Het is een voldongen feit dat haat en intolerantie deel uitmaken van ons bestaan hier op aarde; wie daar nog aan zou twijfelen, hoeft maar een geschiedenisboek of krant open te slaan. Het komt voor in alle soorten en maten: van pesten op het schoolplein en 'trollen' op sociale media, tot de Holocaust van de nazi's en de genocide in Rwanda.

Maar waaróm is er zoveel haat? Waar komt die onbedwingbare behoefte vandaan om andere mensen de grond in te trappen, te gebruiken als zondebok of zelfs naar het leven te staan? Zouden we er allemaal niet meer bij gebaat zijn als alle mensen zouden samenwerken en geen energie zouden verspillen aan het op de spits drijven van discussies of conflicten?

Deze intrigerende vragen komen aan bod in de boeiende zesdelige documentaireserie Why We Hate, een project dat mede dankzij Steven Spielberg tot stand kwam. Trapsgewijs wordt geprobeerd haat te analyseren: waar komt het vandaan, waarom is het zo eenvoudig om de wereld in 'wij en zij' te verdelen? En hoe zou de mens beter weerstand kunnen bieden aan zijn impulsen om achter hatelijke ideeën en ideologieën aan te lopen? Aan de hand van gesprekken met wetenschappers, archiefbeelden, en interviews met daders en slachtoffers wordt de kijker puzzelstukjes geboden om wat meer licht te schijnen op deze enorme vraagstukken.

Why We Hate kan worden gezien als een verlengde van de Shoah Foundation die Spielberg oprichtte om getuigenissen van WOII-slachtoffers vast te leggen voor toekomstige generaties. De zesdelige serie voelt net zo urgent; al zal de reeks erg voor eigen parochie prediken, de makers hopen mensen zeker aan te zetten tot nadenken over hun eigen gedrag en motieven. Haat is iets van alle tijden, maar wie het nieuws volgt, kan niet anders concluderen dan dat de polarisatie en de intolerantie de afgelopen jaren lijkt toe te nemen. 'Haat zit dan wel in ons DNA,' stelde producent Alex Gibney recentelijk in een interview, 'maar als we begrijpen waarom we handelen zoals we doen, dan kunnen we ook ons gedrag veranderen. Dit is wat ons ‘mens-zijn’ uniek maakt.'

De reeks biedt zeker veel stof tot nadenken, zoals het onderzoek dat aantoont dat zelfs baby's al een moreel besef blijken te hebben. Maar tegelijkertijd heeft de lappendeken aan meningen, bespiegelingen en voorbeelden ook iets willekeurigs; het is natuurlijk een illusie dat zo'n groot thema zich in zes afleveringen van een uur volledig laat analyseren. Ook blijven er (te)veel vragen onbeantwoord, zoals de kwestie waarom de meeste hatecrimes door mannen worden gepleegd.

De meeste indruk maken de getuigenissen van mensen die daadwerkelijk hun eigen hatelijke ideeën wisten om te buigen. Zo vertelt een meisje dat vroeger op school klasgenoten pestte hoe zij tot inkeer kwam, en bekent een voormalig lid van de ultraconservatieve Westboro Baptist Church dat discussies op internet haar overtuigden dat haar denkbeelden wel erg beperkt waren.