xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

1812 – 24 decmber – Hendrik Diddens in De Band Oktober 1964 :

             Kerstmis op een hooischelf

Kerstnacht 1812. Het klokje te Leest galmt helder door de lucht.

Over de harde veldpaden lopen boerenmensen in groepjes zwijgend naar de middernachtmis. Sommigen dragen een smoutlantaarn.
In het zwakke schijnsel lopen vrouwen met kapmantels aan.
De mannen lopen gebogen en dragen een jekker met opstaande kraag. Hun handen zitten diep in hun broekzakken..
Aan de kerkdeur is er een traag gezoem van stemmen en het kletteren van klompen op de keien van het pleintje.

Daar staat een man in het donker portaal. Die is niet van het dorp. De mensen kijken hem vorsend aan.

“Heb je pachter Jan Diddens niet gezien ?” vraagt hij. “De pastoor heeft gezegd dat hij zeker naar de middernachtmis zal komen.”

“Ja,” antwoordt een vrouw, “die kunt ge hier ieder ogenblik verwachten”.

Enkele minuten later tikt de onbekende man de 64-jarige landbouwer op de schouder.

“Pachter Jan, kom eens een eindje met mij mee. Ik heb nieuws voor je.”

De boer schrikt.

“Van Pier-Jan ? Toch geen slecht nieuws ?”

“Ssst, kom even mee als je wilt”.

Ook de pachteres en haar dochter willen natuurlijk mee. Zij lopen met hun vieren bezijden de kerk een eindje het donkere kerkhof op.

“Luister,” zegt de man. “Ik kom regelrecht van Mechelen en ik breng je de groeten van Pier-Jan”.

“God, is het mogelijk ?” roept de pachteres uit.

“Stil !” beveelt de man. “Pier-Jan is in de vooravond bij ons aangekomen samen met een jongen uit Heffen Jan Serneels, die ken je misschien wel ?”

“Al te goed”, zegt pachter Diddens gejaagd. “Hij was ook een consrit voor het leger van de verdomde keizer. Pier-Jan is met hem opgetrokken. Dat is nu bijna 2 jaar geleden.”

“Wel, ze zijn met hun beiden uit het leger weggelopen. Zij komen te voet uit Rusland. Meer dan vier maanden zijn ze op weg geweest. Ze hebben veel geleden.”

“God, kan onze Pier-Jan niet meer tot hier geraken ?”

“Natuurlijk kan hij dat pachteres, maar je begrijpt toch dat het niet mag. Ik zei daareven toch dat hij uit het leger van Napoleon is weggelopen. Versta je dat niet ? Hij is gaan lopen, ginder in Rusland ! De municipaliteit zal daar vandaag of morgen bericht over ontvangen. Als het niet reeds gebeurd is. Dan zullen de sabelslepers opdracht krijgen Pieter weer op te pikken. Je weet toch welke straf er op desertie staat ?”

Ze kijken de vreemde boodschapper ernstig aan.

“De doodstraf ?” De Mechelaar knikt.

“Ge moet dus voorzichtig zijn. Er zitten overal verklikkers, zelfs op een dorp. Pier-Jan mag voorlopig niet naar Leest terugkeren.”

Het klinkt als een vonnis, de eenvoudige buitenlieden weten niet wat daarop te antwoorden. Daarom spreekt de man verder :

“Ik raad je aan de middernachtmis bij te wonen alsof er niets bijzonders gebeurd is. En morgen verwacht ik pachter Jan bij mij thuis. Ik woon op de Hanswijkvaart buiten de vesten. Vraag maar naar de brugdraaier van de Withuisbrug.”

De volgende dag gaat pachter Jan Diddens te voet naar Mechelen. Het is voor hem en zijn gezin een vreemde kerstnacht geweest. Vrede aan de mensen van goede wil !

Maar hij haat Napoleon meer dan ooit. Hij kan niet anders. Napoleon is een bloedhond.

In alle stilte heeft hij zijn getrouwde zoons en dochters gewaarschuwd.

Nu gaat hij Pier-Jan weerzien. Zijn jongste, pas twintig jaar.

Door zijn geest flitsen de beelden van het afscheid. Een 18-jarige boerenknaap. Eerder mager maar pezig en kerngezond. Zijn pakje in een geruite handdoek aan een gladde beukenstok. Opgeroepen om voor de keizer te vechten.

Waar ? Dat wist niemand. De keizer vocht overal. Nu weer in Rusland.

Ha ! Bedenkt de boer met een grijnslach. Dat heeft Pier-Jan de keizer goed gelapt !

Wie doet het hem na ? Vier maanden heeft hij er over gemarcheerd vertelde de brugdraaier. Dat is geen kinderspel. Rusland moet wel heel ver hier vandaan zijn.

Daar hoort hij de vele kerken en kloosterklokken van Mechelen zuiver door de kerstmorgen beieren. Ach ja, vrede moet er zijn. Wat kan Napoleon hem eigenlijk schelen, nu hij Pier-Jan gaat weerzien ?

Een halfuur later volgt hij de brugdraaier naar een hoevetje van de Zeutestraat.

Daar wisselen zij enkele woorden met de boer.
Dan gaan zij naar de halfdonkere stal en klimmen langs een krakende ladder de hooischelf op. Het valluik gaat open.
Het is bijna geheel donker onder de dakpannen. Maar als een schichtig  dier is Pier-Jan rechtgesprongen. Hij herkent zijn vader. Geen van beiden kan wat zeggen. Zij wenen van geluk en kloppen elkaar zachtjes op de schouder.

“Je bent ziek Pier-Jan !” zegt de pachter eindelijk met nauwelijks verkropt medelijden.

“Ik zie het aan je ogen”.

De jongen begint alweer te huilen. Na al het uitgestane leed schokt de vertrouwde stem van zijn vader al te zeer zijn gemoed.

“Ik meende onderweg te zullen sterven, vader...Je weet niet wat een mens kan afzien op zo’n weg. In Polen en Duitsland hebben wij ’s nachts doorgestapt en overdag geslapen waar wij konden. En honger geleden ! Honger...Hoe is’t met ons moeder ?”

“Goed jongen, zij wou natuurlijk dadelijk meekomen.”

“Dat kon niet, ik begrijp het vader.”

Pier-Jans wangen gaan plotseling gloeien. Misschien is het van de koorts ?

Mogelijk ook van het weergevonden geluk.

“Weet je vader dat een mens pas ondervindt hoe schoon en hoe goed zijn land is wanneer hij ergens ver in de vreemde, ziek en uitgehongerd en nagejaagd, aan sterven moet denken ?...Toen wij gisteren op de Leuvensebaan in de verte de Sint-Romboutstoren zagen staan, zijn wij op onze knieën gezakt en dan hebben we de grond gekust. Onze geboortegrond vader ! Dat kunnen sommigen misschien flauw vinden maar die zijn dan zeker nooit te voet uit Rusland naar hun thuis teruggekeerd.”

Het klokje van de dorpskerk uit het nabije Muizen klept het middagangelus.

Het is Kerstmis 1812. En op een hooischelf heffen twee uitgemergelde boerenzoons, deserteurs uit het leger van Napoleon, het hoofd op naar hun vredige thuis.

P.S. Pier-Jan Diddens is enkele weken later naar Leest teruggekeerd en heeft o verscheidene hoeven verdoken geleefd tot de val van Napoleon in 1814.
Hij huwde in 1816 met Elisabeth Goossens. Eén van zijn kleinzoons was mijn grootvader.

            Hendrik Diddens”.

Hendrik Diddens publiceerde het verhaal van zijn voorvader in de reeks “Historische Verhalen van De Sikkel” onder de titel “Deserteur onder Napoleon” (1974/De Sikkel n.v. Antwerpen)