Meer meer meer

Al jaren ligt de focus van de melkindustrie op meer melk voor minder geld. Banken, melkfabrieken, supermarkten en grote diervoedingsbedrijven duwen boeren steeds meer richting schaalvergroting en efficiëntie. Het geld dat boeren voor melk krijgen is geregeld lager dan de kosten die ze hebben. Veel boeren zitten gevangen in een wedloop van “meer meer meer”.

De melkveesector wordt hierdoor steeds intensiever. Het aantal koeienboeren is de afgelopen tien jaar met twintig procent afgenomen. Het totaal aantal koeien in Nederland is ongeveer gelijk gebleven. De bedrijven zijn dus veel groter geworden. In tien jaar is het aantal megastallen meer dan verdubbeld!

Geen wetgeving

Er is erg weinig wetgeving die koeien beschermt. Zo zijn er geen regels over leefruimte, weidegang of stalinrichting. Omdat er amper regels zijn, is het verschil tussen bedrijven groot. De leefomstandigheden en hoe het dier behandeld wordt, zijn sterk afhankelijk van de omstandigheden en opvattingen van de boer.

Vaak op stal

Bij koeien denk je misschien aan dieren in groene weides, maar Nederlandse melkkoeien brengen veel meer uren door in een stal dan in de wei. Een kwart van de dieren komt zelfs helemaal niet buiten. In de stal staan de dieren uren in hun eigen poep. De vloeren zijn hard en geregeld glad, waardoor ze lastig kunnen bewegen.

Ook zijn er geen wettelijke regels over de minimale ruimte per koe. Hierdoor komt het bijvoorbeeld voor dat looppaden en ligplekken te krap zijn om vrij te bewegen en goed te liggen. En een boer mag zelfs meer koeien houden dan er ligplekken zijn. Overbezetting in de stal wordt door de wetenschappers van Wageningen Universiteit als een van de belangrijkste welzijnsproblemen gezien.

Melkmachine

Een koe moet veel melk geven. Anders is ze het niet meer waard om te mogen leven. De gemiddelde melkkoe geeft nu 9.200 liter melk per jaar, 29 liter per dag. Nog nooit eerder gaven koeien zoveel melk. Dat kost ontzettend veel energie, waardoor er weinig overblijft voor haarzelf. Of ze gezond blijft is erg afhankelijk van het management van de boer. We weten dat veel melkgeven de kans verhoogt op allerlei ziektes. Bovendien zorgt dat harde werken voor veel extra lichaamswarmte, waardoor koeien snel last krijgen van de zomerhitte.

Ziek

Het gevolg van veel melk geven onder vaak slechte omstandigheden is schrijnend: veel koeien worden ziek. Zo heeft elk jaar een kwart van de koeien last van pijnlijke uierontstekingen. En minstens de helft van de koeien krijgt wondjes en ontstekingen aan hun klauwen (‘voeten’). Op jaarbasis loopt zo’n twintig procent van de Nederlandse melkveestapel zichtbaar kreupel.

Hier bovenop kampen veel koeien met vruchtbaarheidsproblemen. Een van de belangrijkste oorzaken van deze problemen is een slechte conditie; ze is te dun om opnieuw zwanger te worden, er is een tekort aan energie. En aangezien een koe een kalf moet krijgen om melk te geven, zijn die problemen voor haar levensbedreigend. Want als ze niet meer zwanger wordt, gaat de koe naar de slacht en wordt ze vervangen door een jonger exemplaar. Dat gebeurt doorgaans ook als één van haar andere kwalen te lang aanhoudt. Lees hier meer over het leven van een melkkoe.

Kalfjes

Zo’n jonger exemplaar komt vaak ter wereld op hetzelfde melkveebedrijf. Hier worden de kalfjes vrijwel direct na de geboorte bij hun moeder weggehaald en de eerste weken alleen in een hokje gezet. Gemiddeld overleeft zo’n tien procent van hen de eerste twee weken niet. Van de overige kalfjes groeit een deel op als melkkoe. Maar de meesten – waaronder alle stiertjes – zijn een ‘bijproduct’ van de melk van hun moeder. Zij gaan al op zeer jonge leeftijd naar een kalverhouderij en eindigen als kalfsvlees.

Rundvlees

Naast melk en kalfsvlees, levert de melkveehouder nóg een product: rundvlees. Want ook een melkkoe eindigt in het vleesschap. Vaak onherkenbaar verpakt als worst, hamburger of gehakt. Gemiddeld moet een Nederlandse melkkoe naar de slacht als ze net zes jaar oud is. Absurd jong. Zelfs de melkindustrie geeft toe dat dat beter moet. De belangrijkste redenen om een koe te slachten is als ze niet snel genoeg zwanger wordt of de ontstekingen in haar uier en/of klauwen (‘voeten’) niet meer herstellen.

Het ene glas melk is het andere niet

Wakker Dier vindt het belangrijk dat koeien buiten komen, dat de omstandigheden op stal goed zijn en dat de melkproductie niet op de spits wordt gedreven. Het gebrek aan wetgeving maakt het extra noodzakelijk dat verkopers zoals supermarkten, A-merken en zuivelcoöperaties hun verantwoordelijkheid nemen. Zij moeten voldoende eisen stellen aan het koeienwelzijn en de boeren een nette prijs betalen.

Wat doet Wakker Dier

Wij schudden deze zomer zoveel mogelijk mensen wakker over het leed achter melk. Met maatschappelijke druk motiveren we de verkopers van melk om beter voor hun koeien te zorgen. Als consument kan je hieraan bijdragen door goed te letten op keurmerken en/of door te kiezen voor plantaardige alternatieven. Lees hier meer over keurmerken voor melk en andere zuivel.

Belangrijkste bronnen:

Agrimatie, CBS en CRV.
Update ongerief-analyses 2018-2020, Wageningen Livestock Research in 2021.
Risicoanalyse dierenwelzijn zuivelketen, Wageningen Livestock Research in 2015.