|
Open Monumentendag, dat is het grootste culturele evenement voor één dag in Vlaanderen. Op zondag 10 september 2017 was het al aan zijn 29ste editie toe!
Ik was zeer aangenaam verrast toen ik het programma onder ogen kreeg. Ziehier hoe het eruit zag:
11 u.: jeugdherinneringen van Westendenaar door Prof. Em. Raf Verstegen
14 u.: wandeling met twee gidsen: één voor de wederopbouw van Westende na de eerste wereldoorlog en een tweede voor de natuur in Westende.
Wie is Prof Em Raf Verstegen?
Raphaël Verstegen werd in 1939 geboren in Westende als zoon van Achiel en Alice Rodts, landbouwers die de hoeve 'De Vlaming' in de Ooststraat 103 uitbaatten.
Na het doorlopen van de gemeenteschool in Westende, trok hij naar het college. Hij woonde tot 1970 in Westende en werd tenslotte professor Romaans recht en Onderwijsrecht aan de Leuvense universiteit en dit tot 15 oktober 2004. De jeugdherinneringen van Prof Em Raf Verstegen, één jaar jonger dan ik, moeten ongeveer parallel verlopen zijn met de mijne. Ik kende hem wel natuurlijk, niet goed weliswaar want schoolgangers kennen gewoonlijk wel die uit een hogere klas maar minder goed die uit een lagere.
Prof Verstegen stond aan de universiteit bekend als 'de man van de karaktervolle consensus' of 'de grote vriendelijke reus'. Toen hij met emeritaat ging, werd hij éminence grise*, een eretitel die naar het schijnt te pas en te onpas wordt uitgedeeld, maar die hem op het lijf geschreven zou zijn.
* iemand die advies geeft met een grote invloed op de besluitvorming, maar zonder dat hij zelf naar voren treedt.
Hij noemt zichzelf gereserveerd en terughoudend en beweert daar geen last mee te hebben en zich daar goed bij te voelen: "Er is zoveel te beluisteren. Attent opletten wat er gebeurt, ligt mij beter dan extravagant uit de hoek komen."
Hij heeft 'zijn ding gedaan' en is daar blij mee. Hij herinnert zich dat hij eens bij zacht weer over het hogeschoolplein liep. Hij bleef efkes stilstaan om naar een fluitende merel te luisteren. Hij zou het nu opnieuw doen maar dan net iets langer.
Ik haal die eigenschappen van de professor aan omdat ik er toch iets van meende terug te vinden toen hij zijn Westendse herinneringen ophaalde. Dat vond plaats in De Kilt, Essex Scottishlaan 3, een zaaltje dat uitstekend geschikt bleek te zijn voor de ca 25 aanwezigen.
Hij had het vooreerst over gebeurtenissen waarover ik weinig afwist: de ontruiming van Westende op 8 oktober 1914, de daaropvolgende vlucht naar Frankrijk en nog een ontruiming wegens onderwaterzetting van de grond rond hun hoeve.
Op de hoeve bij hem thuis hadden ze een paardenkoets. Het moet iets bijzonder geweest zijn toen de kinderen bij slecht weer naar school gebracht werden.
Spreker had het ook even over de bunker die speciaal gebouwd werd op de schoolkoer voor de bescherming van de leerlingen bij luchtaanvallen tijdens WO II.
Ik schreef het ook al vaak maar de jonge Verstegen kon ervaren dat Westende-bad en -dorp twee verschillende werelden waren, verbonden door een schier onbewoonde Henri Jasparlaan. De boeren voelden dat nog beter aan dan de dorpsbewoners omdat ze er verder van af stonden, Hij herinnert zich ook de stoomtram die vooral een goederentreintje was en schetste een beeld van de bagage die afgeladen werd aan 'Fluppe Koejes' aan de Badenlaan (nu Pajottenland) en die met paard en kar naar de badplaats gebracht werd.
Hij drukte zijn waardering uit voor de Westendse pastoors Vandeweghe en Wannyn (kanunnik) die hij elkanders tegenpolen noemde, de eerste rustig, de tweede vooruitstrevend en hyperactief.
Hij overliep systematisch de huizen van de Dorpplaats aan de hand van oude postkaarten die duidelijk toonden wie daar destijds woonde. Hij bleef even langer stilstaan bij het winkeltje van Martha Verslype. Zij zou eerst de vroegmis bijgewoond hebben om 06u30 om klaar te zijn tegen 8 uur om de boerenvrouwen een koffie te kunnen inschenken vooraleer die op hun beurt naar de kerk gingen.
Bij Roger, zoon van August Levecque, haalde hij een detail aan dat ik mij niet meer herinnerde, namelijk dat die naast koster ook nog fotograaf was.
Professor Verstegen heeft zijn verhaal op een goeie aangename manier gebracht, nauwkeurig de tijd in de gaten houdend, want uw jeugdherinneringen aanhalen in anderhalf uur is natuurlijk niet eenvoudig.
Natuur naast Wederopbouw
Voor het tweede deel van deze interessante dag werd om 14 uur verzameling geblazen aan de Sint-Laurentiuskerk. Het was de onvolprezen Marc Constandt die de 30 à 35 aanwezigen welkom heette.
Jullie konden onlangs mijn artikel lezen over de wederopbouw van Lombardsijde. Ook Westende was na de eerste wereldoorlog één grote ruïne. De wederopbouw verliep traag en chaotisch maar centen waren er genoeg beschikbaar. Hoe de dorpen moesten herrijzen lag niet meer in de handen van de gemeentebesturen maar de overheid stelde daarvoor een gespecialiseerd architect aan. Zoals Alfred Ronse en Theo Raison dat waren voor Lombardsijde, waren de architecten Charles Pil, geboren en begraven in Lo en Henri Carbon dat voor Westende.
De gids verwees hier naar Lo dat gezien de origine van Pil, veel gelijkenissen vertoont met Westende.
Zij ontwierpen ook de kerk van Lombardsijde.
De nog niet zo lang geleden gerenoveerde kerk van Westende, anders georiënteerd dan die vóór 1914, waarschijnlijk in het vooruitzicht van het aanleggen van de Henri Jasparlaan, is een (te) grote kerk. Heeft men ooit gedacht dat meer toeristen naar het dorp zouden afzakken, wie zal het zeggen? De gids vindt de kerk vanbinnen niet zo mooi maar loofde wel de doopkapel, achteraan de kerk, symboliserend dat men moet gedoopt zijn om de kerk binnen te komen.
Een uitwendig bezoekje aan de zopas verkochte pastorie, die iedereen een mooi maar veel te groot gebouw vindt, mocht natuurlijk niet ontbreken. Op het binnenplein vallen de overblijfsels op van het kerkhof, dat na de oorlog verplaatst werd naar de Hofstraat. De gids legde uit dat het meest opvallende en beschadigde zerk dat is van de ouders van Godgaf Depoorter, burgemeester van Westende van 1903-1917.
Na even de aandacht gevestigd te hebben op het gebouw van 'De Lanteirne', een mooie aanblik, was het volgende punt op de uitgestippelde wandeling, de gemeenteschool, nog een gebouw dat door iedereen mooi gevonden wordt.
Werd de schoollocatie gekozen omdat die zowel voor het dorp als voor het bad geschikt was, qua afstand? Voor de eerste wereldoorlog was de school gelegen in de dorpskern, op de hoek van huidige Langestraat, vroeger Schoolstraat. Die verandering van naam was nodig na de fusie met Lombardsijde in 1971 omdat daar een gelijknamige straat was waar meer mensen woonden en aangezien dat het criterium was ...
De schoolingang bevindt zich in de Duinenlaan en de gids noemde die 'in de tijd een belangrijke weg' omdat de tuinbouwers die over de hele afstand doorheen Middelkerke konden gebruiken om hun producten met ezel en karretje naar Oostende te brengen. Rechtover de school bevindt zich de Oude Molenstraat. Waarom die deze naam kreeg, is een raadsel want een molen is er nooit geweest. Marc Constandt vermoedt dat deze kasseiweg, een unicum in de gemeente, de privéweg moet geweest zijn van de daar destijds gevestigde werkhuizen Coulier, die een grote rol gespeeld hebben in de wederopbouw van Westende.
 
Het huis waar secretaris Coulier destijds woonde, 'Het Rozenhof', werd zojuist afgebroken.
De volgende merkwaardige stopplaats waren de hoven van de tuinbouwer Cyriel Van Overberghe. In Westende werd vroeger heel wat grond aan tuinbouw besteed. Nu schiet daar niets meer van over. We draaiden de hoek om naar rechts en zien het vroegere gemeentehuis voor ons en de lege ruimte waar vroeger het hotel-restaurant 'Au Relais' stond, uitgebaat door Arsènene Van Biervliet. Arsène was één van de bezielende figuren van het toerisme in Westende, eerst was hij dat zelf in het dorp, daarna zijn zoon Robert in Westende-bad. Via de vrije meisjesschool, ooit overbuur van de jongensschool, en het daarbij horend klooster komen we aan de Essex Scottishlaan, zo genoemd naar het Canadees regiment dat ook Westende bevrijdde in de tweede wereldoorlog. We wandelden verder tot aan de vroegere villa van aannemer-burgemeester Raphaël Van Huffel, die ook de 'Relais du Lac/Vacarsa' bouwde. Zo zag het er vroeger uit en nu is het mooi gerenoveerd.
 
Een honderdtal meter verder staan we voor 'Yseland', gebouwd door de familie Corteel, zo genoemd om te verwijzen naar de reizen naar IJsland door de gebroeders Paul en Pette, 'de man met de grote (bevroren) neus'.
Hier heeft de gemeente een mooi initiatief genomen. Een verhaalpaal laat toe in het Nederlands, Frans, Engels, Duits en in het Westends een mooi verhaal over het huis en de IJslandreizen te beluisteren. De dialecttekst werd op een sappige manier ingesproken door specialist-verteller Bart Verdonck.
Via de Hovenierstraat en de Joseph Matthieulaan komen we aan de hoek met de Essex Scottishlaan, waar we een ander soort paal zien, zonder verhaal maar met enkele foto's.
Hier gaf Marc Constandt het woord aan de natuurgids voor de verdere begeleiding in de Westendse duinen. Niet vooraleer eerst nog de aandacht gevestigd te hebben op vier woningen in de Essex Scottishlaan, naast de chiro. Dat waren noodwoningen die bij de wederopbouw gebouwd werden naast de barakken en waarvoor de bouwer materialen kon afhalen in de werkplaats van de gemeente. Hieronder de foto ervan.
Om familiale redenen kon ik helaas niet verder meer deelnemen, alhoewel ik nochtans een groot natuurliefhebber ben.
Besluit
Het was een geslaagde dag, zoals altijd goed georganiseerd, leerrijk en aangenaam. Ik wens de initiatiefnemer, de organisator en de uitvoerders dan ook te feliciteren.
Bronnen
Interview Prof Verstegen met Veto, Onafhankelijk, kritisch weekblad. Over het studentenleven te Leuven. http://www.veto.be/jg31/veto3106/intverstegen.html
M. Constandt, Het grote aandeel van de architecten Pil en Carbon in de wederopbouw van Westende en Lombardsijde, in : Graningate, jg. 34, nr. 136, oktober-december 2014, blz. 131 ev.
|
