Vervolg Stanne Van den Broeck.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

                                                          Stanne aan het woord

“Ik hou van wandelen,” vertelde Stanne in het feestnummer van ‘De Band’, “En hoe langer de wandeling hoe beter ik me voel. Wanneer ik met mijn dochter Maria aan zee ben, maak ik nog wel es een wandeling van 7 km. En ik heb nog geen ene keer gezegd als ik aan ’t wandelen ben, nu zou ik toch graag thuis willen zijn. Nu, in Leest is ’t voor mij te gevaarlijk geworden om te wandelen, daarom blijf ik daar maar liever in mijn tuin… Ik heb het hier zo goed ; ge weet wel, ik heb al 47 jaar m’n pensioen. Wa wel spijtig is da ik niet lang nemeer van dat pensioen kan genieten. Ne goeie raad die ik wel kan geven om zolang te leven is : wandel rond zo voel je je gezond. Ik ben 9 jaar achter elkaar te voet naar Scherpenheuvel geweest. Onze Frans en onze Ivo zijn wel 50 keer meegeweest naar Scherpenheuvel. Als ik in menne zetel zit dan voel ik de stijfigheid en doet het soms overal pijn. Ik voel me pas goed als ik te been ben en zou dat zo nog lang willen houden….

Mijn ouders waren “arme boerkes”. Ze moesten van ’s morgens vroeg zwoegen en zweten in en op de Leestse bodem om ons gezin he meest noodzakelijke te geven. Ik als oudste van zeven moest natuurlijk van kleinsaf meehelpen. Eerst en vooral op de kleintjes passen, zorgen voor tafel en op tijd het huis uitkuisen. Later zou ik mee op ’t veld werken. Alles moest bij ons met de kruiwagen gebeuren. En de wegen in dien tijd ! Altijd natte voeten eer da je aan kerk of school waart. In de Koeistraat en Winkelstraat stonden maar enkele hoeven zoals het Hof van Haelen en de Batushoeve en de huizen die er toen stonden waren nog opgetrokken met stro en leem. Op het land wonnen we koren, vlas en Deinze patatten : rode, blauwe en bleekblauwe patatten, die kostten toen 5 frank voor 100 kg.

In die tijd moest het bemesten en bewerken van het veld met de handen gebeuren. Eggen werden door vader of moeder en de hond getrokken. Ze hadden een klein stukje land in huur of moesten bij de boer “paardenarbeid” doen. Bij het uitkomen was er bijna geen werk. Ze gingen dan met de schup graven bij de rijke boer om han pacht te betalen. Bij het afdoen van de oogst was de vijfentwintigste hoop voor hen. Vanaf acht, negen jaar mosten de kinderen helpen bij de oogst. Veel kinderen betekende meer armoe, maar meer hulp als ze groot waren. Meer hulp betekende dan een ‘dagwant’ bij om op te werken. Het was de tijd dat als de boer afesloofd thuis kwam en z’n broek op bed smeet, de vrouw in verwachting was.

Ik ging maar halven tijd naar school. Er waren in dien tijd maar 2 klassen. Van menne schooltijd weet ik nie veel meer. Wel weet ik dat ‘k bij meester Dumont zat. We hadden veel respect voor de meester, maar nog meer schrik voor z’n koterhaak, want die moest niet alleen dienen om het vuur aan te wakkeren in de stoof, maar ook om degene die niet horen wilde te doen voelen dat de meester de baas was en dat hij het meende. Meester Dumont had ook kiekens en biekes. Waneer de biekes aan ’t zwermen waren mochten wij op de speelplaats spelen naar hartelust.

Toen ik 12 jaar was deed ik m’n plechtige communie. Vijf dagen later was ’t voorgoed gedaan met de school. ‘k Moest hard werken : mesten, kruiwagens trekken, enz. Bij Sooike Leemans ging ik helpen bij het hooien en ook bij het binnenhalen van de oogst. Dat was een harde maar een goeie tijd. De mensen hielpen mekaar en waren vriendelijk voor elkaar. We hadden nog de tijd om de anderen te helpen…

In 1900 werd ik opgeroepen om mijn militaire dienst te volbrengen “3^e Regiment de Ligne”.

“Le 12 juin 1900 incorperé comme milicien de 1900 privince d’Anvers, 10^e Canton, commune de Leest, nr.61 du tirage.” Die lottrekking gebeurde in Willebroek. Om 9 uur werden we verwacht op ’t gemeentehuis, Jan Seymons, Jules Selleslagh, ik en nog 6 anderen. De burgemeester van Leest, Bernaerts, was er ook bij. Uit een mand moesten we een koker trekken en die koker moesten we afgeven aan de Champetter. Die riep uw naam af. Ik was als laatste aan de beurt : “soixante et un”, hoorde ik. Ik dacht ’t zijn drie woorden, ik ben er zeker niet bij, ik heb er mij uitgetrokken. Maar toen klonk het éénenzestig en wist ik dat ik er ingeloot was. Ik kreeg dan het nummer mee naar huis. Soms kon men een remplacant vinden mits te betalen. De ouders van een soldaat trokken per maand 10 frank, terwijl een soldaat zelf een soldij had van 15 centen. Ik moest 28 maanden dienstplicht kloppen, bij meestal Franstalige oversten.

Na mijn dienstplicht moest ik gelijk de anderen elk jaar in “revue”. Dan moest ik naar Hombeek. Op ’t gemeentehuis controleerden de gendarmen het uniform, het livrei van de soldaten. Men sprak in die tijd van oorlog. We geloofden het niet en we dachten “ ’t Is weeral es om ons bijeen te hebben.”

In 1908 trouwde ik met Amelia Vleminckx. Haar ouderhuis stond in de Koeistraat waar nu de Verbruggens wonen. In die tijd was da een staminee “In de Kantien”. Ons Amelie werkte bij een zekere Cnops, een rijke boer die al zen velden kon bezaaien. Het is die Cnops die met een karreke (sjees) ons naar de kerk bracht. In ’t eerste huis bij de ouders van Amelie ging het feest door. In die tijd was dat een beetje beter eten dan gewoonlijk. Je kunt dat niet vergelijken met nu.”

Sinds 1834 was Mechelen het centrum van de spoorweg geworden. En bij dit centrum hoorde de spil : een eerste grote spoorwegwerkplaats “Het Arsenaal”. Het was een nieuwe werkgelegenheid die velen interesseerden, onder hen Stanne en na zijn legerdienst trok hij in 1913 naar dit Arsenaal. Hij begon er als lijnlegger. Bestond er in Mechelen iets als spoorwegfierheid, in Leest werden de mannen die naar de stad gingen vies bekenen en soms uitgelachen.

In 1919 was het spoorwegpersoneel zo uitgedund door het sneuvelen van honderden leden en door een aanwervingsstop van vijf jaar. Stanne kwam opnieuw in dienst op ’t Arsenaal. Eerst als maneuver in de ijzergieterij, later slaagde hij in een examen als schilder.

“Je wet wel…de wagens van de trein moesten geschilderd worden. Da was er genen dien verf kon maken als ikke. Duizenden kilos verf heb ik gemaakt. Ge wet wel…roeren en roeren in een grote pot verf tot je het juiste mengsel hebt. In heel België werden de wagons geschilderd met mijn verf.”

Stanne en de 1^ste wereldoorlog

“De oorlog was voor ons een verrassing. Toen ik opgeroepen werd dacht ik : t’is maar veur veertien dagen, om weer es bijeen te zijn…maar ’t was veur vier jaar en half. Ik was van de voorlaatste klas die opgeroepen werd. Terwijl we tracés aanlegden en pinnekensdraag opspanden tegen dat den Duits zou binnenkomen vochten d’ anderen reeds te Namen aan ’t front. Toen Antwerpen gevallen was moesten we weg. Tien dagen mars naar Frankrijk. Amaai mijn voeten toen we in Ouderlich aankwamen ! Velen van ons hadden onderweg alles wat hinderde weggesmeten, zelfs hun geweer. Dat was de aftrek en de soldaten waren meester over zichzelf. Al wa we nog hadden moesten we afgeven in Frankrijk. De jonge soldaten kregen onze uitrusting en moesten naar ’t front. Ik hem daar met klompen gelopen en met windels rond men voeten. Ne jas van die en een broek van een andere.

De 9^de december 1914, na drie weken Frankrijk, stapten we naar ’t front aan de IJzer. Da hem ik overal gezeten omdat ik bij de travailleurs was. We moesten buiten ’t geschut van de vijand blijven, want we hadden geen wapens. Dag en nacht werkten we aan de tracés : da was ’t herstellen van wegen en nieuwe wegen trekken, bomkraters dichtgooien en bruggen leggen. Te Wulpen na een bombardement werden de wegen zo zwaar beschaidgd dat den Engelsman niet door kon. We moesten zo vlug mogelijk die putten vullen om de weg vrij te maken voor de versterkingen. Terwijl schrapnels en obussen insloegen rondom ons moesten wij voortwerken. Soms liep ’t bloed van mijn handen van mij altijd te laten vallen. ’t Gebeurde dat we om 8 uur ’s avonds opgeroepen werden om 1 uur waren we pas terplaatse om ons werk te doen. ’s Nachts verminderde het oorlogsgeweld en ’s morgens kwamen de vliegers met hun mitrailleurs en maar goed dat we onder een brug konden springen.

In ’t begin hadden de Duitsers enkel verkenningsvliegtuigen, en ze observeerden onze stellingen van hoog uit de lucht, maar in 1916 waren die toestellen al echte jagers met bommen en mitrailleurs. En als we die zagen aankomen dachten we : oei wa gaan we nu krijgen. Ik ben eens gewest da’k twee camions lijken moest lossen.

Wij stonden voor alles in. Ne keer, ik weet niet meer waar ’t was, moesten we een tracé door ’t land trekken, omdat ’t dorp kapot gebombardeerd was. Door een stuk terf zweetten en zwoegden we aan de weg. Een obus sloeg 40 meter van ons in. Op ’t nippertje aan de dood ontsnapt, want we kregen ’t zand in plaats van ’t ijzer. We zaten in verschillende sectoren : Belgen, Engelsen, Amerikanen en Fransen, elk in zijn eigen sector. Wa ik da allemaal gezien hem !  En ge moogt weten, hoe meer sterren , hoe erger ze waren. Wanneer we na 4 dagen en nachten werk afgelost werden moesten we in repos (rust). Toen zag ik er Fiel Van Hoof en Jan Huys, soldaten van Leest. De Jan sneuvelde op ’t leste van de oorlig en ligt begraven bij moeder Lambik op ’t soldatenkerkhof.

Op 11 november 1918 werd er gezeid dat ’t wapenstilstand was. Toen zijn we uit de compagnie geroepen en we moesten bijeen komen in Adinkerke.”   

Toen de Duitsers terugtrokken werden de mannen van de “Staat”, waaronder Stanne, naar Adinkerke gestuurd. De soldaten uit de bevrijdee gebieden mochten huiswaarts keren, behalve de spoorwegarbeiders, zij moesten nog maanden, ook na de wapelstilstand, blijven werken. De reden : het gesanctioneerde Duitsland diende locomotieven naar Adinkerke over te brengen en als schilder in ’t Arsenaal bij de Spoorwegen werd Stanne weerhouden om zijn werk ter plaatse verder te zetten, dit tot februari ’t jaar nadien.

Twee dagen minder dan vier jaar en half is hij van huis weggeweest.

Gegijzeld in de Tweede Wereldoorlog

“In mei 1940 bij het begin van de tweede grote oorlog was ik er bijna geweest. Zatte Duitsers kwamen over de Kouter van Hombeek naar Leest. Onder het mom van ‘burgers hebben op ons geschoten’ namen ze gijzelaars terwijl ze in de lucht schoten. Nieuwsgierig ging ik kijken wat er gebeurde  en werd met nog 51 anderen opgepakt en in de school tegen de muur gezet. Onder hen pastoor Beuckelaers en meester De Leers. Een Duits officier vroeg naar ‘De Knip’, dat nu Juniorslaan heet. We moesten meegaan met twee soldaten die het geweer in aanslag hielden. De Duitsers zochten een wei voor hun 12O paarden. Eerst gingen we naar de Wijk de Knip waar de houten meulen gestaan had, die wei was te klein. Ze wisten da bij Piër Prins een grote wei was en die was vlug goedgekeurd. Ondertussen moesten al de gijzelaars tegen de muur staan tot wij terug waren. De Duitsers moesten nog stro hebben voor 120 man te slapen te leggen. Bij Van Praet kregen we twee botten in in ’t Seel was stro genoeg.

Stan van Busschot kwam daar juist ook met een kar stro aangereden en alles werd aangeslagen en toen mochten we naar huis. De anderen zijn tot s’ anderendaags gegijzeld gebleven op gevaar van gefusilleerd te worden. Pastoor Beuckelaers die vooraan stond zei nog tegen Victor Van Kolettes  : ‘komde gij maar voor mij staan Vic’, maar Victor zei : ‘As ’t tege ga zijn we allemaal doeët meneer pastoer.’ En hij bleef staan.

We woonden in dien tijd al in de Scheerstraat. De Duitsers hadden in mennen hof touwen gespannen van de ene perelaar naar de andere en daaraan hun paarden vastgebonden. We bleven voor alle veiligheid maar binnen.”  

Foto’s :

-Stanne als soldaat in de oorlog van 1914-18.

-Met dochter Marieke totaal onder de confetti tijdens zijn feestelijke tocht.

-Ook Westende werd niet vergeten.

-Buren Paula Soli en Nieke Janssens.

-De familie kreeg een aparte wagen.