Foto : amateur-archeologen tijdens hun opgravingen in 1983. (foto DMW) xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

1939 –                         OPGRAVINGEN

Dat jaar startte de Mechelse amateur archeoloog J. Uytterhoeven opgravingen aan de Steinemolenhoeve.

Jan De Decker daarover in De Band van 1958 :

“Aan de heer J. Uytterhoeven uit Mechelen was een overlevering bekend over een “kasteel” dat verzonken lag in een weide te Leest, waar waar de huidige steenweg Hombeek-Kapellen op den Bos onder de spoorbaan doorloopt.

In de volksmond heette het dat dit kasteel in de grond gezonken was als een straf van God omdat de kasteelheer zwart goed zou hebben gekocht.

Bij ondervraging van de mensen aldaar, bleek dat het vertelsel van het “verzonken kasteel” nog door sommigen gekend was, doch ook een andere versie werd vernomen : “er zou aldaar een villa gestaan hebben en de bewoner dezer villa kan geen voet verzetten zonder dat de maalder van de Steinemolen (een 200 meter daarvandaan) zijn bewegingen had afgeloerd. De villaheer werd deze toestand te sterk : hij brak de villa af en daar liggen nu nog de stenen ‘rond te rijden’.”

Dhr. Uytterhoeven begon zijn opzoekingen op een tarweveld van Louis Ceuppens.

Op 60 cm diepte stuitte hij op een vloer van een romeinse woning, deels gaaf, deels doorheen gehaspeld. De vloer vertoonde constante kenmerken van de goedkoopste betonvloer der gewone romeinse villa’s in ons land : d.i. een steunvlak van ruwe mergelstenen en daarop een 8 cm dikke laag van het zo stevige romeinse beton, gekend als “opus signinum” (naar een te Signia, Italië gedane uitvinding).

Het is een licht-roze mengeling van kalk en gemalen tichels waarin kleine brokjes van vermillioen-rode tichels verdronken zijn, zelfs tal van kleine rolkeien aan de onderkant.

Deze mooi uitziende laag werd dan glad gestreken, in de meeste villa’s zelfs gepolijst, zodat de vloer werkelijk het uitzicht had van wat we heden “granito” noemen.

Verder was deze vloer begrensd door de fundering van een muur in zogenaamd “opus incertum” (mengeling van lichtroze morter met allerlei steenafval), meestal tichels, doch nog al veel blauwe leistenen, waaruit zelfs een geheel gave bakstenen plavei van 22x21x5 cm te voorschijn kwam.

Peilingen in de omgeving der muurresten gedaan, brachten danig verhakkelde stukken van romeinse tichels en vorsten aan het daglicht, hier en daar wat grote en kleine scherven van grijze, bruine, rode en vaal-gele ceramiek, zelfs een deel van een halfverbrande lijkurn.

Ook brokjes van geel-bruine verharde leem.

Volgens Dhr. Uytterhoeven staan we hier niet voor de resten van een eigenlijke romeinse villa, doch veel eerder voor deze van een “mutatio” (wisselplaats voor paarden en muilezels, zoals er gedurende de romeinse overheersing op regelmatige afstanden bestonden langsheen de heirbanen), misschien wel in verband met een “caupona” of zelfs “taberna” waar de reizigers zich tevens van voedsel konden voorzien en logies verkrijgen.

De gedachte aan een “mutatio” steunt niet zozeer op de aanwezigheid van een heirbaan (de oude Mechelbaan of Kapellebaan is een deel der romeinse heirbaan die vroeger Utrecht met Bavay verbond over Breda, Mechelen, Merchtem, Asse,enz..), dan wel op de afwezigheid van weelde-tekens in het gevondene.

Meer nog op vinden door de eigenaar  van de Steinemolenhoef van tal van kleine hoefijzers wanneer hij een vijver groef vlak tegenover de vindplaats.

De vindplaats werd gemakkelijkheidshalve “Steinemolenveld” gedoopt, doch het is best mogelijk dat ze deel uitmaakte van het zogenaamde “Stawerk”, een reeks velden die zich uitstrekten ten noorden der vindplaats.

In Mechelse schepenakten worden volgende schrijfwijzen gevonden van deze zonderlinge benaming “Stawerk” :

-in 1351 : pecchiam terrae te leest op Steiwerc

-in 1429 : bonar. Terre Beatricis de Steynemolen sitam in Leest supra Cleyn Steenwerc inter Sigeri de Steynemolen

-in 1539 : een stuck lants geh. Steywerck groot sesse dachwant gel. In de prochie van Leest in de Biest.

-in 1602 : tot Leest opt Sywerck.

-in 1777 : het Stauwerck (WB), 1778 : het Stauwerck land aen ’s Heerenstraete.

-in 1877 : het Stawerk. (MB)

Men is van mening dat de benaming tot een oorspronkelijk “Stein-werk” zou kunnen teruggaan. Voor de w moet die n wegslijten en dan zou de benaming wel een zinspeling kunnen zijn op het “stenen werk” of puin van het belgo-romeins gebouw.”

In april 1983 werd door de Archeologische vereniging “Oud Mechelen” een onderzoek ingesteld naar de bevindingen van J. Uytterhoeven.

Na enkele weken intense arbeid werden de eerste grondvesten van een Romeinse bewoning blootgelegd.

De eerste conclusies van 1939 moesten worden herroepen.

Er werd tot de vaststelling gekomen dat het hier ging om de graanschuur van het geheel, waarvan verschillende paalkuilen konden waargenomen worden.

De eigenlijke bewoning was van weelderige herkomst daar er brokstukken van diverse muurschilderingen te voorschijn kwamen, alsook fragmenten van hypocausttegels (verwarmingsinstallatie), honderden scherven van imbrex en tegula (dakpannen).

Deze laatste vertoonden indrukken van dierenpoten, daar ze op de grond in openlucht gedroogd werden.

De reeds opgegraven gedeelten zijn bevloerd met Romeinse beton (opus signinum).

Eveneens werden funderingen gevonden van een muur in oostwestelijke richting.

Bij de vondsten behoren, naast de zeer schaarse aardewerkscherven (waaronder een gedeelte van een amphora), een fragment van een handmolensteen en een bronzen messchede.

Grondpeilingen wijzen op het bestaan van verschillende gebouwen in de onmiddellijke omgeving.

Hieruit kan besloten worden dat het een zeer uitgestrekte villa moet zijn geweest.

De opgravingen stonden onder leiding van de licenciate Archeologie en Kunstgeschiedenis Myrna Peeters en van amateur-archeoloog Jean Willems.

(DMW-19/5/1983)