Genealogie een ziekte?

Dat de populariteit van genealogie veroorzaakt wordt door een onbekend virus wist ik al, maar dat deze ogenschijnlijk onschuldige ziekte zulke ernstige symptomen kan veroorzaken zoals in het artikel "Deelnemers gevraagd voor het Project Genetische Genealogie in Nederland" tot uiting komen, is betrekkelijk nieuw voor mij.

Of misschien toch niet helemaal. Vaag herinner ik mij ooit gelezen te hebben dat stambomen in een grijs verleden wel eens voor minder nobele doelstellingen werden gebruikt dan de geschiedschrijving van de onbekende burgerfamilie. De regel "oorzaak" in het venster "overlijden" van het genealogieprogramma laat ik dan, zoals vele familieonderzoekers, consequent leeg. Er is al meer dan genoeg persoonlijke informatie in diverse (semi) overheidsdossiers.

Bij het lezen van onderstaande waanzin rijst de vraag; Wat is er nu eigenlijk leuk aan genealogie en waarom kan deze hobby zich de laatste decennia in een toenemende belangstelling verheugen? Er zijn diverse redenen aangevoerd voor dit opmerkelijke verschijnsel. Het meest voor de hand liggende antwoord is natuurlijk "Het internet"  De burgerlijke stand met een muisklik onder handbereik. De landelijke internetdatabase Genlias zegt; "Familieonderzoek is actieve geschiedbeoefening, die het mogelijk maakt antwoorden te vinden op vragen als: hoe leefden onze voorouders? Wat deden zij voor de kost? Waren zij arm of rijk? Zo'n speurtocht in het verleden kan een werkelijke ‘historische sensatie' zijn." Daarmee is in enkele woorden het aantrekkelijke van familieonderzoek weergegeven.

Een andere verklaring voor de populariteit van genealogie is volgens een krantenartikel de ondergang van de nationale identiteit in een groot Europa. Weer anderen houden het op het verval van sociale verbanden. Niet voor niets luidt het motto van het huidige kabinet: 'Samen werken, samen leven' Al deze beweegredenen zullen wel in meer of mindere mate een rol spelen in de groeiende belangstelling voor familieonderzoek. Maar hoe staat het met de persoonlijke motivatie van de stamboomonderzoeker en in hoeverre ontleent hij een persoonlijke status aan zijn al dan niet roemrijke voorvaderen of vrouwen. Wat te zeggen bij voorbeeld over deze met enkele steekwoorden opgegoogelde tekst?

Karel de Grote geniet een ongekende populariteit bij genealogen: je hoort er pas bij als je kunt bewijzen dat je een rechtstreekse afstammeling bent. Nu is dat niet zo heel bijzonder, want het geldt zo'n beetje voor het grootste deel van de West-Europese bevolking. Gelukkig voor alle stamboomonderzoekers was Karel de Grote bijzonder reproductief: naast zijn vier huwelijken hield hij er minstens zes geliefden op na. Alle oude adel en alle koningshuizen van Europa zijn familie en via talrijke bastaards geldt dat ook voor vele gewone burgers. Daaronder vinden we bekende namen als Johann Wolffgang von Goethe, Winston Churchill, George Bush en Hans van Mierlo, maar ook prinses Maxima. Zij is de nazaat van koning Alfonso III van Castilie, die in 1235 mooi momenten beleefde met de moslimdanseres Mourana Gil. Dat leidde tot een buitenechtelijke zoon, waarvan een nazaat in de zeventiende eeuw met het Spaanse leger in Argentinië terecht kwam.

"Ik doe geen familieonderzoek meer omdat er toch niets bijzonders over mijn familie is te vinden" staat er ergens in mijn correspondentie te lezen. Een motief dus, om géén onderzoek te doen. Ook dat spreekt boekdelen.

Het project.

Het zal u wellicht bekend zijn dat uw voorouders óf Adam en Eva heetten, óf rechtop lopende apen waren. We kunnen dus eenvoudig stellen dat Karel de Grote en andere beroemdheden dezelfde voorouders hebben als u en ik.

Veel interessanter is de kleine familiegeschiedenis, als ze wordt ingebed in de geschiedenis en cultuur van het dagelijks leven in de steden en dorpen waar de voorouders verbleven. De wereld is niet gebouwd door de "Groten der aarde" zomin als de piramiden. Elke kleine familiegeschiedenis is meer dan moeite waard om opgetekend te worden.Voor de genealogie kan onderstaand project geen zinnige betekenis hebben.

De zogenaamde ‘missing link' waarover gesproken wordt zal steeds vaker voorkomen naarmate u vroeger in de tijd beland. Ongetwijfeld zijn hier andere belangen mee gemoeid dan het gewone familieonderzoek dat zich vragen stelt als: hoe leefden onze voorouders? Wat deden zij voor de kost? Waren zij arm of rijk? Hoe hard de garantie's voor bescherming van het DNA materiaal zijn, zal de tijd uitwijzen. Een ding is zeker, deze data komen in een archief waarover op de langere termijn steeds anderen de regie zullen voeren.  Pelikaan

Deelnemers gevraagd voor het Project Genetische Genealogie in Nederland

Vrijwel iedereen, die genealogisch onderzoek doet naar zijn of haar (mannelijke) voorouders, krijgt vroeg of laat te maken met ‘puzzels' die vaak moeilijk op te lossen zijn. Men heeft bijvoorbeeld duidelijk aanwijzingen om de opgebouwde stamreeks met nog enige generaties verder terug de tijd in te brengen, maar er ontbreekt bewijsvoering over het bestaan van één generatie een zogenaamde ‘missing link'.

Of er zijn een paar families met dezelfde weinig voorkomende achternaam (die soms vanuit het buitenland in Nederland zijn komen wonen) en waarbij het de vraag is of zij wel of niet een gemeenschappelijke voorouder hebben. Ook is het mogelijk dat in een bepaalde streek families voorkomen die van oudsher hetzelfde (erfelijke) wapen voeren, maar waarbij een familieband in de mannelijke lijn oorkondelijk niet te bewijzen valt. En ook als er geen aanwijzingen zijn van verwantschap bijvoorbeeld door het voeren van verschillende achternamen kunnen families uit een bepaalde regio wel degelijk tot hetzelfde geslacht behoren, maar hoe is dat aan te tonen?

Dergelijke hardnekkige ‘puzzels' of open vragen kunnen nu mogelijk opgelost worden met behulp van DNA-techniek. We zullen de toepassing van deze techniek in het vervolg ‘ Genetische Genealogie' noemen. Als u met een dergelijk hardnekkige puzzel zit, dan is het ‘Project Genetische Genealogie in Nederland' wellicht uw redder in de nood. Bovendien geeft genetische genealogie antwoord op de interessante vraag welke route uw verre voorouders hebben gevolgd in de afgelopen duizenden jaren om daar terecht te komen waar u ze in de bronnen uiteindelijk tegenkwam. Dit onderzoek geeft tevens antwoord op de vraag tot welke ‘grotere stam' van de menselijke familie u behoort.

De Nederlands Genealogische Vereniging en de Zuidhollandse Vereniging voor Genealogie ‘Ons Voorgeslacht' werken beiden mee aan het landelijke ‘Project Genetische Genealogie in Nederland'. Het project is een initiatief van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde in het kader van de viering van haar 125-jarig bestaan volgend jaar 2008.

Sinds enige jaren is er sprake van een duidelijke toename in de belangstelling voor genetische genealogie, die enerzijds gegenereerd wordt door de uitbreiding van het aanbod van wat genetisch onderzoek kan opleveren en die anderzijds ook zelf die uitbreiding van het aanbod genereert.

Het belang van een betrouwbaar inzicht in het in Nederland voorkomend genetisch materiaal wordt al sinds geruime tijd door diverse disciplines onderschreven. De genetische genealogie belooft de horizon van genealogisch onderzoek op termijn aanzienlijk te verbreden.

Genetische genealogie biedt de mogelijkheid familierelaties vast te stellen die niet via archiefonderzoek vastgesteld kunnen worden en biedt tevens de mogelijkheid om die familierelaties die wel via geschreven bronnen vastgesteld kunnen worden biologisch te bevestigen.

Het project zal bestaan uit het verzamelen van zowel genetisch als genealogisch materiaal van enige honderden Nederlanders via het afnemen van wangslijm (middels het eenvoudig schrapen met een stokje van de binnenkant van de wang). Daarbij is gekozen voor het verzamelen van de erfelijke informatie over het Y-chromosoom. Het Y-chromosoom is altijd van de vader afkomstig en wordt in principe één op één doorgegeven. Kortom het Y-chromosoom van een vader en zoon zijn op zijn minst bijna geheel identiek. Ook over meerdere generaties blijft het Y-chromosoom vele gelijke kenmerken houden. De kleine mutaties die optreden helpen de ‘stamboom' op te bouwen. Dit maakt het onderzoek naar het Y-chromosoom bij uitstek geschikt om gekoppeld te worden aan genealogisch onderzoek.

Een hieruit voortvloeiend nadeel is dat het onderzoek naar het Y-chromosoom alleen maar gedaan kan worden met behulp van mannelijke donoren. Dat houdt in dat vrouwen, die informatie over de genetische stamboom van hun vaders familie willen ontvangen, een mannelijk familielid bereid moeten vinden als donor op te treden. Mannen en vrouwen, die deze informatie willen ontvangen over bijvoorbeeld hun moeders familie, dienen een mannelijk lid van de moeders familie bereid zien te vinden als donor op te treden.

Door middel van dit onderzoek wordt de haplogroep van de deelnemer vastgesteld; het grotere familieverband, de ‘stam', waar de familie uit afkomstig is. Zo kan ook min of meer vastgesteld worden welk traject over de wereld de voorouders in de stamreeks in de afgelopen duizenden jaren hebben afgelegd. De 16 markers op het Y-chromosoom die worden onderzocht geven aan welke andere families tot dezelfde familie of mannelijke stamreeks behoren.

Het onderzoek zal worden uitgevoerd door het Forensisch Laboratorium van de Rijksuniversiteit Leiden onder leiding van Professor Peter de Knijff. De werkgroep ‘Projectgroep Genetische Genealogie in Nederland' heeft voor dit instituut gekozen vanwege de hoogstaande kwaliteit van het onderzoek. Daarnaast zal het Laboratorium het DNA van de deelnemers ook vergelijken met het DNA dat bij het laboratorium al bekend is uit archeologisch onderzoek. Te noemen de Graven van Holland, de opgraving van het middeleeuwse kerkhof te Eindhoven, het verzamelde materiaal voor de zoektocht naar de ‘Oer-Vlaardinger' e.d.

Het is de bedoeling om de eerste resultaten medio 2008 aan de deelnemers mee te delen. Tijdens het congres dat in oktober 2008 zal worden gehouden, zullen de bereikte resultaten naar buiten worden gebracht. Deelnemers hebben de mogelijk te kiezen voor openbaarheid van de gegevens of niet. De eerste 300 deelnemers, die zich aanmelden, krijgen de mogelijkheid de resultaten (eventueel) gekoppeld aan een (geïllustreerde) stamreeks, te publiceren in een boek. Dit boek zal onder auspiciën van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde, de Nederlands Genealogische Vereniging en de Zuidhollandse Vereniging voor Genealogie ‘Ons Voorgeslacht' worden uitgegeven.

Vanzelfsprekend dienen de deelnemers zich ervan bewust te zijn dat het biologische erfelijke materiaal in niet alle gevallen 100% gelijk hoeft te zijn aan dat wat het ‘papieren' onderzoek aan genealogisch materiaal heeft opgeleverd.

Het DNA-onderzoek blijft beperkt tot 16 markers, die voor de genealogie van belang zijn. Het onderzochte materiaal zal nergens anders voor gebruikt worden. Erfelijke ziekten kunnen en zullen bijvoorbeeld hier niet uit aangetoond worden. Het materiaal blijft alleen bewaard voor dit onderzoek wat contractueel vastgelegd wordt tussen de deelnemende verenigingen en het Forensisch Laboratorium.

Een dergelijk onderzoek met de door de werkgroep gewenste kwaliteit (haplogroep en 16 markers) en zorgvuldigheid zal bij een deelname van minstens 400 personen per persoon € 155,- bedragen.

Deelnemers aan dit hoogst interessante project, dat een nieuwe fase inluidt in het genealogisch onderzoek in Nederland, kunnen zich bij ons per e-mail of schriftelijk aanmelden of verdere inlichtingen verkrijgen bij L.A.F. Barjesteh van Waalwijk van Doorn, email: publisherbarjesteh.nl of 043-4087772, Gloriet 1, 6247 BB Gronsveld.

Degenen, die zich opgegeven hebben als deelnemer, worden uitgenodigd om op 24 januari 2008 aanwezig te zijn op de ‘innamedag' te Leiden. Op deze dag zal een lezing gehouden worden over genetische genealogie en worden de monstersetjes uitgedeeld en kunnen na het afnemen van het wangschraapsel weer worden ingeleverd. Voorts zullen alle deelnemers worden gevraagd - indien voorhanden - een goed uitgewerkte stamreeks in te leveren. -Locatie: zaal 028 in het Lipsiusgebouw, Cleveringaplaats 1 2311 BD Leiden.

Tijd: 13.30-15.00 uur, 24 januari 2008. -Nationale Werkgroep Genetische Genealogie

• Hans Aeijelts Averink
• Leo Barjesteh van Waalwijk van Doorn
• Toon van Gestel
• Ben de Keijzer
• Marcel Kemp
• Jan Willem Koten
• Christoph ten Houte de Lange
• Frans Plooij

http://blog.coret.org/2007/09/een-nieuwe-fase-in-genealogisch.html