Ik ben Leny, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Bosheks.
Stel vanmiddag om 15.00 uur live al je vragen over coronavaccins
Zit jij met prangende vragen in je hoofd over de aangekondigde coronavaccins? Deskundigen beantwoorden op deze website om 15.00 uur live vragen van onze lezers. Stuur je vraag in naar oproep@dpgmedia.nl.
Wanneer kan ik een vaccin krijgen, en welk vaccin krijg ik?
Wat we weten: drie farmaceuten met wie Nederland een deal heeft, hebben een coronavaccin dat bewezen effectief is. Na de Amerikaanse farmareuzen Pfizer en Moderna kwam gisteren ook het Zweeds-Britse AstraZeneca met goed nieuws. Het duurt nog maanden voordat alle vaccins ook bij ons terecht komen - dit jaar krijgen we hooguit tienduizenden exemplaren.
Lees ook
-
PREMIUM
Goed idee? ‘Als mensen een vaccinatie halen, krijgen ze een Corona Greencard’
-
Vragen staat vrij, ook over het vaccin
Bij het toedienen is het first come, first serve: het eerste vaccin wat we krijgen, wordt meteen toegediend. Je kunt niet kiezen welk vaccin je wilt: in een tijd van vaccinschaarste en een voortwoekerende pandemie is die luxe er nog niet. In principe krijgen eerst ouderen en kwetsbaren een prik, zei minister Hugo de Jonge vorige week. Dan moet er wel een vaccin beschikbaar zijn die bij deze groep ook echt werkt. ,,Pas als de vaccins zijn goedgekeurd, weten we voor welke groepen een vaccin ingezet kan worden.” Als de eerste vaccins bij ouderen niet werken, is een andere groep als eerste aan de beurt.
Hoe betrouwbaar zijn de claims van farmaceuten?
Opvallend gegeven in de goednieuwsshow rond het vaccin deze maand: de buitenwereld kan de claims die Big Pharma doet over de effectiviteit van hun vaccins niet controleren. Moeten we hen zomaar op de blauwe ogen geloven? Nee, zegt Marsja Meijer, woordvoerder van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), dat in Nederland waakt over de goedkeuring van het vaccin. ,,Pas als wij de cijfers krijgen, kunnen we beoordelen of het waar is wat ze zeggen. Dat is echt monnikenwerk, we gaan die studies helemaal binnenstebuiten keren. Maar voorlopig hebben we van niemand iets ontvangen.”
Normaal, zegt immunoloog Ger Rijkers, gaat het heel anders. ,,Dan komt er een wetenschappelijk artikel, daar gaan vakgenoten dan kritisch naar kijken. Vervolgens wordt het gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift, en pas daarna komt er een persbericht. Maar dat duurt wel een half jaar. Nu zit de hele wereld er op te wachten, dus komen ze eerder naar buiten.”
Rijkers, werkzaam voor het Roosevelt University College, heeft na de juichende berichten van Pfizer (aanvankelijk 90, later zelfs 95 procent effectiviteit), Moderna (94 procent) en AstraZeneca (minstens 70 procent) nog vragen genoeg. Over de leeftijdsverdeling bijvoorbeeld, en over de ernst van de infecties die wél optreden. ,,Maar aan de claim dat het vaccin voor 90 of 95 procent effectief is twijfel ik niet. Die staat als een paal boven water.”
Kinderarts-epidemioloog Patricia Bruijning (UMC Utrecht) deelt dat vertrouwen. ,,De cijfers die nu gepubliceerd zijn, worden verzameld door een onafhankelijk statisticus. Die legt ze vervolgens voor aan een monitoring board. Dat beoordeelt of er al een conclusie getrokken kan worden. En wat heeft zo’n farmaceut eraan om zaken te verdraaien? Dat komt op een gegeven moment hoe dan ook uit, instanties controleren alles. Dat zou voor een bedrijf heel schadelijk zijn, ook financieel.”
Luister voor het laatste corona nieuws naar de AD Nieuws Update:
De AD Nieuws Update verschijnt elke werkdag op Spotify en Apple Podcasts.
Wat betekent het als een vaccin 70 of 90 procent effectief is?
Het is geen hogere wiskunde: als van de 100 proefpersonen die een vaccin krijgen er 1 ziek wordt, en van de 100 proefpersonen die een placebo krijgen 10, dan voorkomt het vaccin 90 procent van de besmettingen, en is de effectiviteit dus 90 procent. Als er in hetzelfde voorbeeld 3 mensen ziek worden in de groep met een vaccin, dan daalt de effectiviteit naar 70 procent.
Ab Osterhaus over de effectiviteit van het AstraZeneca-vaccin. De tekst loopt door onder de video.
De cijfers die nu verspreid worden, zijn nog niet definitief. Als de omvang van de steekproef groeit, kan het percentage lager of hoger worden. Een ding is zeker, aldus deskundigen: zelfs in het meest ongunstige scenario komt de effectiviteit van de tot nu toe gepresenteerde vaccins boven de 50 procent uit. Daarmee zijn ze nog steeds effectiever dan de gangbare griepvaccins.
Hoe werkt een vaccin?
Dat verschilt. Die van Moderna en Pfizer lijken op elkaar. Beide maken gebruik van mRNA-techniek, waarbij het lichaam als het ware bouwstenen krijgt om afweer tegen het virus te creëren. Niet eerder is op die manier een vaccin tegen infectieziekten ontwikkeld. Omdat geen virusmateriaal wordt gebruikt, is het volgens deskundigen enorm veilig. Daar staat tegenover dat deze vaccins diep bevroren bewaard moeten blijven, wat distributie ingewikkeld maakt.
Het AstraZeneca-vaccin is wat traditioneler van opzet. Onderzoekers in Oxford hebben een onschuldig verkoudheidsvirus van chimpansees gebruikt en dat aangekleed met de uiterlijke kenmerken van het coronavirus. Daardoor denkt het lichaam dat het om corona gaat en maakt het antistoffen en immuuncellen aan. Een ‘echte’ corona-infectie is vervolgens in de meeste gevallen kansloos.
Hoeveel mensen moeten een vaccin nemen om groepsimmuniteit te bereiken?
Het eenvoudige antwoord: zoveel mogelijk. ,,Minimaal 70 procent, liefst 90 procent”, zegt Rijkers. ,,Buiten de mens kan het virus maar moeizaam overleven. Als er bijna geen mensen zijn om naar over te springen, gaat het virus vanzelf dood.”
Uitrekenen welke vaccinatiegraad exact nodig is om groepsimmuniteit te bereiken, is nog niet zo eenvoudig, stelt Bruijning. ,,We weten nog niet weten in welke mate het vaccin de besmettelijkheid van mensen verlaagt. Het is mogelijk dat de vaccins je vooral beschermen tegen ziekte door coronavirus, maar de infectie zelf niet voorkomen. Dan kan je het in theorie dus nog steeds doorgeven. Of de vaccins ook daadwerkelijk besmetting voorkomen, moet nog blijken.”
Hoe kan het zo snel gaan?
Dat een vaccin binnen één jaar op de markt komt, is een unicum. Dat er nu al drie bijna klaar zijn, is ongekend. Maar dat zorgt ook voor wantrouwen. Een gemiddeld vaccintraject duurt meerdere jaren en voor het HIV-virus bestaat na 35 jaar nog steeds geen remedie.
Dat het nu zo snel gaat, komt door een samenloop van omstandigheden, legde Bruijning deze week uit in een lange twitterdraad. Vooropgesteld: het coronavirus is qua structuur een relatief makkelijk doelwit om een vaccin voor te ontwikkelen. Daar kwam bij dat de afgelopen jaren veel voorwerk is verricht op vaccins tegens het SARS- en MERS-virus, de broertjes die veel op het huidige coronavirus lijken.
Bovendien was de genetische code van het coronavirus al in januari bekend. Vaccinmakers konden daar meteen gebruik van maken. Al in maart lag er een vaccin, klaar voor proeven op mensen. Omdat het virus al sinds januari om zich heen grijpt, was waren slechts enkele maanden nodig om aan voldoende proefpersonen te komen.
Last but not least: alle ballen gingen dit jaar op corona. Nooit eerder is er wereldwijd zoveel geld, tijd en moeite gespendeerd om een virus te nek om te draaien.
Hoe is de goedkeuring geregeld?
In Nederland kan een vaccin pas op de markt komen na toestemming van de Europese medicijnwaakhond EMA. Het EMA is bezig met een rolling review van de vaccins. Dat betekent dat alle nu al bekende data geanalyseerd worden. Een versnelde marktaanvraag duurt in de regel minimaal vier weken. Dat betekent dat de eerste vaccins, op z’n vroegst, medio december de Europese markt op mogen.
Het is vooral een kwestie van eerder beginnen en meer mankracht inzetten. Verder nemen we iedere stap net zoals we dat anders ook doen
Bij elk goed te keuren vaccin hebben twee landen de leiding. Welke dat zijn wordt pas bekend als de beoordeling afgerond is, om te voorkomen dat het proces van buitenaf beïnvloed wordt. CBG-woordvoerder Meijer wil dan ook niet zeggen of Nederland bij een van de vaccins de voortrekkersrol neemt.
Eén ding wil ze nog wel benadrukken: hoewel ook het goedkeuringstraject veel sneller gaat dan normaal, wordt er geen enkele concessie gedaan aan de zorgvuldigheid. ,,Het is vooral een kwestie van eerder beginnen en meer mankracht inzetten. Verder nemen we iedere stap net zoals we dat anders ook doen.”
Hoe kunnen farmaceuten nu al weten dat er geen bijwerkingen zijn op de langere termijn?
Niet. Toch nemen ze aan dat het meevalt. Vooralsnog zijn er geen noemenswaardige bijwerkingen. Onderzoeker Andrew Pollard (Oxford) wijst er op dat er al vanaf april wordt getest met het AstraZeneca-vaccin en dat inmiddels tienduizenden mensen een vaccin kregen. ,,We hebben veel meer data dan gebruikelijk is voor een vaccin dat op de markt komt. Dat is een geruststellende gedachte.”
Dat in de proeven niets gevonden is, wil overigens niet alles zeggen, vertelt Bruijning. ,,Er kan altijd een heel zeldzame bijwerking opdoen die je niet hebt opgepikt in de trials. Stel dat 1 op de 100.000 of 1 op de miljoen gevaccineerden ergens last van krijgt, dan zie je dat niet altijd terug in een testfase met 30.000 of 60.000 deelnemers.”
Het is altijd een risico-afweging. De bijwerkingen die we inmiddels van het coronavirus kennen zijn ook niet mals
Mocht zo’n zeldzame bijwerking optreden, dan is dat niet per definitie reden om invoering te heroverwegen. ,,Het is altijd een risico-afweging. De bijwerkingen die we inmiddels van het coronavirus kennen zijn ook niet mals.” Rijkers: ,,Ieder vaccin heeft bijwerkingen. Een zere arm, of koorts. Maar als er echt ernstige gevolgen zijn, treden die op korte termijn op en hadden we het al geweten.”
Bruijning benadrukt dat proefpersonen gevolgd blijven worden. Ze kent één voorbeeld waarbij dat nieuwe inzichten opleverde: het vaccin voor de Mexicaanse griep, in 2009. Dat zou bij sommige ontvangers hebben geleid tot verstoring van het slaapritme. ,,Over de vraag of dat ook echt zo is, bestaat tot op de dag van vandaag wetenschappelijke discussie.”
Is het niet genoeg als alleen ouderen en kwetsbaren het vaccin nemen?
Waarom zou ik eigenlijk een vaccin nemen? Het is een vraag die vooral bij jongeren leeft. Zo groot is de kans niet dat ze heel ziek worden van corona. Logische vervolgvraag is of het niet volstaat om het kwetsbare deel van de bevolking een prik te geven. ,,De grootste druk op de zorg valt dan weg, dat klopt”, zegt Bruijning. ,,Zo kun je het virus in theorie op een gecontroleerde manier door de samenleving laten gaan.”
En dan volgt de maar. ,,Ik vraag me af of mensen dat willen. Als ik naar mezelf kijk: ik zit niet te wachten op een virus met bijwerkingen waarvan het effect op lange termijn nog onduidelijk is, terwijl ik ook een vaccin kan nemen.”
Wat nou als je dat risico accepteert? Kun je dan nog steeds een gevaar vormen voor anderen? Ja, zeggen experts. Ten eerste kun je dan andere niet-gevaccineerden aansteken. Ten tweede kun je mensen aansteken bij wie het vaccin niet werkt. Mogelijk, zegt Rijkers, zijn dat juist heel kwetsbare mensen, zieken bij wie het immuunsysteem niet goed functioneert, bijvoorbeeld.
Tenslotte heeft Rijkers nog een heel praktische reden om een prik te halen: ,,Wie gevaccineerd is, kan eerder zijn vrijheid nemen.”
Word ik benadeeld als ik geen vaccin neem?
Daarmee raakt Rijkers aan een gevoelig punt. Sinds minister De Jonge op deze site liet doorschemeren dat beperkende maatregelen mogelijk langer duren voor mensen zonder vaccin, vrezen sommigen een ‘verkapte vaccinatieplicht’.
Volgens zorgminister Hugo de Jonge zal er van verplichting nooit sprake zijn, maar vorige week in de Tweede Kamer herhaalde hij dat gevaccineerden mogelijk meer vrijheden krijgen dan mensen die nog niet zijn ingeënt. Regeringspartij VVD durfde al wat verder te gaan en sluit ‘indirecte dwang’ niet uit. Wie zich niet laat vaccineren, mag dan bijvoorbeeld niet naar binnen in overheidsgebouwen of festivals.
Premier Rutte sluit niet uit dat er een indirecte prikkel komt voor Nederlanders om zich te laten inenten. ,,Wij zijn niet voor verplicht vaccineren. Maar je kunt ook indirect nudgen, mensen stimuleren. Er kan een moment komen dat de helft van Nederland gevaccineerd is: dat is dan nog te weinig voor groepsimmuniteit, wat doe je dan? Wat betekent dat voor de mensen die nog niet zijn gevaccineerd? Dat moeten we echt diep doordenken met elkaar de komende weken.’’
Bekijk hier onze video's over het coronavirus:
Druk zorgpersoneel te hoog: ouderen worden minder gedoucht
Het ziekteverzuim in de ouderenzorg ligt zo hoog dat de zorg erop achteruit gaat. Ouderen worden minder vaak gedoucht en ook de dagbesteding valt steeds meer weg.
Druk zorgpersoneel te hoog: ouderen worden minder gedoucht
03:25
VS begint met inenten legermacht in Zuid-Korea
00:32
Stilte voor de storm: hulpdiensten op scherp oudjaarsavond
04:32
De oplossing voor het naleven van de anderhalvemeterregel?
00:54
UMC Utrecht vaccineert vrijwilligers met nieuw coronavaccin
02:12
Zo ziet een speciaal ingerichte ic-ambulance eruit
02:21
Forse stijging in opgenomen covid-patiënten
00:41
Vier jaar cel voor kritische blogster Zhang Zhan uit Wuhan
00:41
Zorgpersoneel krijgt Eigen Risico terug van IZZ
07:30
4 jaar cel voor Chinese coronablogger
05:22
Ruime verdubbeling diefstal honden in Verenigd Koninkrijk
01:01
Veel landen binnen de EU begonnen met vaccineren
01:02
Suse van Kleef over nieuwe lockdown in delen van het VK
01:19
Von der Leyen over vaccineren: 2021 wordt beter
01:37
Eerste coronavaccins druppelen langzaam Europa binnen
00:48
Zwarte arts overleden na noodkreet: niet serieus genomen
01:15
Topdrukte: Nog even snel een coronatest voor het kerstdiner
02:34
Paus roept op tot eerlijk delen van vaccins
00:57
Kerstspeech van de Trumps: 'Vaccin is kerstwonder'
00:50
Code rood in Italië tijdens kerst
05:55
Trucker Lieke uit file: 'Ik kon niet eens naar de wc'
03:05
Rutte op bezoek bij uitdelen Haagse voedselpakketten
01:11
Testen van gestrande truckchauffeurs in VK begonnen
00:41
In Alphen aan den Rijn komt de sportschool aan huis
02:17
Chauffeur Henk weer op tijd thuis voor kerstmis
01:58
De Zorgheld: Benjamin Tomlow, longarts
02:02
De Zorgheld: Renee Diebels, thuiszorgmedewerker
01:38
:format(jpeg):mode_rgb():quality(90)/discogs-images/R-11443815-1518125065-1165.jpeg.jpg)
