|
|
Borzo - kunsthandel en familie
Uit Bossche Bladen 7e jaargang 2005 door Theo van Herwijnen,
archivaris bij het Regionaal Archief Tilburg
DEEL I
Van Italië naar Nederland
Door Theo van Herwijnen
'Borzo na 180 jaar Den Bosch uit', kopt het Brabants Dagblad van 3 juli 2004. En ruim 30 jaar eerder lezen we in dezelfde krant, dat Kunsthandel Borzo een jubileumtentoonstelling houdt ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan.(1) In 1976 deelt het Brabants Dagblad mee, dat de kunsthandel in 1924 precies een eeuw oud was. (2) Het jaar 1824 is dus blijkbaar het jaar van oprichting. Nader onderzoek heeft echter geleerd, dat de stamvader van de familie Borzo al in 1818 in 's-Hertogenbosch woonde. De achternaam Borzo komt nu niet meer voor in 's-Hertogenbosch. Dit gegeven en vraagtekens rond de oprichtingsdatum van de kunsthandel brachten de auteur van dit artikel ertoe het wel en wee van de familie Borzo en haar kunsthandel nader te onderzoeken. Dit artikel bestaat uit twee delen. In deel 1 wordt het nageslacht van de stamvader Joseph Borzo behandeld, voor zover het zijn zes dochters betreft. In deel 2 besteedt de auteur uitgebreid aandacht aan de lijsten en spiegelfabriek van de weduwe Borzo en haar beide zoons, en de latere eigenaren van de fabriek.
De stamvader van de familie: Joseph Borzo
Joseph Borzo wordt voor het eerst te 's-Hertogenbosch vermeld in het volkstellingregister van 1814, aan de Schapenmarkt.(3) Het betreft waarschijnlijk geen inschrijving uit 1814 maar van enige jaren later. Hij is volgens deze registratie 39 jaar, koopman in 'printen', en geboren te Buzano. Zijn echtgenote Anna Maria Sala werd geboren in Leiden en is 24 jaar.
Fotobijschrift
De Peperstraat (westzijde) in 1868, een albumine-afdruk van Gebhard Nijman. Vanaf 1860 woonde de familie Borzo in de 'Peperstraat' maar vermoedelijk was dat een eindje verder aan de huidige Parade. (Foto Stadsarchief, nalatenschap P.v.Kessel)
Het paar trouwde op 18 november 1818 te Leiden. De huwelijksakte vermeldt dat de bruidegom, Joseph Borzo, 37 jaar is en op 10 oktober 1782 geboren is in Bugiallo (Italië). Zijn beroep was koopman en hij woonde in 's-Hertogenbosch. Joseph was de zoon van Willem, overleden te Bugiallo 20 juni1804, en van Dominica Santonelli, zonder beroep, wonende te Bugiallo.
De bruid is Anna Maria Sala, oud 21 jaar, geboren te Leiden 7 augustus 1798, dochter van Dominicus, koopman en van Magdalena Wereld, zonder beroep, beiden wonende te Leiden. Onder de getuigen bij het huwelijk zijn twee broers van de bruid, beiden van beroep spiegelmaker te Leiden. Uit het huwelijk Borzo/Sala zijn te 's-Hertogenbosch acht kinderen geboren.
Over Joseph Borzo is niet zoveel bekend. In 1822 is hij winkelier en 40 jaar oud en geboren te Bugiallo.(4)
Fotobijschrift
Het Comomeer tussen Milaan en Zwitserland. Uit deze omgeving waren Joseph Borzo en de vader van zijn echtgenote afkomstig.
In 1830 heet hij Josephus Wilhelmus Borzo, oud 48 jaar, winkelier, en geboortig van Bugalo.(5)
Op 18 juli 1839 overlijdt hij te 's-Hertogenbosch.
De overlijdensakte vermeldt: overleden Josephus Wilhelmus Borzo, koopman in prenten, echtgenoot van Anna Maria Sala, 58 jaar, geboren Bugalo (Italië), wonende Schapenmarkt wijk A 119, namen van de ouders onbekend.
Hij laat bij overlijden geen vast goed na.(6)
De officiële geboorteplaats van Joseph Borzo was volgens zijn huwelijksakte Bugiallo, waarmee waarschijnlijk het gelijknamige dorp aan de noordzijde van het Comomeer in de Italiaanse Alpen wordt bedoeld.
Op 3 oktober 1839 vond er voor de kantonrechter van 's-Hertogenbosch een familieraad plaats, waarbij Johannes Willebois tot toeziend voogd over de acht kinderen van Joseph Borzo werd benoemd.
Willebois was 'regtsgeleerde en praktiserend advocaat' en woonde te 's-Hertogenbosch.(7)
Enkele dagen later werd een inventaris opgemaakt van de nalatenschap van Joseph Borzo. (8)
De beschrijving van de inventaris beslaat 20 pagina's, waarvan 15 voor die van de winkel.
Tot de winkelinventaris behoorden o.a. platen, gravures, muziekinstrumenten, snuifdoosjes, pijpenkoppen, wandelstokken, Christusbeelden, lijsten, spiegels etc. Voorts wordt in de inventaris aangestipt dat er mogelijk nog recht zou zijn op enig onroerend goed in Italië, o.a. afkomstig van de moeder van Joseph.
Hier in Nederland hadden ze er echter nooit inkomsten uit ontvangen.
Josephs weduwe Anna Maria Sala was volgens de telling van 1840 winkelierster, 49 jaar oud en geboortig van Leiden.(9)
Zeker tot 1840 woonde de familie Borzo aan de Schapenmarkt, wijk A nummer 119.
Tussen 1840 en 1850 verhuisde Anna Maria Sala met haar acht kinderen naar de Verwersstraat wijk E nummer 351.
De exacte verhuisdatum valt helaas niet meer vast te stellen.
In 1850 staat de weduwe, dan Maria Sala genoemd en van beroep winkelierster, dus ingeschreven aan de Verwersstraat.
Haar acht kinderen waren nog allen zonder beroep.(10)
Het is dus niet zo dat Joseph Borzo kort na zijn vestiging in 's-Hertogenbosch met echtgenote naar de Verwersstraat verhuisde, zoals een krantenartikel ons wil doen geloven.(11)
Of het pand waar de familie in 1850 woonde al hetzelfde was als dat van de bekende zaak aan de Verwersstraat valt door omnummeringen der wijk/huisnummers moeilijk te achterhalen.
De zaken gingen blijkbaar goed, want op 9 maart 1860 kocht de weduwe Borzo, 'rentenierse', een huis aan de Peperstraat voor ƒ 2300,- (12)
(Hierbij moet erop gewezen worden dat de benaming Peperstraat vroeger ook gebruikt werd voor het gedeelte van de Parade tussen de Kerkstraat en de huidige Peperstraat.)
In 1860 woonde zij met haar kinderen aanvankelijk in de Verwersstraat A 250 en later in het huis wijk A nummer 138 (= Peperstraat).(13)
Zoon Carolus blijft echter aan de Verwersstraat wonen.
De weduwe, Anna Maria Sala, overleed op 19 november 1863 te 's-Hertogenbosch.
Volgens de akte was zij geboren te Leiden, 64 jaar oud en woonachtig aan de Peperstraat A 138, dochter van Dominicus Sala 'zijnde de naam van haar moeder onbekend'.
Uit haar hiervoor genoemde huwelijksakte blijkt echter, dat haar moeder Magdalena Wereld heette.
Vader Dominicus Sala overleed te Leiden op 23 januari 1839, oud 80 jaar en 4 maanden, en was geboortig van Pognana in Lombardije (namelijk aan het Comomeer).
Moeder Magdalena Wereld overleed op 3 juli 1846 te Leiden, oud bijna 89 jaar, en was geboren in Trier.(14)
Bijschrift bij afgedrukt document
Een gedeelte uit de winkelinventaris uit 1839 van de overleden Joseph Borzo. Melding wordt gemaakt van landschappen, gravures, afbeeldingen naar Teniers, Potter etc. (Rijksarchief in Noord-Brabant, archief Kantongerecht 's-Hertogenbosch)
Bijschrift bij foto
De Verwersstraat omstreeks 1900. Leden van de familie Borzo woonden waarschijnlijk op verschillende adressen in deze straat vanaf ca. 1845. (Foto Stadsarchief)
De erfgenamen van Anna Maria Sala, weduwe Borzo, waren haar acht kinderen.(15)
Dochter Helena Maria, geestelijke zuster, woonde in Gemert.
Zij verwierp echter de nalatenschap, volgens vonnis van de arrondissementsrechtbank van 's-Hertogenbosch van 28 november 1863.
Het door Anna Maria Sala nagelaten huis aan de Peperstraat werd in 1864 door zes van de overige zeven kinderen voor ƒ 4285,- verkocht aan hun zus Gertruda Louisa Maria Borzo, die al voor het resterende zevende gedeelte eigenaar was.(17-l8)
Na haar overlijden werd het huis in 1907 eigendom van haar neef Wilhelmus Josephus Maria Ummels.(19-20) die het nog in hetzelfde jaar aan zijn zus Maria Gertruda Josephina Adriana Barbara Ummels verkocht. (21-22) Zij waren kinderen van Gertruda's zus Cornelia.
De zes dochters van het echtpaar Borzo/Sala
1. Maria Magdalena Wilhelmina Borzo.
Zij werd geboren op 5 december 1821 en trouwde op 23 oktober 1860 in haar geboortestad met haar neef Martinus Johannes Schretlen, heel- en verloskundige, geboren te Leiden op 25 juni 1814, zoon van Daniel en Maria Helena Sala.
Op 13 december 1860 vertrok zij naar Leiden (10), waar haar echtgenoot reeds op 31 oktober 1868 overleed.(23)
Sinds 1890 woonde Maria Magdalena Wilhelmina Borzo weer te 's-Hertogenbosch. (24)
Op 24 april 1893 maakte zij haar testament voor notaris Pendraat te Geffen.(25)
Haar neef Wilhelmus Josephus Maria Ummels benoemde zij tot uitvoerder van haar laatste wilsbeschikking.
Zeven jaar later, op 23 maart 1900, overleed zij - zonder kinderen na te laten - te 's-Hertogenbosch.(26)
2. Gertruda Louisa Maria Borzo Zij werd geboren op 2 september 1823.
Haar geboorteakte werd pas op 2 maart 1824 ingeschreven, krachtens vonnis van de rechtbank van Eerste Aanleg van 's-Hertogenbosch van 27 januari 1824.
Na het overlijden van haar moeder woonde zij met haar zus Antonetta in het huis aan de Peperstraat A 138. (27)
Ze bleef ongehuwd en maakte in 1893, 1903 en 1905 een testament. (28-30)
In de testamenten van 1903 en 1905 benoemde zij de twee kinderen van haar zus Cornelia tot erfgenamen.
Zij overleed op 1 januari 1907 te 's-Hertogenbosch, en was daarmee de laatste Borzo, die in 's-Hertogenbosch werd geboren en er ook overleed.
Bij haar overlijden liet zij het huis in de Peperstraat, dat zij in 1864 kocht, na.(31)
Dit pand werd ergens tussen 1870 en 1890 omgenummerd in A 137 en bij de invoering in 1909 in de hele stad van de nu nog gebruikte huisnummers veranderde het adres in Peperstraat 13.
Zoals boven al aangeduid is de Peperstraat hierbij een bijzonder geval aangezien ook een gedeelte van de Parade zo heette, wat tot 1967 het geval was. Peperstraat 13 is toen Parade 6 geworden. Indien we op deze gegevens uit de bevolkingsadministratie kunnen vertrouwen zou het sinds 1860 door de familie Borzo (en later Ummels) bewoonde huis het huidige pand van Silva Ducis betreffen.
Mogelijk kan onderzoek in de kadastrale archieven hierover uitsluitsel geven.
3. Josephina Elisabeth Maria Borzo
Zij werd geboren op 28 april 1826 en trouwde op 29 april 1862 te 's-Hertogenbosch met de weduwnaar Dominicus Antonius Schretlen, fabrikant van stoom- en andere werktuigen, geboren te Leiden op 4 februari 1811 en broer van eerdergenoemde Martinus Johannes Schretlen.
Een dag voor hun huwelijk lieten de echtelieden huwelijkse voorwaarden passeren.(32)
Op de huwelijksdag zelf maakte de bruidegom zijn testament.(33)
Hij benoemde zijn zoon Antonius Daniel Dominicus Schretlen tot erfgenaam.
Kort na haar huwelijk, op 23 oktober 1862, vertrok Josephina naar Leiden.
Dominicus Antonius Schretlen overleed aldaar op 3 maart 1883.(23)
Zijn weduwe maakte op 24 juni 1907 een testament te Leiden.
Ruim een jaar later, op 22 oktober 1908, overleed zij te Nijmegen, als weduwe van Dominicus Antonius Schretlen.(34)
Antonius D. D. Schretlen, haar stiefzoon, was haar erfgenaam.
4. Helena Maria Borzo
Zij werd geboren op 11 november 1827, en verliet tussen 1860 en 1870 haar geboorteplaats om religieuze te worden te Gemert.(35)
Zij overleed aldaar op 23 november 1895.
5. Cornelia Theresia Maria Borzo
Zij werd geboren op 8 mei 1831 en trouwde op 18 februari 1868 in haar geboortestad met de notaris Franciscus Christianus Ummels, geboren 's Hertogenbosch 27 maart 1832.
De echtelieden maakten op 16 maart 1868, kort na hun huwelijk, een testament, waarbij ze elkaar tot erfgenaam benoemden.(36)
Cornelia Borzo woonde haar gehele leven te 's Hertogenbosch.(37)
Uit haar huwelijk zijn twee kinderen geboren:
a Wilhelmus Josephus Maria Ummels, geboren 's Hertogenbosch 6 september 1870
b Maria Gertruda Josephina Adriana Barbara Ummels, geboren 's-Hertogenbosch 16 november 1872
Haar echtgenoot overleed op 24 maart 1898 te 's Hertogenbosch.(38)
Cornelia overleed op 13 augustus 1911 te Scheveningen, maar woonde toen te 's-Hertogenbosch.(39)
Zij was de laatste naamdrager Borzo, die in 's Hertogenbosch woonde.
6. Antonetta Carolina Maria Borzo
Zij werd geboren op 23 juni 1835.
Na het overlijden van haar moeder woonde zij met haar zus Gertruda in het huis aan de Peperstraat A 138.(27)
Antonetta bleef ongehuwd en maakte gelijktijdig met haar zus Gertruda in 1893, 1903 en 1905 een testament.(40-42)
In de testamenten van 1903 en 1905 benoemde zij de twee kinderen van haar zus Cornelia tot erfgenaam.
Op 10 december 1906 overleed zij te 's Hertogenbosch.(43)
Opmerking
* Theo van Herwijnen is archivaris en werkt in het Regionaal Archief Tilburg.
Noten
Als geen vindplaats is vermeld, is het Stadsarchief van 's-Hertogenbosch bedoeld.
Afkortingen:
CBG: Centraal Bureau voor Genealogie te Den Haag
BHIC: Brabants Historisch Informatie Centrum locatie 's Hertogenbosch (voorm. Rijksarchief in Noord-Brabant)
GA: Gelders Archief te Arnhem
1 Brabants Dagblad van 17 april 1974.
2 Brabants Dagblad van 20 november 1976.
3 Volkstellingsregister 1814, Schapenmarkt A 119.
4 Volkstellingsregister 1822, Schapenmarkt A 119.
5 Volkstellingsregister 1830, Schapenmarkt A 119.
6 BHIC, Memories van successie kantoor 's-Hertogenbosch, inv.nr. 53, nr. 133.
7 BHIC, Archief van het kantongerecht 's-Hertogenbosch 1838-1929, inv.nr. 392, akten 180 en 181, 3 oktober 1839.
8 BHIC, Archief van het kantongerecht 1838-1929, inv.nr. 541, aktenummer 5, 7 oktober 1839.
9 Volkstellingsregister 1840, Schapenmarkt A 119.
10 Bevolkingsregister 1850-1860, deel E, blad 328.
11 Brabants Dagblad van 15 november 1967.
12 Notarieel archief 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1442, akte 49, 9 maart 1860.
13 Bevolkingsregister 1860-1870, deel 2, blad 452.
14 CBG, Familiedossier Sala.
15 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 82, nummer 105.
16 BHIC, Archief van de arrondissementsrechtbank 's Hertogenbosch 1838-1929, inv.nr. 1513, 28 november 1863.
17 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1446, akte 125, 7 mei 1864.
18 Kadastraal archief 's Hertogenbosch, inv.nr. 3, artikel 3626.
19 Notarieel archief 1906-1915, inv.nr. 21, akte 143, 19 juli 1907.
20 Kadastraal archief, inv.nr. 12, artikel 6879.
21 Notarieel archief 1906-1915, inv.nr. 21, akte 144, 19 juli 1907.
22 Kadastraal archief, inv.nr. 13, artikel 7208.
23 CBG, Familieadvertenties Schretlen.
24 Bevolkingsregister 1890-1900, deel A 1, blad 225 en 1900-1910, deel A1, blad 195. Zij woonde aan de Kerkstraat A 131.
25 BHIC, Archief Arrondissementsrechtbank 1838-1929, inv.nr.1631, repertoria notaris Pendraat te Geffen, akte 96, 24 april 1893.
26 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 129, nummer 99.
27 Bevolkingsregister 1870-1890, deel 1, blad 217; 1890-1900, deel A 1, blad 237 en 1900-1910 deel A 1, blad 204.
28 BHIC, Archief Arrondissementsrechtbank 1838-1929, inv.nr.1631, repertoria notaris Pendraat te Geffen, akte 98, 24 april 1893.
29 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 35, akte 30,14 februari 1903.
30 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 37, akte 175, 26 augustus1905.
31 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 143, fiche 2, nummer 7/9756.
32 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1444, akte 81, 28 april 1862.
33 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1444, akte 84, 29 april 1862.
34 GA, Mem. van successie kantoor Nijmegen nummer 7/9694 (film 34).
35 BHIC, Bevolkingsregister Gemert 1861-1879, deel 9, blad 1237 en 1880-1900, deel 4, blad 1100.
36 Notarieel archief 1842-1895, inv.nr. 1525, akten 43 en 44,16 maart 1868.
37 Bevolkingsregister 1860-1870, deel 4A, blad 1349 (Kerkstraat A 54); 1870-1890, deel 1, blad 81 (eerst Kerkstraat A 54 later Verwersstraat A 367); 1890-1900, deel A 3, blad 642 (Verwers-straat A 367); 1900-1910, deel A 3, blad 588 (eerst Verwersstraat A 367, later in het huis aan de Peperstraat A 137, waar haar zusters Gertruda en Antonetta hadden gewoond) en 1910-1920, deel 18, blad 111 (Peperstraat 13).
38 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 152, fiche 14, memorie 8/5951.
39 BHIC, Mem. van successie (als voor) inv.nr. 125, nummer 99.
40 BHIC, Archief Arrondissementsrechtbank 1838-1929, inv.nr. 1631, repertoria notaris Pendraat te Geffen, akte 97, 24 april 1893.
41 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 35, akte 31,14 februari 1903.
42 Notarieel archief 1896-1905, inv.nr. 37, akte 176, 26 augustus 1905.
43 BHIC, Mem. van successie als voor, inv.nr. 142, fiche 19, memorienummer 7/9652.
Noot redactie:
Het beoefenen van genealogie, een ander woord voor het doen van stamboomonderzoek, vergt veel tijd. Vaak moeten meerdere bronnen worden geraadpleegd die zich bovendien verspreid in archiefbewaarplaatsen in het gehele land en ook wel buiten Nederland bevinden. Om u enige indruk te geven van de te raadplegen bronnen zijn bij het artikel van Theo van Herwijnen alle geraadpleegde bronnen vermeld.
___________________________________________________
|
|
DEEL II
Borzo - kunsthandel en familie
De firma in andere handen
Theo van Herwijnen
Uit de streek rond het Noord-Italiaanse Comomeer trok Joseph Borzo naar Nederland.
Met zijn bruid Anna Maria Solo vestigde hij zich in ‘s Hertogenbosch.
Joseph verkocht prenten en was niet onbekend met de spiegelmakerij. Het echtpaar legde de fundamenten voor de bekende Bossche kunsthandel Borzo, die niet lang geleden de activiteiten naar Amsterdam verplaatste, maar behalve de naam Borzo geen enkele relatie meer heeft met de grondleggers.
In het maartnummer vertelde de auteur over de dochters van Joseph en Anna Maria. In deze aflevering komen de Borzo's nog even aan de orde, verdwijnen uit het zicht en via verkopingen komt Kunsthandel Borzo uiteindelijk in handen van J. van Rosmalen.
Spiegel- en lijstenfabriek Borzo
De eerste vermelding van de spiegelfabriek dateert van 24 augustus 1857.
In de Provinciale Noord-brabantsche en 's Hertogenbossche Courant (PNHC) van die dag is te lezen, dat de weduwe Borzo en Zonen, fabrikanten te 's Hertogenbosch, bij de eerste Provinciale Tentoonstelling een zilveren medaille wonnen voor hun inzending die uit diverse spiegels bestond.
De spiegelfabriek werd na het overlijden van Anna Maria Sala in 1863 door haar beide zoons voortgezet. Twee jaar later trof de fabriek een ramp.
De PNHC van dinsdag 17 januari 1865 maakte daar uitgebreid melding van.
Bijschrift bij afbeelding
'De Spieghelmaaker'. Tekening van Jan Luiken, 17e eeuw.
Bijschrift bij afbeelding
Advertentie uit de Prov. Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche Courant van 8 juni 3911. Eigenaar Borzo: G.J. Mettrop.
'In den nacht van zaterdag op zondag ongeveer 12 ure is binnen dese stad (lees: 's Hertogenbosch) brand ontstaan in de spiegel- en lijstenfabriek van mej. de wed. Borzo en Zonen, zonder dat men weet hoe; des avonds ten 8 ure had het volk de fabriek verlaten en de heer C. Borzo sloot eerst ten 9 ure zijn kantoor.
De brand barstte onmiddellijk zoo hevig uit, dat er geen redding of hulp van het voorfabriek en de magazijnen mogelijk was. Met ongeloofelijke inspanning werden de belendende en aan de overzijde der straat staande huizen behouden. Vele goederen, vooral gemaakte kapitale spiegels en vergulde lijsten, alsmede de handelsboeken en papieren, zijn gered geworden, waartoe een aanzienlijk aantal burgers hebben medegewerkt... Menige buitengewone daad van moed werd verrigt, veele schone diensten bewezen...'
Ten gevolge van de brand was er een schade van 6700 gulden aan het gebouw; de lijstenfabriek en het spiegelmagazijn brandden geheel af. De verbrande roerende goederen vertegenwoordigden een waarde van f 8000.(44)
Twee jaar later, op 19 februari 1867, publiceerde de PNHC een lovend artikel over de spiegelfabriek van Borzo: 'Onder andere groote industrieelen en fabriekanten dezer stad hebben ook de heren wed. J. Borzo & Zonen, hofleveranciers, op onderscheidene tentoonstellingen bekroond, nog onlangs die van Amsterdam met de zilveren medaille, uit hun alhier gevestigde fabriek voorwerpen van uitstekende schoonheid bestaande in spiegels en consoles in moorschen en renaissancen stijl naar de wereldtentoonstelling te Parijs gezonden, die de concurrentie met de buitenlandsche fabrieken volkomen kunnen staande houden, zowel om hunne elegante, kunstmatige, zuivere als zeer gescheveerde bewerking.
Die voorwerpen, gedurende eenige dagen in hun magazijn tentoongesteld, hebben de bewondering van ieder kunstkenner weggedragen.'
Alvorens de geschiedenis van de spiegelfabriek te vervolgen, besteed ik eerst aandacht aan de reeds meermalen genoemde gebroeders Borzo.
Josephus Dominicus Wilhelmus Borzo
Hij werd geboren op 15 september 1820 en niet gehuwd vertrok hij in 1871 naar Breda.(45)
Daar trouwde hij op 26 juli van datzelfde jaar, oud 50 jaar en van beroep spiegelfabrikant, met Engelina Johanna Smit, geboren Haarlem 3 februari 1823.
Josephus en zijn echtgenote vertrokken op 25 november 1871 naar Amsterdam,(46) waar Engelina al op 18 september 1872 overleed.(47)
In 1879 maakte Josephus een testament te 's Hertogenbosch.
Op dat moment was hij fabrikant van beroep en in Amsterdam woonachtig.(48)
Blijkens een aantekening aan het eind van dat testament overleed hij op 16 februari 1890 in het Franse Bois-Colombes, waar hij sedert jaren woonde.
Na het vertrek van Josephus in 1871 werd de fabriek in feite gerund door zijn broer Carolus Franciscus Borzo.
Carolus Franciscus Borzo
Hij werd geboren op 15 november 1824.
Op 11 november 1856 kocht hij het pand, waarin later de spiegelfabriek was gevestigd.(49)
Carolus trouwde op 4 juli 1860 te 's Hertogenbosch met Joanna Ida Cornelia Bogaerts, geboren 's-Hertogenbosch op 16 september 1837.
Carolus is dan spiegelfabrikant van beroep.
Zeker sinds 1850 woonde Carolus in de Verwers-straat.(10,50)
Nog geen jaar na het huwelijk maken hij en zijn echtgenote, dan nog kinderloze echtelieden, een testament, waarbij zij elkaar tot erfgenamen benoemen.(51)
In de akte noemt Carolus zich spiegel en lijstenfabrikant.
In 1886 verhuisde hij met zijn echtgenote naar Vught.(52)
Zij woonden daar nog toen zij in 1889 opnieuw een testament maakten.(53)
Daarin legateerden zij hun zoon Henri Marie Josephus Borzo 'het heerenhuis met erf en tuin te 's Hertogenbosch in de Verwerstraat thans door deze zoon bewoond, benevens de daarnaast staande fabriek met magazijn, werkplaatsen en verder toebehooren, alsmede alle tot die fabriek behoorende grondstoffen, gereedschappen, spiegels en lijsten en verdere daarin aanwezige roerende goederen (kontanten alleen uitgezonderd) en ook het regt om de fabriek onder dezelfde firma voor eigen rekening voort te zetten.'
Bijschrift bij afbeelding
Winkelpand van Kunsthandel Borzo, Venversstraat 21 (ca. 1930).
Eigenaar Borzo: J. van Rosmalen.
(Stadsarchief, negatievenarchief Schreurs-Eickholt)
In 1890, kort na het overlijden van hun enige kind Henricus, maakten de echtelieden opnieuw een testament.(54)
Zij wonen dan te 's Her-togenbosch. Zij legateren bij die gelegenheid aan hun kleinzoon Carel Borzo een zilveren inktkoker, geschilderde portretten en een zilveren presenteerblad met trommeltjes; aan hun kleindochter Johanna Borzo een diamanten parure, bestaande in groote broche met oorbellen en aan hun kleindochter Henrietta Borzo een etui met bloedkoralen.
Joanna Ida Cornelia Bogaerts overlijdt in Den Bosch op 10 november 1893.
Carolus Franciscus Borzo maakt als weduwnaar nog driemaal een testament, te weten in 1895, 1900 en I9O2.(55-57)
Op 5 mei 1905 overlijdt hij te 's Hertogenbosch.(58-60)
Uit het huwelijk van Carolus Franciscus Borzo is, zoals gezegd, slechts één kind geboren: Henricus Maria Joseph Borzo.
Hij werd geboren te 's-Hertogenbosch op 31 juli 1861 en trouwde op 17 augustus 1886 te Tilburg met Maria Georgina Huberta Bernardina Swagemakers (geboren Tilburg 11 juni 1867).
Kort na dit huwelijk maakten de echtelieden op 21 oktober 1886 een testament, waarbij zij elkaar tot erfgenaam benoemden. (61)
Uit dit huwelijk werden geboren:
1. Carolus Huber-tus Josephus Maria Borzo (geb. 's Hertogenbosch 3 april 1888);
2. Johanna Huberta Maria Josepha (geb. 's Hertogenbosch 18 mei 1889).
Johanna trouwde op 16 februari 1909 te Tilburg met Karel Joseph Aloysius van Spaendonck (geb. Tilburg 19 mei 1885).
Johanna overleed op 9 februari 1954 te Tilburg (62) en was daarmee de laatste Borzo die in Nederland geboren was en er ook overleed.
Henricus Maria Joseph Borzo overlijdt op 28-jarige leeftijd te 's-Hertogenbosch op 17 juli 1890, twee kinderen en een hoogzwangere vrouw nalatend.
Te Tilburg(!) werd, postuum, enkele dagen na het overlijden van Henricus Borzo, zijn derde kind geboren:
3. Henriette Angela Marie Georgine Borzo (geb. Tilburg 21 juli 1890).
De geboorteakte vermeldt dat de vader op 17 juli 1890 te 's Hertogenbosch overleed en dat de moeder in 's-Hertogenbosch(!) woonde.
Henriette overleed op 7 juni 1894 te Tilburg.
Bij zijn overlijden liet Henricus geen onroerend goed na; zijn erfgenamen waren zijn drie kinderen.(63)
Henricus' weduwe vertrok op 11 oktober 1890 met haar drie kinderen naar Tilburg.(64)
Op 7 juli 1909 werden Maria Borzo-Swagemakers en haar zoon Carolus ambtshalve in Tilburg uitgeschreven wegens vertrek naar Canada. (65)
Bijschrift bij afbeelding
Talloze Europeanen trokken net als telgen uit de familie Borzo naar het land van de onbegrensde mogelijkheden. Ook in 'Het Weekblad voor de Stad en het Kanton Grave' verschenen advertenties en berichten over het transport naar Amerika.
Bijschrift bij afbeelding
Borzo organiseerde, talloze tentoonstellingen. De expositie van Nederlandse prentkunst uit de 16e en 17e eeuw, met werken van Bosch, Brueghel, Rembrandt en Van Ostade werd in 1970 gehouden. Die 'Blau Schuyte', een kopergravure naar Hieronymus Bosch, was er ook te zien. (Stadsarchief, knipselverzameling uit Brabants Dagblad)
Op 16 februari 1915 werd zij (ook weer ambtshalve) komend van Calgary (Canada) ingeschreven te Tilburg. (66)
Haar zoon Carolus keerde niet meer in Tilburg terug.
Op 17 juni 1915 maakte zij een testament.(67)
Aan elk van haar kleinkinderen, Henri Borzo en Georgius van Spaendonck, legateerde zij toen een bedrag van tweehonderd gulden.
Op 20 februari 1952 overleed Maria Swagemakers te Rosmalen.
Carolus Borzo, trouwde, volgens de gegevens op de website http://www.terbeek.net/terbeek vermoedelijk te Canada met Eleonora Johanna Maria Kerstens (geb. Tilburg 11 april 1884).
Volgens de overlijdensadvertentie die op 21 februari 1952 in de Nieuwe Tilburgse Courant verscheen na het overlijden van zijn moeder, woonde Carolus toen te Chicago en was gehuwd met Noor Kerstens, en had een kind en kleinkinderen.
Als Carolus' kind de reeds eerder genoemde Henri Borzo is, zouden er mogelijk nog nazaten van het geslacht Borzo in de Verenigde Staten kunnen wonen.
Spiegelfabriek krijgt nieuwe eigenaren
Vijfentwintig jaar na het eerste rampjaar voor de familie Borzo (de brand in 1865) kan men 1890 wel als tweede rampjaar betitelen.
Zowel Josephus Dominicus Wilhelmus Borzo als het enige kind van zijn broer Carolus Franciscus Borzo komen te overlijden.
Hierdoor ontbrak het Carolus Franciscus Borzo aan opvolgers die de spiegelfabriek konden voortzetten. Hij verkocht de fabriek daarom nog in 1890 aan Jan August van Erven Dorens, spiegelfabrikant te Amsterdam.(68) Tegelijkertijd verleende Carolus Borzo aan de nieuwe eigenaar vergunning om vanaf 1 oktober 1890 de firma wed. ]. Borzo en Zonen te voeren tegen een vergoeding van f 100.(69)
Op 30 april 1891 vestigde Jan August van Ervens Dorens zich, komend van Rotterdam, aan de Verwersstraat A 354.(70) Twee jaar later verkocht hij de fabriek al weer aan Gerardus Josephus Mettrop, koopman in 's Herto-genbosch.(71) Een maand na de koop maakte de nieuwe eigenaar met zijn echtgenote Maria Ruijgers een testament.(72)
De echtelieden legateren bij die gelegenheid de spiegelfabriek aan hun zoon Gerardus Josephus Hermanus Mettrop. Maria Ruijgers overleed op 23 januari 1902. Een jaar later, op 24 februari 1903, werd haar nalatenschap verdeeld en werd Gerardus Josephus Hermanus Mettrop eigenaar van de spiegelfabriek.(73)
Gerardus Josephus Hermanus Mettrop betrok vermoedelijk al de spiegelfabriek, nadat Jan August van Erven Dorens op 9 september 1893 naar Parijs was vertrokken.(70)
Volgens de inschrijving bij de Kamer van Koophandel ging het in feite niet om een spiegelfabriek, maar om een lijstenfabriek en glashandel, bekend onder de naam de wed. ]. Borzo en Zonen; deze zou ca. 1866 zijn opgericht.(74)
Waarschijnlijk verwijst dit jaartal naar een heroprichtingsdatum na de brand in 1865. In de jaren 1900-1910 is Gerardus Josephus Hermanus Mettrop spiegelfabrikant(75) en in de jaren 1910-1924 lijstenfabrikant.(76-77) De zaken gingen niet goed: eigenaar Mettrop werd in 1924 failliet verklaard, en vertrok op 24 april 1924 met vrouw en kinderen naar Boxtel.(77)
Notaris Eijcken ging de fabriek veilen, getuige een advertentie in het Noordbrabantsch Dagblad/Het Huisgezin van 23 februari 1924. Het pand werd daarin omschreven als 'een ruim WINKELHUIS met werkplaats, zeer geschikt voor fotographisch atelier', in sectie G nr. 3117. Het omvatte 'beneden: winkel, expositiezaal, 2e winkellocaal, kantoor, kelder, pak-kamer met inrijgang, overdekte plaats en werkplaats.
Op de 1e etage: Groote en kleine voorkamer, zijkamer, galerij met glazen dak, gang, huiskamer, keuken, magazijnen.
Op de 2e etage: 2 voor- en 1 tusschenkanier, galerij, slaapkamer, grooten zolder met meidenkamer. Voorzien van electriciteit, gas-en waterleiding.'
De nieuwe eigenaar werd Johan-nes Josephus van Rosmalen, geboren 's Hertogenbosch 15 november 1886(78)
Hij was aanvankelijk huisschilder van beroep en woonde Achter het Wild Varken 10.
Na de koop van de fabriek vestigde hij zich aan de Verwersstraat 21.(79) Als handelsnaam voerde hij J. van Rosmalen Jr. fa. wed. J. Borzo en Zonen voor de spiegel- en lijstenfabriek en kunsthandel.(80) Op11 december 1942 ging de eigenaar een vennootschap aan met zijn zoon Johannes Franciscus Maria van Rosmalen, geboren 's Hertogenbosch 21 december 1917.
Sindsdien heet het bedrijf Kunsthandel Borzo en heeft als activiteit: kunsthandel, en vervaardiging van lijsten en encadrementen.(81)
Op een later tijdstip werd de bedrijfsnaam gewijzigd in Commanditaire Vennootschap Kunsthandel Borzo.(82)
Noten
Als geen vindplaats is vermeld, is Stadsarchief van 's-Hertogenbosch bedoeld.
Afkortingen:
CBG: Centraal Bureau voor Genealogie te Den Haag
BHIC: Brabants Historisch Informatie Centrum locatie 's Hertogenbosch (voormalige Rijksarchief in Noord-Brabant)
RAT: Regionaal Archief Tilburg
GAA: Gemeentearchief Amsterdam
NA: Notarieel Archief
44 Ingekomen stukken bij het gemeentebestuur van 's Hertogenbosch, 1865, nummer 127.
45 Bevolkingsregister 's Hertogenbosch 1870-1890, deel 1, blad 217.
46 GAA, Bevolkingsregister Amsterdam 1875-1892, deel 108, blad 66.
47 CBG, Collectie familieadvertenties Borzo.
48 NA 's-Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1408, akte 29, 22 maart 1879.
49 NA 's-Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1438, akte 282, n november 1856.
50 Bevolkingsregister 's Hertogenbosch
1860-1870 deel 4, blad 931;
1870-1890, deel 3, blad 605;
1890-1900 deel A 3, blad 630 en
1900-1910 deel A 3, blad 577.
51 NA 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1443, akten 94 en 95, 13 mei 1861.
52 BHIC, Bevolkingsregister Vught 1880-1890, deel n blad 774 A. Carolus Borzo is dan zonder beroep.
53 NA 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1416, akten 24 en 25, 18 februari 1889.
54 NA 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1416, akten 131 en 132, 30 augustus 1890.
55 NA 's-Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1419, akte 6, 12 januari 1895.
56 NA 's Hertogenbosch 1896-1905, inv.nr. 41, akte 40, 21 april 1900.
57 NA 's Hertogenbosch 1896-1905, inv.nr. 34, akte 71, 21 april 1902.
58 BHIC, Memories van successie kantoor 's-Hertogenbosch, inv.nr. 139, fiche 17, memorie 7/7671.
59 NA 's Hertogenbosch 1896-1905, inv.nr. 43, akte 49, 20 mei 1905.
60 Kadastraal archief's-Hertogenbosch, inv.nr. 2, artikel 3102.
61 NA 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1414, akten 130 en 131, 21 oktober 1886.
62 RAT, Collectie bidprentjes.
63 BHIC, Memories van successie kantoor 's-Hertogenbosch, inv.nr. 110, nummer 132.
64 Bevolkingsregister 's Hertogenbosch 1890-1900, deel A 3, blad 629.
RAT, Bevolkingsregister Tilburg 1890-1900, deel 29, blad 116.
65 RAT, Bevolkingsregister Tilburg 1900-1910, deel 42, blad 48.
66 RAT, Bevolkingsregister Tilburg 1910-1920, deel 57, blad 145.
67 RAT, Notarieel Archief Tilburg, inv.nr. 710-1, akte 125,17 juni 1915.
68 Kadastraal archief's-Hertogenbosch inv.nr. 9, artikel 5849.
NA 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1544, akte 97, 13 september 1890.
69 NA 's-Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1544, akte 98, 13 september 1890.
70 Bevolkingsregister 's-Hertogenbosch 1890-1900, deel A 3, blad 628.
71 NA 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1683, akte 169,
31 augustus 1893. Kadastraal archief 's Hertogenbosch inv.nr. I, artikel 1570;
E.F.M. Mettrop. Descentorium Mittrup, Mietrop, Mettrop in Nederland (Haarlem 1982) (21).
72 NA 's Hertogenbosch 1842-1895, inv.nr. 1450, akten 316 en 317, 28 september 1893.
73 NA 's Hertogenbosch 1896-1905, inv.nr. 52, aktenummer 36, 24 februari 1903.
Kadastraal archief 's Hertogenbosch, inv.nr. 12, artikel 6822.
74 BHIC, Archief Kamer van Koophandel 's Hertogenbosch, inv.nr. 166, dossier 1012.
75 Bevolkingsregister 's Hertogenbosch 1900-1910, deel A 3, blad 576.
76 Bevolkingsregister 's Hertogenbosch 1910-1920, deel 23, blad 235.
77 Gezinskaarten 's Hertogenbosch 1920-1936, serie u, fiche 182.
78 NA 's Hertogenbosch 1916-1925, inv.nr. 413, akte 106, 7 maart 1924 en akte 129, 21 maart 1924;
Kadastraal archief's-Hertogenbosch inv.nr. 19, artikel 9196.
79 Gezinskaarten 's Hertogenbosch 1920-1936, serie i, fiche 148.
80 BHIC, Archief Kamer van Koophandel 's Hertogenbosch, inv.nr. 199, dossier 2612.
81 BHIC, Archief Kamer van Koophandel 's Hertogenbosch, inv.nr. 261, dossier 6660.
82 Kadastraal archief 's Hertogenbosch, inv.nr. 29, artikel 12574.
Door Theo van Herwijnen
|
|
