Op sociale media gaan veel onjuiste berichten over het coronavirus en de pandemie rond. NUcheckt zet de veel gedeelde berichten op een rijtje.

NUcheckt houdt dit overzicht van onjuiste berichten over het coronavirus op sociale media bij. Kom je zelf een bericht, foto of video tegen waar je twijfels bij hebt, mail dan naar factcheck@nu.nl. Dan gaan we ermee aan de slag.

Baksoda geen kuur tegen COVID-19

Een Nederlands Facebook-bericht waarin wordt beweerd dat baksoda helpt om COVID-19 te genezen, is ruim 36.000 keer gedeeld. Baksoda zou volgens het bericht werken tegen het coronavirus doordat het je bloed minder zuur maakt, wat er vervolgens voor zou zorgen dat virussen minder goed in je lichaam gedijen. Baksoda (ook wel bekend onder de Engelse naam baking soda, die vaak wordt gebruikt in de Nederlandse artikelen) zou zelfs al ten tijde van de Spaanse griep zijn gebruikt.

In de jaren twintig van de vorige eeuw bestond inderdaad het idee dat de zuurgraad van je lichaam invloed heeft op bijvoorbeeld verkoudheid of griep. Inmiddels is bekend dat het lichaam van gezonde personen er zelf voor zorgt dat de zuurgraad van het bloed stabiel is. Dit bevestigde Sarah Stanley, expert infectieziekten aan de Universiteit van Californië, aan persbureau AP. Ze vertelde dat je de zuurgraad van je bloed niet met voeding kan beïnvloeden en dat het voor je gezondheid ook erg belangrijk is dat de zuurgraad van je bloed stabiel blijft.

Er is geen enkele aanwijzing dat baksoda helpt tegen COVID-19, zo meldde onder andere de BBC, persbureau Reuters en factchecker Snopes. Langdurig veel baksoda nemen kan wel leiden tot een hoge bloeddruk.

Onduidelijk of bloedgroep invloed heeft op ernst COVID-19

Op alternatieve gezondheidswebsites en sociale media wordt sinds half maart een bericht gedeeld waarin staat dat je bloedgroep invloed heeft op de kans dat je ernstig ziek wordt van besmetting met het coronavirus. Deze berichten zijn gebaseerd op één Chinees onderzoek.

Experts stellen dat er in dit onderzoek een interessante observatie is gedaan, maar dat op basis van het onderzoek geen conclusies kunnen worden getrokken. Het is op dit moment niet duidelijk of er een verband is tussen de bloedgroep en de ernst van de klachten van een COVID-19-patiënt.

Geen bewijs dat vitamine C helpt tegen coronavirus

Vitamine C kan, in tegenstelling tot wat in verschillende berichten op sociale media wordt beweerd, een besmetting met het coronavirus niet voorkomen. Voldoende vitamine C binnenkrijgen door het eten van groenten en fruit is altijd belangrijk. Maar eerder onderzoek toonde al aan dat extra vitamine C slikken de kans op een verkoudheid niet kleiner maakt.

Ook zijn er op dit moment geen aanwijzingen dat vitamine C slikken helpt bij de behandeling van de ziekte die wordt veroorzaakt door het coronavirus. Er wordt nu in China wel onderzoek gedaan naar een behandeling waarbij grote hoeveelheden vitamine C worden ingespoten. De resultaten van dat onderzoek worden pas in september verwacht.

Tabel griep-, verkoudheids- en COVID-19-klachten niet van RIVM

Er worden veel tabelletjes gedeeld die je zouden helpen onderscheid te maken tussen griep-, verkoudheids- en COVID-19-klachten. Vaak staat bij deze tabellen dat ze van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) afkomstig zijn. Dat laatste klopt niet, bevestigt het RIVM in gesprek met NU.nl.

Op 16 maart plaatsten verschillende nieuwsmedia vergelijkbare overzichten online. Deze lijken gebaseerd op een inventarisatie van de klachten van ruim 55.000 Chinezen bij wie het coronavirus is vastgesteld. Bij deze groep waren koorts en een droge hoest de meest voorkomende klachten, maar ook een verstopte neus, spierpijn en diarree kwamen voor.

De symptomen die in de aan het RIVM toegeschreven tabel staan, kloppen in grote lijnen. Je kunt op basis van deze tabel echter niet uitsluiten dat je het coronavirus hebt: ook als je bijvoorbeeld niest, is het in theorie mogelijk dat je besmet bent met het coronavirus. Het RIVM adviseert om thuis te blijven als je koorts en/of milde verkoudheidsklachten hebt.

Onjuiste informatie over coronavirus in krantenadvertentie

Het datajournalistiek platform Pointer constateerde dat een man die eerder werd geïnterviewd vanwege zijn antivaccinatiestandpunt, achter een advertentie met onjuiste informatie over het coronavirus zit, die deze week in de Volkskrant is geplaatst. In deze advertentie wordt geïnsinueerd dat het coronavirus niet gevaarlijker is dan de griep.

Dit klopt niet. Een woordvoerder van het RIVM legde dit aan Pointer uit: "Het grote verschil is dat er in de bevolking veel weerstand en immuniteit is tegen de normale griep, ook doordat kwetsbare mensen en ouderen de griepprik krijgen. In een griepseizoen worden maar enkele honderdduizenden mensen besmet met het virus. Tegen COVID-19 heeft niemand nog immuniteit." Hierdoor kan dus potentieel iedereen besmet raken met het coronavirus, wat tot overbelasting van de zorg kan leiden.

Veel klopt niet in 'corona-info uit Zwitserland'-bericht

Een WhatsApp- en Facebook-bericht dat uit Zwitserland zou komen en wordt toegeschreven aan een Italiaanse arts in de Chinese stad Shenzen, bevat veel verkeerde informatie over het coronavirus. Zo wordt er onder meer beweerd dat het coronavirus doodgaat bij 26 of 27 graden en je niet besmet bent met het coronavirus als je slijm ophoest. Deze beweringen kloppen niet.

Geen bewijs dat ziekenhuis adviseerde om op te passen bij benzinepompen

Op WhatsApp wordt een bericht gedeeld waarin staat dat het coronavirus zich snel verspreidt via benzinepompen en dat je daarom altijd handschoenen of een doekje moet gebruiken. Het bericht komt in verschillende varianten voor en er worden verschillende bronnen genoemd: het zou door een verpleegkundige zijn verstuurd, door een ziekenhuis en één keer werd specifiek het Amstelland Ziekenhuis genoemd. Dit ziekenhuis vertelde aan NU.nl dit specifieke advies niet te hebben gegeven.

Het bericht blijkt ook in het Engels rond te gaan, waar het onder andere is toegeschreven aan het Ierse universiteitsziekenhuis in Galway. Dit ziekenhuis heeft ook verklaard het advies over benzinepompen niet te hebben gegeven.

Het coronavirus kan worden verspreid via oppervlakten, maar er zijn geen aanwijzingen dat benzinepompen meer bijdragen aan de verspreiding van het coronavirus dan bijvoorbeeld winkelkarretjes en pinautomaten. Besmetting vindt volgens het RIVM vooral plaats via hoest- en niesdruppeltjes.

Vervoer van legervoertuigen is geen aankondiging van lockdown

Op 21 maart ging op WhatsApp en Twitter een filmpje van militaire voertuigen bij station Amersfoort Centraal rond. De persoon die in deze video te horen is, zegt dat er een lockdown aan komt. Het ministerie van Defensie liet via Twitter echter weten dat de voertuigen niets met de maatregelen tegen het coronavirus in Nederland te maken hebben. De voertuigen worden teruggebracht naar de kazerne vanwege een geannuleerde oefening in Duitsland. In de komende periode zal meer materieel getransporteerd worden vanwege geschrapte oefeningen. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport liet aan NU.nl weten dat als er een lockdown komt, dit nooit op deze manier wordt bekendgemaakt.

Doodskisten gefotografeerd na ramp bij Lampedusa in 2013

Peter Burger, docent en onderzoeker aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in nepnieuws en broodjeaapverhalen, signaleerde woensdag dat de Nederlandse Facebook-pagina Ik hou van Italië beweert dat een gedeelde foto van doodskisten uit Bergamo afkomstig is. Deze Italiaanse plaats is zwaar getroffen door het coronavirus. De foto die op de Facebook-pagina werd gebruikt, is echter al in 2013 genomen. De foto is gemaakt na de scheepsramp bij Lampedusa, waarbij zeker 366 migranten om het leven zijn gekomen.

Facebook-bericht met de foto van doodskisten uit 2013.

Afgelopen week kwamen er uit Bergamo wel beelden van doodskisten en een colonne legervoertuigen voor het vervoeren van overledenen. De burgemeester van de Italiaanse plaats vertelde dat de crematoria op dit moment onvoldoende capaciteit hebben. Persbureau Reuters meldde dat het leger daarom lichamen naar crematoria buiten de stad heeft overgebracht.

Video van dronken man in Brussel heeft niets met coronavirus te maken

Op Twitter verscheen maandagochtend een video van een man in België die op een metrostation was bezweken aan COVID-19. Datajournalisten van Pointer toonden aan dat de video inderdaad in België is opgenomen, maar niets met het coronavirus te maken heeft. Het vervoersbedrijf dat de metrolijn exploiteert, verklaart dat de man dronken was en daarom op de grond lag.

Het is druk in de supermarkten, maar niet alle hamsterfilmpjes kloppen

Op Facebook gaat een video rond waarin mensen in Brussel zouden vechten om de laatste pot Nutella. Volgens de begeleidende tekst is het filmpje op 14 maart 2020 gemaakt. Dezelfde video is echter al op 26 januari 2018 op YouTube geplaatst. Er waren toen in meerdere Franse supermarkten vechtpartijen, omdat er 70 procent korting werd gegeven op Nutella.

Vechtpartij om afgeprijsde Nutella.

Foto van herstelde natuur in Venetië blijkt van klein eiland buiten centrum

Door de afwezigheid van toeristen verschijnen op veel plekken dieren, die daar normaal gesproken niet te zien zijn. Maar niet al deze mooie foto's kloppen helemaal. De onderstaande foto's zouden aantonen dat er zwanen zijn teruggekeerd in Venetië. Eliot Higgins van onderzoekscollectief Bellingcat ontdekte dat de foto van de zwanen niet in het centrum van Venetië genomen is, maar op Burano, een eiland dat ongeveer op 7 kilometer afstand van Venetië ligt. Hoe uitzonderlijk het is dat daar zwanen zwemmen, is niet bekend. Ook op oudere foto's van toeristen uit Burano zijn soms zwanen te zien.

Zwanen in Burano.

Veel gezondheidsadviezen kloppen niet

NUcheckt maakte op 16 maart een overzicht van de onjuiste gezondheidsadviezen die op dat moment rondgingen. Hierin leggen we onder meer uit dat je niet kunt bepalen of je COVID-19 hebt door tien seconden lang je adem in te houden. Ook vertellen we dat gorgelen of knoflook je niet beschermen tegen het coronavirus of de ziekte die het virus veroorzaakt.

Constant water drinken beschermt niet tegen coronavirus

Volgens berichten op Facebook, Twitter en WhatsApp kan iedere vijftien minuten een slokje water drinken voorkomen dat je besmet wordt met het coronavirus. Dit is onjuist. Voldoende water drinken is altijd belangrijk, maar iedere paar minuten drinken voorkomt geen besmetting met het coronavirus.

Screenshots van nieuwswebsites vaak gemanipuleerd

Begin maart circuleerden zogenaamde screenshots met de opmaak van media als het AD, Het Parool, de NOS, Omroep Brabant en AT5. Meestal stond er in het niet-kloppende bericht dat in een bepaalde plaats of op een bepaalde school iemand met het coronavirus besmet was geraakt. Je kunt makkelijk controleren of het screenshot klopt door naar de website van de nieuwsorganisatie zelf te gaan. Als het bericht daar niet te vinden is, is het bericht hoogstwaarschijnlijk nep.

Coronavirus kwam niet uit Engels lab

Volgens verschillende berichten, onder meer op ons reactieplatform NUjij, is het coronavirus ontstaan in een Engels lab. Dit is onjuist en gebaseerd op een misverstand. Er bestaan, naast het coronavirus dat nu een pandemie heeft veroorzaakt, ook nog andere coronavirussen. In het Engelse lab is geen onderzoek gedaan naar het coronavirus waar mensen nu massaal ziek van worden, maar naar een coronavirus dat alleen gevaarlijk is voor pluimvee.

Volg de laatste ontwikkelingen rond het virus in ons liveblog.

Het coronavirus in het kort

  • Het coronavirus verspreidt zich vooral van mens op mens via nies- en hoestdruppeltjes. De kans dat je besmet raakt via oppervlakken zoals deurklinken is klein. Deze kans wordt kleiner als je vaak je handen wast.
  • Je kunt de kans op verspreiding flink verkleinen door minstens 1,5 meter afstand te houden van anderen.
  • Een geïnfecteerde persoon besmet gemiddeld twee à drie anderen. De voorzorgsmaatregelen zijn nodig om dit in te dammen.
  • Verreweg de meeste patiënten hebben milde (griepachtige) klachten.
  • Bijna alle sterfgevallen betreffen ouderen of andere kwetsbare personen, zoals hart-, long- of diabetespatiënten. Als iedereen de maatregelen naleeft, verkleint dat hun risico's.
  • Lees hier welke voorzorgsmaatregelen je moet nemen.