|
Als er sprake is van ons onroerend erfgoed of van onze monumenten, dan kijk ik toe of luister ik met veel aandacht. Dat is altijd al zo geweest, vooral dan als het Westende en Lombardsijde betreft.
Het is dus niet verwonderlijk dat ik er elk jaar bij ben als ‘Open Monumentendag’ georganiseerd wordt op de tweede zondag van september. Elke keer wordt een bepaald thema gekozen en deze keer is dat ‘Erfgoed, vroeger, nu en in de toekomst’.
De ervaring heeft mij ook geleerd dat ik zelden of nooit ontgoocheld word en dat je inderdaad nooit te oud bent om te leren.
Wie neemt daartoe het initiatief?
Open Monumentendag is een Europees initiatief dat in niet minder dan 50 landen wordt georganiseerd. Het evenement startte in 1984 in Frankrijk. Het was van meet af aan een groot succes en het idee werd al snel opgepikt door andere Europese landen. Eigenaars werden aangespoord om hun gebouwen open te stellen voor het publiek en openbare besturen, partners uit de privésectoren en het verenigingsleven werden gestimuleerd om gezamenlijk actie te ondernemen.
In 1989 sprong België als vijfde lidstaat eveneens mee op de kar. België behoort dan ook tot de pioniers van dit evenement.
Op zondag 14 september 2014 waren we al aan de 26ste editie toe. Bij ons ligt het initiatief bij de Vlaamse overheid, de provincies, steden en gemeenten. Ze worden gesteund door meerdere commerciële partners.
Ziehier alle diensten en organisaties die meewerken aan het welslagen van het jaarlijks evenement.
Voor deze editie plaatsten 165 steden en gemeenten hun monumenten, landschappen en archeologische sites in de schijnwerpers.
De coördinatie en dagelijkse werking van Open Monumentendag Vlaanderen werden verzorgd door Herita vzw, een organisatie die iedereen met een hart voor erfgoed samenbrengt en ondersteunt. Ze willen jong en oud fan maken van erfgoed.
Op 23 juli 2014 publiceerden de coalitiepartners N-VA, CD&V en Open VLD een regeerakkoord voor de nieuwe Vlaamse Regering (2014-2019). Voor het eerst krijgt onroerend erfgoed een apart hoofdstuk. Er is aandacht voor onder meer een resultaatgericht onroerend erfgoeddecreet, een klantgerichte Vlaamse administratie onroerend erfgoed, een grotere rol voor lokale besturen en herbestemming van monumenten.
Ook Herita wordt expliciet vernoemd in het regeerakkoord. De nieuwe regering wil bekijken ‘welke initiatieven nodig zijn om Herita te doen uitgroeien tot dé onroerend erfgoedorganisatie in Vlaanderen en spreekt over de ‘uitbouw van Herita’. De rol van Herita voor de ontsluiting van erfgoed, voor het verbreden van het maatschappelijk draagvlak, het stimuleren en ondersteunen van het vrijwilligerswerk in de sector en de samenwerking in binnen- en buitenland krijgt bijzondere aandacht.
Ook Open Monumentendag blijft een belangrijk instrument, met meer betrokkenheid van roerend, varend en immaterieel erfgoed.
Met welke bedoeling doen ze dat? (overgenomen officiële tekst)
“Open Monumentendag sensibiliseert de bevolking en de overheid in Vlaanderen om collectief zorg te dragen voor het onroerend erfgoed en het roerend en immaterieel erfgoed dat er deel van uitmaakt. Zowel het bouwkundig, landschappelijk als archeologisch patrimonium maar ook varend, rijdend, rollend en vliegend erfgoed – kortweg mobiel erfgoed – maken deel uit van het programma”.
Hoe beantwoordde Middelkerke aan het thema?
Honderd jaar na het begin van de eerste wereldoorlog, organiseren alle gemeenten bijzondere activiteiten die ons daaraan herinneren. Van de Middelkerkse deelgemeente Lombardsijde, net zoals van Westende trouwens, stond geen steen meer op de andere. De moeizame wederopbouw, waarvan vandaag toch nog veel sporen overblijven, loont dan ook de moeite om op de open monumentendag de volle aandacht te krijgen. Het thema luidde dus: ‘De Wederopbouw van Lombardsijde’.
Het programma van de dag voorzag in een fototentoonstelling, een geleide wandeling langsheen merkwaardige in verschillende bouwstijlen wederopgebouwde gebouwen van de deelgemeente en een muzikaal optreden..
Fototentoonstelling
In de eetzaal van de gemeenteschool van Lombardsijde werd ons vanaf 10u30 door de dienst ‘Erfgoed’ van de gemeente een tentoonstelling aangeboden die bestond uit een slideshow van een dertigtal mooie postkaarten en een drieluik met uitvergrote foto’s. Deze herinnerden aan de beloftevolle toeristische ontwikkeling van het dorp en vooral van een eventuele badplaats waaraan helaas door WO 1 een einde gesteld werd. Ook de ruines en de wederopbouw kregen de volle aandacht.
Hoe verdienstelijk ook, maar het had wel wat meer mogen zijn.
Gegidste wandeling
Omdat te grote groepen het nadeel hebben dat het aansluiten van de toehoorders te lang duurt, had men twee groepen voorzien. Om 14u30 nam Marc Constandt, de gids bij uitstek voor deze opdracht, de eerste groep, bestaande uit 50 personen, wat te veel is volgens mij, op sleeptouw. Een tweede groep onder de leiding van Wim Boydens, vertrok om 15 uur. Wim is een aangename gids met een grote kennis van erfgoed maar vooral van de natuur. Spijtig vond ik dus dat zijn groep maar uit acht personen bestond. Of vooraf inschrijven daaraan iets had kunnen veranderen, is me niet echt duidelijk!
Maar goed, waarover kregen we uitleg?
We startten op het verzamelpunt, de gemeenteschool zelf. De straat, nu de Schoolstraat, heette vroeger de Hoogstraat, omdat die leidde naar de hoogste punten van de gemeente.
De gids startte zijn uitleg met een korte inleiding over de geschiedenis van Lombardsijde, de enige deelgemeente van Middelkerke, die ooit stadsrechten bezat en die ooit een haven had maar die constant overhoop lag met Nieuwpoort.
Hij stelde zich terecht ook de vraag wat er van Lombardsijde zou geworden zijn, mocht de eerste wereldoorlog niet bruusk een einde gesteld hebben aan de plannen van de familie Crombez die van Lombardsijde-bad en Nieuwpoort-bad samen één grote badplaats wilde maken.
De gemeenteschool, een bakstenen gebouw in neo-Vlaamse renaissancestijl uit het begin van de jaren 1920 en ontworpen door architect A. De Vreese, bestaat uit de school zelf, waarvan de gevel links op de foto hieronder, uit de directeurswoning rechts en uit een haaks ingeplante klassenvleugel met daarlangs de speelkoer.
De bonte groep begaf zich daarna naar de Hoogstraat. Hier werd onze aandacht gevestigd op drie merkwaardige aan elkaar gebouwde bakstenen woningen uit 1920. Een dergelijke bouwwijze noemt men ‘eenheidsbebouwing in repeterend schema’. De stijl is ‘eclectisch’ omdat de architect ervoor gekozen heeft om diverse vormen, technieken, constructieprincipes, architectuurregels, verhoudingen, symbolen en sferen te laten samensmelten. Let op de voortuintjes, de gecementeerde plint, de banden en de borstweringen, de rechthoekige vensters met verzorgd houtwerk en de rondbogige deur.
We begaven ons daarna naar de Zeelaan, die oorspronkelijk tot aan de zee liep, de centrale as van Lombardsijde, aangelegd door de familie Crombez, die achtereenvolgende namen kreeg: Avenue de la Reine, Avenue Benoit en Zeelaan.
Hier maken we nader kennis, want we rijden er anders zomaar voorbij, met de villa ‘Rosette’, een alleenstaand modernistisch getint enkelhuis in gele baksteen uit 1935. Merkwaardig is de naam van de architect, op het gebouw af te lezen, namelijk ir Ph.Van Marcke, zowaar een Lombardsijdenaar, die nog andere huizen op zijn naam heeft staan o.a. in de Hovenierstraat nr 20 in Westende, in de Oude Nieuwpoortstraat nr 1 in Lombardsijde, in de Bamburgstraat nr 4 in Lombardsijde.
Van Marcke zou later naar De Panne getrokken zijn waar hij verschillende ‘art deco’ gebouwen op zijn actief heeft.
 
En toen trok onze groep naar de Bassevillestraat, waar twee alleenstaande bakstenen gebouwen, de nummers 5 en 7, konden/kunnen bewonderd worden.
Het linkse, heropgebouwd in 1920 valt speciaal op door de voorgevel met witte siertegels waarin blauwe banden op groene plint aangebracht zijn.
Wie van een bouwstijl met Anglo-Normandische inslag houdt, zoals onze gids, vindt zijn gading in de rechtse villa, die in 1921 heropgebouwd werd.
Vóór WO1 telde Lombardsijde-dorp drie hotels, alle drie in de Lombardsijdelaan. Het eerste was ‘Hotel de l’Avenue’, zo genoemd omdat het uitzag op de ‘Avenue’. Dat werd na de wederopbouw in 1924 ‘Hotel de l’Yser’, gebouwd door de familie Hendrik Dewulf-Ramoudt.
Hieronder zien jullie twee paren foto’s: het eerste toont, links, hoe het hotel er uitzag na de wederopbouw en rechts na de uitbreiding in 1931. Op de postkaart staat dat Philibert Ramoudt de eigenaar was. Hij was gehuwd met Alida De Boodt.
In de officiële inventaris van het erfgoed staat bij het hotel ‘nadien Patisserie – L’Yser – Bakkerij'.
Daarmee wordt de bakkerij ‘Kemel’ bedoeld. Ik heb natuurlijk herinneringen daaraan, ook aan de kleermaker Kemel, maar ik heb nergens een foto daarvan kunnen vinden.
Het tweede paar toont hoe het gebouw er vandaag uitziet. Het heet nu ‘Zeekameel’, een Verblijfscentrum, toegankelijk voor iedereen maar in het bijzonder voor scholen (zeeklassen, bezinningsdagen, vriendschapsdagen...), groepen (jeugdverenigingen, sportclubs, wielertoeristen en motoren, andersvaliden...).
Jullie zien dus dat het rechtse gedeelte van het gebouw door de jaren onveranderd gebleven is. Enkel de ingangsdeur van het hotel is er niet meer.
Verder naar Westende toe staat nog een mooi gebouw, vroeger een brouwerij, ‘L’Avenir’ genaamd, wat nog steeds af te lezen is op de gevel.
De brouwer, die de ouderen onder ons zeker gekend hebben, is Albert Vandekerckhove. Het gebouw is opgetrokken in baksteen in neogotische wederopbouwstijl, een ontwerp van architect Jules Gunst (Koksijde) uit 1922.
Het hotel ‘L’Yser’ en de brouwerij, beide in de Lombardsijdelaan, bevinden zich eigenlijk op het grondgebied van Westende. De gids verwonderde er zich over dat niemand uit het publiek daarover een opmerking maakte. Het is inderdaad zo dat dit stuk van de Lombardsijdelaan, tot aan de kerkhofmuur, ‘Klein Westende’ genoemd werd. Het is juist dat het leven van de bewoners daar wel bijna volledig afgestemd was op Lombardsijde, maar… Albert Vandekerckhove (° Alveringem 17.10.1899 + Oostende 15.11.1977) is meer dan 40 jaar (9.10.1932 tot aan de fusie met Middelkerke in 1977) gemeenteraadslid of schepen, zelfs 1e schepen geweest van … Westende en daarna van de fusiegemeente Westende-Lombardsijde, dus…
En dan trokken we naar het tweede van de nog bestaande gebouwen, ooit hotel, namelijk ‘A la Belle Vue’. Vóór 1914 was dat het hotel voor het ‘betere’ publiek.
Het gebouw bepaalt het beeld op de Dorpsplaats. Het werd in 1922 in eclectische stijl heropgebouwd naar een ontwerp van architect E. Van Massenhove.
Het eindpunt van de wandeling, het pronkstuk eigenlijk, was de kerk. De gids wees eerst even op de grote troeven van het gebouw, dat hij ‘mooi’ noemde, ‘mooier dan de kerk van Westende’. Binnen zijn er in eerste instantie het beeld van Onze-Lieve-Vrouw maar ook de glasramen naar een ontwerp van de Oostendse kunstenaar Cor Westerduin. Ze stellen de hoofddeugden en de mirakelen voor die aan Onze-Lieve-Vrouw van Lombardsijde toegeschreven worden.
Op het kerkhof, op de rand naar Westende toe, staat een steen met de beeltenis van Joe English en vier Keltische zerkjes, door hem ontworpen. Hij was een tekenaar en kunstschilder, weliswaar geboren in Brugge, maar van Ierse afkomst. De kunst van Joe English als frontsoldaat tijdens WO I is het best bekend wegens de symboolfunctie die hij kreeg in de Vlaamse Beweging. Hij stelde zijn kunstenaarstalenten enerzijds ten dienste van de intellectuelen achter de frontlinie, en anderzijds van de gewone frontsoldaten. Hij was toen een betwist figuur maar wordt nu alom als kunstenaar geëerd.
Rond de kerk is er de rondgang met zeven geschilderde taferelen van 'O-L-V van de zeven smarten', samen ontworpen met de kerk. Vóór iedere afreis gingen de vissers de omgang.
Toen gaf Marc Constandt, het woord aan meester ‘Eddy‘ (Viaene). Dat is een kenner van Lombardsijde, die er een boek over schreef met als titel 'Lombardsijde: zeven eeuwen historiek'.
Vooraleer binnen te gaan wees spreker op onderstaand bordje.
Heet die kerk nu ‘O.L.V. Bezoeking’ of ‘Onze-Lieve-Vrouw Bezoek’?
Natuurlijk het eerste, vind ik. In Vlaanderen zijn er namelijk 12 kerken met die naam. Waarom? Omdat‘bezoeking’ betekent: beproeving, kwelling, nood, onheil, ongeluk. Onze-Lieve-Vrouw van Lombardsijde was namelijk de toevlucht van de vissers die op IJsland vaarden die haar aanriepen om gespaard te blijven van rampen en gevaren op zee. De kerk was dus niet zo maar het onderwerp van een bezoek.
Ziehier de foto’s van al het mooie dat de kerk van Lombardsijde te bieden heeft.
Omdat ik ook nog wilde weten hoe de finale van het tennistornooi in Middelkerke verliep (voor mijn artikel van verleden week), heb ik de uitleg van meester ‘Eddy’ niet meegemaakt. De kerk en omgeving ken ik trouwens voldoende, want ik heb er ook een nog niet gepubliceerd artikel over geschreven.
Muzikaal optreden
Van 15 tot 17 uur was er op de speelkoer van de gemeenteschool ook nog een optreden voorzien van de Joe Mullen band uit Oostende. Ook daar moest ik dus verstek geven.
Ik weet echter dat het een goed ensemble is, want ik hoorde en zag ze aan het werk op de ‘Open Monumentendag 2012’ op 9 september 2012 in Middelkerke in de Sint-Theresiakapel,
Jullie zien ze alvast hieronder de voorbereidingen treffen voor hun optreden.
Bronnen
Huys M., Kerrinckx H. & Vanneste P. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Middelkerke, Deelgemeenten Leffinge, Lombardsijde, Mannekesvere, Schore, Sint-Pieterskapelle, Slijpe, Westende en Wilskerke, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen
https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/geheel/21825
|
