|
In het huidig kamp van Lombardsijde ligt een duin met de naam ‘Grande Dune’.
Waarom heet die zo? Omdat die hoogte tijdens de eerste wereldoorlog voor alle partijen even waardevol was. Wie die kon bezetten beheerste de omgeving door het zicht en het vuur over gans het front. Het werd een sterke troef, in handen van de Duitsers. Een nachtmerrie voor de geallieerden.
Van daaruit werd de minste beweging bespied en werd de minste onvoorzichtigheid duur betaald. Daar lieten dan ook onnoemelijk veel militairen het leven.
Wie heeft daar toen strijd gevoerd?
Frankrijk en Engeland streden mee met België en bezetten beurtelings Nieuwpoort en de sector waarin de duinen van Lombardsijde gelegen zijn. Frankrijk had toen een aanzienlijk aantal koloniën.
Die vochten mee met Frankrijk en er werd of wordt wel eens gefluisterd dat de koloniën van Frankrijk de vuile opdrachten te verwerken kregen.
De zoeaven
Zoeaven waren infanteristen, afkomstig uit Noord-Afrika. Ze leverden een belangrijke bijdrage aan de geallieerde oorlogsinspanningen.
Na de inlijving van Algerije door Frankrijk werden tussen 1830 en 1854 vier regimenten Zoeaven gevormd. Aanvankelijk waren deze regimenten gemengd met zowel mannen van Franse als van Algerijnse origine. De naam ‘Zouaves’ is afgeleid van ‘Zouaouas’, een stam uit de bergen ten oosten van Algiers, die een belangrijk deel van de rekruten leverde. Toen in de periode 1840-1841 het korps van ‘Tirailleurs Indigènes’ werd opgericht, zouden alle militairen van Algerijnse origine voortaan overgaan naar deze regimenten. De Zoeaven waren voortaan allen van Franse origine. Een groot deel hiervan bleek evenwel in Noord-Afrika te zijn geboren of er te zijn gestationeerd.
Net zoals andere koloniale troepen vielen de Zoeaven tussen de westerse legers op dankzij hun kleurrijke kledij met o.m. een rode fez, een blauwe jas bestikt met rode versieringen en een pofbroek. De snit van hun uniformen is bijna volledig gelijk aan die van de pauselijke Zoeaven, die omwille van hun kledij naar de Franse ‘Zouaves’ genoemd zijn.
De strijd om ‘La Grande Dune’
Eind 1914 begin 1915 vonden hier zware gevechten plaats.
Aanval op 22.12.1914
Op 20 december 1914 zijn de Duitsers, na een reeks gevechten, teruggedrongen op de rechteroever van de IJzer. Twee bataljons van het regiment 7de Bde Tirailleurs (*) de Marche uit Marokko en Zouaven worden opgedragen deze vooruitgang verder te zetten en zich met volle macht meester te maken van de Duitse loopgraven op de rechteroever van de IJzer, tussen de zee en het kanaal van Passendale. Zij moeten proberen Westende te bereiken en zelfs verder door te dringen, indien mogelijk.
Het noordelijk deel is voor rekening van het Regiment Tirailleurs, van de zee tot aan de baan, 200 meter ten noord-oosten van de ‘Eclusette’ (Geleide), lopende vanaf de Polder (inbegrepen)
De zuidelijke sector strekt zich uit van de Boterdijk tot aan de ‘Grote Bamburg’.
Links, gelegen aan de zee, lopen de loopgrachten die ze gebruiken langs de voet van de ‘Grande dune’ en daarna verder in de Polder richting Lombardsijde.
De loopgrachten, gegraven in duinenzand, waren nauwelijks bewoonbaar en stortten in bij de minste schokken. Het water in “De Polder” stond aan de oppervlakte en de uitbouw van de stellingen werd uitgevoerd met gammel stutwerk en zandzakjes.
Alle inspanningen van het regiment worden gericht op het innemen van “La Grande Dune”.
Op 21 december wordt toch een gevoelige vooruitgang geboekt in de richting van het doel.
Op 22 december 1914 vindt een eerste aanval plaats, die gestopt wordt door vijandelijk vuur. De Duitse artillerie vuurt vernietigend op de Franse loopgrachten die instorten en de bewoners bedelven.
(*)Een tirailleur (Frans: schutter) is van oorsprong de met een boog, of een steenwerper en later met een vuurwapen bewapende lichte infanterist. Van oudsher is de tirailleur onderdeel van een groter verband. Kenmerk van de tiraillerende soldaten is hun gespreide gevechtsopstelling, dus niet in gesloten formaties, zoals de reguliere troepen meestal stonden. Doel van deze meestal lichtbewapende, vóór de troepen uit strijdende soldaten was het verstoren van de vijandelijke linies. Ook werden ze vaak gebruikt voor ondersteunende rollen, zoals munitieaanvoer en gewonden van het slagveld dragen.
Op 22.12 wordt de ‘Brigade de Marche du Maroc' ingezet met een regiment Zoeaven in Nieuwpoort-stad en een regiment ‘Tirailleurs (Frans-Afrikaanse infanteristen) in de sector Nieuwpoort-bad. Ze hielden hun reputatie als wrede barbaarse strijders hoog.
Als het er op 23.12 wat rustiger aan toe gaat, worden de loopgraven verbeterd. In de zuidelijke sector krijgen de Fransen te maken met aanvallen gesteund door zware Duitse artillerie vanaf de Grote Bamburg en ze lijden grote verliezen. In de noordelijke sector beschiet de Franse artillerie (15 en 37 cm) met succes de ‘Grande Dune’.
Op 24 december wordt Nieuwpoort-stad en -bad en de loopgraven van de tirailleurs in het noorden heel de dag beschoten met Duitse artillerie met kaliber 305.
Orders worden ontvangen om in de nacht van 24/25 december (kerstavond!) aan te vallen en de duinen rond de vuurtoren en langs het strand te veroveren samen met de polder en met het dorp Lombardsijde.
De vooruitgang blijft alweer minimaal, zelfs al wordt de top van de ‘Grande Dune’ zeer dicht benaderd. Maar de Fransen worden teruggedreven.
Zo gaat het nog enkele dagen door en dat alles voor enkele meters terreinwinst die ze kort daarna weer moeten afgeven.
Nacht 4/5 februari 1915: 1ste en 4de Zoeaven nemen posities in.
De sector van de ‘Dunes’ werd toegekend aan het 1ste Zoeaven, terwijl het 4de Zoeaven de Polder tussen de Dunes en de weg naar Lombardsijde voor zijn rekening moest nemen.
Onder een donkere hemel ziet het 4de Regt vóór zich een monotone vlakte met enkele zeldzame huizen van groenteboeren en bomen. Niets belemmert het zicht tussen ‘les dunes’ en de overstroming veroorzaakt door de Belgen bij hun terugtocht. De grond is als een spons doordrongen van water, men kan niet graven en er bestaat geen enkele loopgracht. De verdedigingen bevinden zich achter een borstwering van zandzakjes, bijna te smal om de kogels tegen te houden en waarachter men gebogen per twee kan lopen. Geen abris, de sector is nieuw, men moet nog organiseren, nog werk voor vele maanden. In dezelfde nacht waarin ze hun positie innemen, maken de Zoeaven kennis met de Duitse mijnen.
Hopeloze, onverantwoorde inzet van mensenlevens!
Vooral in 1914, tijdens het eerste oorlogsjaar, leden de Zoeaven en Tirailleurs verschrikkelijk veel verliezen. Het exact aantal doden onder de Noord-Afrikaanse troepen is niet gekend. Vele slachtoffers kregen nooit een graf, anderen werden nooit in de administratie opgenomen. Koloniale gesneuvelden konden wellicht op een minder zorgvuldige behandeling rekenen dan hun Europese collega’s.
De meeste Zoeaven die sneuvelden nabij La Grande Dune liggen begraven te Veurne en op de militaire begraafplaats van Zuydcoote (F).
Gedenkteken in Koksijde
De duinen van Koksijde werden voor vele Zoeaven de plaats waar ze eventjes op adem konden komen na enkele zware dagen of weken IJzerfront.
Vandaar dat de 'Union des Amicales Réglementaires de Zouaves' voor Koksijde koos, toen ze in 1934 besloot een gedenkteken op te richten voor alle Zoeaven die tijdens de Eerste Wereldoorlog op Belgische bodem omgekomen waren.
Het ‘Fransch-Belgisch Bedrijvigheidscomiteit tot het oprichten van een gedenkstuk ter eere der Zouaven’ ontving van het gemeentebestuur de nodige gronden. Vaderlandslievende verenigingen in België en Frankrijk hielden geldinzamelingen tot het bekostigen van het gedenkteken en van de feestelijkheden ingericht bij de inhuldiging.
 
Op 21 mei 1934 greep de officiële onthulling plaats, in aanwezigheid van een afvaardiging van de Franse Zoeaven. Tegelijk werden 3 gedenkpenningen uitgegeven en werd de straatnaam 'Zoeavenlaan' ingehuldigd. Het plein waar het gedenkteken geplaatst werd, werd het 'Zoeavenplein' genoemd.
Jaarlijks op Pinkstermaandag komt de 'Union des Amicales Réglementaires de Zouaves' nog naar Koksijde voor een plechtigheid.
Het gedenkteken, vervaardigd uit ‘granit bleuté’, werd ontworpen door de Parijse architect René Clozier (1886 - 1965), een oudgediende bij het 1ste Regiment Zoeaven.
Het geheel bestaat uit een ovaalvormig terras met geelbakstenen wanden, met 2 gedenkplaten die ter hoogte van de trappen aan de westkant zijn aangebracht. Centraal op het terras staat een gedenkzuil in een cirkelvormig bloemperk. De achthoekige spitszuil is onderaan verdikt en rust op een klokvormig voetstuk.
Op elk van de hoeken van de zuil is over de ganse lengte een palmtak uitgehouwen en groen beschilderd.
Links en rechts van de toegangstrappen naar het terras zijn bloembakken en rechthoekige gedenkplaten bestaande uit 3 hardstenen panelen aangebracht. We lezen volgende tekst: links in het NL, rechts in het Frans.
De revue ‘Au clair de la dune’
Tijdens één van de rustperiodes, werd in de verblijfplaats door het 1ste Regiment Zoeaven een revue opgevoerd in 1 akte en 2 taferelen. Waar dat juist plaatsgreep, weet ik niet, maar ik neem aan dat het in Koksijde was. Ziehier de afbeeldingen op het programma/de brochure van de revue.
Auteurs daarvan waren ‘L’écorcheur’ (de stroper) en ‘Le lanceur de fusées’. (iemand die vuurpijlen afschiet). Iedereen speelde inderdaad een rol die in verband stond met wat in het dagelijks leven gebeurde.
Ziehier de rollen die, zoals hierboven te zien is, vertolkt werden door 8 acteurs:
1. ‘Le Compère’ (handlanger, medeplichtige, geslepen kerel)
2. ‘La Tranchée’ (loopgraaf), en ‘Miss Dorothée’ (ambulancierster van de eenheid)
3. ‘Un Cuistot’ (kok), , ‘La route pavée’ (geplaveide baan) en ‘le prisonnier Boche’
(Duitse krijgsgevangene)
4. ‘Un Cuistot’ (kok), ’Le Pont Joffre’ (houten Joffre-brug over de IJzer) en ‘Le
gendarme belge’
5. ‘Le Journaliste’ van ‘La Chéchia’ het eenheidsblad van het 1ste Zoeavenregiment.
6. ‘Le Veilleur’ (waarnemer met periscoop), ‘l’Eclaireur volontaire’ (vrijwillige
verkenner), ‘La Grande Dune’
7. ‘Chef Cuistot’ (chef-kok), ‘Le père La Feuillée’ (gebladerte, plaats in de loopgraaf
waar men zijn behoefte deed) en ‘Le cheval de Frise’ (Friese ruiter)
8. ‘Le Poilu du 1er’ (naam van de Franse soldaat in WO I met de nadruk op een
moedige soldaat), ‘le Zouave Camelot’ en ‘Le Blessé’
Jullie zien ze hieronder in de gedaante van hun vertolkte rol.
Boven, van links naar rechts: Le Compère, La route pavée en Le père La Feuillée
Onder, van links naar rechts Le Veilleur en Le pont Joffre
Ook de decors waren uit het slagveld gegrepen. Zo speelde het eerste tafereel zich af in de loopgraven.
Bijna elke acteur zong een lied, met eigen tekst maar op de melodie van bekende liedjes, zoals ‘auprès de ma blonde’, ‘au clair de la lune’, ‘la mère Angot’, ‘Miraculi’, ‘la Paimpolaise’ (chant breton), ‘le pendu’, ‘les Gardiens de la Paix’ en aan het slot van de opvoering ‘It’s a long, long way to Tipperary’
Wensen jullie enkele originele liedjes te beluisteren?
http://www.bing.com/videos/search?q=aupr%c3%a8s+de+ma+blonde&view=detail&mid=8B6EDBBC1621871275AD8B6EDBBC1621871275AD&FORM=VIRE
http://www.bing.com/videos/search?q=it%27s+a+long+way+to+tipperary+youtube&&view=detail&mid=5FD020FF32A5581626015FD020FF32A558162601&rvsmid=B1C84BCF1FE7C437EEB4B1C84BCF1FE7C437EEB4&fsscr=0&FORM=VDFSRV
http://www.bing.com/videos/search?q=au+vlair+de+la+lune&view=detail&mid=A07C5B2000F35CD111D6A07C5B2000F35CD111D6&FORM=VIRE
Bronnen
Zie http://www.wo1.be/nl/jewaserbij/9168/koksijde-en-de-zoeaven foto’s pinkstermaandag
https://nl.wikipedia.org/wiki/Zoeaaf
Brochure met foto’s en tekst met als titel ‘Au Clair de la Dune’
http://www.wo1.be/nl/db-items/gedenkteken-voor-de-gesneuvelde-zouaven-van-het-franse-leger
https://inventaris.onroerenderfgoed.be/woi/relict/94483
|
