Ik ben Leny, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Bosheks.
In het vlakke land van Peize, een dorp in het noorden van Drenthe, valt Riva direct op. Met haar witte vacht doet ze denken aan een jonge ijsbeer. Zodra je dichterbij komt, kijkt ze zo trouwhartig dat je weet: van deze hond heb ik niets te vrezen.
Ze is opmerkelijk schuchter. Die terughoudendheid is niet gek als je weet waar ze vandaan komt, vertelt haar baas, Elsa Marieke Bouman (34). Riva is een Bulgaarse zwerfhond, die in 2011 in hoofdstad Sofia werd gevangen en in een gemeenteasiel belandde. Zonder eten en drinken wachtte ze met honderden andere honden op haar einde. Tot ze gered werd door Animal Rescue Sofia, een stichting die voor de meest verwaarloosde honden zorgt en hen steriliseert en castreert. Via die stichting kwam Riva terecht bij hondenpension Ovidefarm in het Zuid-Hollandse Rijnsaterwoude, waar Bouman haar in december 2011 adopteerde.
Jaarlijks krijgen duizenden buitenlandse zwerfhonden een nieuwe baas in Nederland, en dat aantal stijgt. Volgens de laatste cijfers van belangenorganisatie Stray AFP (Animal Foundation Platform) zijn in 2015 zo’n 11.310 buitenlandse zwerfhonden naar Nederland gekomen via stichtingen die zich inzetten voor straathonden (en soms ook straatkatten). Dat is zo’n 7,5 procent van de 150.000 ‘nieuwe’ honden dat jaar; het overgrote deel komt van binnenlandse en buitenlandse fokkers. Toch is 11.310 geen gering aantal – naar schatting zitten er elk jaar gemiddeld evenveel honden in Nederlandse asiels. In 2012, toen Stray AFP begon met tellen, kwamen 8.261 zwerfhonden naar Nederland. De meeste dieren komen uit Zuid-Europa (Spanje, Griekenland) en Oost-Europa (Roemenië, Bulgarije).
Dat mensen kiezen voor adoptie van een zwerfhond uit het buitenland heeft verschillende redenen. Vaak willen mensen zwerfhonden redden van de dood. Of voorkomen dat hondenrassen in Nederland worden (door)gefokt. Bouman vertelt dat ze in haar zoektocht naar een hond langs Nederlandse asiels ging. Daar zaten vooral vechthonden en beesten met „soms pittige gedragsproblemen”. Dat was geen optie. Ze ontdekte de Ovidefarm via internet en besloot „als sinterklaascadeautje” een zwerfhond te adopteren. „Ik wilde geen rashond. Er zijn naar mijn mening al genoeg honden die een veilig thuis kunnen gebruiken, dus adoptie vind ik een prima optie.”
‘Je weet niet wat je in huis haalt’
In het boek Een plek onder de zon van zwerfhondenstichting ALAS doen verschillende mensen die een hond adopteerden hun verhaal. Het gezin dat de Spaanse zwerfhond Peque adopteerde via ALAS noemt vooral de erbarmelijke opvangomstandigheden in het buitenland als reden. Jan en Jeanne vertellen in datzelfde boek over de door hen geadopteerde hond Keesje: „Vaak hoor je: ‘waarom van zover?’ of ‘je weet niet wat je in huis haalt’. Vooral dat laatste is juist leuk. Wij hoeven geen doorgefokte rashond maar gewoon iets met 4 poten, een staart en dat blaft.”
Adoptie verbindt niet alleen mensen met dieren, het brengt ook bazen onderling samen. Op Facebook zijn tientallen besloten groepen voor (potentiële) bazen van buitenlandse zwerfhonden. Sommige eigenaren van voormalige zwerfhonden organiseren wandelclubs (zoals ‘Hondenwandelvoetjes’) of doen met hun hond mee aan Canicross; een evenement waarbij je kunt fietsen, hardlopen of steppen met je hond. Hondenbezitters kunnen meedoen met de Zwerfdierendag (4 april) en Stray AFP houdt elk jaar een ZwerfdierenfestivalDat buitenlandse zwerfhonden het zo goed doen heeft veel met emotie te maken, zegt woordvoerder Niels Dorland van de Dierenbescherming. Er zijn tal van sites waar de dieren hartverscheurend worden aangeprezen. Neem de site van Stichting Dierenbemiddeling Europa. Daarop staan foto’s van naamloze honden met de tekst: „Wij zijn de honden in het dodingsstation in Spanje. Als er binnen 3 weken niemand zich voor ons meldt krijgen wij een spuitje.” Nummer 14.573 (vosbruine kleur, grote oren, hoge poten) kijkt angstig in de camera. Op de ‘In Memoriam’-pagina staan honden vereeuwigd die niemand wilde hebben: ‘Helaas mocht jouw gouden mandje niet op tijd komen. Rust zacht’
Probleem opgelost?
Dat zwerfhonden een erbarmelijk leven leiden staat buiten kijf. Moeten we dus allemaal een zwerfhond uit het buitenland halen? Nee, zegt Dorland. „De individuele dieren krijgen hiermee misschien wel een beter leven, maar daarmee wordt het probleem in het land van herkomst niet opgelost.”
Bovendien kan de import van zwerfhonden in theorie malafide praktijken in de hand werken. Dorland: „In Oost-Europa zijn soms hele dorpen ingericht voor de hondenhandel: stallen vol fokteven, met puppies van op dat moment populaire rassen.” Waarmee hij geenszins wil zeggen dat alle zwerfhondorganisaties kwade bedoelingen hebben. „Ik geloof best dat de meeste stichtingen bonafide zijn, en ik gun die zwerfhonden een goed leven. Maar als wij alle zielige honden naar Nederland halen, gaan ze in Spanje en Bulgarije niet inzien dat ze daar hun honden moeten castreren en ze beter behandelen. Dan denken ze: het werkt prima zo.”
Ook Jeanette Niemeijer van Straydogs Rescue Nederland , een stichting die jaarlijks zo’n negentig Roemeense zwerfhonden naar Nederland haalt, vindt dat het probleem bij de bron moet worden aangepakt. „Wij organiseren daarom regelmatig ter plekke sterilisatieacties voor straathonden en honden van eigenaren die hier zelf geen geld voor hebben. Maar er is meer nodig en het is onze hoop dat er op Europees niveau aandacht komt voor dit probleem.” Die internationale aandacht lijkt toe te nemen . Eind april was er in Brussel een internationaal congres over de zwerfdierenproblematiek. Er zijn steeds meer landen die ‘culling’, het op grote schaal doden van dieren om de populatie kleiner te krijgen, niet meer toestaan. En op sommige plekken worden al goede langetermijnoplossingen gevonden. Zo is er in 2005 in de Oekraïense havenstad Odessa een Duits zwerfdierencentrum geopend dat zwerfdieren vangt, castreert en weer vrijlaat.
Maar zolang er miljoenen honden in Roemenië op straat leven, zegt Nijmeijer, zal haar stichting honden blijven importeren. „In 2013 is er een wet aangenomen waardoor straathonden in een asiel terechtkomen en er moet binnen veertien dagen een nieuw baasje worden gevonden. Gebeurt dat niet, dan worden ze afgemaakt. Dat is onacceptabel.”
Dierenorganisaties waarschuwen
Dierenorganisaties waarschuwen Nederlandse consumenten geregeld voor de aanschaf van een buitenlandse zwerfhond. Soms kiezen mensen een hond puur op basis van een foto. Adoptie op afstand is echt een verkeerde keus, aldus Dorland. „Hoe lief ze ook in de lens kijken, het karakter kun je niet aan zo’n foto aflezen. Als een pup in de eerste paar maanden van zijn leven niet goed is gesocialiseerd, zal het nooit een gezinshond worden.” Met alle gevolgen van dien.
Wie toch graag een zwerfhond wil, kan bij Stray AFP informatie over betrouwbare stichtingen krijgen. Bij veel Nederlandse stichtingen worden honden eerst in een gastgezin geplaatst: daar kunnen ze een tijdje wennen voor ze naar hun definitieve baas gaan. Als het tussen baas en hond onverhoopt niet klikt, gaat de hond terug naar de stichting, die een nieuwe baas uitzoekt.
Maar er is meer om rekening mee te houden als je zelf een hond uit het buitenland adopteert. Zo moeten de medische papieren kloppen, vertelt Dorland. „Is de rabiësvaccinatie in orde? Heeft de hond geen besmettelijke ziekte?” Dat laatste is een risico, zoals ook bleek uit de eind februari uitgezonden aflevering van De kennis van nu. Bij enkele geïmporteerde Oost-Europese honden is de infectieziekte brucellose opgedoken, die ook besmettelijk kan zijn voor mensen. Voor zwangere vrouwen is de infectie extra risicovol.
Elsa Marieke Bouman is met Riva hoe dan ook bijzonder gelukkig. Het mooie aan zwerfhonden vindt ze hun primaire en heldere communicatie. „Doorgefokte honden zijn soms meer levende knuffelbeesten, maar zwerfhonden hebben een duidelijke lichaamstaal. Die moet je leren lezen en respecteren. Zolang je ze met geduld en liefde behandelt, heb je een maatje voor het leven.”
door: 
