Jullie zullen zeker al gemerkt hebben dat ik jaarlijks rond 15 maart een artikel plaats dat in het Westends dialect geschreven werd?
Dat is niet zo eenvoudig als jullie wel zouden kunnen denken, vooral als je, zoals ik, geen taalkundige bent. Natuurlijk doe ik dat niet zo maar in het wilde weg. Natuurlijk heb ik wel een aantal teksten gelezen over uitgangen en klanken in het West-Vlaams dialect, dat één van de Ingwaeoonsedialecten is, maar toch…Als ik dan eens iets lees in het Westends (of in het Middelkerks, alhoewel tussen beide verschillen bestaan) van iemand anders, dan toets ik mijn werk daar eens aan.
Op 31 december 2012 had naar jaarlijkse gewoonte in Nederland en Vlaanderen het poëziefeest plaats, zeg maar ‘gedichtendag’.
Bij die gelegenheid stopte de gemeentelijke cultuurdienst een mooie postkaart in de bus met aan de ene zijde een foto van Nina Lybeert van het zand dat wegstuift over een golfbreker op ons lokaal strand en aan de andere kant een gedicht van Sylvie Covemaeker in ons dialect.
Een mooi gedicht, zeker wat de inhoud en constructie betreft. Ik geef het hier eens weer voor diegene die de kaart als reclame zouden beschouwd hebben en die ze hetzelfde lot zouden beschoren hebben als de vele folders en krantjes die we wekelijks in onze brievenbus vinden.

Storme an zèè
Zand in jen oren en ogen,
je noar die sebiets go meugen drogen;
je vel die scheurt langs alle kanten,
an je nanden piewanten,
ne dikke sjale roend je nekke,
voruutgoan gelik u slekke;
gin mens die begriept wa daje doar doet,
tis storme en iesbere koed;
mor niks zo gèstig of up tsrange goan lopen,
da zet je loengen goed open,
wa roepen en tieren,
bleiten en gieren,
gin mens die jen oort
doar eje toge woord.
Storme aan zèè
das beter dan een psycholoog of twèè!

Hierna volgt dan mijn artikel. Jullie zullen opmerken dat er toch wel enkele taalverschillen zijn.De uitgang zoals in ‘drogen’ en ‘meugen’ en ‘kanten’ zou ik als “droog’n”, “meug’n” en “kant’n” schrijven omdat de West-Vlaming moeilijk het einde van een woord haalt.
De woordjes ‘een’, ‘twee’ en ‘zee’ moeten als ‘eeën’,‘tweeë’ en ‘zeeë’ uitgesproken en geschreven worden.
Ik wil niet langer de pezewever uithangen maar ik vrees dat ‘gèstig’, ‘iesbere’ en ‘mens’ niet op die manier uitgesproken worden. Maar ja, misschien moest dat wel omwille van de dichterlijke vrijheid.

                                                   * *

Errinnerieng’n an de tied van toenne

U noede kammeroad vamme, die in Westende weunde otn nog u kiend was en doarachter no de Limburg goan weun is, vroegt u tietje geleen otn u ki mochte ofkom’n. Ne was namelik nooit mi weregekom’n no ze gebooörtedorp.
Ik zeiën nateurlik va ja. Zu grotste weëns was van u ki roend te rieën in Westende of u wandelienge te doeën toetan de dieng datn em erinnerde uut de noed’n tied.
Me begost’n an de kerke op de platse van Lombardsiede: Oenze Lieve Vrouwtje en de roendgang roend de kerke met de Mariabeeldjes die u bitje verwoarloosd zien. Ne was verwoenderd dat tkerkof nog roend de kerke ligt.
Ne peisde dat de kazeirn van Lombardsiede ook nog bie uuzze gemeinte was, mo dat is nu tkwartier Niepooört, é. Ne keek nogal u bitje ze noog’n uut otn de woestiene van Zon en Zee zag. En zeg’n dat dadooit u bloeiend vakaansecentrum was! En trustooörd wo dat de duutsche ingekwartierd laag’n binst de noorloge! De Massevin, die nu de ‘Calidris’ eeët, zei dem ook nog utwa.
En doa was de Lakodam wo da me leeërd’n zwem’n binst de noorloge. Briek Booöne, zwemkampioeën van België, waster toene redder. Doar enk ook nog basketbal gespeeld met de zeuns van Briek en met de broers Moane (Maene) mor ik ton bie de kadet’n. Beneen wastru ristorang van woruut daje oender twoater koste kiek’n. En me dijen da nateurlik!
Nu en ze doa appartement’n roendgezet, dedeze an de voarkant wierd’n gebouwd deur Robert Van Biervlieët met Denève as architect in de joar’n 53-54. Witte gied’r oevele dat zooön appartement gemiddeld koste in die tied? Geloof dut of gelooft dut nie mo da was etwa van vieroenderd duust frang.
Goekoop, é? Ik kunt weet’n want kdijn ik doa toenne u vakaansejob in dagence Van Biervlieët.
Me gieng’n toen verder langs de diek verbie de plekke woa da vroeg’r de trianon stoend en me kwaam’n aan ‘twestendotel’, vroeg’r nog zooön merkwoardig gebouw, ofgebrok’n in 1972, mo nu u mastodoente me kweetnie oevele appartement’n.
Gelukkig zaag’n me toen de Belle Vue stoan, juste gelik vroeg’r zoadoanig dadalles toch nie verdween is.
Ne was fel gintresseerd in ‘Les Zéphyrs’, nu toeriesteburo en te bezichtig’n merkwoardige weuninge omdat er doa rieke menschen weund’n me personeeël datin in die tied in de kelder moest zit’n en werk’n.
Tkapelletje voent’n nie vele veranderd mo dat de garage doa rechtover nu u tsenakel is, da was nieuwe.
kZaag’n em in de lucht kiek’n en da was omdat’n zochte achter de woatertorre, die allange ofgebrook’n is.
Me zakt’n toen of no torp langs de Duuneloane, die vroeger de Duuneweg eette. Woa zien de duun’n noartoe, vroegt’n. Ne wilde agliek ook nog de relais du lac zieën. Gin vakaansecentrum mi moar u geweun uus. Woar is de tied, é?
De gemeinteschole zieët er nog juuste tsefste uut lik vroeg’r, zeit’n.
Om an de kerke van Westende kwaam’n metta nieuw plingsje schoot’n in u lach otn die lampekap’n zaag.
De mart voent’n vele verbeterd mo ja, twas doa vroeg’r niemendalle, é.
An de nunneschole moest’n kook u bitje uutleg geev’n: gin klooëster mi moar u geweun uus, gin nunnetjes mi en u vele modernere fassoade. Dattur doa vroeger binst de noorloge en lange doarachter, u nabri op de koer stoend, da wist’n nie mè.

Ewè, zeit’n, Westende is we veranderd, é. En ik: kzoend u bitje gloov’n!!

                                                         **

Als we de Nederlandse dialectoloog Marc van Oostendorp mogen geloven, wat we volgens de Vlaamse professor Johan Taeldeman maar beter niet doen omdat het de grootste onzin is die hij ooit gehoord heeft, dan spreken de Vlamingen binnen tweehonderd jaar allemaal een taal die heel hard lijkt op het West-Vlaams.

‘De standaardtaal in België en Nederland groeien nu al steeds verder uit elkaar, en ik denk dat die tendens zich zal voortzetten. De Vlamingen worden steeds trotser op hun eigen taal en gaan zich terugplooien op het meest Vlaamse Vlaams dat ze kunnen spreken. En dat is het West-Vlaams, en bijvoorbeeld niet het Limburgs of het Brabants. West-Vlaams staat het verst van wat ze in Nederland praten.’

Volgens Van Oostendorp heeft het West-Vlaams zelfs een aantal ‘universele’ kenmerken die de taal makkelijker maken om aan te leren, bijvoorbeeld voor migranten. Ook daardoor zou het West-Vlaams meer ‘overlevingskansen’ hebben de komende eeuwen. ‘Het onderscheid tussen de zachte g en de h bijvoorbeeld is bijzonder complex, maar dat wordt in het West-Vlaams niet gebruikt’, zegt de professor. ‘De ui is de moeilijkste klank uit onze taal, en ook die wordt in West-Vlaanderen niet gebruikt.’

Alli, toet tnoaste kir é!

31-03-2013, 13:56 Geschreven door Jaak maes