De camping 'Cosmos'

De camping bevond zich sinds de jaren 60 onrechtmatig in natuurgebied en niet in recreatiegebied. Ze leunde tegen het strand aan en dat was natuurlijk een grote troef, maar de site is altijd een doorn in het oog van de natuurliefhebbers geweest.
De roemruchte camping verwierf internationale bekendheid door de film met de gelijknamige titel, gemaakt door filmrebel Jan Bucquoy en met de rondborstige Lolo Ferrari in de hoofdrol.

Andere campings
Vandaag de dag is Lombardsijde zeer rijk aan campings.
Het is niet eenvoudig te achterhalen wanneer ze er juist gekomen zijn. De ‘Albatros’ en de ‘Evergreen’ (langs de Lombardsijdelaan) werden gesticht in 1963.
Elke politieke partij zag brood in dit modern vermaak of anders gezegd ‘sociale vakanties’ Zo kwamen er de ‘Kompas’ (CD&V), ‘Zomerzon’ (Open VLD) en ‘De Lombarde’ (communisten).
Daar zijn ook nog de militaire camping (nu nog de enige tegen het strand), de ‘Riviera’ en de ‘R.A.C.B. Het is logisch dat de opkomst van al die campings, gespreid over meerdere jaren in Lombardsijde, een duidelijke invloed had op de bloei van het toerisme in het algemeen en op het strandleven, in het bijzonder, zelfs al werd door veel kampeerders het strand van Westende verkozen (zie verder)

Deze vorm van sociaal toerisme werd voor de gemeente een belangrijke vorm van inkomsten.

1959
Ik wil hier niet opnieuw uitweiden over de toenmalige koude oorlog tussen Westende en Lombardsijde, maar ik moet het toch even hebben over de discussie in verband met de stranden van de beide gemeenten en hun reddingsdienst. Lombardsijde wilde een stuk van Westende en beweerde toen, als zij geen gelijk kregen, dat de gemeente geen toekomst meer had als badplaats.
Twee van de aangevoerde argumenten waren:
1. Het gemeentebestuur van L. is verplicht een badendienst in te richten op het strand
   aldaar, bijna uitsluitend voor badgasten die logeren in hotels en appartementen op
   Westende gelegen
2. De kazerne ligt op het grondgebied van L. en breidt zich steeds verder uit langsheen
    het strand.
Westende vond daarentegen (hoe kan het ook anders?) dat er wat de badendienst aangaat, nog slechts heel weinig inwoners of zomergasten van W. naar het strand van L. gingen maar dat veel Lombardsijdenaars en honderden badgasten verblijvende in appartementen en op kampeerterreinen van L. ’s zomers dagelijks het Sint-Laureinsstrand bezochten, er aan alle strandspelen deelnamen en er baadden. De reden daarvoor zou geweest zijn dat er op het Sint-Laureinsstrand een degelijke reddingsdienst ingericht was, met twee ervaren baders-redders, reddingsboot, verbandkast en reanimatietoestel. Iedere zomer zouden die redders personen gered hebben op het nabijliggend onbewaakt strand van L. Dat werd weliswaar erkend door Lombardsijde dat daar ook dankbaar voor was.
Stonden er dan misschien geen borden die het baden op bepaalde plaatsen verboden? Natuurlijk wel, maar gezien de veldwachter als enig lid van de politie van Lombardsijde, niet in staat geacht werd daar toezicht op te houden, werd daar niet naar omgekeken. Toch zou het gemeentebestuur van L. stelselmatig de tussenkomst van de Westendse politie op dit gedeelte van haar grondgebied verboden hebben. De agenten mochten zelfs geen toezicht houden op de zedelijkheid in de aanpalende duinen wat naar het scheen wel degelijk nodig was.
Wat de kazerne betreft, zou het gemeentebestuur van L. destijds zelf alle mogelijke stappen aangewend hebben om deze op haar grondgebied te krijgen, vermits het de mening toegedaan was dat, waar er militairen zijn, er steeds nering is.

De reddingsdienst aan het Lombardsijdse strand
Ik heb het in het eerste deel van mijn artikel maar terloops gehad over de reddingsdienst, over de uitrusting van de redders dan. Hiervoor kunnen jullie lezen dat Westende wel eens moest inspringen omdat hun dienst beter bemand en uitgerust was. Zij zouden verschillende baders gered hebben, maar betekent dit dat het onveilig baden was in Lombardsijde?
Jerome Coulier: “Al bij al had Lombardsijde een veilig strand.”
Beginnend op een dichterlijke toon, bespreekt hij de verdrinkingen die hem bekend waren omdat hij ze van nabij meemaakte, als volgt (zonder datums):
‘Op die snikhete zomerdag was de zee als één groot meer: de golfjes hadden moeite om te slaan. De zon had er genoeg van en zou dra de kim naken, toen vijf jongelui, bezweet na een zware dagtaak nog rap een pintje kwamen drinken en zich dan in één, twee, drie in badkostuum zetten. Een run naar ’t ebbende water!
‘k Zou de Cristal sluiten, want de toeristen trokken stilaan huiswaarts. En terwijl ik de plooistoelen toeklapte en op ’t terras schikte zag ik de stoeiende zwemmers plots wadend in het water rondspeuren. Eén van hun maats was verdwenen. Hulpgeroep! Al wie benen had snelde toe en zocht mee.
Een half uur later dreef Schachtje boven, de broer van onze latere redder Gerard Deschacht. Verdronken door bloedaandrang. Als tienjarige heb ik een hele week ’s nachts dat blauwpurperen gezicht met beschuimde lippen vóór ogen gehad.
Een paar jaar later is een Luxemburgse rijkswachter verdronken. Zelfde oorzaak.
Kort na het middageten ging hij zwemmen en ’t water reikte pas over de knieën toen hij getroffen werd. Men bracht het lijk in ’t Cristal binnen. Het duurde wel een uur eer hij weggebracht werd. De klanten hebben tot zo lang moeten wachten om hun eten besteld te krijgen.

Siesta voor een ouderpaar, in een strandstoel aan de boord van ’t ebbende tij, terwijl de dochter van 14 op een autoband gezeten in ’t water ploeterde.
Ze werden gewekt door een ver hulpgeroep. Het meisje was al een paar honderd meter afgedreven, ’t zeegat in! Niemand kon zwemmen, geen reddingsboot, de redder was gaan noenmalen, geen baders in zee! Radeloos ijlden ze naar ’t Cristal.
Vader sprong de fiets op naar ’t dorp en belde de rijkswacht op. Intussen waren band en kind nog slechts een stipje aan de einder.
Naderhand vernamen we dat twee vissersboten haar passeerden. Ze had immers onbewust door haar armgezwaai te kennen gegeven dat alles OK was.
Een boot van het loodswezen heeft haar dan opgepikt, verkleumd en klappertandend.

Dus twee drenkelingen in zoveel jaren en dan nog buiten bewakingstijd.

Maar dan brak WO II uit! Door de slag bij Duinkerke werden veel boten gekelderd. Enkele Engelse soldaten spoelden hier aan .
Een griezelige aanblik, zo’n huidsliert die in ’t water zweeft, nog juist aan de vingernagels vast aan ’t lijk. Ze liggen allen begraven achter onze kerk’.
.
En wie waren de redders?

Hierboven zien jullie Frans Maes. ‘Sissen’ was eigenlijk velomaker in ’t dorp, maar trad tijdens het seizoen op als redder en toezichter op de badhokjes.

Zijn materiaal: een boei, een trompet en een kurken ‘korset’. Bij slecht weer of weinig baders speelde hij deuntjes op zijn viool in ’t Cristal Palace. Zijn ‘Stradivarius’ heeft hem een aardig centje opgebracht en tevens veel pintjes.
Naast Sissen zien we Molly, de rattenpakker.
Andere redders waren, vóór Sissen, Hector Annoot uit de Bassevillestraat en na hem Louis Raecke uit Nieuwpoort en Gerard Deschacht die in die tijd ook café ‘De mooie molen’ uitbaatte.
Heden ten dage is er nog steeds mogelijkheid tot baden aan het strand van Lombardsijde. Er is een reddingsdienst tijdens de maanden juli en augustus.

Lombardsijde-bad heet u welkom
In 1965 kreeg Lombardsijde, in navolging van Westende, ook een welkomboog.

1971: Fusie met Westende
En daar hoort (natuurlijk!) een nieuw welkomstbord bij!

1974: er moesten dringend golfbrekers gebouwd worden op de kritieke plaatsen
Omdat de regressie van de duinen steeds toenam moest het gemeentebestuur zich voortdurend bekommeren om een afdoende zeewering. De meest kritieke plaatsen waren tussen het Sint-Laureinsstrand, de campings Cosmos en Cristal Palace (ca 200 m) en voor het militair domein (dit over een lengte van ca 2 km).
Felle stormen hadden elkaar opgevolgd. Zo waren er de hierboven reeds besproken giertij van 1 februari 1953 maar ook in 1956, in maart 1961, in december 1965, in maart en november 1967, in 1973 en in 1974 hielden stormen lelijk huis.
Op de meest kwetsbare plaatsen bedroeg de jaarlijkse gemiddelde regressie en afslag van de duinen ruim drie meter, in tegenstelling met het algemeen gemiddelde van circa 1 meter.
Bij de overstromingen van 1953 was al gebleken dat juist daar de zeewering de minste weerstand geboden had, wat voor gevolg had dat, van gans de Belgische kust, het erachter liggend gebied het zwaarst getroffen werd door overstromingen.
Het ontbreken van een behoorlijke zeewering was er ook de oorzaak van dat, veel vroeger nog, verschillende villa’s (o.a. Madoux) door de zee werden meegesleurd.

Een periode van strijd, stormen, de zee en het zand
Men zou gaan denken dat er in de periode 1974 – 2004 niets gebeurde. Het tegendeel is echter waar. Het was één lange strijd tegen de wind en de zee.
Er werd al heel vroeg gesproken over de aanleg van golfbrekers, maar …
Er kwam maar geen schot in omdat een gedeelte van de duinengordel in privébezit was. Er moest dus een onteigening gebeuren. Een werk van lange adem!
De hele zaak werd nog ingewikkelder door het feit dat de Cristal Palace, dat midden in de bedreigde zone lag, geen exploitatievergunning had. Door de aanleg van een zeewering zou Openbare Werken een illegale camping beschermen.

In 1976 kwamen zelfs bunkerbodems bloot te liggen (foto1 hieronder). De omheining van de camping werd weggesleurd (foto 2), ondergrondse verbindingsgangen tussen bunkers braken door (foto 3), puin werd blootgelegd, grote rotsblokken die achter de duinen aangebracht werden, rolden op het strand, de wering met eiken balken kwam bloot te liggen, het strandpeil zakte met 1 meter omdat tonnen zand wegspoelden (foto 4).

Voor de zoveelste keer moest de schade hersteld worden. Dat houdt in: puin weghalen en achter de wering dumpen, zware grond aanvoeren en bedekken met een laan duinenzand (foto 6 hierboven).
Om de vrachtwagens doorgang te verlenen, moest tussen de chalets een weg aangelegd worden. Daarom moest eerst de grond verhard worden. (foto 5 hierboven).
Omdat het opwaaiende zand zich ophoopte tussen de chalets, moest een kraan ingezet worden. Waar die kraan niet bij kon moest de kampeerder zelf een handje toesteken met schop en kruiwagen.

Ook de militaire camping, de buur van de Cristal Palace, liep zware schade op. Zes daken van appartementen werden afgerukt en vielen op twee chalets van de Cristal.

Wat wordt daaraan gedaan?

Uiteindelijk werden dan toch twee golfbrekers aangelegd.

2004: Vlaamse overheid koopt de site Cosmos
Waarom? 'De zonevreemde inplanting van die camping was niet alleen ongelukkig maar bracht ook de natuurlijke functie van de duinen, om de zee tegen te houden, in het gedrang', legt Nathalie Balcaen van de Afdeling Kust uit
De Vlaamse overheid kocht de site in 2004 en besteedde kort daarna ruim één miljoen euro aan het opruimen van het gebied. Het zand werd gezeefd om zoveel mogelijk puin te verwijderen en de duinen in hun oorspronkelijke en natuurlijke toestand te herstellen. Ook uit de beschermde bunkers op het terrein werd een pak rommel gehaald, zelfs asbest.

Na de opruiming kon de herinrichting beginnen en die moest tegen maart af zijn. 'Dan begint immers het broedseizoen.' Erg veel moest er niet meer gebeuren. De hoofdopdracht was om de natuurlijke zeewering te herstellen. Daarvoor werd een duinpanne uitgegraven. Het zand daarvan is gebruikt voor de aanleg van nieuwe duinen. Naast zeewering is ook geïnvesteerd in natuurontwikkeling. In de duinpanne zijn poelen voor vogels en planten aangelegd. 'Dat zorgt voor een grote diversiteit van flora en fauna. Een groot uitkijkplatform biedt een prachtig zicht op het gebied', legt Balcaen uit.
Vanaf maart 2012 kon de nieuwe natuursite een grote aanwinst, op de plaats van de schandvlek ‘Camping Cosmos’, bezocht en bewonderd worden. Wandelpaden doorheen het domein maken dat mogelijk.

Cristal Palace houdt op te bestaan
Omdat het kampeertoerisme zich steeds verder uitbreidde, werden de duinen te veel betreden en na een aantal jaren verstoorde dat grondig de doelstellingen van zeewering en het uitzicht van de duinenzone. In de verste verten niet te vergelijken met de ‘Cosmos’, een doorn in eenieders oog , was de ‘Cristal Palace’ bovendien ook niet de meest ordelijke.
Het heeft jaren aangesleept vooraleer de camping, ondertussen eigendom van Jacques ‘Botte’ en toen ‘Camping Jacques Junior’ genaamd, eindelijk dicht ging. De laatste jaren was het één grote puinhoop.
Ziehier een paar van de laatste foto’s, op 23 april 2007 en op 3 mei 2007.

Eind 2008: Vlaamse overheid koopt de site Cristal Palace
Op 10 februari 2009 startte de opruiming van de site en op 11 februari 2009 startte de herstelling en vergroting van de zeewerende functie. Net zoals bij de Cosmos moest dit een natuurherstellend project worden. De kosten voor de opruiming werden op 1 miljoen euro geraamd.
De duinmassieven werden versterkt als natuurlijke afweer tegen de zee en tegen de stormvloeden, gevolgd door het opruimen van puin en afval. In november 2009 kon de site ‘teruggegeven worden aan de natuur’.
De cafetaria werd afgebroken, de bunkers die niet of nauwelijks nog boven de grond uitstaken, werden zo goed mogelijk bedolven onder duinenzand waarin helmgras geplant werd.

Hieronder krijgen jullie een idee van wat de site ‘Cristal Palace’ uiteindelijk geworden is.

Vorige artikels over het onderwerp
“Terug naar de natuur (camping Cristal Palace)” 8.11.2009 in map ‘Natuur’
“Hoe is het gesteld met Cristal Palace” 13.8.2012 in map ‘Allerlei’
“Atlantikwal en natuur in eer hersteld in Westende” 24.4.2011 in map ‘Atlantikwal’
“Inrichtingsplan voor de duinen in Westende en Lombardsijde” 23.9.2007 in map ‘Duinen’

Bronnen
CONSTANDT M., Het toeristisch verhaal van Westende en Lombardsijde, Middelkerke, 1988.
‘Lombardsijde graag gezien’ De Oudste prentkaartenuitgegeven door ‘De klaproos’ en verzameld door Jules en Berthe Callenaere-Dehouck en Siegfried Debaeke
‘Lombardsijde-bad in de Belle Epoque’ door Marc Constandt
‘Toeristisch verhaal van Westende en Lombardsijde’ door Marc Constandt
100 jaar toerisme ‘Een eeuw vakantie in West-Vlaanderen’ door Marc Constandt
‘Lombardsijde in de Branding’ 1914-1920 door René Coulier
‘Lombardsijde – 7 eeuwen historiek’ door Eddy Viaene
Uittreksels uit verslagen Gemeenteraad Westende
Wikipedia