De Wapenstilstand op het einde van de eerste wereldoorlog wordt elk jaar herdacht op 11 november.
In 1918 werd op die dag om 5 uur 'sochtends inderdaad de Duitse capitulatie in een treinwagon op het westelijk front in Rethondes (Bos van Compiègne) getekend door MaarschalkFoch en de Duitse delegatie. De wapenstilstand ging eigenlijk pas in om 11 uur.
De wereld werd eindelijk uit de nachtmerrie van de Grote Oorlog verlost. De wapens van de oorlogvoerende partijen zwegen na vier jaar strijd. Wapenstilstand is sindsdien de dag om alle oorlogsslachtoffers, burgers en militairen, te herdenken, ook de slachtoffers van oorlogen die nadien volgden. Ik zal me in het huidig artikel echter beperken tot de Grote Oorlog.
De Eerste Wereldoorlog, zoals we de Grote Oorlog tegenwoordig noemen, betekende immers oorlogsvoering op een tot dan toe ongekende schaal.
We mogen gerust van een ‘moordende en onzinnige’ oorlog spreken. De dodenteller stond stil op een geschatte negen miljoen. Onder de slachtoffers waren zowel militairen als burgers. Franse, Belgische, Duitse, Britse, Australische, Amerikaanse, Canadese en zelfs Afrikaanse en Aziatische (koloniale) troepen hadden aan het front gevochten en grote verliezen geleden. Grote delen van Europa lagen in puin, er heerste politieke chaos en veel mannen die moesten meevechten raakten gewond of gedood.
Wapenstilstand wordt tot op de dag van vandaag op heel wat plaatsen in de wereld herdacht. Net zoals in België zijn er een groot aantal landen waar Wapenstilstand een nationale feestdag is. De Britten noemen die dag “Remembrance Day” of “Armistice Day” of “Poppy Day”. In Frankrijk en Wallonië wordt van “jour du Souvenir” of “jour de l' Armistice” gesproken. De Verenigde staten kennen 11 november als “Veterans Day”.

Waarom dit artikel?
Ik verbaas me er soms over als in bepaalde quizprogramma’s gevraagd wordt of 11 november het einde van de eerste of van de tweede wereldoorlog betekende, dat sommige kandidaten dan het antwoord schuldig moeten blijven.
“Dat was voor mijn tijd”, zei er eens één. Wordt dat niet meer onderwezen in de lessen ‘geschiedenis’?
Ik vind in elk geval dat een oorlog waarin miljoenen militairen en burgers stierven, nooit mag vergeten worden. Van de Belgische slachtoffers, waren er 65 tot 80% Vlamingen, al naargelang de bron.
De Vlaamse soldaten werden weliswaar bevolen door Franstalige officieren, hetgeen later aanleiding gaf tot het ontstaan van de frontbeweging en van het Vlaams bewustzijn.
Allemaal belangrijk genoeg om er een blogartikel aan te wijden, vond ik.

De klaproos als symbool voor de eerste wereldoorlog
In het Vlaams wordt de klaproos soms ‘kollebloem’ (toverkol of kol =heks) genoemd. Een andere naam is natuurlijk ook ‘papaver’ of in het Engels ‘poppet’.
In onze kinderjaren spraken wij van de ‘kankerbloem’. Toen kregen wij steeds weer te horen “Niet aankomen, dat zijn giftige bloemen”.
Sommige klaprozen, die gerekend worden tot de papavers, worden gebruikt omopium en morfine van te maken; morfine is een sterk verdovend middel dat vaak werd gebruikt om de pijn van gewonde soldaten te stillen, soms voor eeuwig.
Klaprozen bloeien als andere planten in de buurt dood zijn. De zaden kunnen jarenlang op de grond liggen en pas beginnen te kiemen als de nabije planten en struiken weg zijn, bijvoorbeeld als de grond werd omgewoeld en vervuild. Dat was uiteraard het geval met de grond rond de loopgraven die grondig 'omgespit' en besmet was door de gevechten en bombardementen.
De aanblik van de bloem is vervuld vansymboliek, niet alleen zijn de blaadjesrood zoals hetbloedvan de gevallenen maar het binnenste is ook nog zwart, kleur van rouw. In het hart van de bloem is ook eenkruisvormte zien,christelijksymbool van lijden en verlossing bij uitstek.

>

Klaprozen zijn met name in het Verenigd Koninkrijk’ en in andere landen van het Gemenebest het symbool van de eerste wereldoorlog omdat ze op de slagvelden in Vlaanderen overvloedig bloeiden, zoals de Canadese militaire arts John Mc Crae het in 1915 in Boezinge beschreef in zijn gedicht ‘In Flanders fields’.
Het gedicht beschrijft de gruwelen van de oorlog, die hij zelf niet overleefde.

Ziehier de originele tekst met daarnaast een vertaling.

In Flanders fields the poppies blow Between the crosses, row on row That mark our place; and in the sky The larks, still bravely singing, fly Scarce heard amid the guns below. We are the dead. Short days ago We lived, felt dawn, saw sunset glow Loved, and were loved, and now we lie In Flanders fields. Take up our quarrel with the foe: To you from failing hands we throw The torch; be yours to hold it high. If ye break faith with us who die We shall not sleep, though poppies grow In Flanders fields.

“In Vlaanderens velden bloeien de klaprozen Tussen de kruisen, rij aan rij die onze plek aangeven; en in de lucht vliegen leeuweriken, nog steeds dapper zingend ook al hoor je ze nauwelijks te midden van het kanongebulder aan de grond. Wij zijn de doden. Enkele dagen geleden leefden we nog, voelden de dauw, zagen de zon ondergaan beminden en werden bemind en nu liggen we in Vlaanderens velden Neem ons gevecht met de vijand weer op: Tot u gooien wij, met falende hand de toorts; aan u om haar hoog te houden Als gij breekt met ons die sterven zullen wij niet slapen, ook al bloeien de klaprozen in Vlaanderens velden.”

De laatste verzen We shall not sleep, though poppies grow / In Flanders fieldsduiden op de verdovende werking van morfine.

>

Enkele cijfers
Het aantal Belgische gesneuvelden in de Eerste Wereldoorlog ligt volgens meerdere bronnen tussen de 10.000 en 40.000. Patrick De Wolf verricht al lange tijd onderzoek naar het werkelijk aantal Belgische oorlogsdoden.
Zijn bestand ‘Belgian War Graves’ bevat ondertussen 35.368 namen van Belgische militairen. Hiervan hebben 19.738 een bekende Belgische militaire of burgerlijke begraafplaats; 23.548 met een gekende geboortedatum en 33.197 met gekende overlijdensdatum.
Op de Belgische militaire begraafplaatsen liggen in totaal 19.478 bekende en onbekende Belgische militairen begraven. Op Belgische burgerlijke begraafplaatsen liggen er nog eens 260. Daarnaast zijn in Nederland 378, in Groot-Brittannië 299, in Frankrijk 3.813, in Zwitserland 50 en wereldwijd op CWGC begraafplaatsen 292 Belgische militairen begraven. In het totaal is dat dus 24.310.
Aangenomen wordt dat ongeveer een derde van het aantal oorlogsdoden begraven werd als onbekende, een derde een bekend militair graf heeft en een derde overgebracht werd naar zijn woonplaats na de wapenstilstand. Dit zou het totaal aantal Belgische oorlogsdoden dus op ongeveer 24.000 + 12.000 = 36.000 brengen.
Volgens De Wolf komen die cijfers dichter bij de werkelijkheid dan de 10.000 die regelmatig opduiken:
“Ons aandeel (Belgisch leger) wordt nogal dikwijls eens genegeerd ten voordele van de grootmachten. Ik vermoed dat dit wel het nadeel zal zijn van een klein, opgesplitst en weinig chauvinistisch land.“

In Westende vinden we op het kerkhof de graven van 5 onbekenden, waarvan één de vermelding 7^de Linie draagt. Dat was een regiment dat in november 1914 meestreed in de slag bij Lombardsijde.

Herdenkingsmonumenten
In ontelbare dorpen en steden werden na de Eerste en de Tweede Wereldoorlog herdenkingsmonumenten ter ere van de oorlogsslachtoffers (militairen, burgers, verzetsstrijders of gedeporteerden) opgericht. Dergelijke herdenkingsmonumenten boden de rouwende een kader om hun dierbaren te herdenken: net na de oorlog was het leed diep en kon in veel gevallen niet getreurd worden bij een individueel graf.
Zowel in Westende (tegen de kerkmuur) als in Lombardsijde (in de Oude Nieuwpoortlaan) staat een herdenkingsmonument. Er wordt vaak gesproken over het ‘Monument van de gesneuvelden’. Dat is verkeerd natuurlijk, want sneuvelen betekent eigenlijk “Op het slagveld, in de strijd gedood worden” terwijl er ook veel burgers onder de oorlogsslachtoffers waren. Op de lijsten hierboven vinden jullie ook vrouwennamen. Hieronder links het ‘Monument voor de Oorlogsslachtoffers’ van Westende, dat verplaatst werd bij de heraanleg van het kerkpleintje. Rechts dat van Lombardsijde, eveneens verplaatst na de afbraak van het gemeentehuis.

Langs de Grossettilaan ter hoogte van de oude Relais-du-Lac staat ook nog een oorlogsmonument opgedragen aan de 42^ste Franse divisie die op 23 en 24 oktober 1914 aan de zijde van de Belgische militairen streed.

>

De slachtoffers van Westende
Ziehier de 27 namen die op onderstaande foto’s te zien zijn:

Eerste kolom: Henri BOYDENS, Emiel COPPENS, Theodoor CORTEEL, Alexis DALLE, Sabin DEDRIE, Henri
                        DEWULF en Emiel LEVECQUE
Tweede kolom: Leopold PYNTE, Jeroom ROYE, Camiel VALLAEYS, Leopold VANCASSEL, VANDECASSERIE, 
                         VANDECASTEELE en Celestin VANNECKE
Derde kolom: Henri BORDON, Sophie BOUVRY, Albert DALLE, August DALLE, Henri DALLE , August
                        DECAT, en Karel GHEERAERT
Vierde kolom: Eugenie OLLIEUZ, Basiel OSAER, Jan ROBERT, Isidoor ROSSEEL (14 jaar, omgekomen bij
                         bombardement op Lombardsijde 20 – 23.10.1914), VANDENBERGHE, VANWASSENHOVE.

Het monument is goed onderhouden. De voornamen van diegene met een lange familienaam zijn niet vermeld.

> >

en van Lombardsijde
Het monument is wel goed onderhouden (=proper), maar veel namen en datums zijn onleesbaar.
Hier is ook de datum vermeld van het overlijden. Ziehier wat ik ervan heb kunnen maken. Hier en daar heb ik al wat aangevuld.

Links:
Ces DAELE 5-8 -1914, Ch CLOET 18-8-1914, Hen DEWULF 22-8-1914, Jos COULIER 10-1914, Germ GODDERIS 19-10-1914, R VANDECASTEELE 18-10-1914, Alfr UREEL 3-4-1916, Leop VANCASSEL 4-10-1916 (ook op monument Westende), Fer DEWULF 16-5-17, Hen MINNE 8-8-1917, Al DALLE 18-8-1917 , Art VERCOUILLIE 12-5-1918, Med BEDERT 26-5-1918, Al DIERENDONCK 1-7-1918, Osc VERSLYPE 25-9-1918, Cam DEVRY 28-9-1918, Art COOPMAN 4-10-1918, Hen DEWULF 5-10-1918.

Rechts
Fr DALLE 20-10-1914, K DALLE 20-10-1914, Is(idoor) GHEWY 20-10-14 (30 jaar), Am DELANGHE 21-10-1914, Pel(agie) VERSLYPE 21-10-1914 (20 jaar), Clem(ence) VERSLYPE 25-10-1914 (75 jaar), Pieter MORTIER 28-10-1914, Ivo DECONINCK 30-10-1914, Bertha BERTELOOT 10-5-1918, God BERTELOOT 10-5-1918, Eug COGGE 10-5-1918, Jean VYNCK 10-5-1918, Maria VYNCK 10-5-1918, Leo SINNESAEL 1-7-1918, K BERTELOOT 1-7-1918, Ivonne DEWULF 5-9-1918, Lucie DEWULF 5-9-1918, Pol DEVRY 20-10-1918.

De eerste zes zijn omgekomen bij een bombardement op Lombardsijde.
Ik zal proberen om in een volgende bijdrage meer informatie te geven over de omstandigheden van het overlijden van de 36 slachtoffers.

> >

Erepark op de kerkhoven
Op de kerkhoven van Westende en Lombardsijde is ook een zone voorbehouden als erepark. Daar krijgen oudstrijders hun laatste rustplaats, dus niet enkel de gesneuvelden van beide wereldoorlogen. Ik heb op deze blog ooit geschreven dat het park van Lombardsijde beter herkenbaar was omdat er een lage omheining met de Belgische driekleur rond stond. Ik zag nu echter dat die weggenomen is.
Beide ereparken zijn nog slechts te herkennen aan de Belgische en Vlaamse vlag en aan een steen opgedragen aan alle overleden oudstrijders.

Oud-strijdersverenigingen
Elk dorp had vroeger ook zijn oudstrijdersvereniging, die aangesloten was bij de Koninklijke Vereniging Nationale Strijdersbond van België (NSB).
Dat is een vaderlandslievende belangenvereniging, vzw, opgericht in 1919 en sedert 1967 aangesloten bij het Nationaal Eenheidsfront der Oud-strijders en Veteranen vzw (NEFOSV/FUNACV). Ze behartigt de fysieke en morele belangen van de oudstrijders en wil een boodschap uitdragen van vrede, verdraagzaamheid en vaderlandsliefde.
De organisatie heeft geen politieke, godsdienstige of ideologische banden, is financieel onafhankelijk en ontvangt van niemand geld of schenkingen, behalve van haar leden. Maandelijks krijgen die leden Het Strijdersblad toegestuurd.
Na een oorlog of een militaire missie houden strijdmakkers vaak contact. Onder de veteranen waren er dan ook veel vrienden voor het leven. Veteranen hadden immers een gemeenschappelijk (oorlogs)verleden, dat ze vaak met niemand anders konden delen. Als soldaten hadden zij elkaar in barre omstandigheden erg goed leren kennen en een tijdlang lief en leed gedeeld. Oud-strijdersverenigingen namen traditioneel deel aan militaire optochten, herdenkingen e.a. Binnen sommige verenigingen werden soms ook groepsuitstappen georganiseerd of werd aan liefdadigheid gedaan.
Op 11 november 2012 was het 94 jaar geleden dat de wapenstilstand gesloten werd. Niet te verwonderen dus dat er geen oudstrijders van de eerste wereldoorlog meer in leven zijn. Ik las op internet dat de laatste Britse oudstrijder stierf in 2009. Hij moet dus minstens 109 jaar oud geworden zijn.
Noch in Westende, noch in Lombardsijde vinden we nog een oudstrijdersvereniging. Volgens de verenigingengids van de gemeente bestaat er enkel nog één in Leffinge en in Middelkerke, uiteraard dus van oudstrijders 1940-45. Dat lijkt me logisch als elke lokale vereniging nog slechts een handvol leden telt.
Waar is de tijd dat in elke deelgemeente, naast de oudstrijders met vlaggen en opgespelde eretekens, de burgerlijke, militaire en geestelijke overheden hulde brachten aan de oorlogsslachtoffers na het bijwonen van een eredienst in elke kerk? Ook de schoolkinderen, onder leiding van hun ‘meesters’, waren daarbij aanwezig. Nadat een eenzame trompetter een emotionele ‘Last Post’ liet horen, werd iedereen in het gemeentehuis uitgenodigd, waar eretekens uitgereikt werden en waar daarop een glas geheven werd.

Ook in 2012 vond er op 11 november een herdenking plaats aan het oorlogsmonument aan de kerk van Middelkerke om 11 uur. Ze noemen dat tegenwoordig niet meer ‘Wapenstilstanddag’ maar ‘Vredesdag’ (!!!!). Spijtig genoeg kon ik die plechtigheid niet bijwonen.
Er ging een goed gevuld programma mee gepaard. Het bestond immers uit een voormiddag in Middelkerke, gevolgd door een namiddag in Lombardsijde.

08.45 u.: Gratis ontbijt in gemeenteschool de Zandloper
10.40 u.: Vertrek in stoet aan centrum De Branding naar het oorlogsmonument
11.00 u.: Hulde aan de oorlogsslachtoffers
11.30 u.: Gemeentelijke receptie in De Branding
14.00 u.: Afspraak aan de gemeenteschool van Lombardsijde voor een begeleide wandeling naar
              de beschermde bunkersite De Bamburg
15.30 u.: Pauze in de sporthal De Bamburg, met mogelijkheid tot bezoek aan de
               tweedehandsboekenbeurs, gevolgd door een drankje in de cafetaria De Bamburg
17.00 u.: Cultuurcafé in de bovenzaal van 't Lombartje, waar Toon Hillewaere het programma 
              'Een  graf in Gravelines' brengt. Dat is het relaas van de schrijnende en gruwelijke
               ervaringen van de Nieuwpoortse familie Osaer tijdens WO II, op basis van de originele
               teksten uit het dagboek van Roland Osaer
20.00 u.: Afsluiten Vredesdag met een optreden van Grupetto in de Onze-Lieve-Vrouwe-  
               Bezoekingkerk in Lombardsijde, die 'In Flanders Fields' brengt. Een indringend, maar
               positief muzikaal portret met een mooie verzameling 'traditional trench songs' en klassieke
               stukken die hommage brengen aan de soldaten van Wereldoorlog I.

Op naar de herdenking van de honderdste verjaardag van het begin van de grote oorlog
Er bestaan grote plannen om in 2014 het begin van de eerste wereldoorlog, honderd jaar vroeger, te herdenken, ik las ergens ‘te vieren’ wat natuurlijk onfatsoenlijk is.
Misschien had men moeten wachten tot in 1918 zodat dan het einde van de oorlog kon gevierd worden.
Ex-gouverneur Breyne zal Commissaris-generaal van de herdenking zijn. Overal steken nu al initiatieven de kop op, in zoverre zelfs dat gevreesd wordt dat er geen geld genoeg zal beschikbaar zijn om ze allemaal te subsidiëren.
Waarom krijg ik toch de indruk dat het sommige initiatiefnemers meer te doen is om het toerisme te bevorderen?
Ook de VRT, samen met de provincie West-Vlaanderen, zal vanaf december 2013 uitpakken met een nieuwe televisiereeks ‘In Vlaamse velden’ dat WOI als thema heeft.
'De provincie West-Vlaanderen zorgt voor 400.000 euro directe financiële steun en voor één miljoen euro aan materiële steun', zegt gedeputeerde Dirk De fauw (CD&V).

Bronnen
http://www.wereldoorlog1418.nl/statistieken/dewolf.html
http://www.tradities.be/tradities_detail.php?id=52

Aanpassing 13 november 2012
Vandaag zag ik dat een bloemtuil neergelegd werd aan het monument in Westende, in naam van het gemeentebestuur.