Dierenartsen moeten geen giftige bestrijdingsmiddelen tegen vlooien, luizen en teken meer voorschrijven, adviseert Pesticide Action Network (Pan) Nederland in een brief die dinsdag naar vijfhonderd praktijken wordt gestuurd. De insecticiden in vlooienbandjes, druppels en sprays vormen een risico voor de gezondheid van mens en dier en voor de biodiversiteit in tuinen, parken en natuurgebieden, stelt Pan. De synthetische stoffen zijn kankerverwekkend, hormoonverstorend of hebben effect op het zenuwstelsel.
Om een indruk te krijgen van de blootstelling aan bestrijdingsmiddelen uit andere bronnen dan voedsel deed Pan een ‘oriënterend onderzoek’ in haarmonsters van vijf mannen en zestien vrouwen tussen 11 en 77 jaar oud, verspreid over heel Nederland. Het haar bevatte resten van 47 verschillende insecticiden en biociden. Het antimuggenmiddel Deet zat in het haar van twintig testpersonen, ook als ze het zelf niet gebruikten.
Haar van drie testpersonen bevatte zoveel fipronil (een zogeheten fenylpyrazool) dat het als chemisch afval moet worden beschouwd. In het haar van tien testpersonen werd permethrin (een pyrethroïde) gevonden. Beide stoffen zijn verboden in de landbouw, maar mogen nog wel als diergeneesmiddel of biocide (ongediertebestrijding) worden gebruikt.
De risico's overschrijden alle normen
Als rekening wordt gehouden met de pesticidecocktails waaraan mensen dagelijks worden blootgesteld, overschrijden de risico’s de overheidsnormen, schrijft Pan in een onderzoeksrapport dat het dinsdag publiceert. “Alleen al voor fipronil is het gevonden gehalte van 0,31 mg/kg haar veel hoger dan de in Europa aanvaardbaar geachte dagelijkse inname van 0,0002 mg/kg”, zegt Margriet Mantingh, voorzitter van Pan Nederland en opsteller van het rapport. “Vanwege de zeer toxische werking van fipronil op het milieu, moet kippenmest met een fipronilgehalte hoger dan 0,0005 mg/kg worden verbrand.”
De voorgeschreven doses diergeneesmiddelen zijn bovendien hoog genoeg om vele miljoenen bijen of andere bestuivende insecten te doden, concludeert Pan. In een aparte brief roept Pan het Europese geneesmiddelenbureau EMA en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) op de toelating van chemische antivlooien-, luizen en tekenmiddelen voor de behandeling van kleine huisdieren in te trekken.
Volgens Pan worden diergeneesmiddelen en biociden niet getest op mogelijke risico’s voor het milieu en wordt bij de toelating geen rekening gehouden met de overdracht van deze stoffen van dier op mens.
Parasieten bestrijden met deze gifstoffen mag wél
Dat het CBG anders oordeelt dan het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) zit hem in de voedselproductie. Fipronil bijvoorbeeld, mag niet meer worden ingezet tegen bloedluis in de kippenhouderij omdat het gif niet in de eieren terecht mag komen, en evenmin bij koeien en geiten (melk) of varkens (vlees). Gebruik van fipronil en permethrin als coating van zaden is verboden omdat dit bijen doodt.
Maar huisdieren dienen niet voor consumptie, dus bij hen mag parasieten bestrijden met deze gifstoffen wel. De meeste dierenartsen adviseren deze middelen als hond of kat last heeft van vlooien. Ze zijn vrij verkrijgbaar bij winkels voor dierbenodigdheden en op het internet. Er zijn ook niet-chemische middelen, maar die worden amper gebruikt.
Negatieve effecten op de gezondheid
Pan noemt als voorbeeld een vlooienband met ‘voldoende gif (1,25 gram imidacloprid en 0,56 gram flumethrine) om ruim 8 miljoen bijen te doden’. Imidacloprid is een neonicotinoïde dat als ‘bijengif’ in de landbouw is verboden en de varroamijt-bestrijder flumethrine (net als permethrin een pyrethroïde) mag alleen onder strikte omstandigheden nog worden gebruikt. Van een vlooienmiddel met fipronil is de aanbevolen dosis van 50 mg per behandeling van een kat genoeg om ruim 4 miljoen bijen te doden.
“Ook bij blootstelling aan zeer kleine gehalten zijn chronische negatieve effecten op de gezondheid niet uit te sluiten”, zegt Mantingh. En die blootstelling komt niet alleen van diergeneesmiddelen. Zo wordt fipronil ook gebruikt tegen kakkerlakken, terwijl met permethrin hout wordt geïmpregneerd en kleding waterafstotend gemaakt.
Lees ook:
We willen naar een gifvrij milieu, maar verboden stoffen blijven op de markt komen
Europa wil naar een gifvrije toekomst, maar er komen juist steeds meer chemische stoffen bij. Telkens een stofje uitbannen helpt niet, zegt hoogleraar Annemarie van Wezel. De toelating moet anders.
Henk Tennekes (1950-2020) streed tegen het gemaksgif
Toxicoloog Henk Tennekes kreeg internationale erkenning voor de ontdekking dat het gebruik van landbouwgif desastreus uitpakt voor bijen. Zijn onderzoek ging nog veel verder. Het hele ecosysteem en ook de gezondheid van de mens staat op het spel.
Twijfels over instantie die beslist over landbouwgif
Bij de toelating van landbouwgif gaan commerciële belangen voor de bescherming van mens en dier, zegt milieujuriste Anne de Vries. De toelatingsregels voor pesticiden moeten beter, net als de uitvoer.
Ik ben Leny, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Bosheks.
