Als wij ’s morgens wakker worden, hebben wij geluk dat er water uit de kranen loopt want dat gebeurt meestal niet, naar het schijnt. Een neger komt aangereden. Hij zou willen een taxidienst naar Beni inrichten en komt nu om raad vragen aan onze Limburgse broeder. Op weg naar Beni haalt ons zeer snel een witte Mercedes in. Wij zetten ons opzij van de baan om hem door te laten. Hij zit vol fijn geklede heren : mannen van de partij.
Beni is een stad. Wij houden even halt om op de inlandse markt enkele pakjes sigaretten te kopen. Kleine jongens bestormen ons met hun waren. De sigaretten zijn niet duur: 4 frank voor een pakje Belga (die naam is nog niet veranderd) van 20, verpakt in cellofaan. De sigaretten worden ook per stuk verkocht. Onder een afdak zitten jonge meisjes koffie te sorteren. Wanneer ik ze wil fotograferen stuiven ze giechelend uiteen. Wij rijden nu het bos in. Hier begint het oerwoud, de wegen worden smaller. In de missiepost van Mbau maken wij even halt. Een pater van de orde van Kapelle heeft er zijn papegaai “Walen buiten” leren zeggen. Dit omdat zijn medepater, een Waal, pas uit het land gezet was omdat hij nog negers gedoopt had onder een christelijke naam, hetgeen door Mobutu verboden is. Er is ook een broeder, een Brusselaar, met 40 jaar Kongo achter de rug. Uren in het rond zijn zij de enige blanken. Men komt naar hen voor alles. Als een bevalling wat moeilijk gaat, moet de pater met de landrover ambulancier spelen. Zo heeft hij tijdens de afgelopen week drie bevallingen in zijn jeep gehad. Wanneer wij verder rijden zitten wij midden in het oerwoud. De mensen zijn primitiever, minder gekleed. Overal langs de baan bieden ze inlandse vruchten, matjes en een soort eigengemaakte gitaar te koop aan. Wij kopen elk zo’n gitaar voor nauwelijks 10 makuta. Plots kunnen wij niet verder. Een zware camion staat midden in de weg. Men is druk bezig het dekzeil terug op te binden. Die auto was gisteren van de baan geraakt en in het slijk naast de weg blijven steken. De nacht had men dan maar ter plaatse doorgebracht bij een vuurtje, en ’s morgens was men begonnen de wagen uit te graven met de hulp van enkele bosnegers die er met pijl en boog rondliepen. Wat een geluk dat wij gisteren niet langs deze baan gekomen waren, anders hadden wij ook nog de nacht in het oerwoud moeten doorbrengen. Het opbinden van het zeil duurt en blijft duren. Die camion moet nog naar Kisangani, 700 km verder. René vraagt aan de chauffeur wanneer hij denkt aan te komen. “Dat weet God alleen,” is het antwoord. Boven op het dekzeil worden nu nog trossen bananen opgebonden, dat is een apartje voor hem, zijn handeltje. U ziet, overal ter wereld zijn de vrachtvoerders dezelfde. Met dit oponthoud zijn wij al ver over de middag en van ergens eten vinden zal er niets in huis komen. We stillen onze honger dan maar met bananen en inlandse pruimen. Wanneer wij stoppen om die te kopen bestormen de mensen ons en voor enkele makuta gieten ze bassins vol pruimen vanachter tussen onze valiezen. Dagen later zullen wij nog steeds van die pruimen tussen onze spullen vinden. In de vroege avond bereiken wij dan de Mont Hoyo met zijn hotel, opgericht door de Borgmansen, die wij reeds eerder in Rwanda ontmoet hebben. Het hotel ligt boven op de berg, het is een soort Zwitsers Chalet, opgericht in hout. Om toeristen te lokken heeft Borgmans een stam pygmeeën uit het oerwoud laten overkomen. Voor 20 Zaïre (800 fr) voeren die dan beschilderd een dans op in een nabijgelegen grot. “Dat is goed voor Amerikanen,” zegt René, “wij gaan morgen het bos in om de pygmeeën te zien zoals zij zijn”. Tegen de avond aan wandelen wij nog even langs een riviertje overdekt met slingerplanten en komen plots voor een waterval. Van grote hoogte stort het water zich over een reeks trappen van rots naar beneden : ’t Escalier de Vénus. Als we terugkomen is een neger druk hout aan het stoken onder een vat water dat op een verhoogje staat buiten onze kamer : warm water uit een Afrikaanse boiler. Het eten is prima klaargemaakt door een inlandse kok en smaakt. Toch laten de pruimen reeds hun nadelige invloed op ons spijsverteringsstelsel gevoelen. We liggen vroeg in ons bed.
Woensdag 11 juli 1973
René gaat de mis lezen, buiten op het terras van het hotel. Van overal in de omtrek zijn negers aangekomen. Zij hebben het onder mekaar voortgezegd dat de pater er was. René hoort eerst nog biecht in de hal van het hotel. Bijna allen gaan eerst te biechten, ze doen het ingetogen en bidden, kaarsrecht op hun knieën hun penitentie. Een catechist is in het dorp beneden de berg het misboek in de inlandse taal gaan halen. Hij komt hijgend terug. De mis wordt in geloof meegevierd. Zouden wij toch iets te leren hebben van de Zaïrese kerk ?
In de voormiddag gaan wij dan het oerwoud in op zoek naar Pygmeeën. Vanuit een dorp op de rand van het bos gaan de chef en enkele gidsen mee. Op een rijtje, de éne na de andere, zoeken wij onze weg. Hoewel de zon niet door het gebladerte door kan is het toch drukkend heet. Overal geraakt men verstrikt in de slingerplanten. En zo heeft Stanley 158 dagen in de groene hel gezeten ! De Pygmeeën zijn niet te vinden en nu beginnen onze gidsen luidkeels op hen te roepen. Geen antwoord en wij gaan maar verder het woud in. De sigaretten in mijn zak worden door de verpakking doornat van het zweet. Weer geroep en dan antwoord uit de verte. Eindelijk komen wij bij de Pygmeeën aan : een dertigtal op een open plek. Hier staan wij tussen de meest primitieve mensen, half zo groot als een normaal mens, half naakt, leven ze in kleine ronde hutten bedekt met bananenbladeren. Wij ervaren een schok ! Op een lange boomstam zitten ze tegen elkaar aangeleund, de kinderen op de schoot, de kleintjes aan de borst. Een vuurtje smeult, er liggen wat bananen. De mannen tonen fier hun bogen en pijlen : de jacht houdt hen immers in leven. Ze kijken ons starend aan. Wij delen sigaretten uit, ze roken ze omgekeerd, met het vuur in de mond. René geeft hen geld : er volgt een lang palaber wat ze ermee zullen doen en hoe ze het zullen verdelen. Enkelen zullen met ons mee terug gaan om ons over de kortste weg uit het bos te loodsen. Als wij weggaan geven wij hun de hand. In het hotel zijn er nu gasten : een jong Duits koppel dat rond Afrika reist en vertelt over de Sahel en een andere Amerikaan die al jaren in Zaïre Engels onderwijst maar nog geen convenabel Frans kent. Zijn vrouw, overdadig geschminkt, loopt er bij in een lang hippiekleed. De negers moeten toch ook soms over ons een eigenaardig gedacht hebben. Na de middag vertrekken wij naar Badia, dat is de missiepost waar René 17 jaar lang geleefd heeft. In Maraboe rijden wij een moskee voorbij : die is er gezet door de Arabieren die daar, midden Afrika, de handel in handen hebben. Wij komen in Wrumu, een administratief centrum op de kruising van enkele voorname wegen. Aan een school houden wij halt. Bij de opstand van de Simba’s in 1964 heeft René hier 11 dagen gevangen gezeten, samen met nog een andere pater. Van daaruit trokken elke dag de Simba’s naar het front tegen de huurlingen, daar kwamen ze ook elke avond terug met hun gekwetsten en doden. En telkens moesten die twee paters het dan ontgelden. Een beetje verder rijden wij over een brug over de Rwaza. Daar heeft het Zaïrese leger de Simba’s tegengehouden. Daar zijn duizenden Simba’s, jonge mannen die zo gedrogeerd waren dat zij meenden onsterfelijk te zijn, gevallen onder de kogels van de mitrailleurs. Wanneer er geen kogels meer waren is het Zaïrees leger gaan lopen en zijn de Simba’s plunderend en moordend verder getrokken. René vertelt niet gaarne over deze periode, maar wanneer wij op de missie in Badia ’s avonds op de barza zitten bij het licht van een petroleumlamp (de motor die de elektriciteit moet leveren is immers stuk) zal hij toch, samen met zijn confrater Michel De Meyer, hun belevenissen vertellen. Het is een lang, triestig verhaal van moord en waanzin, van schrik en ontbering. Wij staren zwijgend naar de vele vreemde insecten die rond de lamp komen dwarrelen.
Vervolgt.
Foto’s : -In Beni sorteren jonge meisjes koffie in een huis naast de weg. -Onze ontmoeting met de Pygmeeën maakt diepe indruk. Nauwelijks een week in Afrika, geeft het ons een nieuwe cultuurschok.
