In België zijn er nog slechts 3 procent pratikerende katholieken, twee keer minder dan tien jaar geleden. Volgens Liliane Voyé en Karel Dobbelaere, mede-auteurs van het boek “Autres temps, autres moeurs. Travail, famille, éthique, religion et politique: la vision des Belges", zijn de cijfers gebaseerd op een wetenschappelijke studie bij 1.500 Belgen, gebaseerd op individuele interviews.
Volgens Wikipedia geeft 58 % van de Belgen aan katholiek te zijn en ongeveer 5 % van de bevolking gaat elke zondag naar de mis.
Die cijfers zijn moeilijk te controleren en misschien kloppen ze niet met zekerheid.
Het lijdt nochtans geen twijfel dat het aantal gelovigen dat regelmatig de kerk bezoekt, zeer sterk teruggelopen is. Dat heeft natuurlijk allerlei gevolgen en die wil ik in mijn huidig artikel eens onder de loep nemen.

Wat stelt de kerkelijke overheid in Middelkerke nog voor?
De organisatie van de kerkelijke overheid in België is overal gekrompen . Ze is nu ingedeeld in bisdommen elk met verschillende dekenaten, elk met verschillende federaties, elk met verschillende parochies.
Op http://home.scarlet.be/~tse10813/dekenij/ kon ik zien dat twee Middelkerkse federaties deel uitmaakten van het decanaat Oostende, namelijk de federaties Spermalie en Middelkerke.
Omdat ik al vaak ondervond dat de gegevens op internet niet steeds stipt bijgehouden worden, vroeg ik aan het decanaat of dat nog wel klopte. Zo weet ik nu, dankzij Antoon Wullepit, secretaris van het dekenaat, dat de beide federaties ondertussen samengesmolten zijn en dat die ene nieuwe federatie 9 parochies telt: OLV Leffinge, Sint-Niklaas Slijpe, Sint-Pieters Sint-Pieterskapelle, Guilielmus Wilskerke, OLV Schore, OLV Mannekensvere, Sint-Willibrordus Middelkerke, Sint-Theresia Westende en OLV Lombardsijde.

Welke zijn de redenen voor die terugloop?
Ik kan natuurlijk zoals iedereen enkele goedkope redenen bedenken (kindermisbruik, veranderde maatschappij waardoor de opdrachten van kerk en bedienaars gewijzigd zijn, maar het is veel ingewikkelder dan dat en ik voel mij onvoldoende goed geplaatst, ja onbekwaam zelfs, om op die vraag met zekerheid juist te antwoorden.
Ik kan wel enkele mogelijke redenen aanhalen. Het aantal priesterroepingen is bijvoorbeeld sterk verminderd. Wisten jullie dat er in Vlaanderen volgens ‘Kerk en Leven’ (het ‘parochieblad’ voor de ouderen) binnen 10 jaar nog amper 237 actieve (d.w.z. jonger dan 70 jaar) priesters zullen zijn. Zo’n twintig jaar geleden waren er dat nog bijna 5.000. De minder talrijke overblijvende priesters zijn niet meer in staat om, zoals vroeger de pastoor en de onderpastoor die er toch in de meeste parochies waren, even goed hun rol te vervullen tegenover de gelovigen: huisbezoeken afleggen waardoor ‘zieltjes konden gewonnen worden’, zieken bezoeken tot in de hospitalen toe …
Ze vinden geen steun meer bij veel ouders die er niet meer aan houden of geen tijd meer hebben of willen maken om hun kinderen een christelijke opvoeding te geven. Omdat de dorpskloosters, meestal tevens vrije scholen, ook lijden aan het wegkwijnen van roepingen, vinden ze daar ook niet meer de onontbeerlijke steun. De priesters ontbreekt het eveneens aan een milieu waar ze hun geloof kunnen verkondigen, zoals vroeger in de gemeentescholen, die eigenlijk katholieke scholen waren en waar ze via de ‘leringen’ de jeugd konden voorbereiden op hun plechtige communie.
Leken zullen nooit de priesters voor 100% kunnen vervangen.
Destijds kwamen missionarissen in onze kerken vertellen over hun geloof in de missies en preekten ze erop los om de gelovige op zijn/haar plichten te wijzen.
Er zijn zeker nog heel wat andere oorzaken!

Op welke manier worden de kerkdiensten daardoor beïnvloed?
In eerste instantie wordt de zondagsmis veel minder vaak bijgewoond. In éénzelfde kerk wordt de wekelijkse mis ook minder vaak gelezen of gezongen. Begrafenismissen, voorgegaan door meerdere priesters, naargelang het uur van de plechtigheid (en de prijs) zijn nu uitgesloten. Leken delen de communie uit en staan de priesters bij in hun taak.
Herdenkingsmissen of jaarmissen kunnen niet meer of zeker minder vaak plaatsgrijpen.
De federaties moeten in samenwerking met een federale beleidsploeg de gehele organisatie van de christengemeenschap verzekeren. Dat omvat veel meer dan de kerkelijke vieringen.
Hoe de weekendvieringen over de verschillende kerken van de federatie worden verdeeld, wordt ook voorgelegd aan de vicaris voor de parochies.
Een huwelijk is nog allesbehalve vanzelfsprekend, begrafenisplechtigheden hebben meer en meer plaats in rouwcentra, …

En welke is de invloed van dat alles op de kerkgebouwen en de pastorieën?
Kerken komen leeg te staan en de kerkelijke overheid weet niet steeds raad voor een nieuwe bestemming. Kerken afbreken lijkt strijdig met de wetten van ons cultureel erfgoed en het inrichten van bibliotheken, het houden van feesten, Enz… vindt nog niet iedereen vanzelfsprekend. Er zal toch dringend eens over moeten nagedacht worden. Naar de mis gaan op wandelafstand, lijkt me niet meer van deze tijd te zijn. Maar, dat zal misschien ooit het onderwerp uitmaken van een volgend artikel.

Hoeveel pastorieën waren er vroeger en hoeveel zijn er nu nog?
Naast veel kerken staat een pastorie en daar wilde ik het eigenlijk vooral over hebben.
Pastorieën zijn het eigendom van de gemeente. Al naargelang de aard/kleur van een gemeentelijke meerderheid, wordt gretig uitgekeken naar wat de verkoop van zo’n gebouw kan opbrengen. Naar het schijnt zou dat wel gebeuren in samenspraak met het bisdom.
Een pastoor had vroeger een dienstwoning en dat was de pastorie. Iedereen zegt ‘zo’n groot huis voor 1 man!’. Meestal had de pastoor wel een ‘moartu’ maar eigenlijk was die woning bedoeld om mensen te ontvangen die raad kwamen vragen of die hulp nodig hadden. Daar waar er ook een onderpastoor was, was er zelfs geen sprake van ‘samenwonen’! Weten jullie dat er ooit ook ‘onder-pastorieën’ bestonden?
Als er, zoals nu, meer pastorieën zijn dan pastoors, dan lijkt het mij logisch dat er van de hand gedaan worden (de eerste dan!)
Over enkele jaren zullen er nog maximaal 400 parochies zijn. Momenteel zijn er dat nog 1.800.

Hoe was/is de toestand in Middelkerke?
Onze gemeente had niet zo lang geleden nog negen pastorieën voor negen parochies. Middelkerke heeft een kerk en een kapel en Westende zelfs een kerk en twee kapellen. In hoeverre die kapellen nog nodig zijn, kan ik niet beoordelen. Er is natuurlijk een groot verschil tussen de winter- en zomerbevolking, alhoewel het onderscheid niet meer zo groot is, door de veel grotere aanwezigheid van eigenaars en tweede verblijvers tijdens veel weekends.
De verkochte pastorieën worden onder meer verbouwd tot woningen (vb Lombardsijde), restaurants (zoals in Kaaskerke) of bestemd voor de uitoefening van een vrij beroep. In andere gevallen worden het vergaderlokalen, culturele centra, bibliotheken.
Ziehier de foto’s van de vroegere en huidige pastorieën

De reeds min of meer langer verkochte:

Jullie zien van links naar rechts: Mannekensvere, Schore, Sint-Pieterskapelle en Slijpe. De pastorieën werden verkocht aan private personen. De eerste drie zijn nu woonhuizen, de vierde is nu vakantiewoning ‘De Wolkerie’.

Recent verkochte en nu te koop gestelde: Lombardsijde, Westende en Wilskerke

Die van Lombardsijde werd verkocht aan een private persoon. Wat gebeurt er met de twee andere?
De cultuurraad heeft in de vergadering van 7.9.2016 gemeend te moeten/mogen aandringen opdat men zou onderzoeken of de voormalige pastorij van Westende misschien een culturele bestemming zou kunnen krijgen. Volgens hen heeft dit gebouw een hoge erfgoedwaarde en zou het een goede locatie kunnen zijn voor gemeenschapszaaltje, bibliotheek en/of ibo. De gemeente heeft daar eens te meer, zoals voor Lombardsijde, niet naar geluisterd. Iemand die de grote Jan wil uithangen, heeft natuurlijk veel geld nodig … en het is toch maar in Westende.
De cultuurraad vroeg betrokken te worden bij de visievorming rond de culturele infrastructuur in Westende. IJdele hoop, waarschijnlijk!

Eén afgebroken: Leffinge

Reeds in de 15de eeuw stond de "priesterage" op deze plaats. De huidige inrichting dateerde uit de 18de eeuw. In 1950 werd de ijzeren omheining verwijderd. Het gebouw deed dienst tot in 2001 als pastorie. Op 14 april 2012 vernielde een brand het gebouw. Het werd afgebroken. Op het ogenblik van de brand, werd het gebruikt als chirolokaal.
Toen werd het een archeologische site. De opgravingen werden in twee fasen uitgevoerd in 2014 en 2015, telkens van half augustus tot in het najaar. Het betrof een samenwerkingsproject tussen de gemeente en de VUB.
Op de site wordt nu een nieuwbouw gezet voor de kinderopvang en de chiro van Leffinge. De eigenaar en bouwheer is de gemeente.
Jullie zien dus ook dat de zeden en gebruiken in Leffinge grondig verschillen van die in de andere deelgemeenten. Hoe zou dat toch komen?

De nog bestaande:

Alle pastorieën zijn vastgesteld erfgoed
Op 5.10.2009 werd het besluit ondertekend waarbij ALLE pastorieën van Middelkerke als VASTGESTELD erfgoed geregistreerd worden. Dat betekent dat ze opgenomen zijn in de wetenschappelijke inventaris van het bouwkundig erfgoed (zie bron1)! Hiermee bevestigt de minister, bevoegd voor het onroerend erfgoed, dat alle erfgoeditems op deze vastgestelde lijst erfgoedwaarde(n) bezitten en nog altijd bewaard zijn. Erfgoedobjecten die waardevol zijn, maar niet beschermd, krijgen hierdoor toch een aantal - minder ingrijpende - algemene en specifieke rechtsgevolgen.
In de tweede bron (zie onderaan) vinden jullie welke dat zijn.

Wat valt erop aan de bouwstijl van de pastorieën?
Traditioneel heeft een pastorijgebouw twee bouwlagen onder een zadeldak met meerdere traveeën
In onze streken gelijken de gebouwen allemaal op elkaar. Dat is niet vreemd want ze werden tijdens de eerste wereldoorlog vernield en in 1920 ontworpen of heropgebouwd. Deze van Mannekensvere, Schore, Sint-Pieterskapelle, Slijpe en Wilskerke werden alle ontworpen door éénzelfde architect, namelijk T. Raison uit Brugge, die men zowat de ‘man van de wederopbouw’ zou kunnen noemen. Hij heeft het zich niet moeilijk gemaakt voor Schore en Sint-Pieterskapelle want op 1 dakkapel na, zijn het dezelfde gebouwen.
Ook de pastorieën van Lombardsijde en Westende hebben dezelfde scheppers, C. Pil en H. Carbon uit Oostende. Het is anderzijds duidelijk dat het gebouw in Middelkerke ontsproten is uit een ander brein, namelijk dat van G. Van Damme uit Oostende.
Alle gebouwen hebben gemeenschappelijke kenmerken: baksteengebouwen, neo-Vlaamse Renaissance-invloeden, rechthoekige vensteropeningen met rondbogige omlijstingen, ….

De te koop gestelde gebouwen
De pastorieën van Westende en Wilskerke werden zopas door de gemeente te koop gesteld.
Instelprijs: Westende 175.000 euro, Wilskerke 210.000 euro.
De instelprijs voor Lombardsijde bedroeg destijds eveneens 210.000 euro en kostte uiteindelijk 321.300 euro, waarvan 280.000 euro voor de gemeente en 41.300 voor notaris en taksen.
Zitdagen openbare verkoop:
      Westende:
           woensdag 14/06/2017 om 18 uur in Café Chaplin in Westende (Westendelaan
               312 – op de hoek naast de kerk in Westende-dorp).
      Wilskerke: 
           vrijdag 16 juni 2017 om 17.30 u. in het parochiecentrum van Wilskerke
                   (vlak naast de kerk en de pastorie van Wilskerke).
Kijknamiddagen:
      Westende: op woensdagen 10.05  en 07.06.2017  telkens van 14u00 – 16u00
      Wilskerke: op zaterdagen 06.05 en 10.6.2017 telkens van 10.30 – 12.00 u.
Alle verdere gegevens (meer foto’s, samenstelling woning, oppervlakte, …) kunnen jullie vinden op
http://www.immoweb.be/nl/zoekertje/huis/te-koop/westende/8434/id6958436
http://www.immoweb.be/nl/zoekertje/huis/te-koop/wilskerke/8431/id6957470

Bronnen
https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/rechtsgevolgen
https://www.onroerenderfgoed.be/nl/bescherming/vastgestelde-inventarissen/rechtsgevolgen/
http://www.focus-wtv.tv/video/brand-chiro-lokalen-leffinge
http://www.erfgoedblog.be/archives/376-Brand-vernielt-erfgoed-in-Leffinge..html