Tentoonstelling van etsen, krijtstudies en aquarellen van M.W. van der Valk.

Kunsthandel Sala.

Ten vorigen jare, toen deze Amsterdamsche kortelings hier gevestigde schilder in een meer uitgebreide, verzameling in de kunstvereeniging ten onzent werd geïntroduceerd, gaven wij een korte inleidende beschrijving van zijn veelzijdige persoonlijkheid en zijn omvangrijken arbeid. Thans kunnen wij, nu een aanzienlijk deel van zijn werk zich op een expositie te Utrecht bevindt, met een korte bespreking van het hier aanwezige volstaan.

Wat zijn krijtstudies en aquarellen betreft, dunkt mij ook thans nog niet gansch bezijden de waarheid, wat de zoo gezaghebbende en hooggestemde kunstcriticus Jan Veth, wiens waardeerende beschrijving van Van der Valk's persoon en werk van een 15-tal jaren geleden mij ook nu bij herlezing wederom trof, over hem schreef, - de passage namelijk, waarin hij dezen schilder toentijds kenschetste als iemand, die van nature zoo kennelijk begenadigd, in het somtijds moeizaam werk zijner nimmer trage handen, zich toch zoo onvolledig vermocht uit te spreken. Inderdaad het moet verwondering wekken, wanneer men ziet die zorgvuldigheid en bekwaamheid aan de uitbeelding der details zoo rijkelijk tentoongespreid, dat de totaalindruk ditwerf een zoo veel minder bevredigende uitkomst geeft.

Of het aan de compositie alleen ligt? Of het ook aan al te groote gestrengheid en nauwkeurigheid, aan al te uitvoerig zich rekenschap geven zou te wijten zijn? Men zou het vermoeden aan menig stilleven, dat den indruk maakt van wel wat nuchter beschrijvend alleen, zooals aan de stukken, waarin hij zijn atelier of schildersgerei inventariseert. De reden, dunkt mij, overigens moeilijk te bepalen. Zeker is, dat ge hier en daar wat meer tint en gloed tot uiting zoudt willen zien komen, kwaliteiten die aan zijn olieverfstillevens van vroegeren datum alsook aan de etsen uit den Franschen tijd ganschelijk niet vreemd zijn.

Ik herinner mij van het Stedelijk Museum en van menige tentoonstelling in Amsterdam, meer dan een olieverfstuk, dat onder de bekoring deed komen door de warmte van kleur en stemming, dat indruk maakte door de ongekunstelde compositie en levendige groepeering.

Vooral zou ik echter hier gaarne de attentie willen vestigen op de, voor velen gewis nog onbekende collectie van zijn oudere etskunst. Ook deze, die als altijd zijn volledige overgave en zooals genoemde kriticus van Van der Valk's werk elders het zegt, zijn grooten eenvoud van natuuraanschouwing bewijst, mist somwijlen de zoo onontbeerlijke tinteling van het leven, al ontneemt ze u nimmer de sympathie voor de uitvoerige detailleering.

Zijn landschappen, de vele gezichten van polders en weiland, van wegen, vaarten en bruggen, kortom van al wat het Hollandsche waterland in zijn eindelooze variaties aan schoonheid biedt, dragen eveneens vaak den schijn aan zich van al te zakelijke opsomming van het rijke afwisselende gegeven.

Toch spreekt overal uit de liefde tot het geval, aandachtige waarneming in toewijdingsvolle observatie, in spoedige verrukking raakt ge echter niet door dien al te verstandelijken trek. 't is of de lust tot accentuatie der contouren, tot bezinning omtrent den loop der lijnen hem voor elk ander gezichtspunt blind maakt.

Ook de aanduiding der massa, ook de lokale toon wil een aandeel in het geheel bezitten. Het schematische en lineale, de verstrakking des gevoels, eigenschappen, die men heden menigeen in meerdere mate zou willen toewenschen, zijn hier te sterk doorgevoerd.

De portefeuilles van zijn werk uit den Franschen tijd bevatten evenwel menige krachtig- en breed-gehouden impressie, menige rake levendige schets, sprekende van spontaan geuite emotie, van impulsieven drang tot zelfopenbaring. Die Fransche landschapstudies, die krabbels van straten, van schepen, van hooischelven, van karrepaarden, hebben de charme van het impressionistische in zich, getuigen vaak van durf en breeden opzet, verre van te schematische behandeling of te groote verstrakking. Bovendien heeft de teekening van vrachtschuiten en zwaarbeladen rivierschepen, in gedempten stemmingsvollen toon gezet, iets bijzonder eigens.

De groepeering en opzet dier lange platte roeischuitjes, in scherp contrasteerend zwart en wit, is van origineel begrip. Die schuiten en bootjes drijven op het water in een sfeer van vreemde onwerkelijkheid, in een betooverend contrast van glanzend en dof licht-en-donker. In deze stukken ontdekt ge een meesterlijke hand, een krachtige toonzetting, een breede omvatting der dingen.

Hier wijkt alle gedachte aan onvolkomen uitspreken, hier ziet ge Van der Valk op zijn treffendst. Deze waardevolle studies doen mij gaarne een bezoek aan de tentoonstelling zeer aanbevelen. I. v. W.

Leidsch Dagblad, 21-10-1913

http://nl.wikipedia.org/wiki/Maurits_van_der_Valk