In het jaar een duizend acht honderd negen en tachtig, den dertigsten January, is voor ons ondergeteekende Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der gemeente ’s-Hertogenbosch, verschenen Christianus Johannes Franciscus de Wijs, koopman, oud twee en dertig jaren, wonende alhier, welke in tegenwoordigheid van twee getuigen, als van Franciscus Xaverius Luijkx, collecteur der Staatsloterij, oud vijf en zestig jaren, en Theodoor van Guliek, zonder beroep, oud vier en twintig jaren, wonende binnen deze gemeente, ons heeft verklaard, dat zijne huisvrouwe Maria Henrica Nicolaasina  Cornelia Mursay, zonder beroep, bevallen is van een kind van het vrouwelijk geslacht, geboren den dertigsten dezer maand, om vijf ure des morgens, in hunne woning op den hoogensteenweg Wijk C, vier honderd drie en veertig, welk kind zal genaamd worden Johanna Maria Cornelia, van welke verklaring wij de tegenwoordige akte hebben opgemaakt, die, na voorlezing, is geteekend door ons, den comparant en de getuigen.

In het Jaar een duizend acht honderd twee-en-veertig, den veertienden April voor ons Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der gemeente Heusden, is verschenen: Jan Marijnen, oud zes en veertig jaren, van beroep bouwman, wonende te Heusden, welke ons heeft aangegeven, dat op Donderdag den veertienden April om vier uren des voormiddags, ten zijne huize in deze stad is geboren een Kind van het vrouwelijk geslacht, dochter van den aangever en van zijn huisvrouw Antonia van den Broek, oud een en veertig jaren, wonende te Heusden, en aan hetwelk is gegeven de voornaam van Geertruij, waarvan deze akte is opgemaakt in tegenwoordigheid van Adrianus van Oudheusden, oud acht en twintig jaren, hovenier, wonende te Heusden en van Hendrikus van Holvoort, oud twee en dertig jaren, wagenmaker, wonende te Heusden, en is deze na voorlezing geteekend door ons en de comparanten.

- Onder het opschrift: "Een Nederlandsch reiziger in Liberia bezweken", leest men in het "Tijdschrift van het Aardrijkskundig genootschap" : Onze lezers zullen zich herinneren, dat in het 3^e nommer van dit deel, blz. 90, een verslag voorkomt van eene reis naar Liberia door de heeren Büttikofer en Sala ondernomen, om op last van den hoogleeraar Schiegel, directeur van 's rijks museum te Leiden, voorwerpen van natuurlijke historie te verzamelen.

De heer Sala wordt door prof. Schiegel in de inleiding tot dat artikel genoemd: een ervaren jager en technicus, die vroeger eene reeks van jaren deels op Java, deels in Angola had doorgebragt". Inderdaad bezit het Leidsche museum een aantal voorwerpen, door hem op zijne vroegere reizen in Afrika verzameld.

"De belangrijke resultaten van de reis der heeren Büttikofer en Sala zijn in het verslag in ons tijdschrift in het licht gesteld; maar de persoonlijke ontmoetingen en ervaringen der reizigers bljjven in dat berigt zeer op den achtergrond.

Het is echter te Leiden niet onbekend gebleven, dat zij met veel vermoeijenissen en ontberingen hebben te kampen gehad, en dat het klimaat van Afrika hun niet gunstiger is geweest, dan zoo menigen reiziger, die in dat werelddeel het slagtoffer van zijn weetlust is geworden.

Van vroegere ernstige ziekten zijn althans vage berigten tol ons gekomen; thans blijkt het, dat ook Nederland zijn offer heeft moeten brengen aan de in onze dagen zoo algemeene zucht om "het donkere werelddeel" voor wetenschappelijk onderzoek, beschaving en handel te ontsluiten. C.F. Sala, Leidenaar van geboorte, is op 11 Junij jl. te Cape Mount in Liberia overleden. In een volgend nummer zullen wij welligt nadere bijzonderheden kunnen mededeelen".

Leydse Courant 16-09-1881

Wij ontvingen het treurig bericht van het over­lijden van onzen geliefden Broeder en Behuwd-broeder den Heer C.F. SALA op den 11den Juni 11. te Cape Mount in Liberia (Westkust van Afrika)_,  alwaar hij zich in gezelschap van den Heer J. BÜTTIKOFER met natuurkundige onderzoekingen bezig hield.

leiden, 13 Juli 1881.        Uit aller naam: J.H. SALA.

14-07-1881 Leidsch Dagblad

LEIDEN, 13 Juli. Heden is alhier het bericht ontvangen van het overlijden te Cape Mount van den heer C.F. Sala, die in Afrika bezig was met het verzamelen van voorwerpen voor het Museum van Natuurlijke Historie alhier.

Reeds eenige malen zond hij belangrijke zendingen herwaarts. Naar wij vernemen, deed hij dit op verzoek en voor rekening van prof. H. Sehlegel, directeur van genoemde inrichting. Eenige jaren geleden was hij met hetzelfde doel alleen derwaarts gegaan.

De laatste maal vertrok hij in gezelschap van den heer J. Büttikofer, een Zwitser, in wiens gezelschap hij zich aan de westkust van Afrika mede met natuurkundige onderzoekingen onledig hield, tot den 11den Juni jl. de dood een eind maakte aan zijn werkzaam en voor de wetenschap zoo nuttig leven.

Leidsch Dagblad 14-07-1881

Carolus Franciscus Sala Een Nederlandse expeditie naar Afrika

EENE NEDERLANDSCHE EXPEDITIE NAAR AFRIKA. III.

Exploraties als de hier bedoelde hebben dus tot hoofddoel de thans levende dierenwereld in al hare schakeeringen en plaatselijke afwijkingen zoo nauwkeurig mogelijk te leeren kennen, om daarvan de blijvende gedenkteekenen aan het nageslacht te kunnen overleveren. Worden zij, als boven werd aangestipt, door het particulier initiatief ondernomen, dan zal vanzelf het gebied, waarover zij zich uitstrekken, betrekkelijk beperkt moeten blijven.

In dat geval verdient het ook steeds aanbeveling liever een beperkt gebied zeer grondig, dan een wijder veld meer oppervlakkig te onderzoeken. In het laatste geval zal wellicht een grooter aantal belangwekkende nieuwe vondsten kunnen verkregen worden; maar de blijvende wetenschappelijke waarde zal door de vluchtigheid zonder twijfel schade lijden.

Zoo is dan ook aan de leden der Nederlandsche Zoölogische expeditie naar West-Afrika door haren leider een betrekkelijk beperkt gebied aangewezen en zal het onderzoek niettemin gedurende een zestal jaren onafgebroken moeten worden voortgezet.

Allereerst ligt het binnenland van Liberia aan de beurt, daarna waarschijnlijk een gedeelte van de kust van Guinea, vervolgens het Camerongebergte en eindelijk de meer zuidelijke streken aan de monding van den Gaboon en den Ogowé, daar waar men het vaderland van den gorilla te zoeken heeft.

Op 17 November 1879 vertrokken de beide deelnemers aan de expeditie de heeren Joh. Büttikofer en C.F. Sala uit Rotterdam met een der schepen van de firma Hendrik Muller Szn. naar Monrovia, de hoofdplaats, van Liberia.

Zoowel toen als later heeft deze firma op de meest vrijgevige wijze de expeditie gesteund en hare communicatie met het moederland vergemakkelijkt. De heer Büttikofer, Zwitser van geboorte, was sedert eenigen tijd als amanuensis aan 's Rijks museum te Leiden verbonden, onderscheidde zich reeds in zijn geboorteland door zijne groote voorliefde voor de jacht en zijne grondige kennis van de inheemsche dierenwereld.

In het Leidsche museum vond hij ruimschoots gelegenheid deze kennis ook tot de dierlijke bewoners van andere werelddeelen uit te breiden, en toen eenmaal het plan tot de expeditie naar Afrika bij den hoogleeraar-directeur Schlegel de rijpheid nabij was gekomen, had ook de heer Büttikofer zich zóó grondig op de hoogte gesteld van alles wat er tot heden van de fauna dier streken bekend is, dat hij de aangewezen man was om de leiding der expeditie op zich te nemen.

De uitkomsten hebben reeds bewezen dat hij hiervoor ten volle berekend is, en dat veel tijd en geld bespaard wordt door deze grondige bekendheid met de te onderzoeken landstreek, daar van de algemeene, reeds lang bekende diervormen geene of slechts zeer weinige exemplaren verzameld worden en vooral op de zeldzame en meer kostbare voorwerpen de aandacht meer in het bijzonder kan gericht blijven.

Zijn medegezel, de heer C.F. Sala, die nu bijna twee jaren geleden de reis met hem aanvaardde, is hem onlangs door den dood ontvallen. Met groote energie had ook hij aan de werkzaamheden deelgenomen, niettegenstaande hij in den laatsten tijd met de ziekte, die hem ten grave sleepte, te kampen had. Sala was Nederlander van geboorte, was vroeger in kolonialen krijgsdienst en had na dien tijd ook reeds onderzoekingsreizen in Afrika ondernomen.

In 1861 was hij namelijk voor het Leidsche museum in Angola en Mossamedes werkzaam, leerde daardoor het klimaat en de bewoners kennen, en was als hartstochtelijk jager en voortreffelijk schutter een krachtig element voor het welslagen van de expeditie. Binnenkort zal  in de door zijn dood opengevallen plaats voorzien worden door het uitzenden van een geschikten plaatsvervanger.

De heer Büttikofer blijft daarbij, als tot heden, het hoofd van de expeditie. In korte woorden zij het mij vergund hier enkele van de avonturen en wederwaardigheden te bespreken, die in het eerste jaar van hun verblijf in het Afrikaansche binnenland aan de leden dezer Nederlandsche expeditie zijn overkomen.

Dank zij der bemiddeling van den Nederlandschen consul en den vice-consul, de heeren Modderman en Wiegman, werden door het gouvernement van Liberia aan onze reizigers tal van faciliteiten verzekerd en togen zij kort na hunne ontscheping (in Januari 1880) met al hunne kisten en bagage landwaarts in, en wel steeds langs de oevers der St.-Paulsrivier.

Na een kort verblijf in het vriendelijke huisgezin van den missionaris, den heer Day, te Millsburgh, slaagden zij er in dragers te verkrijgen, die hen naar Bavia, een negerstad, die hooger op aan de rivier gelegen is, geleidden. Een tweede legerplaats werd later te Soforé, nog meer het binnenland in, gevonden, en in het najaar van 1880 waren zij met de gemaakte verzamelingen weder te Monrovia terug, evenwel niet zonder in hooge mate aan ziekte en ontbering te hebben blootgestaan en de negers van eene uiterst ongunstige zijde, als volleerde dieven en doortrapte oplichters, te hebben leeren kennen.

Beviel dezen het dragen niet langer of verlangden zij meer loon, zoo werden kisten en pakken eenvoudig neergezet en zoo hunne eischen niet ingewilligd werden, was men op deze wijze geheel aan hunne genade overgeleverd. Zelfs ontzagen zij zich niet ditzelfde systeem in toepassing te brengen, toen zij Büttikofer, die door ziekte en krampen geheel buiten staat was te gaan, huiswaarts droegen. Zonder omwegen werd hij op vele honderden ellen afstands van de hut, die door hem bewoond werd, in het bosch nedergelegd en door de dragers verlaten.

Leidsch Dagblad 19-09-1881.

(Carolus Franciscus Sala zoon van Carolus Antonius Sala en Maria Sebilla Spekman overleed 10-06-1881 op 42 jarige leeftijd in Robertspert (Liberia Afrika) en is daar begraven.

- Het bestuur van den kon. zoölog. botanischen tuin alhier heeft den heer Sala, thans werkzaam aan het museum van natuurlijke historie te Leiden, benoemd tot hoofdopzigter aan die instelling.

Leydse Courant 15-04-1871

Carolus Franciscus, zoon van Carolus Antonius Sala en Maria Sibilla Spekman werd geboren te Leiden op 14-05-1839 en overleed op 17-06-1881 in Liberia Afrika op 42 jarige leeftijd.

Het bevolkingsregister van Leiden vermeld hem op tienjarige leeftijd (periode 1849 - 1849) als schoolleerling wonende in wijk nummer 4 op het adres Breedstraat huisnummer 232

Het centraal bureau voor genealogie verwijst naar de biografische index, een toegang op biografische naslagwerken waarin korte levensbeschrijvingen te vinden zijn van personen die een vooraanstaande rol in het maatschappelijk leven hebben gespeeld.

Carolus Franciscus Sala - Naturalist Bron: Type-cataloque of the Decapod Crustacea in the collections of the Nationaal Natuurhistorisch Museum, with appendices of pre-1900 collectors and material.

Carolus kwam ook voor op de kieslijsten van de gemeente Leiden. Bron: Leydse Courant 25-09-1848

Leiden, 6 Januari.

Bij de firma E.J. Brill alhier verscheen vóór eenige dagen het eerste deel van „Reise-bilder aus Liberia" van onzen stadgenoot den heer J. Büttikofer, conservator aan het Museum van Natuurlijke Historie. In vloeienden, opgewektcn stijl verhaalt ons de koene, onverschrokken natuurvorscher zijn leven en lotgevallen te midden der inboorlingen van Afrika's binnenland.

Dezen mochten niet altijd vroolijk of opgewekt genoemd worden; hij en ook zijn vriend en reisgenoot C.F. Sala, eveneens een onzer stadgenooten, hebben met ontzaglijk veel moeilijkheden, met onnoemlijk vele wederwaardigheden, voornamelijk met ziekten, te kampen gehad.

Zooals bekend is, is de laatste dan ook een slachtoffer der wetenschap geworden; zijn lichaam rust op het oogenblik in Afrika's schoot.

Verder teekent de schrijver in levendige kleuren de weelderige natuur dier streken; hij maakt ons bekend met de zeden, gewoonten en gebruiken dier natuurmenschen en menigmaal doet hij ons dezen bewonderen.

Wie zich den inboorling voorstelt als een bekrompen wezen, zonder gevoel voor het brave, edele of rechtschapene, dwaalt. Als bewijs hiervan diene het volgende, aan Büttikofers werk ontleend.

Terwijl een der talrijke negerkoninkjes ziek en hulpeloos te bed (1) lag, ontvlucht eene zijner vrouwen, die zich niet op eene bepaald liefderijke behandeling van de zijde haars echtgenoots had mogen beroemen; zij weigerde dan ook om tot haren gemaal terug te keeren.

Aan een ander negervorst werd de taak opgelegd als scheidsrechter in dat geding uitspraak te doen en deze velt het volgende vonnis:

dat de vrouw van haren man wegloopt, als hij haar slecht behandelt, vind ik zeer gerechtvaardigd en wijl die slechte behandeling door verschillende getuigen bewezen is, zou ik de eerste zijn om de vrouw, waarover het geding loopt, in het gelijk te stellen. Dat zij hem echter in den steek laat op een oogenblik, dat hij zich onmogelijk zelf kan helpen, dat bewijst een slecht hart en daarom veroordeel ik de vrouw om tot haren man terug te keeren.

Dit vonnis is wel niet overeenkomstig onze hoogzedelijk Europeesche begrippen, maar het bewjjst in elk geval dat het billijkheidsgevoel bij die lieden zeer ontwikkeld is.

Leidsch Dagblad 07-01-1890