Brievenbus.

Toen Mevr. Elise van Calcar dezen winter in de Stads Gehoorzaal het stelsel van Fröbel ontwikkelde, wees zij op het nut en het belang van die leerwijze, in verband met de gebreken der opvoeding.

Zij sprak van de vrij algemeen heerschende oppervlakkigheid in kennis van zoovele belangrijke en nuttige zaken, waaromtrent men oordeelde op den klank der woorden af, en noemde b.v. telegraaf, stereoscoop enz. -

Zulke oppervlakkigen heeft men ook in Leiden, nulliteiten, mediocriteiten in elken kring, maar ‘t meest in die kringen, die op het bezit van beschaving aanspraak kunnen maken.

Onbeschaamd en ondoordacht, omdat kennis en oordeel ontbreken, trachten zij dat gemis door groote woorden aan te vullen en als sterren te schitteren in den kring, waarin zij verkeeren, al is dat ook "au second rang."

Iemand, die de tentoonstelling van wis- en natuurkundige werktuigen in de vorige maand in de Stads-Gehoorzaal gehouden, niet heeft gezien, maar van een korte kritiek in de Nederlandsche Spectator in de dagbladen iets heeft gelezen, roept de Maatschappij ter bevordering van Nijverheid ter verantwoording en, zijdelings of om een aanloop te vinden, ook de redactie van het Leidsch Dagblad, die stoutweg had verklaard, dat ieder ingezeten der stad van eenige beschaving schaamrood moest worden die deze tentoonstelling onbezocht liet.

Of die ongenoemde schrijver schaamrood worden kan, is niet te ontdekken, omdat hij zich schuil houdt en zijn gezigt verbergt; maar dat hij een nulliteit is blijkt duidelijk, daar hij zelfs de catalogus niet schijnt gezien, het voorwoord niet gelezen te hebben en dus ook onbekend is met het ware doel der tentoonstelling en met de aanwijzingen, wat buitenlandsch en wat binnenlandsch fabriekaat is; wat op dit gebied de Nederlandsche Nijverheid is, kan en moet worden.

Al was het nu alleen, om hulde te brengen aan dat doel, of om te erkennen den tijd en de moeite, die de commissie voor de tentoonstelling daaraan had ten koste gelegd, moest elk fatsoenlijk mensch aan die tentoonstelling een bezoek hebben gebragt;

ook, al was het alleen om te bezigtigen, die verzameling, eigen fabrikaat, van onzen stadgenoot den heer D.A. Sala.

Maar die in onzen tijd op beschaving aanspraak maken wil en wat wil medepraten, zonder zich bespottelijk aan te stellen, over de eischen die men doet in de kennis, de beoefening en de toepassing der wis- en natuurkundige wetenschappen, die geen vreemdeling wil zijn op het gebied van machinerie, neemt gaarne elke gelegenheid waar, om voor slechts één kwartje zijn kennis te verrijken, die ook te verkrijgen is bij het bezigtigen van de voorwerpen en de aanwijzing van een catalogus.

Leidsch Dagblad 21-08-1865

Vitalspririt De website van Eddy Van Haute & Chantal Verbeeck. Foto en Camerahistorie

http://www.vitalspirit.be/vitalspiritmenu.html

Toverlantaarns Magische kijkdozen Optica en andere vermakelijkheden

http://www.nopapers.nl/expo/0/e0005/e0005-01.html

- Het rapport van den jury voor de te Leiden gehouden tentoonstelling van wis- en natuurkundige werktuigen beeft thans het licht gezien. Men ontleent daaraan het volgende:

Voor zoo ver de bekrooning betreft meende de jury zich te moeten bepalen tot een opgave van de inzenders, die een loffelijke of zeer loffelijke melding verdienen, naar de meer nauwkeurige beschouwing der werktuigen, die door tijd en omstandigheden werd toegelaten. Wegens de goede bearbeiding der werktuigen door hen zelven vervaardigd, moet een loffelijke vermelding worden toegekend aan de heeren

H.J. Hartingh Bank, te Breda; H. van der Kraan, te IJsselmonde; J. van Pelt en Zonen, te Breda; J.A. Schoonbeek, te Haarlem; P. Schröder, te Nieuwediep; F.L. Laporte, te 's Gravenhage.

Zeer loffelijke melding verdienen de volgende heeren, wegens de voortreffelijke bearbeiding der door hen ingezondene en vervaardigde werktuigen, wier meerendeel tot de zoogenaamde instruments de précision behoort: W. Boosman en Comp., te Amsterdam; Gebrs. Caminada, te Rotterdam; J.P. van Deene, te Amsterdam; H. Deutgen, te Groningen; A. van Emden, te Amsterdam; Funckler en Richards, te Haarlem; W. Ceissler, te Amsterdam; P.J. Kipp en Zoon, te Delft (bepaaldelijk wegens een hoogst doelmatige kijkervoet van inlandsch fabriekaat), D.A. Sala, te Leiden; Gebrs. van Wetteren, te Haarlem.

Wijders vermeende de jury, dat een zeer loffelijke vermelding moest worden toegekend aan den heer H. de Clercq, te Haarlem, als de ondervinding ten gunste van zijn fabricaat uitspraak zal gedaan hebben, ook met betrekking tot de prijzen, en aan den beer J.A.J. Schokking te Amsterdam, indien zijne barometers en vacummeters van inlandsch fabricaat zijn en bij hun gebruik voldoen.

Eindelijk vermeent de jury dat de heeren P.J. Kipp en Zn. te Delft een zeer loffelijke melding verdienen, wegens de talrijke buitenlandsche werktuigen door hen tentoongesteld, waaruit blijkt, welke hulpmiddelen het buitenland oplevert en wat ten alle tijde bij hen verkrijgbaar is.

Met lof moet ook vermeld worden de betrekkelijk volledige verzameling van buitenlandsche werktuigen, die op de photografie betrekking hebben en tentoongesteld zijn door den heer J. Schaarwächter, te Nijmegen.

Na het rapport zijn, ten gevolge van een nader schrijven van den president van den Jury aan directeuren der maatschappij, de voorgestelde loffelijke vermeldingen toegekend, en is aan den heer J.J. Zaalberg van Zelst te Amsterdam de tweede gouden medaille toegewezen, naar aanleiding der bijzondere aandacht door den jury op diens mikroskoop gevestigd, waarna het aan de directeuren gebleken was, dat de inzender de voorwerpglazen zijner mikroskopen zelf vervaardigt.

Leidsch Dagblad 13-10-1865

LEYDEN, 18 November.

Eergisteren avond hield de Leydsche afdeeling van de Nederlandsche maatschappij ter bevordering van nijverheid eene openbare vergadering (waarop wij onze lezers in ons voorlaatste nommer opmerkzaam maakten), ten einde aan den heer W.L. de Sturler de eerste gouden medaille der maatschappij voor zijne bekroonde verhandeling over Oostindische houtsoorten, en aan den heer D.A. Sala het zeer loffelijk diploma voor zijne werktuigen, op de hier gehouden tentoonstelling van wis- en natuurkundige werktuigen ingezonden, uit te reiken.

De voorzitter, prof. A.H. van der Boon Mesch, had tot onderwerp zijner rede gekozen de stelling, dat een deugdelijke landbouw de eerste voorwaarde is voor het bestaan en het welzijn van een volk.

Na in de eerste plaats het leven, de voeding en ontwikkeling der planten te hebben verklaard, en het verband te hebben aangetoond tusschen deze, de dieren en het menschelijk geslacht, ontvouwde de spreker de wetenschappelijke grondslagen, waarop de landbouw behoort te rusten.

 In het andere deel zijner rede toonde spreker uit de geschiedenis van vroegeren en lateren tijd aan, hoe vele volken door het volgen van een verkeerd landbouwstelsel in bloei, kracht en vermogen zijn afgenomen en in welken jammerlijken toestand sommige daardoor gebragt zijn, uit welk een en ander waarschuwende lessen voor ons vaderland werden afgeleid.

 Ten slotte werden met gepaste toespraken de gouden medaille aan den heer de Sturler, en het diploma aan den heer Sala uitgereikt.

Deze openbare vergadering werd bijgewoond door een zeer talrijk publiek, dat én van zijne belangstelling in de gehouden rede, én van die in de beide bekrooningen op ondubbelzinnige wijze deed blijken.

Leidsch Dagblad 13-10-1865

Advertentiën Bij den ondergeteekenden zijn verkrijgbaar VERREKIJKERS, JUMELLES MARINES, TOONEELKIJKERS van alle soorten en prijzen, BAROMETERS van af f 10 en hooger, THERMOMETERS, CHEMISCH GLASWERK enz.; alsmede eene ruime collectie STEREOSCOOPEN en STEREOSCOOP-PLATEN. D. A. SALA. Physisch Instrumentmaker.

Leidsch Dagblad 20-11-1865

Stereoscoop met twee dozen met stereoschoopplaatjes. Maker onbekend. Periode van 1875 Periode tot 1925 Beschrijving Stereoscoop met twee houten dozen met stereoscoopplaatjes.

Stereoscoop

Een stereoscoop is een toestel voor het bekijken van stereofoto's. In principe is het toestel niet meer dan twee lenzen, oculairen, naast elkaar. Kijkt men daardoor naar dia's of foto's, dan kan men accommoderen op oneindig. De oogassen gaan daardoor vanzelf evenwijdig staan. Bij een goede stereoscoop is de afstand (separatie) tussen de optische centra van de oculairen gelijk aan de separatie van de oneindigpunten van de stereofoto. Dit komt dus niet per se overeen met de oogafstand van de beschouwer. De oculairen moeten niet te klein zijn, zodat iedereen, ongeacht zijn oogafstand, met beide ogen door de oculairen kan kijken. Het is mogelijk een stereofoto zonder stereoscoop te bekijken, maar daarvoor is enige oefening nodig. Men moet in staat zijn te accommoderen met evenwijdige oogassen.

In de negentiende eeuw was de Brewster-stereoscoop populair. Hierbij traden enkele kleine problemen op: Men koos voor vrij grote foto's, met een breedte van ongeveer 8 cm. De hele stereofoto was dus 16 cm breed, en de separatie was groter dan de oogafstand van de mens. Het was in die tijd niet mogelijk twee lenzen te slijpen met precies dezelfde brandpuntsafstand. Beide problemen werden opgelost door een lens in tweeën te snijden. Men sneed dus door het optische centrum van de lens. De linkerlens werd gemonteerd met de dikste kant (waar zich het optische centrum bevond) links, en de rechterlens met de dikste kant rechts. De twee lenzen bevonden zich op dezelfde afstand als de oogafstand, terwijl de afstand tussen de optische centra groter was.

Een populaire stereoscoop is thans nog verkrijgbaar onder de merknaam View-Master. Dit uitstekende artikel is tegenwoordig, tot verdriet van de liefhebbers, niet meer in de fotohandel te vinden maar in de speelgoedwinkels.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Stereoscoop

BINNENLANDSCHE BERIGTEN. - Door de jury, aan wie de beoordeeling was opgedragen der voorwerpen, ingezonden op de tentoonstelling: van meubelen enz. te Zwolle, is o. a. eene eervolle vermelding toegekend aan de hh. D. Sala en Zonen alhier.

BINNLANDSCHE BERIGTEN. LEYDEN, 11 Julij.

Onze stad ziet langs straten en grachten op nieuw de vlaggen wapperen. Daar zij op het gebied der nijverheid eene hoogst belangrijke plaats heeft ingenomen, zag zij vroeger met ingenomenheid zich aangewezen als de plaats voor het houden van de algemeene vergadering der Nederlandsche Maatschappij ter bevordering van nijverheid, en met vreugde begroet zij thans de mannen die uit alle oorden des lands hier zijn te zamen gekomen, om door gedachtenwisseling of mededeelingen uit den rijken schat hunner ervaring de belangen der nijverheid bevorderlijk te zijn.

Gelijk men weet besloot de Maatschappij in het jaar 1863 eene tentoonstelling te houden van wis- en natuurkundige werktuigen, ten einde daardoor zoowel de instrumentmakers aan te moedigen, als den gebruikers meer bekendheid te geven met hetgeen hier te lande even goed als of beter dan buiten 's lands kan worden gemaakt.

Die tentoonstelling werd gisteren middag in de stads-gehoor-zaal geopend. Ten 12 ure vereenigden zich de voor deze plegtigheid genoodigden, waaronder de leden van het gemeentebestuur, met de inzenders en vele afgevaardigden der departementen enz. in de kleine zaal, alwaar zij door den voorzitter der maatschappij, den hoogleeraar van der Boon Mesch op eene gepaste wijze werden toegesproken.

Hij merkte daarbij op dat deze tentoonstelling de eerste van dien aard is, die in ons vaderland werd gehouden; aanleiding daartoe had gegeven de uiterst spaarzame wijze, waarop bij de in 1861 te Haarlem gehouden algemeene tentoonstelling de wis- en natuurkundige werktuigen waren vertegenwoordigd geweest.

Voorts bragt hij achtereenvolgens zijnen dank toe aan de leden van het gemeentebestuur voor de begunstiging van hunne zijde aan de zaak verleend en voor den welwillenden afstand der zaal, waardoor het houden der tentoonstelling alhier mogelijk was geworden; aan de leden der plaatselijke commissie, voor de diensten bij de regeling der tentoonstelling bewezen; aan de leden der jury van beoordeeling, die zich mede voor de zaak zooveel moeite hadden getroost*); en inzonderheid aan de werktuigkundigen en instrumentmakers, die voorwerpen hadden ingezonden.

Mogt hunne taak soms moeijelijk en ondankbaar zijn, hij hoopte dat deze tentoonstelling er toe mogt leiden dat hunne verdiensten door het vaderland meer en meer gewaardeerd werden.

Door den burgemeester werd de toespraak des voorzitters beantwoord. Hij zeide zeker de tolk van allen te zijn, wanneer hij betuigde dat Leyden zich gelukkig rekende in haar midden te ontvangen de vertegenwoordigers eener maatschappij die reeds zoo vele bewijzen had gegeven, dat zij de belangen der nijverheid en daardoor ook die des vaderlands behartigde.

Hij bragt voorts zijnen dank aan het hoofdbestuur, dat het deze stad als plaats voor de tentoonstelling had gekozen. Mogt Leyden na herhaalde feestviering thans tot rust zijn gekomen en vele mannen der wetenschap haar verlaten hebben, hij hoopte dat hetgeen zij thans nog kon aanbieden, voor de afgevaardigden eene aangename verpoozing mogt opleveren.

De voorzitter noodigde hierop de aanwezigen uit met hem de tentoonstelling in oogenschouw te nemen.

De stads-gehoorzaal is op eene smaakvolle wijze voor de tentoonstelling ingerigt. Met de nationale en oranje-kleuren versierd voldoet zij goed aan het oog. Aan het einde der zaal prijkt de buste van Z.M. den koning, beschermheer der maatschappij, terwijl ter zijde, in de nissen, de busten zich vertoonen van koning Willem I en koning Willem II.

In het rond ziet men op schilden de namen vermeld van de afdeelingen der maatschappij en aan den ingang der zaal de woorden "chemia, mechanica," daartegenover de woorden "physica, mathematica," terwijl eenige in de zaal geplaatste spiegels gunstig medewerken om het effect van het geheel te verhoogen.

Aan de tentoonstelling hebben deelgenomen 27 inzenders, waaronder er zijn die aanzienlijke collectiën hebben ingezonden. Die inzenders zijn de volgende: H.J. Harting Bank, te Breda; W. Boosman en Co., te Amsterdam; Gebr. Caminada, te Rotterdam; H. de Clercq, te Haarlem; J.F. van Deene, te Amsterdam; H. Deutgen, te Groningen; A. van Emden , te Amsterdam; H. Figee, te Haarlem; Funckler en Richards, te Haarlem; W. Geissler, te Amsterdam; P.J. Kipp en Zoon, te Delft; H. van der Kraan, te IJsselmonde; F.L. Laporte, te 's Hage; Rienk Jans van der Ley, te Hallum; A.H. Mooten , te Leyden; J. van Pelt en Zonen, te Breda; D. A. Sala, te Leyden; Julius Scharwächter. te Nijmegen; J.A.J. Schokking, te Amsterdam; A.J. Schokking jr., te Amsterdam; J.A. Schoonbeek, te Haarlem; P. Schröder, te Nieuwe Diep; H.J. de Swart, te Vlissingen; wed. Wellinghuysen en Zoon, te Amsterdam; Gebr. van Wetteren, te Haarlem; J.J. Zaalberg van Zeist, te Amsterdam; en een lid van het dep. Leyden der maatschappij.

Vooral de collectie, door de hh. Kipp en Zoon, te Delft, ingezonden, is van eene zeer groote uitgebreidheid. Het kleine aantal der inzenders is, blijkens de voorrede van den catalogus, slechts schijnbaar teleurstellend. De oorzaken waaraan men deze geringe deelneming moet toeschrijven zijn niet zoo ontmoedigend, als men oppervlakkig zou veronderstellen.

De ondervinding toch heeft geleerd dat het aantal instrumentmakers hier te lande zeer beperkt is en de werkzaamheden der voornaamsten dikwijls zoo opeengehoopt zijn, dat voor de medewerking aan eene tentoonstelling naauwelijks tijd genoeg overblijft.

Directeuren ontvingen van geachte firma's verontschuldigingen wegens gebrek aan tijd en te groote werkzaamheden, en dit is zeker voor de industrie een verblijdend verschijnsel.

Vele der op de tentoonstelling aanwezige voorwerpen zijn dan ook reeds verkocht en door de welwillendheid der eigenaars lijdelijk afgestaan. *)

De plaatselijke commissie alhier bestaat uit de hh. G.G. Snellen, N.J. Sanders, mr. C.W. Hubrecht, J.B. de Moen, mr H.P.J. Tollens en J. Scheltema;

de jury van beoordeeling uit de hh. dr. C.H.D. Buys Ballot, te Utrecht, prof. J.W. Ermerius, te Groningen, J.P.A. Francois, te Rotterdam , prof. F. Kaiser, te Leyden, jhr. A.W.G. van Riemsdijk, te Utrecht, dr. D.J. Steyn Parvé, te 's Hage, en prof, G.J. Verdam, te Leyden.

Leydse Courant 12-07-1865

GAS ORNEMENTEN

in VERGULD KOPER, BRONS en KRISTAL zijn in ruime sortering voorhanden bij de firma D. SALA & ZONEN, terwijl de BRANDERS, BALLONS, GLAZEN, ENZ. te verkrijgen zijn bij D. A. SALA, Instrumentmaker, daarnaast.

Leidsch Dagblad 23-11-1866

Voor een zeer talrijk gehoor trad Prof. van der Boon Mesch Donderdag avond op in de openbare vergadering van ; het Leidsch Departement der Nederlandsche Maatschappij ter bevordering van Nijverheid, die in de Stads-Gehoorzaal werd gehouden.

Met eene gemakkelijkheid, helderheid en bevattelijkheid, waarin de spreker door weinigen wordt geëvenaard, verklaarde hij het leven, de voeding en de ontwikkeling der planten, als een der grondzuilen waarop de landbouw rust.

Het belang dier kennis, de oorzaken en gevolgen daarvan met betrekking  tot den  landbouw, werd onder ieders bevatting gebragt. Uit de geschiedenis van vroegeren en lateren tijd van verschillende landen werden treffende en indrukmakende voorbeelden aangehaald van de noodlottige gevolgen, die de aanwending en toepassing van verkeerde landbouwstelsels hebben veroorzaakt aan den welvaart van landen en volken.

Zulke blikken in de algemeene geschiedenis uit een natuurkundig oogpunt waren van onberekenbaar nut voor regeringen en natiën, om het nauw verband dat er bestaat tusschen de bevordering der kennis van de natuurkundige wetenschappen en den bloei van den landbouw, de gewigtigste tak en hoofdbron van volkswelvaart, waarvan de verwaarloosing ontwijfelbaar noodlottige gevolgen heeft: uitputting van den grond, verarming enz.

Die kennis was evenzeer onmisbaar voor boschbouw en houtteelt als voor tuinbouw, landbouw en veeteelt en zoo kwam Spreker, na eene improvisatie die een uur duurde, tot het plegtige doel der vergadering.

In hoogstvereerende bewoordingen wijdde spreker uit in huldebetoon aan de verdiensten en aan de diensten, door den heer W. L. de Sturler vroeger en later aan Java en daardoor aan Nederland bewezen en onder de vurigste wenschen reikte hij onzen geëerden stadgenoot den gouden medaille en een diploma over, als schrijver van het der bekrooning waardig gekeurd antwoord op de gevraagde inzending van Oost-Indische houtsoorten.

Vervolgens rigtte de spreker zich tot den heer D. A. Sala en reikte hem toe het bewijs van hoogstloffelijke eervolle vermelding, door directeuren der maatschappij overeenkomstig de uitspraak van den uit bekwame en bevoegde mannen zamengestelde Jury hem toegekend, voor de inzending eener verzameling van door hem vervaardigde natuurkundige werktuigen op de tentoonstelling dit jaar binnen Leiden gehouden.

In die toespraak bleek evenzeer hoeveel waarde aan de bekwaamheden van den heer Sala moet worden gehecht en op welke aanmoediging hij aanspraak heeft bij al de inspanning en moeite, die hij voor zijn vak besteed.

Hoogstvereerend waren de luide en herhaalde toejuichingen, die beide bekroonden van de toehoorders ten deel vielen en wel mogt de geachte spreker daaruit aanleiding nemen, om aan het slot zijner toespraak te roemen de belangstelling, die binnen Leiden de maatschappij ondervindt en met eene warme aanbeveling der belangen van Landbouw en Nijverheid zijner rede, die voortdurend met de meeste aandacht was gevolgd, te eindigen.

Leidsch Dagblad 18-11-1865

Door de Jury voor de Algemeene Tentoonstelling van Nederlandsche   Nijverheid te Amsterdam, zijn o.a. toegekend:

Zilveren Medailles:   Aan de Koninklijke Ned. Grof-smederij, en de heeren: J.C. Zaalberg en Zn.,  J, Scheltema,  J. en A. Ie Poole en J.J. Krantz en Zn.

Bronzen Medaille: aan de heeren: P.L. Paters, J. Zuurdeeg en Zn., E.J. Brill, A. van 't Hooft, M. van Weeren, Gebr. Van Wensen, Z.A. Roozendaal, D. Sala en Zonen, J.T. ter Meer, W.P. Mulié en A.W. Sijthoff.

Getuigschrift: aan de heeren: Sanders en Comp., Van der Veen en Comp., D.A. Sala, H.H. ter Meer, J.C. van Vuuren, Zirkzee & Reckleben, en A.T. Degon; - allen te Leiden.

Leidsch Dagblad 24-08-1866

BECKER'S SONS, Slaakkade, ROTTERDAM

Fabriek van Essai-, Analytische-, Chemische-, Apothekers- en andere fijne Balansen en Gewichten.

Agent: D. A. SALA, te Leiden, die H.H. belangstellenden beleefdelijk uitnoodigt, deze Balansen en Gewichten, die bij hem steeds ter dadelijke levering voorhanden zijn, te komen bezichtigen. - Prijscouranten zijn op franco aanvraag steeds gratis voorhanden. Wij maken er het publiek opmerkzaam op, dat de beroemde C. BECKER in geen 17 jaren met de fabriek te Arnhem in betrekking heeft gestaan.

Leidsch Dagblad 05-01-1874

- Uit de gemeentestem No. 446 zien wij, dat de invoering van den door onzen stadgenoot D. A. Sala, physisch instrumentmaker, gewijzigden en verbeterden Alembic, (een instrument tot het proeven of wegen van de sterkte der likeuren en andere gemengde alcoholische vochten) een belangrijk voordeel voor de stedelijke kas oplevert, omdat het daardoor mogelijk is geworden de ware sterkte te bepalen van de dranken, die in- of uitgevoerd worden, zoodat men niet behoeft te berusten in de eigene aangifte  der  belanghebbenden.  -  Opmerkelijk is het daarin vermelde feit, dat bij uitvoer van likeur aan één handelaar uit Stadskas is betaald: in 1858 eene som van f 3238.22½, in de eerste negen maanden van ƒ 4334.225½ en later, sedert de invoering van den Alambic, niets.

Leidsch Dagblad 07-03-1860

De naam 'Alembic' is het Engelse woord voor alambiek, een type destilleertoestel.

Een alambiek.

De naam is afgeleid van het Arabische al anbic dat in de pot betekent. De uitvinding van de alambiek wordt dan ook meestal toegeschreven aan de Arabieren, hoewel het principe van destilleren al langer bekend was. De alambiek was het eerste destilleertoestel dat in Europa werd gebruikt, eerst voornamelijk door alchemisten, later door jeneverstokers en parfumeurs.

Ook tegenwoordig wordt sterke drank nog vaak in een alambiek gestookt. Meestal is deze van koper gemaakt. Met alambiek wordt meestal een destilleertoestel bedoeld dat niet continu werkt, maar per keer gevuld moet worden met de te destilleren vloeistof. Een alambiek wordt verwarmd, hierbij verdampen de stoffen met het laagste kookpunt het eerst. De damp wordt afgekoeld en condenseert, waarbij er weer vloeistof ontstaat. Het destilleertoestel zou zijn naam gegeven hebben aan het Pajots-Brusselse bier Lambiek, het moederbier van Geuze en Krieklambiek.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Alambiek

De meeste lezers dezer Courant zullen voorzeker met belangstelling kennis hebben genomen van het oordeel der jury van deskundigen over de uit Leyden ingezondene voorwerpen op de Algemeene Nationale Tentoonstelling van Nijverheid te Haarlem; met gespannen verwachting werd dit oordeel door menig inzender tegemoet gezien, en, zooals doorgaans, zijn de verwachtingen van den een verwezenlijkt, terwijl de ander daarin werd teleur gesteld.

Moesten wij in der tijd de juistheid der klagt erkennen "wat zijn er weinige inzenders uit Leyden," toch meenden wij regt te hebben om zeggen, dat Leyden's industrie in menig opzigt waardiglijk op de Algemeene Nationale Tentoonstelling werd vertegenwoordigd; en thans wordt de waarheid dezer bewering door het oordeel der jury gestaafd.

Immers van 57 inzenders, aan wie eene 1^e of zilveren medaille is toegewezen of aan wie deze zoude zijn toegekend, indien zij geene leden der jury waren geweest; zijn 5 leden van het Leydsche departement, waarvan 4, t.w. de heeren J. Scheltema, J.C. Zaalberg, W. Wolters en B.F. Kranz inwoners van Leyden, terwijl de vijfde, de heer J.M. van Kempen zijne belangrijke Fabriek in het naburige Voorschoten gevestigd heeft.  

Elf tweede of bronzen medailles  werden aan inzenders uit Leyden toegekend, namelijk aan de heeren P.L. Paters, Sanders & Co, J.H. Noortveen & Co, J. en A. le Poole, J.J. Hoogeboom & Zoon, Gebr. van Wijk & Co, Jan Zuurdeeg & Zoon, P. van der Meer & Zonen, H.A. Schmier, D. Sala & Zonen en A.W. Sythoff.

Eindelijk nog werd het fabriekaat van 7 inzenders uit Leyden, t.w. van de heeren F. Hakkaert, J.C. van Vuuren, L.H. Vervoort & Co, Gebs. ven Wijk & Co, J.E. Zirkzee, D. Noothoven van Goor en C.A. Emeis eene eervolle vermelding waardig gekeurd.

Voorwaar! wij mogen dit oordeel over de voortbrengselen van Leyden's industrie alleszins verblijdend noemen, wij mogen trotsch zijn op de inzenders uit Leyden, en hun dank weten, dat zij den naam en de eer onzer stad op de Haarlemsche Tentoonstelling naar eisch hebben gehandhaafd.

De onderscheiding, aan de meesten van hen te beurt gevallen, zij hun ten spoorslag, om voort te gaan met hunnen ijver en hunne krachten aan de ontwikkeling der nijverheid te wijden! Het is ons niet onbelangrijk voorgekomen, na te gaan hoe de verhouding der bekrooningen tot het aantal der inzenders hier en elders is.

Daartoe hebben wij uit de alphabetische naamlijst, achter den catalogus geplaatst, het aantal der inzenders uit verschillende plaatsen in ons vaderland opgemaakt en de uitkomsten van het oordeel der jury over het ingezondene uit die plaatsen, welke 10 of meer inzenders geleverd hebben, vergeleken.

Wij vertrouwen, dat wij den lezers dezer Courant geene ondienst doen door hen hiermede bekend te maken.

Leydse Courant 02-09-1861

Wij lezen in de Prov. Zwolsche Courant:

De vergadering, die 1.1. Dinsdag door de afdeeling Zwolle vanwege de Vereeniging van fabrieken en handwerksnijverheid werd gehouden, mag voorzeker als goed geslaagd en aan het doel beantwoordende beschouwd worden.

De heer D. A. Sala, uit Leiden, toonde een uitmuntend practicus in het blazen en bewerken van glasvoorwerpen te zijn, zóó zelfs, dat hij niet voor de moeilijkste verbindingen of vormen stilstond, maar deze met veel gemak en bekwaamheid uitvoerde.

Veel belangrijks mocht het tamelijk ruim opgekomen ledental van hem leeren, en voorzeker zullen allen met genoegen terugdenken aan den avond, waarop een in ons land zoo weinig beoefend vak zoo aanschouwelijk verklaard werd.

Leidsch Dagblad 19-12-1871

LEIDEN, 30 September.

Op de landbouwtentoonstelling, die van wege de Holl. maatschappij van landbouw thans te Hoorn wordt gehouden, is aan den heer D.A. Sala alhier de tweede prijs toegekend voor eene verzameling thermometers, en aan den heer Speet, bloemist buiten de Hoogewoerdspoort, een prijs van het hoofdbestuur voor eene prachtige verzameling Dahlia's en twee bloemruikers.

Aan onzen voormaligen stadgenoot den heer A.H. Valk Jz. (firma Valk en Comp.) zijn niet minder dan zes medailles toegekend. De eerste, tweede en derde prijs, uitgeloofd voor werktuigen door inzenders vervaardigd in Nederland voor akker-, hooi- en tuinbouw, zuivelbereiding en stalvoedering zijn alle door genoemde firma behaald, alsmede de eerste prijs voor eene verzameling tuinsieraden, bloemtobben enz., en de tweede prijs voor eene verzameling handgereedschappen voor den ooft- en tuinbouw.

Door het hoofdbestuur werd hier nog bijgevoegd een prijs voor eene verzameling werktuigen en gereedschappen, alle in meerdere of mindere mate betrekking hebbende op land- en tuinbouw en verder aanbevelenswaardig voor huishoudelijk gebruik.

Leydse Courant 02-10-1871

De Algemeene Tentoonstelling van voortbrengselen van Tuinbouw, die heden Vrijdag te Amsterdam werd geopend en tot Woensdag aanstaande zal te bezigtigen zijn, telt 840 nommers van inzendingen, die door pracht, schoonheid en zeldzaamheid uitmunten, en zelfs uit verschillende streken van Europa afkomstig zijn.

Elke inzending bevat meestal onderscheidene soorten, soms ten getale van 260 stuks, waaruit men den omvang van deze Tentoonstelling kan opmaken.

Behalve onderscheidene giften, zooals van Z.M. de Koning ƒ2000, van H.M. de Koningin ƒ1000, van het Rijk ƒ5000 en van de stad  Amsterdam ƒ3000,  zijn door bijzondere personen 33 gouden en 125  zilveren  medailles geschonken.

Uit Leiden en omstreken zijn talrijke voorwerpen ingezonden, zooals: uit 's Rijks Academietuin verzamelingen van groote warme en koude kasplanten door Prof. W.F.R. Suringar; van geneeskrachtige planten, een niet bloeijende in Europa nieuw ingevoerde plant, warme kasplanten, een groote cycadie, pandaneën, aroideën, varens enz. door den heer H. Witte; van vollegrondsplanten met bont, gevlekt, gestreept of gekleurd blad en van eenige in tuinen of in het wild voorkomende vergiftige planten door Mr. S. Tak ; van bloeijende cenerarias, amaryllissen en planten ter versiering door den heer J.C. Rodbard; van bloempotten enz. door den heer S. Geijsbeek Molenaar; van vroege tulpen door den heer J. Ziegeler en D.M. van der Hoef; van 30 bloeijende cerenarias door den heer W.C. de Sain; van vervroegde aardbezien door den heer H. Beekman; van bloeijende primula chinensis en viola tricolor door den heer F.W. Meijer; van oranjeboomen door Jhr. Mr. D.T. Gevers van Endegeest; van tulpen en crocussen in bloei door de firma M.C. Alkemade en Zoon; van tuinameublementen door den heer W.G. la Garde; van drukwerken door den heer A. W. Sijthoff; van bloeijende bol- en knolgewassen door Gebr. de Graaff; van stamrozen door den heer J.D. Speet; van glazen etiquetten door den heer D.A. Sala.

Gouden medailles zijn toegekend aan H. Witte als 1ste prijs voor een niet bloeijende plant in Europa nieuw ingevoerd en niet in den handel, en aan dezelfde als 1ste prijs voor de meest volledige verzameling van geneeskrachtige planten; aan D.M. van der Hoef als 1ste prijs voor 30 potten dubbele tulpen in bloei, en aan Prof. W.F.R. Suringar voor een collectie warme kasplanten.

Zilveren vergulden medailles aan Mr. S. Tak als 1ste prijs voor een verzameling van 50 vollegrondsplanten ; aan H. Witte als 2de prijs voor een verzameling van 25 varens voor de warmen kas; aan J.D. Speet als 2de prijs voor een verzameling van 25 stamrozen in bloei;  

aan Gebr. de Graaff als 3de prijs voor een verzameling van bloeijende bol- en knolgewassen; aan J.C. Rodbard als 3de prijs voor ecu verzameling van 25 bloeijende Arnaryllis.

Groote zilveren medailles aan H. Witte als 2de prijs voor een verzameling van 6 Pandaneën en als 2de prijs voor 30 Aroideën; aan J.C. Rodbard als 1ste prijs voor een verzameling van 30 bloeijende ceneraria's; aan D.M. van der Hoef als 3de prijs voor een verzameling van 50 potten enkele vroege tulpen in bloei; aan J. Ziegeler als 3de prijs voor een verzameling van 30 potten dubbele tulpen in bloei; aan P.J. Dagevos voor een agave.

Zilveren medailles aan H. Witte als 2de prijs voor een groote en fraaije Pandanée; aan F.W. Meijer als 2de prijs voor een verzameling van 25 viola tricolor; aan J. Ziegeler als 4de prijs voor een verzameling van 50 potten enkele vroege tulpen in bloei; aan Mr. S. Tak voor vergiftige planten; aan Prof. W.F.R. Suringar voor diverse planten; aan H. Witte voor 25 varens voor de koude kas; aan A.W. Sijthoff voor een pracht-exemplaar van den Catalogus.

De Thermometer van Fahrenheit teekende alhier Donderdag des namiddags te 5 uur 46°, des avonds te 8 uur 44°, te 10 uur 44°. - Vrijdag morgen te 5 uur 41°, te 8 uur 47C°, 's middags te 12 uur 54°, 's namiddags te 4 uur 50°.

Leidsch Dagblad 08-04-1865

WANDELINGEN OP DE TENTOONSTELLING VAN TUINBOUW 7-12 April 1865.

Doorzoek 't bevallig rijk van 't bontgetooide kruid... Verscheidenheid alom bij 't heerlijkst, prachtigst schoon! Een rijken schat, doch dien ge nooit doorgrondt. VON HALLER.

"Een hemel boven mij, een hemel beneden mij, een hemel rondom mij!"

Deze woorden van een lief natuurkind, dat ten eerste male van de hoogte boven Thun het verrukkelijk panorama der "Tweelingzeeën" aanschouwde, drongen zich aan mij op, telkens wanneer ik gedurende de dagen van den 7den tot den 12den April, den voet zette binnen ons prachtig Paleis voor Volksvlijt, dat de vaderlandsliefde van den arts Sarphati, het genie van den bouwmeester Outshoorn zal vereeuwigen.

Inderdaad, wat kon liefelijker en trotscher, wat schooner en verhevener zijn dan deze vereeniging van 't heerlijkste en 't bevalligste der natuur binnen de ruime wanden van een onovertroffen meesterstuk der bouwkunde? Wat was te vergelijken bij dezen schat van vormen die den beeldhouwer in verukking bragt, deze kleurenpracht die den schilder verbaasde, deze die u liefelijk tegenwasemden, deze weelde die den grijsaard terugverplaatste naar de dagen van zijn morgenrood deze bron van kennis, waaraan men erkennen moest dat alle bronnen van beschaving cijnsbaar zijn?

En daarom, is 't eene vermetele poging u nog eens door 't Paleis te willen rondleiden, nu die weelde, die kleurenpracht, dat morgenrood van daar zijn verdwenen nu die verwen noch geuren zich aan woorden kunnen huwen.

Gelukkig hebben twee mannen van smaak en genie de welwillendheid gehad, hum talent aan deze zwakke schets te paren, om meer dan deze, eene afschaduwing te geven van 't schoon, dat hier ruim vijftigduizend menschen in verrukking bragt, en de bewoner van Italië, met den Spanjool, Brit, Gal, Fin, Duitscher, Noorman en Slavoniër, naar de IJstad voerde.

Al deze vreemden, behoorende tot de edelsten dier volken en de bloem van Nederland, waren vereenigd, toen 't feest, door de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot Aanmoediging van den Tuinbouw voorbereid en gegeven op Vrijdag den 7den April werd geopend. Een ruischende muziek van Amstel's burgerwacht heette de feestelingen welkom, en 't klateren van fonteinen mengde zich met die toonen en met den kreet van bewondering, die de totaal-indruk aan vier duizend gasten ontrukte.

Amstel's burgervader heette de opgetogenen welkom. Na de aandacht gevestigd te hebben op 't doel en de strekking van dit feest, bragt hij hulde aan allen die tot het welslagen dezer onderneming hadden bijgedragen, aan de ontwerpers der tentoonstelling, aan de schenkers van 163 medailles en eener som van bijna f 14,000 voor de verdere kosten van bekrooning, aan de natuurvrienden die 't waarborgfonds van f 8380 hadden bijeengebragt, aan de inzenders van en inzonderheid aan de commissie van beheer die hare taak zoo goed begrepen, zoo voortreffelijk vervuld had. Hij dankte de leden van 't Congres voor hunne talrijke opkomst en rigtte ten slotte eenige woorden in 't fransch tot de vreemdelingen.

Andermaal liet de muziek zich hooren, en terwijl het Volkslied door de zaal klonk, bewoog de stoet autoriteiten en de feestcommissie zich van 't oost naar het westfront: de slagboom, die de zaal in tweeën splitste, viel, en de wandeling door de schoone ruimte was weder vrij. De bezoekers bewogen zich in verschillende golvende rigtingen door de dreven, telkens verrast door nieuwe schoonheden, nieuwe effecten, nieuwe vormen.

Wat 't genot dier wandeling bijzonder verhoogde, was de ontmoeting van tal van mannen, die zich door de uitbreiding der botanische wetenschap groote verdiensten hebben verworven: een von Siebold, die onze Flora met de heerlijkste planten van 't rijk-gezegend Japan heeft verrijkt; een Morren, de verdienstelijke redacteur van la Belgique Horticole; een Hasskarl, van Cleve, beroemd als reiziger en botanist; een Goeppert, van Breslau, die Silezie's hoofdstad een tweede Kew schonk, een Barral, van Parijs, wiens naam wereldvermaardheid verwierf, en vele anderen van groote verdiensten.

Behalve de tentoonstelling, had het daarmede verbonden Internationaal Congres van Kruidkunde en Tuinbouw hen allen te Amsterdam bijeengebragt; slechts von Siebold kwam om de tentoonstelling alleen.

Ten 3 ure werd het congres geopend, waaraan bijna 400 leden deelnamen, bijeengekomen uit schier alle oorden van Europa, uit de Nederlanden, België, Frankrijk, Groot-Brittanje, Spanje, Italië, Zwitserland, Pruissen, Oostenrijk, Beijeren, Hannover, Saksen, Mecklenburg, Baden, Sleeswijk, Luxemburg, Weimar, Hessen, Nassau, Hamburg, Frankfort, Zweden, Denemarken en Rusland.

Bij zoo groote verscheidenheid van gasten, kon de verwelkoming bezwaarlijk, anders dan in 't fransch geschieden. En verdienstelijk kweet de voorzitter der Tuinbouwmaatschappij, de hoogleraar C. A. J. A. Oudemans, zich van deze taak. Na herinnerd te hebben, dat het plan tot het houden van internationale tentoonstellingen van Planten van België was uitgegaan, betoogde hij het historische regt van Amsterdam om binnen zijne muren de tweede internationale vergadering te houden. Een der tijdperken toch van de wedergeboorte der kruidkunde dagteekent van den tijd, toen men reizen ondernam om in verre gewesten de schatten van het plantenrijk te gaan inzamelen; toen men de middelen uitvond om aan die voortbrengselen van vreemden grond een kunstmatig tweede vaderland te verschaffen.

Amsterdam nu kon onder al de steden van Europa in het algemeen en onder die van Nederland in het bijzonder in dit opzigt het hoofd verheffen en te regt op de eer aanspraak maken, daartoe het krachtigst te hebben bijgedragen. Men verwondere zich daarover niet, want die, wedergeboorte had plaats, ten tijde, dat Amsterdam reeds eene koninklijke plaats onder de eerste koopsteden der wereld bekleedde, en zijne vloten alle zeeën beploegden. Daarbij moet ten ere der Nederlandsche hoofdstad getuigd worden, dat, terwijl zij schatten inzamelde, zij nimmer het belang der wetenschap uit het oog verloor. Hetgeen Amsterdam toen deed en later nog kon doen als koningin der handelsteden, was aan de andere steden en landen onmogelijk. Daarom kan Neerland's hoofdstad sedert meer dan anderhalve eeuw te regt aanspraak maken op de hulde van allen die belang stellen in de kruidkunde.

De plaats waar sedert 1682 de nieuw-ingevoerde planten bewaard werden, is dezelfde Hortus, welke nog ten huidigen dage tot sieraad strekt van onze stad en ingezetenen, zoowel als zij onderhouden is, niet op kosten van den staat, maar van de stad; een bewijs te meer van de onafhankelijkheid, welke hier steeds heeft geheerscht, wanneer het gold de bevordering, der kruidkunde. Om die verzameling vruchtbaar te doen zijn voor de wetenschap, heeft Amsterdam niet teruggedeinsd voor de kosten om een leerstoel der kruidkunde aan deze, inrigting te verbinden, die, dank zij dit blijk van vrijgevigheid, de eer heeft zich te beroemen op mannen als Jan en Gaspard Commelin, Blasius, Ruysch, Hotton, de beide Burman's, Vrolik, de Vriese en Miquel.

Te Amsterdam is ook de eerste maatschappij van landbouw ontstaan, Amsterdammers zijn de stichters geweest der schoonste hoven en villa's die ter verbreiding der kruidkunde in Nederland aanmerkelijk bijdroegen, en binnen Amsterdam werden talrijke en onschatbare werken over botanie gedrukt, die nergens elders konden worden uitgegeven. De erkentelijkheid vordert de IJstad daarvoor te huldigen, die ook nu weder door het opofferen van belangrijke sommen tot liet welslagen dezer tentoonstelling heeft medegewerkt. Hij wenscht, dat, wanneer de Congresleden naar hunne haardsteden zullen teruggekeerd zijn, zij eene aangename herinnering zullen medenemen aan de hoofdstad van dit land der vrijheid.

't Was een schoon denkbeeld der talrijke vreemdelingen, om dezen feestgroet in liet Nederlandsch ie beantwoorden, en 'hij die deze taak vervulde, de heer L. Piron, hoogleeraar aan 't Koninklijk Atheneum te Brussel en afgevaardigde van wege 't Belgische gouvernement, toonde zich haar en zijnen beroemden naam waardig.

"Het zij," zoo sprak hij, "een der gelastigden der Belgische regering vergund, bij de opening dezer geleerde zittingen, zijnen Noordschen broederen een hartelijken groet te sturen.

Ofschoon wij ten onzent de Fransche taal gedurig beoefenen, zoo wil ik nogtans eenige woorden uiten in uwe spraak, die tevens de moedertaal der meerderheid in België is.

Wanneer wij den voet op dezen alouden en alvermaarden grond der wetenschap plaatsten, ging ons het hart open, bij de herinnering van al wat Holland voor tuinbouw en kruidkunde gedaan heeft. Holland heeft in Europa lust en smaak verspreid tot het kweeken van vreemde gewassen. Holland heeft de eerste plantentuin gesticht, en in den beginne der 17de eeuw werd de Leydensche tuin de stapelhof aller gewassen des aardbols.

Zoo heeft Leyden liet meest bijgedragen tot de ontwikkeling van land- en tuinbouw, niet alleen door de menigvuldigheid zijner gewassen, maar ook door de geleerden, welke daar hun onderwijs gaven. Laat mij hier tusschenlasschen, dat onze Lobelius als arts aan den persoon des Zwijgers gehecht was.

Inderdaad biedt ons dat groote tijdvak eene heerlijke reeks van beroemde kruidkundigen, van geleerde tuinbouwers. lk noem u enkel Bontius, Paew, Vorstius, Rhede, Rumphius, Commelin, Paul Verman, Wachendorf, Burman, Munting, den Europeschen Boerhaave, den beschermer van Linnaeus, den grootste aller natuurkundigen. Holland bezit, den roem dezen vorst der wetenschap gevormd te hebben; hier werd Linnaeus onthaald, hier vond hij de middelen zich te verheffen. In 1735 ontving hij hier den doctorgraad in de medicijnen. Eenen Boerhaave tot zijnen zoon gewonnen, eenen Linnaeus grootgebragt te hebben, zijn die twee titels niet voldoende om een klein land tot de hoogsten adelstand der wetenschap te verheffen!

Was ik niet te midden eens volks dat zijne geschiedenis kent, dan zou ik u spreken van Nederland's vermaarde tuinen in Amsterdam, Utrecht, Franeker, Haarlem. Maar een eenvoudig verslag over die gewassen-verzamelingen en over die mannen, die er de natuurwetenschap onderwezen, vereischte een gansch boekdeel.

In 1752 wilde Keizer Frans I in Duitschland den lust opwekken tot plantenkunde en hofbouw en riep uit Holland den beroemden Jacquin, met twee verdienstelijken bloemisten, Adriaan Stichhoven, van Leyden, en den Delftenaar van der Schot. Zoo groot was toenmaals Holland's roem op het gebied van Flora.

Sinds dien verliep eene eeuw, en Holland heeft niets van zijnen ouden roem verloren; deze werd gestaafd door eene reeks van kruidkundigen die verdiensten en faam erlangden, en heden nog een sieraad onzer schoone vereeniging zijn. En thans, nadien wij Amsterdam's prachtige tentoonstelling bewonderd hebben, thans moeten wij bekennen, dat Holland ook op het praktisch gebied zijnen luister bewaarde. Dit bewijst ook de schitterende vergadering, die uit zoo vele gewesten van Europa hier zamenstroomde; dit bewijst de bescherming waarmede Hunne Majesteiten de Koning en de Koningin der Nederlanden en hun edele Zoon de Prins van Oranje, de maatschappijen van kruidkunde vereeren, hier waar de wetenschap nog haar vaderland erkent, waarin wij, zoo als vroeger de groote Linnaeus, zoo gulhartig onthaald worden.

In tegenwoordigheid van zoo vele tolken der wetenschap, kan ik met fierheid zeggen, dat er eene innige verwantschap bestaat tusschen Noord- en Zuid-Nederland. Hebben wij vorig jaar in onze hoofdstad de schatten van Gent, Antwerpen en Brussel ten toon gesteld, wij vinden heden hier den bloei van Amsterdam, Haarlem, Leyden en vele andere steden.

Die verwantschap bepaalt zich niet bij onze gelijke liefde voor dezelfde wetenschap; kunst en wetenschap met haar bekoorlijk schoon, vereenigen en verbinden ook de harten hunner vereerderen met een heerlijken bloemenband. Hopen wij dat deze bloemige broederband door den Hemel en door de Vorsten beider landen beschermd en bij onze toekomende vergadering nog vaster toegehaald zal worden."

Hoe schoon de woorden van Oudemans en Pir.. mogten klinken, hoe zij het vaderlandsch hart mogten streelen, toch verlangde ieder aan 't einde der aanspraken, naar de tentoonstellingszalen terug om eene andere taal te hooren, de taal der natuur, de taal van God zelven, eene taal waarvan geen enkele klank voor ons verloren gaat, zoo wij slechts willen luisteren.

Kom, plaats u bij dit prachtig middelperk, waarin eene strelitzia in 't toppunt van den piramidalen aanleg vormt. De schoonste varen, de veelkleurigste azalea's, de, welriekendste rozen, de prachtigste bloeijende epacris en erica's maken er de glanspunten van uit, nevens eene livistona en twee verschillende encephalartos. Het zachte gloeijen der rozen doet u den blik lang vestigen op die koningin der bloemen, door Flora zelve aan hare liefde toegeheiligd en door Venus niet haar bloed gekleurd.

Doch hoezeer hier de schoonste der schoonen, in rijke verscheidenheid geuren en groeijen en bloeijen, hoe gaarne ge ook langs rozen wandelt, hoezeer ge geen afscheid van haar kunt nemen, toch dwaalt uw oog af naar de rijk gekleurde azalea's, die breed uitgespreid en kelk aan kelk gesloten, als pluimenbedden van 't schoonste oranje, 't liefelijkst rood, van zilverwit en zachtgeel de schitterende groene bladeren naauwelijks laten uitkomen. Ge meent u van haar niet te kunnen losrukken, en werkelijk zoudt ge uren lang geen voet verzetten, zoo ge niet wist ook in andere perken geheele groepen dezer allerbekoorlijkste rotsstruiken te ontmoeten. Zich verschuilend bij die vorstelijke pracht, schijnen de erica's zich te verbergen, doch wilt ge deze bevallige bloem onzer zandstreken oplettend beschouwen - en ik hoop dat ge het doet, uit dankbaarheid voor 't genot dat ze u bereidde telkens als ge eene wandeling deedt over de heide en ge zult eene onbegrijpelijke verscheidenheid van klokjes en stengeltjes, van kleuren en blaadjes ontwaren, en opmerken dat van de vierhonderd soorten die men kent, hier zeer velen, en wel de schoonsten, vereenigd zijn. De vreemde vormen der strelitzia houden u lang bezig, en nog meer zou deze u boeijen, ware voor haar de tijd van bloei aangebroken. Dan zou zij zich vertoonen met prachtige bloembundels, wier vormen en kleuren u aan de vaak bewonderde sneb van den pelikaan zou herinneren.

Honderd schreden reiken nauwelijks toe, om u langs dit middelperk te, bewegen, en toch is bij iedere schrede het gezigt anders, en weer geheel anders ziet ge al het omringende weergekaatst in de vier kolossale spiegels, die in 't achtkant zijn aangebragt.

Tal van paden kunt ge na volgen, oost- en westwaarts langs velerlei bedden en perken, of zuid- en noordwaarts, naar de zaalwanden, waar de schoonste tulpen prijken, en zacht gloeijende hiacinthen de liefelijkste geuren verspreiden. Moge de naam van narcissen u herinneren aan 't volkomenst beeld van zelfzucht, inbeelding en eigenliefde, gij herinnert u tevens van welk een onschatbaar belang de teelt voor Nederland is, en hoe duizende bewoners onzer duinstreek in haar een ruim middel van bestaan vinden Van den tulpenhandel durf ik u niet spreken: de geschiedenis der windnegotie daardoor ontstaan, is u te bekend, om er onzen tijd aan te wijden.

Zijlanen langs verschillende beplantingen voeren u naar 't, midden terug, waar ge gaarne een oogenblik poost op een der banken langs de ooster- of wester-fontein, om bij 't geklater der waterstralen het schoon te bewonderen van prachtige rhododendronsperken, van met rijpe vruchten versierde oranjehagen, rozenprieelen en pelargoniebedden, of met verrukking neer te zien op nieuwe verzamelingen azalea's, of u te verbazen over vormen van varens, zooals de natuur ze nog alleen op de Zuidzee-eilanden voortbrengt.

Palmen en naaldboomen vormen de schilderachtigste groepen aan de noord- en de zuidzijde van 't orkest, en daaronder merkt ge wellingtonia's op, van weinige jaren ouderdom, bestemd, om zoo ze gespaard worden, eens op te klimmen tot reuzen, waarbij onze Wester- en Zuidertorens pygmeën zullen gelijken.

Hier prijkt een perk van de schoonste camellia's, wier schitterend loof het keurigst verlakt leder in glans overtreft, wier bloem met de roos naar den prijs der schoonheid dingt. Daar staat ge stil bij yucca's, agaves, dracaena's, aloe's, anemonen, leliën, fritillaria's en zoo schoone amaryllis, dat ge u verbaast, dat menschen die zoo schoone vormen, zoo liefelijke mengeling van kleuren onder het oog bekomen, deze bij den arbeid hunner handen vergeten en u wangestalten kunnen te voorschijn brengen. Prent de vormen der bloemen in uw geheugen, o werkman, en de arbeid uwer handen zal zich veredelen.

Na een paar fraaije aquaria beschouwd te hebben, snellen we den trap op en begeven ons naar de galerijen, waar, op lange tafels, duizenderlei voorwerpen zijn tentoongesteld: uitmuntende collecties appelen, peren en andere vruchten, groenten, bloemen, gereedschappen voor den tuinbouw, bloemvazen van de edelste vormen en met het keurigste schilderwerk, tuinsieraden, plans van lusthoven, schilderijen, afbeeldingen van allerlei gewassen, prenten waarop de bouw en zamenstelling der planten is voorgesteld, tal van werken over de kruidkunde, kunstmatig vervaardigde bloemen en vruchten, ten dienste van 't onderwijs, gedroogde planten en grasscheutjes tot sierlijke bouquetten gevormd, zaden, zwammen en collecties insekten, wier kennis van overwegend belang is voor den tuinbouw. Al die duizende voorwerpen zijn zoo uitmuntend gerangschikt, dat het u gemakkelijk valt een goed overzigt van 't geheel te erlangen, en het belang van iedere groep u in het oog springt.

Behoef ik u aan te sporen om van hier naar beneden te zien, om te pogen het Eden daar met een enkelen oogslag in uwe ziel te prenten?

In de zuidwestelijke zijvertrekken maakt de zaal der bouquetten het glanspunt uit, en hier, waar de schoonste bloemen geuren, vertoeft ook de schoonste helft van 't menschelijk geslacht bij voorkeur. 't Gaat niet vlug, hier alles in oogenschouw te nemen: dikwerf kunt ge den voet geen duimbreed voortschuiven, en ge vergeet het vaak wanneer er de gelegenheid toe is: ge ondervindt nergens meer dat niets sterker boeit dan schoonheid.

Langs een fraaijen tuinkoepel bereiken wij de zaal der tropische planten, waar anoetochilus, aroideën, begonia's, bromeliaceën, cacteen, caladiums, marantaceen, nepenthes, orchideën enz., door hare vreemde, vormen u in eene nieuwe wereld verplaatsen. Onder de eersten zijn er met zoo schoone gouden nerven tusschen het groen, dat ge ze enverwelkbaar wenscht, om er het schoonste tapijt, het schoonste bekleedsel van te vervaardigen; onder de nepenthes wijs ik u bij voorkeur op eene nepenthes destellatoria, wier lange bladeren aan het einde een vorm aannemen, als waren ze tot kruiken omgebogen of in elkander geslagen.

Natuur, wat zijt ge rijk! Onder de duizend lessen die ge ons geeft, is deze de verhevenste, de hartverheffendste: "om de geheimen van Gods schepping te doorgronden, behoeft de mensch de beloofde eeuwigheid."

http://www.paleisvoorvolksvlijt.nl/index.shtml

Paleis voor Volksvlijt 3d. Het virtuele Paleis voor Volksvlijt maakt gebruik van de inDuality plug-in (± 9,5 MB) van Pelican Crossing. In principe wordt deze automatisch geïnstalleerd bij het eerste bezoek. N.B. Helaas werkt de 3D plug-in niet op de Mac.

http://www.paleisvoorvolksvlijt.nl/3d/

De canon van Amsterdam

http://www.at5.nl/tv/de-canon-van-amsterdam/aflevering/2887

Van 1864 tot 1929 stond op het Frederiksplein in Amsterdam het prachtige gebouw van glas en gietijzer. Nu domineert de aansteker en het luciferdoosje van de Nederlandse Bank. Wordt het tijd voor verandering? Geef uw mening.

Maandagavond werd, tijdens het televisieprogramma Flogiston door Wim T. Schippers een stichting opgericht die ervoor gaat ijveren het Paleis voor Volksvlijt weer te herbouwen. Het zou tussen de 50 en 150 miljoen euro kosten. Het gebouw van de Nederlandse Bank zou moeten worden afgebroken.

Bij de bouw in de jaren 60 van de negentiende eeuw was heel wat materiaal nodig: "ruim 2000 stuks heimasten, 370 kubieke el dennenhout, 390 kub. el greenenhout, 18 kub. el eikenhout, 2400 kub. el metselwerk, 270 kub. el hardsteen en 13,500 el gegoten en gesmeed ijzer, behalve de klinkersteenen, benoodigd om eene oppervlakte van 6600 vierkante el te bestraten."

Oorspronkelijk was het plan steeds nieuwe exposities te organiseren van producten uit kunst, nijverheid en industrie. Zo werden er fietsexposities door de RAI georganiseerd. Omdat dat niet genoeg opleverde werden permanentere bestemmingen verzonnen. Zo werd er een concertzaal geopend. Daarvoor moest de zaal ontsierd worden met acoustiek-bevorderende lappen. Er waren ballet-, muziek-, cabaret- en theatervoorstellingen te zien. Van 1907 tot 1911 was er een bioscoop gevestigd.

Het gasverlichtte paleis brandde in 1929 bijna helemaal af. Alleen de mooie winkelgallerij bleef staan tot 1961.

http://geschiedenis.vpro.nl/artikelen/7401632/

GAS ORNEMENTEN

in VERGULD KOPER, BRONS en KRISTAL zijn in ruime sortering voorhanden bij de firma D. SALA & ZONEN, terwijl de BRANDERS, BALLONS, GLAZEN, ENZ. te verkrijgen zijn bij D. A. SALA, Instrumentmaker, daarnaast.

Leidsch Dagblad 23-11-1866

In de Zwolsche Courant leest men:

De hier ter stede bestaande afdeeling ter bevordering van fabriek- en handwerksnijverheid wenschte dit jaar hare wintervergaderingen te openen met het doen optreden van iemand, die eene specialiteit in zijn vak mag genoemd worden.

Immers het is bekend, dat de heer D. A. Sala, industrieel te Leiden, een der weinigen in ons vaderland is, die zich met het kunstglasblazen en de daaraan verwante werkzaamheden bezighouden.

Van de goede resultaten getuigt niet alleen zijne fabriek, maar werd nog niet lang geleden in eene vergadering van industrieelen te Rotterdam mede blijk gegeven. Zoo deze lezing bij de leden de gewenschte belangstelling mocht opwekken, zal, naar wij meenen, het bestuur pogingen aanwenden om met eenige andere industrieelen overeenkomsten voor enkele buitengewone lezingen te sluiten.

Leidsch Dagblad 09-12-1871