Het gebeurt zeker niet elke dag, week, maand of zelfs jaar dat er zich in een dorp iets voordoet dat men als historisch kan bestempelen. En nu valt dat Lombardsijde-dorp toch wel  te beurt, zeker! Sinds 17 mei rijdt de tram niet meer door het dorp maar volgt die de kustweg vanaf het kruispunt met de Zeelaan tot aan het Albert-monument in Nieuwpoort. Dat kon en mocht ik niet onbesproken laten. Neen, ik zal nu niet, alweer, de voor-en nadelen van het verleggen van de trambedding bespreken of beschrijven.

De kusttram is toch iets bijzonders. Het hele jaar door snellen tientallen trams per dag over het traject van 67 km, van de ene grens naar de andere, van Frankrijk naar Nederland en omgekeerd. Het is een unicum, zelfs op wereldschaal, rijdend langs vele badplaatsen, door duinen of rakelings langs de zee, nauw verbonden aan onze dijken. Duizenden families worden ermee naar onze kust gebracht.
Daarom wil ik het deze keer hebben over de 133-jarige geschiedenis van de ‘Tram door Lombardsijde’ en over de officiële 'inwijding' van het nieuw traject op 24 mei 2019.

Geschiedenis

In 1884 richtte de Belgische staat de 'Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen'  (NMVB) op. Deze had tot taak buurtspoorwegen (of tramlijnen) aan te leggen in gebieden die niet door de "grote spoorwegen" werden ontsloten. Zo kon het vervoer van landbouwproducten naar de steden en van industriële producten in alle delen van het land verzekerd worden. Het project moest zoveel mogelijk landelijke kernen aansluiting bieden met stedelijke markten en spoorwegstations en daardoor handel, nijverheid en pendelarbeid stimuleren.

In de hoogdagen van de Buurtspoorweg schreef men: "De buurtspoorweg staat dichter bij de mensen dan haar grote zus. Ze heeft nooit de bedoeling gehad om het landschap te veranderen, integendeel zij paste er zich aan aan. Zij loopt langs de wegen van het volk, gebruikt de bruggen, die ook wij gebruiken. Ze loopt door de dorpsstraten en stopt aan ons stamcafé".

De eerste tram was een stoomtram. Bij het begin van het badseizoen op zondag 5 juli 1885 reed de eerste tram tussen Oostende en Middelkerke. Voor de aanleg van de lijn werd gebruik gemaakt van het tracé van een bestaande straatweg tussen beide badplaatsen.

In 1886, dus 133 jaar geleden, legde de eerste stoomtram een traject af komende uit Oostende via Westende-dorp en Lombardsijde-dorp tot in Nieuwpoort.

                                                                                             Westende

Op de postkaarten zien we dat slechts 1 spoor voorzien was. Als redenen daarvoor worden opgegeven dat de straten niet overall breed genoeg waren voor twee sporen maar het was vooral de bedoeling om kosten te besparen op de rijtuigen en op het sporenmateriaal. Maar, op de Dorpplaats van Lombardsijde konden de trams die van Nieuwpoort en van Oostende kwamen, elkaar kruisen.

                                                                                          Lombardsijde

Op de linkse foto zien we de tramlijn waarop wagonnetjes vanuit de duinen en via de Zeelaan zand aanvoeren. Op de rechtse zien we het spoor dat vanuit de Dorpplaats de Zeelaan inloopt naar de ‘Pretstatie’ (pret = porei).

Gaandeweg krijgt men meer oog voor het toeristisch potentieel van een tramweg die de kustlijn zal volgen.

Lombardsijde en Westende verschilden in die zin dat de stichters van de badplaatsen een badplaats wilden in Westende en niet in Lombardsijde, de enige kustgemeente die geen zeedijk had en dus geen badplaats was.

Bij de stichting van de badplaatsen wilde men natuurlijk toeristen aantrekken … met de tram. Men wilde de stichters daarbij een handje helpen en de toerist laten genieten van de zee en van de duinen. 

Daarom willen zij de tram niet meer door de dorpen laten rijden, zeker niet door Westende-dorp.
Het toerisme profiteerde het meest van de elektrificatie van de tramlijn, eerst met accu’s later met luchtlijnen. Met zijn gestegen comfort, hogere snelheid, grotere capaciteit en chiquere voertuigen paste de elektrische tram perfect bij de elitaire badplaatsen.

In 1895 verleent de Staat aan een Engelse projectontwikkelaar een vergunning voor de aanleg van een elektrische tramweg van Oostende naar Westende. Die wordt echter pas ingereden in juni 1903. De eerste wereldoorlog gooide natuurlijk roet in het eten voor de verdere uitbreiding. De NMVB kondigde in haar jaarverslag van 1923 aan dat ze de lijn van Westende naar De Panne via de kustlijn zou aanleggen. De uitbouw zou echter nog tot de zomer van 1929 duren.

Sindsdien is er weinig veranderd in Lombardsijde … tot nu.

De inhuldigingsplechtigheid op 24 mei 2019

De voltallige pers werd uitgenodigd en verwelkomd in ‘De Zeekameel’. Daar waren ook de toespraken van de autoriteiten voorzien.
Marc Descheemaeker, voorzitter van de raad van bestuur van De Lijn, was de eerste spreker.
Hij verwees even naar de meningsverschillen over het nieuw traject, maar ook naar het bericht van Tom Elise Lachat – Dedeystere in ‘Je bent van Lombardsijde’ op Facebook:
“De ontelbare jaren dat onze opgroeiende kinderen konden zwaaiden voor de deur naar de tram in de hoop dat jou chauffeur zijn tingeling liet horen of dat mensen die op de tram zaten een seintje terug gaven.
De veel voorkomende, ‘let op, de tram is daar’, loopmomentje van ‘oooohhhh ik moet mijn tram halen’, het vallen met de fiets door in jouw sporen te blijven haken met als gevolg een gescheurde broek en geschaafde knieën, het snerpend geluid in de draai, de nachten waar we daverend wakker werden van de werken aan jouw sporen, helaas ook de ongelukken in ons dorp met jou en auto’s soms individuen, de mensen die wegsprongen als je met groot lawaai ons dorp binnenreed met de avondmarkten, jouw oude vrienden die ineens langs reden en veel aanzien hadden, de stilte bij een staking die een gemis boven liet komen..... en noem maar op, het zijn er veel.”
De tweede spreker was burgemeester Jean-Marie Dedecker, geboren en getogen in Lombardsijde en bijzonder opgetogen over de verwezenlijking. Hij bedankte zelfs het vorig gemeentebestuur dat de aanzet ertoe gaf. Hij beloofde nogmaals een opwaardering van de dorpplaats, wat hij noemt ‘meer leven blazen in dit nu al vibrerende dorp.’ Is dat niet wat overdreven, Jean-Marie? Hij herinnerde ook even aan de tijd dat er in het dorp 38 café’s waren tegenover drie vandaag. Is dat niet wat veel, Jean-Marie? Ik heb ze ook eens geteld!
De derde spreker was Ben Weyts, Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken, Vlaamse Rand, Toerisme en Dierenwelzijn. Hij toonde zich fier dat hier zo’n 13 miljoen euro geïnvesteerd worden: “Met dat geld kopen we een betere tramverbinding, betere dienstverlening, meer flexibiliteit, meer natuur en nieuwe ontwikkelingskansen voor Lombardsijde.” Mooie woorden, maar één en ander zal nog moeten blijken in de toekomst. Er lopen heel wat Vlaamse bestellingen voor nieuwe trams. De minister beloofde dat de eerste 48 nieuwe rijtuigen bestemd zijn voor de kust.

Andere VIP genodigden waren Roger Kesteloot, directeur-generaal van De Lijn, Koen Surdiacourt, directeur Afdeling Wegen en Verkeer – West-Vlaanderen, dat 3,3 miljoen euro investeert voor het gelijktijdig structureel onderhoud van de rijweg op de N34 langs het nieuw tramtracé en tenslotte de burgemeester van Nieuwpoort Geert Vanden Broucke, waarvan we misschien pas later zullen weten welke rol hij in de verlegging van het traject gespeeld heeft..

Het nieuw traject wordt ingereden
Na de toespraken stapten de genodigden op een bus van ‘De Lijn’ (natuurlijk!), die hen naar de tramhalte Sint-Laurentius bracht, het startpunt van het nieuw tramproject. Daar werd door de minister het driekleurig lint doorgeknipt.

                                                                                              Foto Gino Ester

Nu wachtte ik op de aangekondigde ‘’gepersonaliseerde Middelkerke-tram” die ons naar Nieuwpoort moest brengen. Volgens een aanwezig lid van het bestuur dat de historische trams beheert, was dat niet mogelijk door ‘een gebrek aan chauffeurs’. Het werd dus een gewone tram ‘geen dienst’.

In Nieuwpoort werd weer overgestapt op een lijnbus die ons terugbracht naar Lombardsijde, naar de ‘Zeekameel’ waar ons een hapje en een drankje of een natje en een droogje, te beurt vielen. Tussendoor bracht ik twee keer een bezoek aan de Dorpsplaats. Om 17 uur waren de terrassen druk bezet. Op mijn vraag of er een feestprogramma voorzien was, werd ontkennend geantwoord. Op Facebook lees ik echter dat de sfeer er ’s avonds uitstekend was en dat er zelfs vraag is naar meer.

Bronnen
https://www.coasttram.info/kusttram
http://www.radoveden.. Na de burgemeester kwam minister Weyts/nl/content/treinen-en-trams-belgië-geschiedenis-en-toekomst

‘De Kusttram’ Een veelzijdige kijk op de ontwikkeling van de Belgische kust. Uitg De Lijn/ Lannoo
‘Lombardsijde graag gezien’ De oudste prentkaarten’ Uit De Klaproos 2002. Toegestaan door de uitgeverij op 24.5.2019