Heel wat synoniemen kom je tegen voor het "Voedingskanaaltje" dat de verbinding tussen de Maas (Venlo) en de Schelde (Antwerpen) ging verzorgen en dat later een heel stuk van de Zuid-Willemsvaart zou worden !

We zetten ze eens even op een rijtje: la rigole nourricière , la rigole navigable, la rigole d'alimentation...

Op 16 juni 1812 kon de Lanklaarse burgemeester in een proces-verbaal laten opnemen dat de "pont" bij de Sint-Janskapel gekomen is: de burgemeester vermeldt ook dat men hiervoor de dijk en de beplanting van de kanaaloevers heeft moeten beschadigen... vermoedelijk aanvankelijk een echt "veerpont" , een platbodemschuit die je kon draaien om alzo de oversteek van mensen en dieren mogelijk te maken, en daarna een brug. Het veer zal daar blijven (bij de voormalige Sint-Janskapel) , een echte draaibrug (pont tournant) zal er komen aan het huidige hotel Beau Séjour (gelegen aan de "oude" kanaalarm) ...

De rigole was bevaarbaar voor kleine schepen en houtvlotten. Nochtans had het kanaaltje geen groot economisch belang omdat er geen belangrijke handelscentra gelegen waren langs het traject tussen Hocht en Lozen.

Langzamerhand zal alles duidelijk worden !

11-03-2021 om 20:43 geschreven door Frans  

Het was een mooie brief die Thomas Severijns schreef aan de Franse ingenieur Delberque! Een prachtig Frans dat hij geleerd had. Ook de volgende generatie sprak een "impeccable" Frans en leerde het ook schrijven. Zo verbleef zoon Nicolas in Roclenge en hij schreef er opstellen in het Frans. Daar kom ik bij gelegenheid nog eens op terug.

In zijn brief formuleert Thomas  alles op een uitermate beleefde manier...

... (het geschenk)... "que je prends la liberté de vous envoyer" : ik neem de vrijheid om u dat toe te zenden... (ik vraag me wel af hoe patrijzen, kippen en de haas in Maastricht geraakt zijn)... 

... pour vous témoigner que votre façon de penser vis-à-vis de notre commune : om u te bewijzen dat uw manier om te denken aan onze gemeente (... jij zorgt voor een brug voor ons...)

... ne s'effaçera jamais de ma mémoire : nooit uit mijn geheugen zal verdwijnen... : hij plaatst zelfs een "cédille" onder de c bij s'effacera , wat eigenlijk niet nodig is voor een e of een i : beetje Franse les moet kunnen hé ! Het hangt af van de uitspraak van de c : vergelijk maar even : ceci spreek je uit  sesi    en comme  als kom  en  écu  als  eekuu  

Het vervolg in een volgende bijdrage en... zou ik mijn dagelijkse blog ook steeds moeten afsluiten zoals Thomas doet : "Votre très humble serviteur" : Uw zeer nederige dienaar...

10-03-2021 om 12:56 geschreven door Frans  

De prijs van een brug: een koppel kippen , een koppel patrijzen en een haas. Telkens als ik het vertelde - in de les of elders - vroeg ik of dat omkoperij was. Steeds was het antwoord : zo een kleine "som"... dat kun je vergelijken met een goede fles wijn... En dan vertelde ik het volgende verhaal.

"Veronderstel dat je vader voorzitter is van de plaatselijke voetbalploeg. En op een dag krijgt hij een geweldig aanbod. Een zakenman verschijnt en vraagt of je pa gratis een prachtige grasmat wil leggen , een mat die nog beter is dan kunstgras. En... je pa gaat in op de uitnodiging. Alle ploegen die komen spelen zijn verwonderd en vragen of zij de contactgegevens kunnen krijgen van die man. Je pa doet dat en tegen het volgende seizoen heeft de man dankzij je pa een 10-tal van die grasmatten kunnen leggen... 

Op een avond komt hij bij u thuis en wil je pa bedanken. Die durft uiteraard niets aannemen... te gevaarlijk... maar het kistje sigaren dat de man aanbiedt , dat kun je toch niet weigeren, dat is toch maar een klein presentje. Na een 10-tal maanden zijn de sigaren opgerookt en pa wil het kistje weggooien. maar de moeder is steeds een beetje nieuwsgierig en kijkt nog eens even goed naar het mooie blaadje op de bodem van het kistje. Ze heft het op en daaronder vindt ze twee prachtige briefjes van 500 Euro. En nu... teruggegeven of houden... presentje of toch meer dan dat???

Een heerlijk discussiepuntje !!!

09-03-2021 om 20:41 geschreven door Frans  

We concentreren ons vandaag op de belangrijkste, eerste, zin !

Lanklaar krijgt een brug want de burgemeester (Thomas Severijns : let op de zeer sierlijke handtekening !) )  biedt een geschenk aan , aan de Franse hoofdingenieur Delberque ! In ons "modern" Frans zouden sommige vormen anders neergeschreven worden maar het is heel goed verstaanbaar!

"Aggreez un lièvre , une couple des poulets et une couple des perdrix" : in "modern Frans : "Agréez un lièvre , un couple de poulets et un couple de perdrix"  ... zo zou ik het in de klas aanleren...

Aanvaard een haas , een koppel kippen en een koppel patrijzen ! De "prijs" van een brug !!!

KLIK op de FOTO : tijdens de historische evocatie van het ontstaan van de Zuid-Willemsvaart liet ik ingenieur Delberque en zijn echtgenote "paraderen" met de plannen van het kanaaltje !!!

In volgende bijdragen gaan we verder in op de formuleringen en... vertellen we een "modern" verhaal !!!

08-03-2021 om 20:27 geschreven door Frans  

KLIK op de FOTO

De beroemde brief over de "beloning" die de Lanklaarse burgemeester T. Severijns gaf aan de Franse ingenieur Delberque en... waardoor Lanklaar een "pont" kreeg. Omdat onze blogbezoek(st)ers graag puzzelen : vandaag het originele document... in een volgende bijdrage gaan we in op de vertaling !!!

Succes !!!

07-03-2021 om 20:17 geschreven door Frans  

Het is een mooie uitvaartplechtigheid geweest vandaag - zaterdag -  en zoals steeds gaat het leven verder: in de volgende bijdrage zullen we ingaan op de historie van de "brug" (pont)  in Lanklaar : de Lanklaarse burgemeester slaagt erin een brug te krijgen door de Franse ingenieur een "presentje" te bezorgen : kippen, patrijzen en een haas !

We zullen het klad dat de burgemeester in zijn gemeenteboek opschreef tonen ! Een "presentje"... en wat is "omkopen" eigenlijk: vanaf welke som??? Of ???

Een interessant probleem dat ik soms voorlegde aan mijn leerlingen: ook dat voorbeeld vertellen we nog wel !!! Ik ben eens benieuwd hoe onze blogbezoek(st)ers zouden reageren !

06-03-2021 om 21:46 geschreven door Frans  

Vandaag , vrijdag , hebben we alles even "on hold" geplaatst en heel veel orgel gespeeld om op zaterdag de uitvaart van Jos te verzorgen bij Papillon in Maasmechelen...

Onze oprechte deelneming aan de familie en... hopelijk kunnen we met gevoelvol gespeelde muziek een beetje troost brengen !

05-03-2021 om 00:00 geschreven door Frans  

Zoals aangekondigd ga ik even in op het document uit 1808. De burgemeester (le maire) van Lanklaar (Lanclaer) heeft geprobeerd om een wijziging te verkrijgen van het tracé van de vaart. Op 10 september schreef hij en op 12 november wordt een antwoord verzonden. Je zou zeggen dat ze even de tijd genomen hebben om een genuanceerd antwoord te formuleren... maar het is heel stellig. Hier de vertaling: (we blijven zo dicht mogelijk bij de Franstalige tekst):

Ik heb mijnheer uw brief van 10 september ontvangen door welke u de opmerkingen herhaalt die vermeld staan in uw vorige twee brieven met betrekking tot de onregelmatigheid van het tracé van de bevaarbare vaart ; die soorten werken (- die uitgevoerd worden -) behoren uitsluitend toe, aan de bevoegdheden van de ingenieurs die de regering daarmee belast heeft; ik denk dat de ingenieurs die aangesteld zijn aan het Noordkanaal goede redenen hebben om dat kanaal die of die richting te geven: men moet die redenen kennen om ze te kunnen appreciëren; de ingenieurs moeten alleen maar rekenschap geven aan de regering.

Ik heb de eer u te groeten.

Roggieri

Duidelijk... maar dat is zonder de Lanklaarse burgemeester gerekend ! Die gaat de Franse ingenieur "bewerken" !!!

04-03-2021 om 16:00 geschreven door Frans  

KLIK op de FOTO : een uniek document dat ons veel kan leren over de Franse Periode in ons Departement van de Nedermaas !

De burgemeester (le maire) van Lanklaer (Lanclaer) heeft de ganzenveer ter hand genomen om te pleiten voor een "ander" tracé van de vaart want die gaat zijn dorp doorsnijden met alle gevolgen vandien. Hij - en vermoedelijk ook een aantal collega's - krijgen prompt antwoord. We kijken naar het document !

Het officiële document wordt toegestuurd vanuit Maestricht , "Préfecture du Département de la Meuse Inférieure" , op 12 november 1808. Het is ondertekend door Roggieri , prefect van het Departement van de Nedermaas. En... om zijn titel nog kracht bij te zetten staat er duidelijk vermeld dat hij "Membre de la Légion d'Honneur" is ! 

Jean-Baptiste ROGGIERI werd geboren in het prachtige Italiaanse kustplaatsje Diano Marina , in de omgeving van Genua. Hij heeft een uitgebreide politieke carrière doorlopen :  hij was onder andere gevolmachtigd minister en senator van de Ligurische Republiek, prefect van het Franse departement van de Apennijnen in Sarzana, prefect van Nedermaas in Maastricht en prefect van Gard in Nîmes.

In een volgend item gaan we verder in op de tekst van het document !

03-03-2021 om 17:27 geschreven door Frans  

Waar hebben we het nog gehoord? De fondsen waren spoedig uitgeput en... de belastingontvangers kregen de opdracht om op al de belastingen die zij in het betrokken gebied inden , 4 opcentiemen af te houden ten bate van het kanaal.

En... er moest een geweldige "hoop" grond verplaatst worden ! Men schatte die hoeveelheid op 1.018.180 m3 grond. Men ging de "vaart" wat verbreden en kwam uit op volgende maten : bodembreedte : 13 meter ; breedte aan het wateroppervlak : 20,40 m. Met inbegrip van de dijken zou het geheel 27,40 m breed zijn. 

Om zeker over voldoende oppervlak te beschikken onteigende de Franse Staat een strook van 60 m breed doorheen de Maaslandse dorpen !

En toen gingen de Maaslandse poppen aan het dansen... Boze boeren wierpen op dat grote delen van hun akkers werden ingepalmd en dat ze werden afgesneden van bossen en heidevlakten. Verschillende burgemeesters schreven boze brieven naar de Franse gezagsdragers maar... ze kregen prompt antwoord dat het "tracé" bepaald werd door de Franse ingenieurs. Point final !

In een volgend item tonen we een voorbeeld van zo een antwoord !

02-03-2021 om 20:31 geschreven door Frans  

Als je de Maas met de Schelde verbindt , - lees Venlo met Antwerpen - , dan heb je een tweede kanaal nodig , een "Voedingskanaal" (Rigole nourricière zeiden de Fransen). Dat moet water van de Maas aftappen bij Maastricht en dan vervoeren naar het waterscheidingspunt bij Lozen waar de helft van het water richting Maas (Venlo) zal stromen en de andere helft richting Schelde (Antwerpen).

Men plande een vaart van 1,60 m diep , 5,50 meter breed met enerzijds een dijk van 5 meter breed en anderzijds een dijk met een weg ernaast : 8 meter. 

Dit is onze eerste kennismaking met een "vaart" , een "kanaaltje" dat men later gedeeltelijk zou omvormen tot de Zuid-Willemsvaart. In 1806 werd een krediet voorzien van 248.365 Fr en 18 ct (het moet juist zijn...) voor de werken aan het Grand Canal du Nord en de Rigole Nourricière ( deze laatste "vaart" werd ook Rigole navigable genoemd : bevaarbaar...).

KLIK op de FOTO : een schets die mooi weergeeft hoe de "rigole nourricière" water van de Maas (van bij Maastricht) naar Lozen zal voeren om daar de verbinding Maas-Schelde te voeden ! Schets : R. Dexters.

En heel snel zullen diverse problemen opduiken !!!

01-03-2021 om 20:47 geschreven door Frans  

Zoon Bart zag een meerkoet opduiken uit het water en een kleine stap zetten om dan weg te vliegen. Die beelden werden achter elkaar geplaatst met dit prachtige rersultaat !

KLIK op de FOTO

Gewoon... even bij mijmeren als een mooie - en soms noodzakelijke - rustpauze. En morgen... zetten we ons verhaal weer verder !!!

28-02-2021 om 17:23 geschreven door Frans  

En toen gingen de Fransen de Maas en de Schelde verbinden !!!

Ook hiervoor werden enkele trajecten uitgetekend :

- een eerste project nam als startpunt Tongeren :

     Westwaarts : Demer , Dijle , Rupel, Antwerpen : maar... 33 sluizen nodig !!!

     Oostwaarts : de Maas via de Geer : : 16 sluizen nodig !!!

In 1807 werd beslist dat de Maas moest overgestoken worden in Venlo !

- het tweede project bereidde men voor door bronnenonderzoek in de Kempen. Maar , er was te weinig water voorhanden in de droge periodes. Het water moest dus van de Maas komen! Daarbij had men vastgesteld dat de scheidingslijn lag te Lozen (39 m boven de zeespiegel). Vanuit Lozen enerzijds naar de Schelde via Herentals of Lier (16 sluizen) en anderzijds naar de Maas via Weert (11 sluizen).

En dan komen we bij de watervoorziening... en zijn we heel dicht bij huis !!!

27-02-2021 om 18:42 geschreven door Frans  

Ondanks de strikte coronamaatregelen raast de tijd toch snel voorbij en wordt onze samenleving geconfronteerd met een nieuwe opstoot van besmettingen en ziekenhuisopnames.

Ik sta er even bij stil... je kunt bijna niet anders en ik word ook nog regelmatig met leed geconfronteerd omdat ik orgel speel bij uitvaarten : 2 deze week: vorige woensdag in ons dorp Lanklaar en morgen - zaterdag - in Meeswijk : Jan , een heel lieve man die steeds als eerste in de kerk aanwezig was op zaterdagavond en... omdat ik zelf steeds vroeg daar ben , had ik altijd een momentje om met hem een babbeltje te slaan. Dat zal ons in de kerk toch wel vergeven worden. Jan kende ook een heel lang gedicht van buiten over een soldaat uit de Eerste Wereldoorlog : ik ben blij dat ik hem ooit de kans gaf om dat voor een volle zaal voor te dragen : daar bleef hij zo fier over ! Hij kwam er steeds op terug... Nu mag ik zijn uitvaart verzorgen : orgel spelen en zingen. Daarbij zeker een Marialied !!!

En vandaag - vrijdag - overleed Jos , een heel lieve buur , een man die vanuit een kleine werkplaats een grote onderneming met tientallen werknemers uitbouwde! Alle respect!!!

Oprechte deelneming aan de families en heel veel sterkte toegewenst !

26-02-2021 om 20:49 geschreven door Frans  

En het was handwerk!

Alles werd zeer gedetailleerd weergegeven wat de mogelijke kosten betrof maar ook wat het werk zelf betrof! Ik geef het hier weer omdat we ons dan ook heel goed kunnen voorstellen wat er hier bij ons gedaan werd om de verbinding tussen Maastricht en Lozen te realiseren !

De arbeiders moesten op een afstand van 80 cm van elkaar gaan staan om te werken, te graven. Schop in de grond , opgegraven grond naar links of - desgevallend - naar rechts te gooien ; die persoon nam het over enz... de laatste gooide de grond omhoog of vulde een korf die een arbeider of arbeidster op de rug droeg !

Stel je voor... wat een gewicht ! 

KLIK op de FOTO : bij Kaarst zie je nu nog het "restant" van het "Nordkanal" dat de Rijn met de Maas verbond : daar hebben ze er een mooie brug over "aangelegd" : de foto maakte ik daar in 2008... we zijn al een tijdje bezig met die studie !

25-02-2021 om 17:21 geschreven door Frans  

De Franse ingenieurs beginnen alle mogelijke "pistes" te onderzoeken en ze doen heel veel opmetingen. Dat resulteert tenslotte in een 4-tal voorstellen om Rijn en Maas te verbinden.

1. Het voormalige traject van de Fossa Eugeniana ( zie : De Zuid-Willemsvaart 5 en 6 ) : 47,232 km. Daar kwam echter een probleem van de aanleg van sluizen bij kijken : vanaf de "scheidingshoogte" ( - water stroomt vanaf daar enerzijds naar de Maas en anderzijds naar de Rijn -) moest men 4 sluizen aanleggen naar de Maas-zijde en 2 naar de Rijnzijde. Beddingen moesten gegraven worden : 8 meter diep aan de Maaszijde (7 km) en 8 m diepte aan de Rijnzijde (17 km). En... er was het probleem van de watertoevoer: de riviertjes konden slechts zorgen voor een beperkt verkeer.

2. Het kortste tracé doorheen verschillende dalen , daar was het graven van een bedding voor nodig tot een diepte van 30 meter : uiteraard te duur !

3. Een weg die gemakkelijker was bleek veel te lang te zijn : meer dan 82 km !

4. Het 4de traject werd uiteindelijk gekozen : van Grimmlinghausen (bij Neuss aan de Rijn) naar Venlo : 53,2 km met 9 sluizen : 7 naar de Maas en 2 naar de Rijn: vanaf de scheidingshoogte een verval van 28 m maar de Maas en 8 meter naar de Rijn. En ... er was ruim voldoende water (o.a. uit de Obererft) !

KLIK op de FOTO : vergelijking van het tracé van de voormalige Fossa Eugeniana en het door de Fransen uitgetekende Nordkanal !

24-02-2021 om 16:40 geschreven door Frans  

Napoleon vond het vreselijk dat het scheepvaartverkeer op Maas en Rijn goederen naar Holland vervoerde. Dat betekende heel wat minder inkomsten voor Frankrijk. Dus wilde hij dat het verkeer via Maas en Rijn naar een Franse haven aan de Kanaalkust zou voeren. Gunstig eindpunt? Antwerpen aan de Schelde. Dat was ook een belangrijk steunpunt voor de Franse vloot : er was veel hout nodig voor de bouw van een oorlogsvloot en dit kon via een nieuwe verbinding uit Duitsland aangevoerd worden !

Er werden dan 2 belangrijke verbindingen bekeken :

- Schelde - Maas

- Maas - Rijn

Eerst gaan we ons concentreren op de verbinding tussen Maas en Rijn ! Er stonden 4 belangrijke criteria voorop :

1. Het kanaal moest zo kort mogelijk zijn

2. De kosten mochten niet te hoog zijn (bijv. grondwerken , sluizen, bruggen...)

3. Het kanaal moest het hele jaar door in gebruik zijn (o.a. voldoende water ! - dat wordt later ook bij ons belangrijk !)

4. Het kanaal moest een gunstige verdedigingslinie vormen tegen Midden-Europa !

Ga daar maar mee aan de slag : "En avant" !

23-02-2021 om 00:00 geschreven door Frans  

Wanneer de Fransen hun plannen willen realiseren - bevaarbare waterweg doorheen hun gebied en verbindingen met Rijn en Schelde -  denken ze aan de haalbaarheid van het kanaliseren van de Maas ! Dat zou al een heel stuk van de oplossing zijn.

Maar... in een studie (Lejeune) die ze vinden ( - later , in 1842 , wordt die studie ook opgenomen in het werk van Vifquain -) lezen ze dat het onhaalbaar is om de Maas te kanaliseren. Redenen die opgegeven worden :

- te grote verschillen in diepte naargelang droogte- en regenperiode (de Maas is een echte regenrivier)

- teveel "obstakels" : de studie vernoemt o.a. aanwezige inrichtingen voor visplaatsen met houten "hordenwerk" ( clayonnages ) , afval dat door de industrie in de Maas gestort wordt , slecht onderhouden trekwegen , de kademuren te Luik staan op instorten, ...

Dus... op zoek naar andere oplossingen !!!

22-02-2021 om 00:00 geschreven door Frans  

Vandaag gaf ik mijn 84ste lezing over "Oorlog en Vrede". Deze keer een heel exclusieve want het was de eerste keer dat het volledig online gebeurde. De jongeren volgden allemaal van huis uit.

KLIK op de FOTO : de jongeren en begeleidsters in beeld.

In het begin was het eigenlijk een beetje "raar" want je hebt bij deze presentatie geen oogcontact met de jongeren : dat hadden de begeleidsters wel. Maar éénmaal op dreef begon het heel goed te vlotten. De commentaren achteraf waren heel lovend...

Deze keer vertrok ik van de "kleine" oorlogen , beginnend bij het pesten , het online beledigen , het chatten , het versturen van mails, het gebruik van "social media". Daarna werden de beide Wereldoorlogen behandeld in vele facetten met ook bijzondere aandacht voor enkele soldaten van Elen. Tenslotte vertelde ik over mijn Boodschap voor een Betere Wereld in zovele talen en onze projecten in het buitenland.

Achteraf bleek ook dat enkele ouders meegevolgd hadden en het heel interessant vonden !

Lieve vormelingen: een mooi feest toegewenst (misschien in september...) , een mooie toekomst! En... aan de begeleidsters een heel dik proficiat voor de manier waarop jullie deze jongeren voorbereiden, niet alleen op hun Vormselfeest maar ook op een toekomst als mooie mensen !

21-02-2021 om 16:50 geschreven door Frans  

De Fransen komen...

In 1789 brak de Franse Revolutie uit. Weldra zouden de republikeinse - later de keizerlijke - legers Europa en Noord-Afrika aanvallen. In 1794 werden de Oostenrijkse legers - na een tussenperiode - definitief verslagen in onze regio. Er werd snel werk gemaakt van een indeling in departementen : de oude "heerlijkheden" moesten verdwijnen. Voor de regio van de huidige beide Limburgen betekende dit het ontstaan van het "Département de la Meuse Inférieure" (het Departement van de Nedermaas) : die hoofding zou weldra prijken op de officiële documenten !

KLIK op de FOTO : voorbeeld van een hoofding : Département de la Meuse Inférieure : met aanduiding volgens het Republikeins kalender : dat leggen we ook nog eens uit...

En relatief snel kwamen er plannen om Rijn - Maas en Schelde met elkaar te verbinden ! De verbinding heette "Le grand Canal du Nord". Daar gaan we dieper op in want er waren militaire , politieke en economische redenen.!!!

20-02-2021 om 17:27 geschreven door Frans