Weet wat je eet. Een stuk vlees dat op je bord ligt, was ooit een dier dat ­ergens leefde. Dat geldt voor de varkenskarbonade op het Nederlandse bord en evengoed voor het halalschapenvlees dat traditiegetrouw hoort bij het islamitische Offerfeest. Dat begint zondag en wordt ­wereldwijd gevierd met vlees van ritueel ­geslachte schapen. Maar waar komt dat eigenlijk vandaan? Moslims in landen als Koeweit en Qatar, waar nauwelijks vee wordt gehouden, nuttigen dit jaar geïmporteerde schapen uit Roemenië. De dieren, 70.000 stuks, zijn op 14 juli met het schip Al Shuwaikh (een voormalig containerschip dat is omgebouwd voor veetransport) uit de haven van Midia aan de Zwarte Zee vertrokken. Via de Bosporus, de Egeïsche Zee, de Middellandse Zee, het Suezkanaal, de Rode Zee, de Golf van Aden, de Golf van Oman en de Perzische Golf kwamen ze eind vorige week aan in de haven van Koeweit-Stad. Ze hadden toen 4288 zeemijlen afgelegd, ongeveer 8000 kilometer.

Roemenië, de grootste vee-exporteur uit de Europese Unie, is een echt schapenland: het land heeft er zo’n tien miljoen. Van de EU-landen tellen alleen het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk meer schapen dan Roemenië. Vorig jaar sloot het land een contract voor het leveren van 200.000 schapen aan de golfstaten. Daarmee springt Roemenië in een gat dat Australië heeft laten vallen. Voorheen haalden Koeweiters en Qatarezen hun slachtschapen van het zuidelijk halfrond, maar de Australische regering heeft een moratorium ingesteld op overzeese veetransporten. In de periode ­juni tot en met september mogen er geen ­levende dieren per schip naar het noordelijk halfrond, waar het dan zomer is. De hoge temperaturen aan boord kosten veel dieren het ­leven.

Het tijdelijke verbod – waardoor Australische schapenboeren de inkomsten mislopen van de afzet voor het Offerfeest in de Arabische wereld – komt voort uit onthullingen van een televisieprogramma. Dat toonde vorig jaar heimelijk gemaakte beelden van de situatie aan boord van de schapenschepen: kreupele dieren, dieren die door de mest waden, en lammeren die aan boord geboren worden, terwijl drachtige schapen helemaal niet op transport mogen. Opeengepakt in het ruim bezweken dieren aan de hitte. Hun kadavers werden overboord gegooid.

Dat dit een vaker voorkomende praktijk is bij veetransporten over zee, werd al vaker duidelijk. In 2015 leidde een schapentransport van Roemenië naar Jordanië tot arrestaties. De ­bemanning van twee veeschepen, die voeren onder de vlag van Tanzania en de Malediven, hadden honderden dode schapen overboord gegooid in de Rode Zee. Datzelfde gebeurde ook in 2010. De kadavers dreven toen naar het strand van de Egyptische badplaats Sharm-el-Sheikh. Ze trokken haaien aan, die toeristen aanvielen. Een Duitse vrouw werd gedood. In 2017 spoelden er schapen aan op het strand van Ras Gharib in Egypte. En dit voorjaar troffen toeristen op de Canarische Eilanden dode koeien aan op het strand, die vermoedelijk ­afkomstig waren van een schip dat met rundvee op weg was van Argentinië naar Marokko.

Snikheet

Ondanks protesten van schapenboeren en veehandelaren, die vrezen voor hun reputatie als betrouwbare handelspartner voor afnemers in Koeweit, de Verenigde Arabische Emiraten, Oman en Qatar, met wie ze soms al veertig jaar zakendoen, heeft de Australische overheid ­besloten de eigenaar van het veeschip dat op de televisiebeelden te zien was, te vervolgen. Hij riskeert een boete van 50.000 Australische dollar (ruim 30.000 euro) of een gevangenisstraf van vijf jaar wegens het overtreden van dierenwelzijnswetten.

Een schip van dezelfde eigenaar verzorgt het transport dat Roemenië is overeengekomen met Koeweit en Qatar. Is er nu méér oog voor het welzijn van de schapen op zee? “Nee, helemaal niet”, zegt Anja Hazekamp, Europarlementariër voor de Partij voor de Dieren. ­“Alleen al door het schip te laten uitvaren, heeft Roemenië de Europese regels voor ­dierenwelzijn overtreden.” Hazekamp reisde zelf naar Midia om te protesteren tegen het schapentransport. Het is volgens haar voor het eerst dat zo’n omvangrijk transport vanuit een EU-land is vertrokken met als bestemming de golfregio.

Onderweg naar Koeweit werden de dieren blootgesteld aan temperaturen ruim boven de veertig graden. Bij die temperaturen mag vee volgens de EU-regels niet vervoerd worden. Dat geldt óók als die temperaturen pas ver buiten de EU worden bereikt, want volgens de ­regels is de verzender van het transport verantwoordelijk voor het naleven van de Europese regels, die gelden tot aan de plaats van ­bestemming. Dus: als het in de Perzische Golf 46 graden is, mag Roemenië niet toestaan dat een schip vanuit Midia daar volgeladen met schapen vaart.

Wreedheden

Hazekamp weet zich gesteund door Eurocommissaris Vytenis ­Andriukaitis van gezondheid en voedselveiligheid. Toen hij lucht kreeg van het voorgenomen transport van de 70.000 schapen op de Al Shuwaikh, stuurde hij een boze brief naar de minister van landbouw van Roemenië, Petre Daea. “We hebben beelden ontvangen die laten zien in welke vreselijke omstandigheden dieren met veeschepen deze zomer over de Perzische Golf zijn vervoerd”, schreef Andriukaitis. “Gelet op de weersverwachtingen voor de Perzische Golf in juli, waar de temperaturen zullen oplopen tot 46 graden, dring ik er bij u op aan om, als een teken van verantwoordelijkheid, de ­export van schapen te stoppen.”

Minister Daea reageerde op de Roemeense televisie met de mededeling dat hij het schip met offerschapen onder geen beding zou ­tegenhouden. Een woordvoerder van de Roemeense schapenboeren voegde eraan toe dat de boeren wreedheden veroordelen, maar dat zij alle inkomsten nodig hebben om te kunnen blijven bestaan.

Anja Hazekamp: “Ik heb zelf de Roemeense minister gevraagd waarom zijn land in zee gaat met zo’n walgelijk bedrijf, dat al jaren lak heeft aan dierenwelzijn. Volgens hem zijn de Roemeense schapen de warmte wel gewend. Dat vind ik, nou ja, bijzonder.” Hazekamp zou het een goed idee vinden, zegt ze, als de EU het voorbeeld van Australië volgt en in de warmste tijd van het jaar verbiedt om vee te vervoeren naar het snikhete Arabisch Schiereiland.

Dierenleed aan boord van veeschepen zou niet aan de orde zijn als de dieren niet levend vervoerd worden, maar als diepgevroren stukken vlees de zee oversteken. Voor het Offerfeest levert dat wel een complicatie op: moslims moeten erop kunnen rekenen dat de schapen volgens de islamitische rite (onverdoofd) zijn geslacht. Daarom heeft levend vee de voorkeur. Maar ­Anja Hazekamp denkt dat er iets anders meespeelt: geld. “Een vriestransport is veel duurder.”

De andere kant opkijken

Van de 200.000 schapen die Roemenië wil verschepen met de firma Kuwait Livestock Transport and Trading, is de eerste lading nu aangekomen op het bord van de Arabische consument. Er staan nog minstens twee transporten op stapel. Als het aan Anja Hazekamp ligt, gaan die niet door. En voor het schenden van de regels voor dierenwelzijn zou Roemenië bestraft moeten worden. “Ik vind dat de EU een inbreukprocedure moet beginnen ­tegen Roemenië. Dat houdt in dat een lidstaat een sanctie krijgt voor het schenden van ­EU-regels, bijvoorbeeld een boete. Dat wordt weleens gedaan, maar meestal bij kwesties van volksgezondheid of economische zaken. Dus ik heb mijn twijfels. Maar ik vind het te gek voor woorden dat een lidstaat de regels ­negeert en gewoon de andere kant op kijkt.”

Hazekamp heeft de vaart van de Al Shuwaikh gevolgd via een website die zeeverkeer registreert. “Het schip heeft één dag in Koeweit gelegen, daarna is het weer gaan varen naar Qatar. Er moeten nog dieren aan boord ­geweest zijn, want je kunt niet in een dag 70.000 schapen lossen. Het laden in Roemenië kostte al vier dagen.”

Eurocommissaris Andriukaitis lijkt er wel voor te voelen om net als Australië het veevervoer over zee te verbieden in de heetste tijd van het jaar. “We moeten maatregelen nemen en meer doen dan we nu doen. Ik roep alle ­lidstaten op om onze gezamenlijke waarden en onze dieren te beschermen. Een mens wordt er niet minder van als hij goed is voor een dier.”

Lees ook: 

Ierse kalveren op weg naar Nederland worden geschopt en geslagen, zegt dierenorganisatie

Schoppen, slaan en aan de oren trekken: kalveren op weg van Ierland naar Nederland worden weinig zachtzinnig behandeld, zegt Eyes on Animals.

Nu de zomers warmer worden, willen dierenorganisaties een strenger hitteprotocol voor veetransport
Nu de zomers warmer worden, moeten de regels voor veetransport scherper, vinden Eyes on Animals en Dierenbescherming