Door klimaatverandering warmt de aarde op, stijgt de zeespiegel en smelten de ijskappen. Dat weten we. Maar er zijn talloze andere gevolgen, die minder voor de hand liggen. Van meer turbulentie in het vliegtuig tot migrerende wolken. We zetten er 8 op een rij.

1. Vogels verkleuren

Recent onderzoek van twee Franse universiteiten suggereert dat vogelveren verkleuren door klimaatverandering. In het onderzoek werd de pimpelmees-bevolking van Zuid-Frankrijk vijftien jaar lang gevolgd. Pimpelmeesjes zijn te herkennen aan hun bijzondere kleuren: een blauwe kuif en een gele borst. Maar wat bleek? De onderzochte vogels zien er (gemiddeld genomen) nu minder kleurrijk uit dan vijftien jaar geleden. Meer specifiek: de helderheid en intensiteit van hun veren is afgenomen, aldus de onderzoekers. “Ons onderzoek suggereert dat veranderingen in het milieu, en met name klimaatverandering, de hoofdreden zijn voor de verkleuringen”, zegt David López-Idiáquez, één van de auteurs van het onderzoek.

Het lijkt op het eerste gezicht een onschuldig gevolg van klimaatverandering, maar niets is minder waar. De veerkleuren van pimpelmeesjes spelen namelijk een belangrijke rol in hun paringspatronen. De intensiteit van de veerkleuren is voor de vogels namelijk een belangrijke factor bij het kiezen van een partner.

2. Nederland, wijnland?

De gemiddelde temperatuur in Nederland steeg de afgelopen dertig jaar met 1.1 graden Celsius. Het aantal wijngaarden groeide ondertussen van zeven in 1997 naar ruim 170 in 2019. Toeval? Nee, zegt Hans Manschot, eigenaar van wijngaard Domein Hof Detharding in de Achterhoek, in dit artikel. “Op dit moment is het klimaat in Nederland vergelijkbaar met dat van de Franse Elzas dertig jaar geleden. Dit betekent dat je een druif als de Pinot Noir, die traditioneel geteeld wordt in de Bourgogne, nu steeds vaker in Nederland ziet. Twintig jaar geleden had dat niet gekund.”

Ook het aantal zonuren in Nederland steeg in de afgelopen decennia. Ook dat maakt Nederland een steeds geschiktere wijnregio. Zonlicht zorgt namelijk voor een dikkere schil met meer kleur-, geur,- en smaakstoffen. En dat zorgt weer voor smaakvollere wijn.

3. Mensen krimpen

Als we onderzoeker Steve Brusatte (Universiteit van Edinburgh) moeten geloven, zullen mensen krimpen door klimaatverandering. Zijn redenering: kleinere zoogdieren kunnen beter omgaan met hoge(re) temperaturen. In zijn boek The Rise and Reign of the Mammals schrijft Brusatte dat dieren in warmere delen van de wereld nu vaak al kleiner zijn dan in koudere gebieden. “Dat wil niet zeggen dat elke diersoort kleiner wordt door klimaatverandering”, zegt hij tegenover The Guardian. “Maar het lijkt wel een veelvoorkomende overlevingstruc te zijn, wanneer de temperatuur vrij snel stijgt. Kunnen mensen dan dwergen worden? Ik denk dat dat zeker aannemelijk is.”

4. Steeds vaker ziek (en steeds meer tekenbeten)

Onderzoekers aan de Universiteit van Hawaii concludeerden recentelijk dat meer dan de helft van de bekende, menselijke pathogene ziekten vaker voor zullen komen wanneer de uitstoot van broeikasgassen blijft toenemen. Door de gevolgen van klimaatverandering kunnen de ziekten zich namelijk op meer manieren (en vaker) verspreiden. In het onderzoek werden bijna alle gevolgen van klimaatverandering (zoals de opwarming van de aarde, overstromingen, droogte, enzovoorts) in verband gebracht met de manieren waarop pathogene ziekten zich kunnen verspreiden.

Ook dieren en insecten die ziekten met zich meedragen, rukken op door klimaatverandering. Daar komt bij dat hun verspreidingsgebied groter wordt, ze in steeds grotere getallen voorkomen én langer actief zijn. Een goed voorbeeld is de teek. Die wordt in steeds noordelijkere gebieden waargenomen en vaker. Dat is deels te wijten aan de opwarming van de aarde. In gebieden waar vroeger geen warme periodes waren (die teken nodig hebben om te overleven), is het klimaat nu wel gunstig voor de insecten. Daarnaast worden de winters milder, waardoor larven het seizoen gemakkelijker overleven.

5. Meer turbulentie tijdens het vliegen

De kans op een comfortabele vlucht naar je favoriete vakantiebestemming wordt steeds kleiner. Klimaatverandering zorgt namelijk voor meer en hevigere turbulentie, stelt doctor Paul Williams (Universiteit van Reading) tegenover The Guardian. Op de hoogtes waar passagiersvliegtuigen voornamelijk vliegen (10 tot 12 kilometer) bewegen verschillende luchtstroomlagen zich namelijk steeds sneller ten opzichte van elkaar. De reden daarvoor: het toenemende CO2-gehalte in de atmosfeer.

Wanneer deze luchtlichamen met uiteenlopende snelheden elkaar ontmoeten, kan dat tot heftige turbulentie leiden. Dat fenomeen wordt ook wel heldere luchtturbulentie genoemd, omdat er geen visuele aanwijzingen zijn (zoals wolken) die de turbulentie aankondigen. “De verwachting is dat er steeds meer incidenten door heldere luchtturbulentie zullen plaatsvinden”, aldus Williams.

6. Cultureel erfgoed krijgt het zwaar

Oude ruïnes, tempelcomplexen en andere toeristische trekpleisters lopen door klimaatverandering een verhoogd risico op beschadiging. Een goed voorbeeld zijn de wereldberoemde beelden op Paaseiland. Rapa Nui (het eiland waar de beelden staan) zal namelijk steeds vaker te maken krijgen met watertekorten, kustoverstromingen en erosie, stellen UNEP en UNESCO. Veel van de beelden bevinden zich direct aan de kust. Door steeds hogere en hevigere golven zullen de plateaus waar de beelden op staan sneller beschadigen, waardoor de beelden op den duur kunnen omvallen.

7. Migrerende wolken

Wolken spelen een belangrijke rol in het klimaat. Enerzijds hebben ze een verkoelend effect, omdat ze zonlicht reflecteren. Anderzijds kunnen ze juist voor stijgende temperaturen zorgen, omdat ze de warmte die het aardoppervlak uitstraalt, absorberen en weer ‘terugkaatsen’. Welke rol wolken precies spelen in het klimaatvraagstuk weten we niet precies. Maar dat ze een belangrijke rol spelen, staat vast.

Toen een onderzoek uit 2016 suggereerde dat wolken door klimaatverandering naar de polen migreren, werd dat door de wetenschappelijke wereld dan ook gezien als slecht nieuws. Op de polen is namelijk minder zonlicht, waardoor wolken op den duur dus minder zonlicht weerkaatsen en het klimaatprobleem toeneemt.

8. Meer mensen krijgen diabetes

Een onderzoek van het Leiden University Medical Center wees in 2016 al op het gevaar van klimaatverandering voor de volksgezondheid. De betrokken wetenschappers concludeerden dat de Verenigde Staten op den duur te maken krijgt met 100.000 extra diabetes gevallen per jaar als de opwarming van de aarde op dezelfde voet doorgaat. De onderzoekers kwamen tot die conclusie door het jaarlijkse aantal diabetespatiënten per Amerikaanse staat te vergelijken met de jaarlijkse temperatuurstijging. De conclusie: per elke graad dat het warmer wordt, krijgt een gemiddelde Amerikaanse staat te maken met 2,9 extra diabetespatiënten per 10.000 inwoners.

Hoe dat kan? Eerdere wetenschappelijke onderzoeken wezen al uit dat het metabolisme van mensen in koudere klimaten hoger is. Met andere woorden: als de temperatuur stijgt, wordt onze stofwisseling trager. En dát betekent meer suiker in onze bloedbaan.