Heden overleed onze waarde Moeder en Behuwd- Moeder

MARIA MAGDALENA WERREL, Weduwe van DOMINICUS SALA, in den ouderdom van bijna 89 jaren.

LEYDEN, 3 Julij 1846. C. F. SALA, Uit aller naam.

Leydsche Courant, 06-07-1846

Brievenbus.

Toen Mevr. Elise van Calcar dezen winter in de Stads Gehoorzaal het stelsel van Fröbel ontwikkelde, wees zij op het nut en het belang van die leerwijze, in verband met de gebreken der opvoeding.

Zij sprak van de vrij algemeen heerschende oppervlakkigheid in kennis van zoovele belangrijke en nuttige zaken, waaromtrent men oordeelde op den klank der woorden af, en noemde b.v. telegraaf, stereoscoop enz. -

Zulke oppervlakkigen heeft men ook in Leiden, nulliteiten, mediocriteiten in elken kring, maar ‘t meest in die kringen, die op het bezit van beschaving aanspraak kunnen maken.

Onbeschaamd en ondoordacht, omdat kennis en oordeel ontbreken, trachten zij dat gemis door groote woorden aan te vullen en als sterren te schitteren in den kring, waarin zij verkeeren, al is dat ook "au second rang."

Iemand, die de tentoonstelling van wis- en natuurkundige werktuigen in de vorige maand in de Stads-Gehoorzaal gehouden, niet heeft gezien, maar van een korte kritiek in de Nederlandsche Spectator in de dagbladen iets heeft gelezen, roept de Maatschappij ter bevordering van Nijverheid ter verantwoording en, zijdelings of om een aanloop te vinden, ook de redactie van het Leidsch Dagblad, die stoutweg had verklaard, dat ieder ingezeten der stad van eenige beschaving schaamrood moest worden die deze tentoonstelling onbezocht liet.

Of die ongenoemde schrijver schaamrood worden kan, is niet te ontdekken, omdat hij zich schuil houdt en zijn gezigt verbergt; maar dat hij een nulliteit is blijkt duidelijk, daar hij zelfs de catalogus niet schijnt gezien, het voorwoord niet gelezen te hebben en dus ook onbekend is met het ware doel der tentoonstelling en met de aanwijzingen, wat buitenlandsch en wat binnenlandsch fabriekaat is; wat op dit gebied de Nederlandsche Nijverheid is, kan en moet worden.

Al was het nu alleen, om hulde te brengen aan dat doel, of om te erkennen den tijd en de moeite, die de commissie voor de tentoonstelling daaraan had ten koste gelegd, moest elk fatsoenlijk mensch aan die tentoonstelling een bezoek hebben gebragt;

ook, al was het alleen om te bezigtigen, die verzameling, eigen fabrikaat, van onzen stadgenoot den heer D.A. Sala.

Maar die in onzen tijd op beschaving aanspraak maken wil en wat wil medepraten, zonder zich bespottelijk aan te stellen, over de eischen die men doet in de kennis, de beoefening en de toepassing der wis- en natuurkundige wetenschappen, die geen vreemdeling wil zijn op het gebied van machinerie, neemt gaarne elke gelegenheid waar, om voor slechts één kwartje zijn kennis te verrijken, die ook te verkrijgen is bij het bezigtigen van de voorwerpen en de aanwijzing van een catalogus.

Leidsch Dagblad 21-08-1865

Vitalspririt De website van Eddy Van Haute & Chantal Verbeeck. Foto en Camerahistorie

http://www.vitalspirit.be/vitalspiritmenu.html

Toverlantaarns Magische kijkdozen Optica en andere vermakelijkheden

http://www.nopapers.nl/expo/0/e0005/e0005-01.html

- Het rapport van den jury voor de te Leiden gehouden tentoonstelling van wis- en natuurkundige werktuigen beeft thans het licht gezien. Men ontleent daaraan het volgende:

Voor zoo ver de bekrooning betreft meende de jury zich te moeten bepalen tot een opgave van de inzenders, die een loffelijke of zeer loffelijke melding verdienen, naar de meer nauwkeurige beschouwing der werktuigen, die door tijd en omstandigheden werd toegelaten. Wegens de goede bearbeiding der werktuigen door hen zelven vervaardigd, moet een loffelijke vermelding worden toegekend aan de heeren

H.J. Hartingh Bank, te Breda; H. van der Kraan, te IJsselmonde; J. van Pelt en Zonen, te Breda; J.A. Schoonbeek, te Haarlem; P. Schröder, te Nieuwediep; F.L. Laporte, te 's Gravenhage.

Zeer loffelijke melding verdienen de volgende heeren, wegens de voortreffelijke bearbeiding der door hen ingezondene en vervaardigde werktuigen, wier meerendeel tot de zoogenaamde instruments de précision behoort: W. Boosman en Comp., te Amsterdam; Gebrs. Caminada, te Rotterdam; J.P. van Deene, te Amsterdam; H. Deutgen, te Groningen; A. van Emden, te Amsterdam; Funckler en Richards, te Haarlem; W. Ceissler, te Amsterdam; P.J. Kipp en Zoon, te Delft (bepaaldelijk wegens een hoogst doelmatige kijkervoet van inlandsch fabriekaat), D.A. Sala, te Leiden; Gebrs. van Wetteren, te Haarlem.

Wijders vermeende de jury, dat een zeer loffelijke vermelding moest worden toegekend aan den heer H. de Clercq, te Haarlem, als de ondervinding ten gunste van zijn fabricaat uitspraak zal gedaan hebben, ook met betrekking tot de prijzen, en aan den beer J.A.J. Schokking te Amsterdam, indien zijne barometers en vacummeters van inlandsch fabricaat zijn en bij hun gebruik voldoen.

Eindelijk vermeent de jury dat de heeren P.J. Kipp en Zn. te Delft een zeer loffelijke melding verdienen, wegens de talrijke buitenlandsche werktuigen door hen tentoongesteld, waaruit blijkt, welke hulpmiddelen het buitenland oplevert en wat ten alle tijde bij hen verkrijgbaar is.

Met lof moet ook vermeld worden de betrekkelijk volledige verzameling van buitenlandsche werktuigen, die op de photografie betrekking hebben en tentoongesteld zijn door den heer J. Schaarwächter, te Nijmegen.

Na het rapport zijn, ten gevolge van een nader schrijven van den president van den Jury aan directeuren der maatschappij, de voorgestelde loffelijke vermeldingen toegekend, en is aan den heer J.J. Zaalberg van Zelst te Amsterdam de tweede gouden medaille toegewezen, naar aanleiding der bijzondere aandacht door den jury op diens mikroskoop gevestigd, waarna het aan de directeuren gebleken was, dat de inzender de voorwerpglazen zijner mikroskopen zelf vervaardigt.

Leidsch Dagblad 13-10-1865

LEYDEN, 18 November.

Eergisteren avond hield de Leydsche afdeeling van de Nederlandsche maatschappij ter bevordering van nijverheid eene openbare vergadering (waarop wij onze lezers in ons voorlaatste nommer opmerkzaam maakten), ten einde aan den heer W.L. de Sturler de eerste gouden medaille der maatschappij voor zijne bekroonde verhandeling over Oostindische houtsoorten, en aan den heer D.A. Sala het zeer loffelijk diploma voor zijne werktuigen, op de hier gehouden tentoonstelling van wis- en natuurkundige werktuigen ingezonden, uit te reiken.

De voorzitter, prof. A.H. van der Boon Mesch, had tot onderwerp zijner rede gekozen de stelling, dat een deugdelijke landbouw de eerste voorwaarde is voor het bestaan en het welzijn van een volk.

Na in de eerste plaats het leven, de voeding en ontwikkeling der planten te hebben verklaard, en het verband te hebben aangetoond tusschen deze, de dieren en het menschelijk geslacht, ontvouwde de spreker de wetenschappelijke grondslagen, waarop de landbouw behoort te rusten.

 In het andere deel zijner rede toonde spreker uit de geschiedenis van vroegeren en lateren tijd aan, hoe vele volken door het volgen van een verkeerd landbouwstelsel in bloei, kracht en vermogen zijn afgenomen en in welken jammerlijken toestand sommige daardoor gebragt zijn, uit welk een en ander waarschuwende lessen voor ons vaderland werden afgeleid.

 Ten slotte werden met gepaste toespraken de gouden medaille aan den heer de Sturler, en het diploma aan den heer Sala uitgereikt.

Deze openbare vergadering werd bijgewoond door een zeer talrijk publiek, dat én van zijne belangstelling in de gehouden rede, én van die in de beide bekrooningen op ondubbelzinnige wijze deed blijken.

Leidsch Dagblad 13-10-1865

Advertentiën Bij den ondergeteekenden zijn verkrijgbaar VERREKIJKERS, JUMELLES MARINES, TOONEELKIJKERS van alle soorten en prijzen, BAROMETERS van af f 10 en hooger, THERMOMETERS, CHEMISCH GLASWERK enz.; alsmede eene ruime collectie STEREOSCOOPEN en STEREOSCOOP-PLATEN. D. A. SALA. Physisch Instrumentmaker.

Leidsch Dagblad 20-11-1865

Stereoscoop met twee dozen met stereoschoopplaatjes. Maker onbekend. Periode van 1875 Periode tot 1925 Beschrijving Stereoscoop met twee houten dozen met stereoscoopplaatjes.

Stereoscoop

Een stereoscoop is een toestel voor het bekijken van stereofoto's. In principe is het toestel niet meer dan twee lenzen, oculairen, naast elkaar. Kijkt men daardoor naar dia's of foto's, dan kan men accommoderen op oneindig. De oogassen gaan daardoor vanzelf evenwijdig staan. Bij een goede stereoscoop is de afstand (separatie) tussen de optische centra van de oculairen gelijk aan de separatie van de oneindigpunten van de stereofoto. Dit komt dus niet per se overeen met de oogafstand van de beschouwer. De oculairen moeten niet te klein zijn, zodat iedereen, ongeacht zijn oogafstand, met beide ogen door de oculairen kan kijken. Het is mogelijk een stereofoto zonder stereoscoop te bekijken, maar daarvoor is enige oefening nodig. Men moet in staat zijn te accommoderen met evenwijdige oogassen.

In de negentiende eeuw was de Brewster-stereoscoop populair. Hierbij traden enkele kleine problemen op: Men koos voor vrij grote foto's, met een breedte van ongeveer 8 cm. De hele stereofoto was dus 16 cm breed, en de separatie was groter dan de oogafstand van de mens. Het was in die tijd niet mogelijk twee lenzen te slijpen met precies dezelfde brandpuntsafstand. Beide problemen werden opgelost door een lens in tweeën te snijden. Men sneed dus door het optische centrum van de lens. De linkerlens werd gemonteerd met de dikste kant (waar zich het optische centrum bevond) links, en de rechterlens met de dikste kant rechts. De twee lenzen bevonden zich op dezelfde afstand als de oogafstand, terwijl de afstand tussen de optische centra groter was.

Een populaire stereoscoop is thans nog verkrijgbaar onder de merknaam View-Master. Dit uitstekende artikel is tegenwoordig, tot verdriet van de liefhebbers, niet meer in de fotohandel te vinden maar in de speelgoedwinkels.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Stereoscoop

BINNENLANDSCHE BERIGTEN. - Door de jury, aan wie de beoordeeling was opgedragen der voorwerpen, ingezonden op de tentoonstelling: van meubelen enz. te Zwolle, is o. a. eene eervolle vermelding toegekend aan de hh. D. Sala en Zonen alhier.

BINNLANDSCHE BERIGTEN. LEYDEN, 11 Julij.

Onze stad ziet langs straten en grachten op nieuw de vlaggen wapperen. Daar zij op het gebied der nijverheid eene hoogst belangrijke plaats heeft ingenomen, zag zij vroeger met ingenomenheid zich aangewezen als de plaats voor het houden van de algemeene vergadering der Nederlandsche Maatschappij ter bevordering van nijverheid, en met vreugde begroet zij thans de mannen die uit alle oorden des lands hier zijn te zamen gekomen, om door gedachtenwisseling of mededeelingen uit den rijken schat hunner ervaring de belangen der nijverheid bevorderlijk te zijn.

Gelijk men weet besloot de Maatschappij in het jaar 1863 eene tentoonstelling te houden van wis- en natuurkundige werktuigen, ten einde daardoor zoowel de instrumentmakers aan te moedigen, als den gebruikers meer bekendheid te geven met hetgeen hier te lande even goed als of beter dan buiten 's lands kan worden gemaakt.

Die tentoonstelling werd gisteren middag in de stads-gehoor-zaal geopend. Ten 12 ure vereenigden zich de voor deze plegtigheid genoodigden, waaronder de leden van het gemeentebestuur, met de inzenders en vele afgevaardigden der departementen enz. in de kleine zaal, alwaar zij door den voorzitter der maatschappij, den hoogleeraar van der Boon Mesch op eene gepaste wijze werden toegesproken.

Hij merkte daarbij op dat deze tentoonstelling de eerste van dien aard is, die in ons vaderland werd gehouden; aanleiding daartoe had gegeven de uiterst spaarzame wijze, waarop bij de in 1861 te Haarlem gehouden algemeene tentoonstelling de wis- en natuurkundige werktuigen waren vertegenwoordigd geweest.

Voorts bragt hij achtereenvolgens zijnen dank toe aan de leden van het gemeentebestuur voor de begunstiging van hunne zijde aan de zaak verleend en voor den welwillenden afstand der zaal, waardoor het houden der tentoonstelling alhier mogelijk was geworden; aan de leden der plaatselijke commissie, voor de diensten bij de regeling der tentoonstelling bewezen; aan de leden der jury van beoordeeling, die zich mede voor de zaak zooveel moeite hadden getroost*); en inzonderheid aan de werktuigkundigen en instrumentmakers, die voorwerpen hadden ingezonden.

Mogt hunne taak soms moeijelijk en ondankbaar zijn, hij hoopte dat deze tentoonstelling er toe mogt leiden dat hunne verdiensten door het vaderland meer en meer gewaardeerd werden.

Door den burgemeester werd de toespraak des voorzitters beantwoord. Hij zeide zeker de tolk van allen te zijn, wanneer hij betuigde dat Leyden zich gelukkig rekende in haar midden te ontvangen de vertegenwoordigers eener maatschappij die reeds zoo vele bewijzen had gegeven, dat zij de belangen der nijverheid en daardoor ook die des vaderlands behartigde.

Hij bragt voorts zijnen dank aan het hoofdbestuur, dat het deze stad als plaats voor de tentoonstelling had gekozen. Mogt Leyden na herhaalde feestviering thans tot rust zijn gekomen en vele mannen der wetenschap haar verlaten hebben, hij hoopte dat hetgeen zij thans nog kon aanbieden, voor de afgevaardigden eene aangename verpoozing mogt opleveren.

De voorzitter noodigde hierop de aanwezigen uit met hem de tentoonstelling in oogenschouw te nemen.

De stads-gehoorzaal is op eene smaakvolle wijze voor de tentoonstelling ingerigt. Met de nationale en oranje-kleuren versierd voldoet zij goed aan het oog. Aan het einde der zaal prijkt de buste van Z.M. den koning, beschermheer der maatschappij, terwijl ter zijde, in de nissen, de busten zich vertoonen van koning Willem I en koning Willem II.

In het rond ziet men op schilden de namen vermeld van de afdeelingen der maatschappij en aan den ingang der zaal de woorden "chemia, mechanica," daartegenover de woorden "physica, mathematica," terwijl eenige in de zaal geplaatste spiegels gunstig medewerken om het effect van het geheel te verhoogen.

Aan de tentoonstelling hebben deelgenomen 27 inzenders, waaronder er zijn die aanzienlijke collectiën hebben ingezonden. Die inzenders zijn de volgende: H.J. Harting Bank, te Breda; W. Boosman en Co., te Amsterdam; Gebr. Caminada, te Rotterdam; H. de Clercq, te Haarlem; J.F. van Deene, te Amsterdam; H. Deutgen, te Groningen; A. van Emden , te Amsterdam; H. Figee, te Haarlem; Funckler en Richards, te Haarlem; W. Geissler, te Amsterdam; P.J. Kipp en Zoon, te Delft; H. van der Kraan, te IJsselmonde; F.L. Laporte, te 's Hage; Rienk Jans van der Ley, te Hallum; A.H. Mooten , te Leyden; J. van Pelt en Zonen, te Breda; D. A. Sala, te Leyden; Julius Scharwächter. te Nijmegen; J.A.J. Schokking, te Amsterdam; A.J. Schokking jr., te Amsterdam; J.A. Schoonbeek, te Haarlem; P. Schröder, te Nieuwe Diep; H.J. de Swart, te Vlissingen; wed. Wellinghuysen en Zoon, te Amsterdam; Gebr. van Wetteren, te Haarlem; J.J. Zaalberg van Zeist, te Amsterdam; en een lid van het dep. Leyden der maatschappij.

Vooral de collectie, door de hh. Kipp en Zoon, te Delft, ingezonden, is van eene zeer groote uitgebreidheid. Het kleine aantal der inzenders is, blijkens de voorrede van den catalogus, slechts schijnbaar teleurstellend. De oorzaken waaraan men deze geringe deelneming moet toeschrijven zijn niet zoo ontmoedigend, als men oppervlakkig zou veronderstellen.

De ondervinding toch heeft geleerd dat het aantal instrumentmakers hier te lande zeer beperkt is en de werkzaamheden der voornaamsten dikwijls zoo opeengehoopt zijn, dat voor de medewerking aan eene tentoonstelling naauwelijks tijd genoeg overblijft.

Directeuren ontvingen van geachte firma's verontschuldigingen wegens gebrek aan tijd en te groote werkzaamheden, en dit is zeker voor de industrie een verblijdend verschijnsel.

Vele der op de tentoonstelling aanwezige voorwerpen zijn dan ook reeds verkocht en door de welwillendheid der eigenaars lijdelijk afgestaan. *)

De plaatselijke commissie alhier bestaat uit de hh. G.G. Snellen, N.J. Sanders, mr. C.W. Hubrecht, J.B. de Moen, mr H.P.J. Tollens en J. Scheltema;

de jury van beoordeeling uit de hh. dr. C.H.D. Buys Ballot, te Utrecht, prof. J.W. Ermerius, te Groningen, J.P.A. Francois, te Rotterdam , prof. F. Kaiser, te Leyden, jhr. A.W.G. van Riemsdijk, te Utrecht, dr. D.J. Steyn Parvé, te 's Hage, en prof, G.J. Verdam, te Leyden.

Leydse Courant 12-07-1865

GAS ORNEMENTEN

in VERGULD KOPER, BRONS en KRISTAL zijn in ruime sortering voorhanden bij de firma D. SALA & ZONEN, terwijl de BRANDERS, BALLONS, GLAZEN, ENZ. te verkrijgen zijn bij D. A. SALA, Instrumentmaker, daarnaast.

Leidsch Dagblad 23-11-1866

Voor een zeer talrijk gehoor trad Prof. van der Boon Mesch Donderdag avond op in de openbare vergadering van ; het Leidsch Departement der Nederlandsche Maatschappij ter bevordering van Nijverheid, die in de Stads-Gehoorzaal werd gehouden.

Met eene gemakkelijkheid, helderheid en bevattelijkheid, waarin de spreker door weinigen wordt geëvenaard, verklaarde hij het leven, de voeding en de ontwikkeling der planten, als een der grondzuilen waarop de landbouw rust.

Het belang dier kennis, de oorzaken en gevolgen daarvan met betrekking  tot den  landbouw, werd onder ieders bevatting gebragt. Uit de geschiedenis van vroegeren en lateren tijd van verschillende landen werden treffende en indrukmakende voorbeelden aangehaald van de noodlottige gevolgen, die de aanwending en toepassing van verkeerde landbouwstelsels hebben veroorzaakt aan den welvaart van landen en volken.

Zulke blikken in de algemeene geschiedenis uit een natuurkundig oogpunt waren van onberekenbaar nut voor regeringen en natiën, om het nauw verband dat er bestaat tusschen de bevordering der kennis van de natuurkundige wetenschappen en den bloei van den landbouw, de gewigtigste tak en hoofdbron van volkswelvaart, waarvan de verwaarloosing ontwijfelbaar noodlottige gevolgen heeft: uitputting van den grond, verarming enz.

Die kennis was evenzeer onmisbaar voor boschbouw en houtteelt als voor tuinbouw, landbouw en veeteelt en zoo kwam Spreker, na eene improvisatie die een uur duurde, tot het plegtige doel der vergadering.

In hoogstvereerende bewoordingen wijdde spreker uit in huldebetoon aan de verdiensten en aan de diensten, door den heer W. L. de Sturler vroeger en later aan Java en daardoor aan Nederland bewezen en onder de vurigste wenschen reikte hij onzen geëerden stadgenoot den gouden medaille en een diploma over, als schrijver van het der bekrooning waardig gekeurd antwoord op de gevraagde inzending van Oost-Indische houtsoorten.

Vervolgens rigtte de spreker zich tot den heer D. A. Sala en reikte hem toe het bewijs van hoogstloffelijke eervolle vermelding, door directeuren der maatschappij overeenkomstig de uitspraak van den uit bekwame en bevoegde mannen zamengestelde Jury hem toegekend, voor de inzending eener verzameling van door hem vervaardigde natuurkundige werktuigen op de tentoonstelling dit jaar binnen Leiden gehouden.

In die toespraak bleek evenzeer hoeveel waarde aan de bekwaamheden van den heer Sala moet worden gehecht en op welke aanmoediging hij aanspraak heeft bij al de inspanning en moeite, die hij voor zijn vak besteed.

Hoogstvereerend waren de luide en herhaalde toejuichingen, die beide bekroonden van de toehoorders ten deel vielen en wel mogt de geachte spreker daaruit aanleiding nemen, om aan het slot zijner toespraak te roemen de belangstelling, die binnen Leiden de maatschappij ondervindt en met eene warme aanbeveling der belangen van Landbouw en Nijverheid zijner rede, die voortdurend met de meeste aandacht was gevolgd, te eindigen.

Leidsch Dagblad 18-11-1865

Door de Jury voor de Algemeene Tentoonstelling van Nederlandsche   Nijverheid te Amsterdam, zijn o.a. toegekend:

Zilveren Medailles:   Aan de Koninklijke Ned. Grof-smederij, en de heeren: J.C. Zaalberg en Zn.,  J, Scheltema,  J. en A. Ie Poole en J.J. Krantz en Zn.

Bronzen Medaille: aan de heeren: P.L. Paters, J. Zuurdeeg en Zn., E.J. Brill, A. van 't Hooft, M. van Weeren, Gebr. Van Wensen, Z.A. Roozendaal, D. Sala en Zonen, J.T. ter Meer, W.P. Mulié en A.W. Sijthoff.

Getuigschrift: aan de heeren: Sanders en Comp., Van der Veen en Comp., D.A. Sala, H.H. ter Meer, J.C. van Vuuren, Zirkzee & Reckleben, en A.T. Degon; - allen te Leiden.

Leidsch Dagblad 24-08-1866