - Demer - Munsterbilzen - kanaal - Maastricht

1787 project Verhees : Den Bosch via een kanaal verbinden met Tongeren en daar gebruik maken van de Jeker en verbinding realiseren met Maastricht (denk aan Carront)

We staan aan de vooravond van de Franse Revolutie!

19-02-2021 om 20:46 geschreven door Frans  

Het ontwerp Carront (1751) werd niet gerealiseerd en we zullen nog een tijdje op de Fransen moeten wachten om te werken aan een verbinding Rijn - Maas - Schelde.

Vandaag enkele interessante toponiemen op de kaart van Carront.

Hij begint in de omgeving van Tongeren bij een bron die de meertjes (étangs : vijvers) bij Elderen voedt. Dan tekent hij het tracé verder naar de molen van "Vieux Joncs" , ons bekend als "Alden Biezen". Hij blijft dat "water-tracé" volgen van molen naar molen : Reinfortmeulen enz... Hij blijft de "étangs" en molens van Hengelhoof en Donderslagh volgen naar Meeuwen , Ellicom , Caulille . Op zijn kaart vermeldt hij ook Waterscheid, de Montagne Noire de Winterslagh , Genck...

Het water zou langzaam voortbewegen in Noordelijke richting naar het scheidingspunt tussen het Maas- en Scheldebekken. Later zal Napoleon op eenzelfde punt uitkomen. 

KLIK op de FOTO : op een moderne kaart heb ik het ontwerp van Carront aangegeven : van Tongeren naar Kaulille !

18-02-2021 om 16:14 geschreven door Frans  

In 1751 was er een zeer gedetailleerd plan om een kanaalverbinding te maken tussen Tongeren en de grote overslagplaats 's Hertogenbosch : het plan CARRONT !

KLIK op de FOTO

Tijdens één van mijn bezoeken aan het Rijksarchief te Hasselt "mocht" ik eens bladeren door een stapel plannen. En... ik ontdekte een kaart met begeleidende commentaar, een kaart die te maken had met de geplande aanleg van een kanaal , dwars doorheen Limburg.

"Plan géométrique d'un projet qui fait voir les endroits par où l'on pourrait faire passer un canal depuis TONGRES jusques à BOISLEDUC..... fait sur les lieux pendant le mois d'Octobre 1751 par CARRONT Ingénieur"...

Een heel interessant traject met een groot aantal toponiemen: deze keer laat ik de blogbezoek(st)er even zelf puzzelen. Bij een volgend item gaan we nader in op de aangeduide plaatsen !

17-02-2021 om 17:08 geschreven door Frans  

Tijdens mijn wandeling vandaag ging ik uiteraard even kijken naar de Vrietselbeek , naar de plek waar voor de zoveelste keer de beverdam doorgestoken werd... En... tot mijn grote verbazing zag ik er waterhoentjes , ganzen en eenden rustig over hat laatste flinterdunne ijs "schuiven"...

KLIK op de FOTO

Het laatste ijs dit jaar? En heel uitzonderlijk op de Vrietselbeek die langzaam stroomt omdat er weinig water vanuit het kanaal komt en omdat het water "tegengehouden" wordt door enkele al dan niet volledig afgebroken beverdammen.

En... oh ja... we waren bezig over de Zuid-Willemsvaart. Wel... het water in de Vrietselbeek komt uit... de Zuid-Willemsvaart want - zoals we eerder vertelden - het water dat uit de bronnen komt om de Vrietselbeek te voeden stroomt richting Eisden, omwille van de mijnverzakkingen. Maar binnen afzienbare tijd zal het weer Noordwaarts georienteerd worden : daar berichten we nog over !!!

16-02-2021 om 20:42 geschreven door Frans  

Voor de Fossa Eugeniana gaan we dus even terug naar het einde van de 16de eeuw en het begin van de 17de eeuw: een situatieschets.

In 1579 was het gedaan met de eenheid van de Nederlanden. Het Zuidelijk deel was verenbigd in de Unie van Atrecht (niet meer vechten tegen de Spanjaarden, katholiek geloof verdedigen) en Noordelijk was er de Unie van Utrecht (voortzetten van de strijd voor onafhankelijkheid tegen de Spanjaarden en op religieus vlak het behoud van het calvinisme).

In 1598 deed Filips II ("koning van Spanje) de Nederlanden cadeau an zijn dochter Isabella Clara Eugenia ter gelegenheid van haar huwelijk met aartshertog Albrecht van Oostenrijk. Er werd voortgevochten maar van 1609 tot 1621 was er het "Twaalfjarig Bestand". 

En dan komen we heel dicht bij ons verhaal : één van de bepalingen was : "de Schelde blijft gesloten voor de scheepvaart"... In 1621 overleed Albrecht en zo kwémen de zuidelijke Nederlanden weer terug onder Spaans gezag: Clara Isabella EUGENIA werd landvoogdes.

De Hollanders blokkeerden de Scheldemonding... en dus dachten de Spanjaarden aan een verbinding van de Rijn naar de Maas: economisch belangrijk EN militair: men ging "schansen" aanleggen aan de zuidelijke zijde van het kanaal. En... toen begon het "lobbyen" om begin- of eindpunt te worden want dat betekende een enorm groot economisch voordeel. Volgens de kronieken zou de stad Venlo de Spaanse Markies d'Angelo een gouden beker vol munten aangeboden hebben...("une couppe d'orré pleine de Pistolles...") Iets van alle tijden ???

KLIK op de FOTO : een foto van een wegwijzer met o.a. sluizen en schansen...

15-02-2021 om 17:16 geschreven door Frans  

Na de bewondering voor de prachtige foto van een mooie ijsvogel aan de oever van de Zuid-Willemsvaart duiken we weer in de geschiedenis van de Schelde-Maas-Rijnverbindingen. Napoleon zal een verbinding laten maken tussen de Rijn en de Maas en daarna een verbinding proberen te realiseren tussen Maas en Schelde : via dat laatste plan komen we weer heel dicht bij de Zuid-Willemsvaart.

Maar eerst gaan we nog bijna 400 jaartjes terug ! Napoleon heeft voor de verbinding van Rijn en Maas in het begin van de 19de eeuw  gebruik gemaakt van een stukje van de "Fossa Eugeniana" (eerste helft 17de eeuw)... minder bekend maar... je kunt daar nu nog delen van de bedding van zien...

KLIK op de FOTO : de Fossa Eugeniana : mooie kaart van de Fossa Eugeniana:  op deze kaart gaan we zeker nog nader in... (atlas Blaeu)

Het officiële begin van de werken aan de Fossa Eugeniana of "Nieuwe Grift" had plaats op 21 september 1626 nabij Rheinberg (aan de Rijn) : van daaruit zou men een verbinding realiseren met Venlo (aan de Maas) !

De spaden liggen gereed... in een volgende aflevering beginnen we te "graven" en verduidelijken we de plannen !

14-02-2021 om 17:15 geschreven door Frans