Oud worden met de blakende gezondheid van een tiener. Daar dromen wetenschappers van het Erasmus MC in Rotterdam van nu het is gelukt om bij bejaarde muizen de klok terug te zetten. Een nieuwe behandeling maakte de beestjes aanzienlijk jonger en fitter.
Normaal gesproken kon bioloog Peter de Keizer van het Erasmus MC rustig een kopje koffie halen en dan zat zijn proefmuis nog altijd op precies dezelfde plek op tafel, sloom voor zich uit starend. Maar na een kuur met een nieuw wondermiddeltje, genaamd Proxofim, gebeurde er iets dat De Keizer nog steeds amper kan geloven. De bejaarde muizen - in mensenjaren ongeveer 80 jaar oud - kregen weer een vollere vacht, renden twee tot drie keer zoveel in hun loopwieltje en de functie van de nieren verbeterden. En wat voor muizen geldt, geldt meestal ook voor mensen: ons genetisch materiaal komt voor 80 procent overeen.
"We hebben een vreugdedansje in het laboratorium gedaan. We werken al 15 jaar met muizen, maar ze waren altijd oud en suf. Nu moest ik ze in een kooi zetten omdat ze er anders vandoor gingen, net als jonge muizen", zegt De Keizer, die groepsleider is op de afdeling moleculaire genetica. Van enthousiasme praat hij steeds sneller. Deze middag wordt de ontdekking gepubliceerd in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Cell.
Lees ook
Heeft u de bron van het eeuwige leven gevonden?
"Dat zou natuurlijk prachtig zijn, maar dat durf ik niet te zeggen. We zien dat de tijd wordt teruggedraaid bij de muizen - ze worden daadwerkelijk jonger - maar we weten niet of ze hierdoor ook langer leven. Gemiddeld gaan ze na twee jaar dood, maar de meeste leven nu nog. Er is dus meer onderzoek nodig om die vraag te beantwoorden".
Hoe werkt die verjongingskuur?
"Onze cellen lopen elke dag schade op. Het gros repareren we zelf, maar dat lukt niet bij allemaal. Rond ons 65ste krijgen we steeds meer cellen met blijvende schade. In die beschadigde, foute cellen zitten twee eiwitten aan elkaar gekleefd, die ervoor zorgen dat de cel allerlei rommel uitscheidt die weefsels sneller doen verouderen en onze organen aantasten. Vergelijk het met een auto: een beetje roest is niet erg, maar op een gegeven moment functioneren bepaalde onderdelen niet meer. Wij hebben een stofje, Proxofim, ontdekt dat de verbinding tussen die twee eiwitten verbreekt en de foute cel doodt. Als gevolg daarvan herstelden sommige weefsels en werden de muizen fitter".
Er zijn genoeg ouderen die dat wel zouden willen testen...
"We kunnen niet zomaar oude van dagen aan het infuus leggen. Er bestaat een risico dat zij een overdosis krijgen, waardoor ook gezonde cellen kapot gaan. Bovendien weten we nu nog niet of het stofje überhaupt bijwerkingen geeft. Muizen kunnen niet praten, dus je kunt ze ook niet vragen: heb je ergens pijn? Dat moeten we goed uitzoeken, eerst op een ander proefmodel als varkens, daarna in de kliniek. We hopen over een jaar of twee à drie het onderzoek uit te breiden naar patiënten met agressieve vormen van kanker en in een nog later stadium onderzoek te doen naar ouderdomskwalen".
Waarom eerst kankerpatiënten?
"Het stofje Proxofim dat de oude muizen fitter en alerter maakt, lijkt ook goed te werken tegen bepaalde uitbehandelde vormen van kanker. Dit komt omdat de cellen van kankerpatiënten vaak zoveel schade hebben opgelopen door chemo- of radiotherapie dat ze ook de twee eiwitten aanmaken die Proxofim opruimt. We hopen dat het de groei van bepaalde hersentumoren kan stoppen. Het gaat om patiënten die nog maar een half jaar te leven hebben en zo ziek zijn, dat zij de mogelijk bijwerkingen zoals diarree en overgeven op de koop toenemen. Op deze manier kunnen we hopelijk de patiënten helpen, maar ook uitvinden welke bijwerkingen het middel heeft voordat we het blootstellen aan een omaatje van 90 jaar".
Het wonderstofje lijkt ook goed nieuws voor kale mannen. Krijgen zij hun haardos terug?
"Tja, dat zou mooi zijn. Ik ben 36 jaar en heb er ook al last van. We zijn nu aan het kijken of dit ook in vorm van een crème kan. Als je het stofje namelijk injecteert, komt het overal terecht, ook in je kleine teen en daar wil je geen haargroei. Bovendien: wanneer er bijwerkingen zijn dan is zo'n lokale toediening veiliger. Máár: we kunnen met dit stofje nog heel veel kanten op, denken wij. En is haargroei dan het meest urgent als je ook hersentumoren kan behandelen?"
Stel dat we door deze stof 130 kunnen worden: moeten we dat wel willen?
"Iedereen denkt ook dat wij streven naar het eeuwige leven, maar ons hoofddoel is langer leven zonder kwalen en in goede gezondheid. Als we honderd jaar worden en pas op ons 99ste ziek worden, zou dat al geweldig zijn. Dat maakt het leven een stuk leuker en het scheelt ook nog eens veel ziektekosten in die laatste levensjaren".