Lombardsijde werd ooit ‘de moestuin van Oostende’ genoemd. De hoveniersbedrijven zijn (op één na) gelegen in de Hemmepolder (zie verder) en die behoort sinds de fusie van 1977 tot de stad Nieuwpoort.
Ze hebben echter zo’n lange geschiedenis verbonden met Lombardsijde, dat ik daarvoor wel eens een uitzondering mag/kan maken en eens buiten de grenzen van onze gemeente kan/mag gaan.
Ik kan me trouwens niet voorstellen dat de tuinbouwers die er gevestigd zijn, zich Nieuwpoortenaar zouden voelen. Toen ik hen de vraag stelde, gaven ze mij gelijk.

Ik wil hiermee geenszins de volledige geschiedenis van Lombardsijde hernemen. Zoals de bronnen onderaan aangeven, hebben enkelen/velen mij dat reeds voorgedaan. Ik wil enkel een paar facetten ervan enigszins uitdiepen.

De Hemmepolder
De polder werd aangelegd in het begin van de 14de eeuw door het indijken van een actief systeem van kreken in het IJzer estuarium.
Het is een gebied van 9 hectare groot tussen de kustweg, het militair kamp en de IJzermonding.

Daarin zijn, ook vandaag nog, enkele tuinbouwbedrijven gevestigd: Frank Dewulf (in de Schorrestraat 2) en J. Deconinck (in de Lage Duinenstraat 3 en 3a) en de landbouwer Joseph Veramme (in de Alexisstraat 1) . Over die hoveniers/tuinbouwers wil ik het in dit artikel hebben.

Wie waren de Crombez' ?
De familie Crombez heeft altijd voor een stuk het leven in Lombardsijde beheerst. Benjamin Crombez, grootgrondbezitter en stichter van Nieuwpoort-Bad, nam eind 19de eeuw het initiatief tot de ontwikkeling van een badplaats in Lombardsijde met onder meer de aanleg van de Zeelaan tussen het dorp en het zogenoemde "Lombartzyde-Bains" De Crombez’ waren er eigenaar van alle terreinen. en dus huurden de tuinbouwers hun grond van die familie. Elf jaar geleden kregen zij echter de kans om die tegen een ‘schappelijke prijs’ aan te kopen, via deurwaarder Brys.
Zelfs toen kregen ze nog steeds geen Crombez te zien.

Tuinbouw of natuur?
De polder maakt reeds enkele jaren het onderwerp uit van commotie. Verscheidene natuurorganisaties en ook de sp-a ijveren ervoor om er een deel van het natuurreservaat ‘De IJzermonding’ van te maken.
Volgens de burgemeester van Nieuwpoort, Roland Crabbe (CD&V), zouden de landbouwers (*) in het gebied actief moeten kunnen blijven.
“In 1999 werd dit landbouwgebied via een gewestplanwijziging omgevormd tot een gebied met extra ecologische waarde. Voor de verdere bestemming ervan ontwikkelde de universiteit van Gent een studie waarin voorgesteld wordt de kreken te herstellen en het gebied te vernatten, al dan niet met verzilting. Een derde mogelijkheid die de studie opperde, was het gebied zo inrichten dat eb en vloed kunnen heersen. Maar wij staan achter geen enkele van die voorstellen omdat ze absoluut niet verenigbaar zijn met eventuele verdere landbouwactiviteiten in dit gebied. Wanneer zout water over deze zone zou stromen, is de grond voor de boeren onbruikbaar. Gelet op de stedenbouwkundige bestemming van de Hemmepolder - landbouwgebied met ecologische waarde - moet via een beheerscontract een consensus worden gezocht tussen de landbouwactiviteiten en het milieu".
* Tuinbouw valt, samen met akkerbouw en veeteelt, onder het begrip landbouw.

Wat hij daarmee juist bedoeld heeft, is niet zo duidelijk. Zou het hem niet eerder te doen geweest zijn om de uitbreiding van de jachthaven?
Zelfs een aanvraag om een serre bij te bouwen zou al op tegenstand van de burgemeester stuiten!

Lombardsijde, een ezeldorp, in de letterlijke betekenis van het woord, natuurlijk. …
Vele tientallen jaren geleden was de ezel het trek- en lastdier van garnaalkruiers en van hoveniers. Deze laatste voerden met hun ezeltjes hun groenten naar de markten van Oostende, Nieuwpoort, Veurne en Diksmuide.

De groenten van Lombardsijde waren ‘verre en naar’ bekend, en de vroege duinaardappels zijn tegenwoordig nog geprezen.
Zo ontstond de spreuk ‘Geen markten zonder ezels!’ Daaraan werden twee betekenissen gekoppeld.
De eerste verbond daarmee de dommigheden die bij elke vergadering 'uitgemeten' en uitgekraamd werden.
De tweede: op alle markten zijn er stijfhoofdigen, die ‘in een koopmanschap niets willen lossen en, in den tijd, op een half frankske per beest bleven steken.’
Taai en koppig als een ezel! Dat deze spreuk voornamelijk te Lombardsijde in gebruik was, maar ook wel elders in de Westhoek, moet niemand verwonderen. Lombardsijde was immers een zeventigtal jaren geleden een echt ...ezeldorp. En de driehoek tussen Lombartsijde-Nieupoort-Oostduinkerke was een echt kweekoord van ezels. De mensen aldaar wisten toen wat een ezel waard was en wat een ezel kon.

Vandaag wordt aan die ‘goeie oude ezeltijd’ herinnerd via de jaarlijkse ezelcavalcade, door de ‘orde van de Ezel’ en door roestige ‘Bebert’ in de Oude Nieuwpoortlaan.

Vóór de eerste wereldoorlog
Tot in het laatste kwart van de 19de eeuw vormde Lombardsijde een bescheiden kustdorp met visserij en marginale landbouw. Het dorp stond vooral bekend als bedevaartsoord van Onze-Lieve-Vrouw van Lombardsijde, patrones van de IJslandvaarders.

In de zomer van 1914 voelde men de oorlog aankomen. De lokale groenteboeren, waarvan hieronder een paar huisjes afgebeeld zijn, die hun producten naar de markt in Oostende brachten, geraakten hun groenten niet meer kwijt.

Tijdens de eerste wereldoorlog
Veel hoveniers vluchtten naar Frankrijk. Zij werden daar met hun gezin op een boerderij geplaatst. Aangezien ook de Franse boeren gemobiliseerd waren, werden zij er onder de leiding van de boerin aan het werk gesteld.
De meeste inwoners van Lombardsijdse bleven in het bezette land, in omliggende gemeenten bij collega’s, bij familie of bij kennissen. Er wordt gezegd dat 2/3 van hen een onderkomen vond in Oostende, waaronder verschillende hoveniers. De toenmalige burgemeester en groentekweker August Liebaert was één van hen.
In het voorjaar van 1915 werd in de stad een hoveniersbond opgericht waarbij de Lombardsijdse hoveniers zich aansloten. Zij leverden door hun aangelegde tuinen niet enkel een belangrijke bijdrage aan de voeding van vluchtelingen en autochtone inwoners, maar ook aan de tewerkstelling, ook van de vrouwen. Dat laatste bracht ook mee dat de mannen daardoor vrijgesteld werden van opeising door de Duitsers.

Na de eerste wereldoorlog
De teruggekeerde vluchtelingen vonden in Lombardsijde na hun terugkeer enkel een wildernis en … een met de grond gelijk gemaakt dorp. Door hun noeste arbeid en met de nodige hulp (premie, ….) slaagden de hoveniers erin uit die puinen te verrijzen.

De hedendaagse bedrijven
Zoals hierboven reeds gezegd zijn er nog maar twee echte tuinbouwbedrijven in de Hemmepolder. Een derde bedrijf is een landbouwbedrijf met daarnaast als toemaatje een commercieel bedrijfje waar aardbeien en enkele groentesoorten kunnen gekocht worden.

De tuinbouwers kweken vooral prei, selder, gekleurde salade, rode kool, andijvie, … geen bloemkool. Daarvoor bestaan er gespecialiseerde bedrijven. Ze brengen hun producten naar de Coöperatieve Veiling in Roeselare. De zomer is voor hen natuurlijk de drukste periode..
De producenten van openluchtgroenten hebben de voorbije jaren geïnvesteerd in snel voortschrijdende mechanisatie van hun teelt. Dit laat onder andere toe dat de producten kwalitatief beter worden door de juiste plant- en teelttechnieken en dat de diverse openluchtteelten quasi permanent beschikbaar zijn, ook bij minder gunstige weersomstandigheden.
In het voorjaar betrekken ze hun preiplantgoed ook uit Marokko.

Het tuinbouwbedrijf van Frank Dewulf (zoon van Georges en achterkleinzoon en Seraphinus, ex-burgemeester van Westende na WO1 en uitbater van de molen in de Essex Scottishlaan tot 1926) en Marianne Huyghe, heeft zich ontwikkeld tot het tuin- en vijvercentrum "Duinflora" . Elke generatie van de familie Dewulf (3 generaties) voegde er nieuwe elementen aan toe en breidde uit. Gepassioneerd door kwaliteit en groen leven, bloemen en planten, sierteelt,... en sinds enkele jaren ook door tuinornamenten en visvijvers. Daarbovenop kwam er ook een dierengamma bij.
Ziehier een foto van het tuincentrum.

Het huis van Michel Deschacht, nu 92 jaar oud, staat er nog steeds maar zijn tuinbouwgrond werd verkocht aan andere tuinbouwers.

Het uitgebreid bedrijf van J. Deconinck heeft percelen langs weerszijden van de Lage Duinenstraat.
Zij hebben ook een ‘goed draaiend’ groentestalletje geïnstalleerd langs de kustweg.
Ziehier een foto daarvan:

Konijnenplaag
In de kazerne en in de vroegere marinebasis, nu omgedoopt tot natuurgebied, wemelt het van de wilde konijnen, geen hazen. Die verhuizen dan wel soms, via de kazerne, naar de tuinbouwgronden waar ze alles kaal vreten en dus een ravage aanrichten. De tuinbouwers haten dus konijnen… tenzij ze er één in handen krijgen. Dat is tegenwoordig een echte plaag geworden, waartegen weinig aan te vangen is. Omdat er vroeger van vossen geen sprake was in de polder, denken de tuinbouwers dat ‘iemand’ vossen uitgezet heeft tegen de konijnen. Deze slaan dan ook op de vlucht. Waar naartoe? Naar het groenteparadijs van de tuinbouwers, natuurlijk!

Men zou ook klachten over meeuwen verwachten, maar neen, het zijn de wilde duiven die zich maar al te graag te goed doen aan de lekkere groenten.

Komen er dan geen jagers meer, zoals vroeger tijdens de weekends in de kazerne? (meestal 'hoge' heren!) Het agentschap Natuur en Bos afdeling West-Vlaanderen was zo vriendelijk mij volgend antwoord op die vraag te geven: “Van het jachtrecht wordt gebruik gemaakt door jachtrechthouders aangesloten bij de plaatselijke wildbeheereenheid Westhoek”. 
U  vindt er alles over op de website http://www.natuurenbos.be/~/media/Files/Themas/Wildbeheer/Openingstijden/nieuw_20130628%20Jachtopeningstijden%202013-2018.pdf .
Het natuurgebied ‘De IJzermonding’ bezit het statuut van Vlaams natuurreservaat en dus mag daar niet gejaagd worden.
Ook in de kazerne van Lombardsijde is het verboden te jagen. Tussen de kazerne en het centrum van Lombardsijde is er wel jacht mogelijk." 

Bronnen

Lombardsijde graag gezien, verzameling postkaarten van Jules en Bertha Callenaere-Dehouck en Siegfried Debaeke uitgegeven door uitgeverij ‘De Klaproos’
Biekorf Jaargang 48 A. Van Poelvoorde Brugge 1947
http://www.dbnl.org/tekst/_bie001194701_01/_bie001194701_01_0026.php
http://www.ordevandeezel.be/index.php/nl-NL/fotoalbums/2013/carnavalstoeten/54ste-ezelcavalcade-ezelstoet-2013
http://www.duinflora.be/