Rob Noy (r) ontdekte tijdig bij wie zijn broer (l) een hond had gereserveerd en spande een rechtszaak aan. De hond op de foto komt niet uit Someren-Heide. (Foto: Hein van Bakel)

Someren-Heide belangrijke spil in malafide puppyhandel

donderdag 25 juni 2020 - 11:00|Maarten Driessen

SOMEREN-HEIDE – Eén fokker met een twintigtal Marktplaats-accounts onder verschillende namen en met verschillende telefoonnummers. Buiten het zicht worden in Someren-Heide al jarenlang honderden puppy’s verkocht. Niet zelden blijken deze vol gebreken, uiteenlopend van niet gesocialiseerd tot (ernstig) ziek. Gedupeerden worden met kostenposten van soms wel tienduizenden euro’s opgezadeld. Een reconstructie van Someren-Heide als belangrijke spil in de malafide puppyhandel.

Het is eind april 2013 als pup Indy ineens niet meer beweegt. Al dagen heeft de West Highland terrier, ook wel ‘Westie’ genoemd, last van diarree en ook blijkt het beestje onder de luizen te zitten. Met spoed snelt eigenaresse Yolande (*) daarom richting de dierenarts, maar nog voor ze daar arriveert is het al te laat. “De dierenarts gaf aan dat het om een heel zwak hondje ging. Veel te klein en te licht voor zijn leeftijd en daardoor niet levensvatbaar. Tot groot verdriet van onze dochters”, zegt Yolande.

Even daarvoor hebben ze in Someren-Heide nog vol enthousiasme hun nieuwste gezinsuitbreiding opgehaald. Maar vanwege de gezondheid van de pup slaat dat enthousiasme snel om in zorgen. Nadat het dier is overleden belt Yolande daarom met de verkoopster. “Toen werd ze vijandig, onbeschoft en boos. Ze werd ineens een heel ander persoon.” Yolande krijgt haar geld niet terug, maar mag wel een nieuwe pup uitzoeken.

'Ik vroeg of hij dan een spuitje kreeg. ‘Nee’, zei ze, ‘dat zijn kosten dus we doen het op een andere manier'

Ook bij een goede fokker gaat het weleens mis, houdt ze zichzelf dan nog voor. Maar eenmaal terug in Someren-Heide schrikt Yolande opnieuw. “Ik ben samen met mijn nicht gaan kijken. We werden in een soort wachtkamer gezet met daarin allemaal ziek ogende hondjes. Slechte vacht, vieze ogen en heel erg bang. We vonden het maar raar en voelden ons niet veilig, dus we zijn zonder pup weer naar huis gegaan.” Niet veel later ontvangt ze een brief afkomstig van de advocaat van de fokster. Yolande moet een kritisch bericht op Facebook verwijderen, zo niet, dan wordt ze voor de rechter gesleept. Nu, ruim zes jaar later, staat het bericht echter nog steeds online en heeft ze van de zogenaamde advocaat niets meer vernomen. Wel is ze onderaan de streep 700 euro armer en is haar gezin met een stevige mentale wond opgezadeld.

Someren in top 10
Yolande is niet de enige wiens hond uit de gemeente Someren afkomstig is. Sterker nog, Someren-Heide en omstreken behoort tot de postcodegebieden met de meeste gechipte en geregistreerde honden van Nederland, zo blijkt uit cijfers die de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) op verzoek van deze krant leverde. Sinds de invoering van de registratieplicht in 2013 werden binnen dit postcodegebied in totaal 2.690 geboortemeldingen gedaan, goed voor een 9e plaats (zie onderstaande infographic). Daarbij wordt de top 10 sowieso door Brabantse gemeenten gedomineerd, met bekende (of beruchte) plaatsen als Hapert en Diessen steevast bovenaan. Die haalden al vaker het nieuws vanwege de intensieve verkoop van pups deels afkomstig uit het Oostblok. Daar wordt gefokt in zogenaamde ‘puppy mills’ (vrij vertaald puppy-fabrieken), waar teven onder erbarmelijke omstandigheden zitten opgesloten en niets anders doen dan zwanger worden en baren. Het commercieel belang prevaleert daar met afstand boven het dierenwelzijn.

Tekst gaat verder onder de illustratie en afbeelding

Illustratie: Tegendraads

Een teefje afkomstig uit een puppy mill. Bron: still uit het programma Ellie in de handel over hondenfokkerij.

Maar waarom nu juist Noord-Brabant als dé plek waar deze pups belanden? Paul Overgaauw, wetenschapper aan de Universiteit van Utrecht, heeft daar wel een verklaring voor. Overgaauw verdiepte zich jarenlang in de malafide puppyhandel en kwam zodoende meermaals bij onze provincie uit. “Dat heeft verschillende oorzaken. Allereerst ligt Noord-Brabant dicht bij België, waar ze qua hondenhandel hetzelfde probleem hebben. De geografische ligging is dus belangrijk”, zegt Overgaauw. Daarnaast speelt ook de provinciale historie volgens hem een rol. “Het zit een beetje in de cultuur, dat smokkelen, dat handelen. Zie de drugsproblematiek nu, om maar een voorbeeld te noemen.”

Veel van de in Someren als geboren opgegeven honden zijn afkomstig uit één straat in Someren-Heide: de Smulderslaan. Daar zitten twee geregistreerde hondenfokkers vrijwel naast elkaar. Eén daarvan wordt door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) al langer als ‘aandachtsbedrijf’ aangemerkt. Deze verkoopt pups voor soms nog geen 300 euro. De ander, met een veel grotere omvang en dito klachten, heeft dat stempel opvallend genoeg niet. En verder is er nóg een directe buur die regelmatig nestjes aanbiedt. Dusdanig veel dat het maximum voor particulieren ruimschoots wordt overschreden. De benodigde vergunningen voor die locatie ontbreken, waardoor het daar sowieso illegale handel betreft.

Tonnen aan omzet
Om de omvang in beeld te brengen monitorde deze krant maandenlang alle Marktplaats-advertenties afkomstig uit deze straat. De aandacht was daarbij vooral gericht op de fokster waar ook Yolande haar pup kocht. Dit omdat diens omvang veruit het grootst is (zie onderstaande infographic), en omdat de klachten van gedupeerden legio zijn. Van eind juli tot en met februari bood deze fokster via zeventien accounts met verschillende namen minstens 224 puppy’s aan, goed voor een totaalomzet van ruim 144.000 euro. Trek je die lijn door dan gaat het jaarlijks om ruim twee ton aan omzet, en het bedrijf is al zeker sinds 2007 actief. Ook in Someren blijkt de malafide puppyhandel daarmee een lucratieve business.

Tekst gaat verder onder de illustratie

Illustratie: Tegendraads

In diezelfde periode spraken we met tientallen gedupeerden van de vrouw. Diens afzonderlijke verhalen blijken veel overeenkomsten te bevatten. Zo werd bij allen voorgespiegeld dat ze ‘toevallig’ een nestje had. Op Marktplaats presenteert ze zichzelf dan ook als ‘hobbymatig fokker’, een kwalificatie die stelt dat een fokker jaarlijks niet meer dan twintig pups verkoopt. Potentiële klanten worden zodoende bewust misleid. Ze verwachten bij een liefhebber met een incidenteel nestje terecht te komen, maar weten niet dat daar aan de lopende band puppy’s worden verkocht. Steevast zeggen gedupeerden dat het nestje waarvoor ze kwamen in een soort cementkuip in de keuken lag. De pups zouden zogenaamd in het gezin opgroeien. Maar, regelmatig stonden in diezelfde periode meerdere nestjes van dezelfde fokster online. Waar de pups uit die overige nestjes op momenten van bezichtiging verbleven, dat blijft een raadsel.

Verder betaalden alle gedupeerden contant. Sowieso wordt er niets zwart op wit vastgelegd, potentiële klanten dienen zich enkel telefonisch te melden. Daar wordt in advertenties dan ook op aangedrongen. Om uiteenlopende redenen zoals ‘we zien helaas geen mail in verband met vakantie op de camping’, ‘bellen vinden wij iets persoonlijker’ en ‘graag bellen, omdat wij veel buiten zijn om van het weer te genieten’.

Soms bevatten advertenties meer misleidende elementen. Zo wordt van een pomeriaan-pup gesteld dat deze ‘samen met mama’ bij de fokster verblijft. Even later moet diezelfde pup ‘vanwege een sterfgeval’ met spoed worden verkocht. Echter, dat geldt niet voor de overige pups die ze dan online heeft staan. Maar het verhaal blijkt geen soelaas te bieden, want daarna verschijnt er een nieuwe advertentie. ‘Er is ons gevraagd om voor dit lieve en aanhankelijke pupje te zorgen in verband met ernstige gezondheidsproblemen’, zo valt er nu te lezen. Eén pup, met drie verschillende verhalen.

'Dat wil dus zeggen dat de wet wordt omzeild, men pleegt daarmee een economisch delict'

Een aantal maanden later maakt de fokster het zowaar nog bonter. Medio januari verschijnt bij een advertentie van een nestjes labradoodles een foto van een jeugdig familielid met een pup in de hand. Exact diezelfde foto stond september vorig jaar echter ook al in een advertentie. Toen betrof het niet eens labradoodle-pups, maar kruisingen tussen een golden retriever en een labrador. Ook hier worden potentiële klanten zodoende bewust misleid.

Gesjoemel met paspoorten
Lange tijd prijkt de naam van dierenarts Jantina B. op de hondenpaspoorten afkomstig van de Heise fokster. B., met een eigen praktijk in het Belgische Arendonk, werd in 2017 gearresteerd vanwege vermeende betrokkenheid bij illegale puppy-handel. De Belgische werd onder meer verdacht van het leveren van niet toegestane diergeneesmiddelen en gesjoemel met hondenpaspoorten. Ze zou onder meer samenwerken met enkele beruchte fokkers uit Hapert. En ook dit jaar kwam B. weer in het nieuws. Medio mei stond ze in België voor de rechter vanwege vermeende betrokkenheid bij illegale handel in Franse bulldogs uit het Oostblok. Inmiddels heeft de rechtbank haar tot een voorwaardelijke geldboete veroordeeld.

Naast Jantina B. klopte de Heise fokster ook regelmatig bij dierenartsen uit Lommel, Asten en Someren aan. Vanuit gedupeerden ontvingen we kopieën van een tiental van de paspoorten die zij verstrekten. We lieten deze vervolgens analyseren door een team (**) dat zich op internationale schaal bezighoudt met illegale hondenhandel. Het team keek met name naar de wettelijke verplichtingen en ontdekte dat het daar regelmatig misgaat. Zo komen meerdere geboortedatums opgegeven in de paspoorten niet overeen met de verplichte geboortemeldingen bij de RVO. Vaak zijn deze pups in de officiële databank ongeveer acht weken jonger. “Ook is de geboorte van sommige daar verkochte pups helemaal niet bij de RVO geregistreerd. Dat wil dus zeggen dat de wet wordt omzeild, men pleegt daarmee een economisch delict”, aldus het team.

In oktober vorig jaar besteedde Ellie Lust aandacht aan de malafide puppyhandel, waarbij ze inzoomde op de provincie Noord-Brabant

Bij één van de verkregen paspoorten constateerden zij nog iets anders. Pup Senna, geboren in 2016, maakte een valse start. “De entingen zijn niet volgens schema gegeven. Senna heeft de volledige pupenting niet gehad en de tweede enting heeft ze helemaal niet gekregen. De fokster had die vaccinatie moeten afmaken, maar dat is niet gebeurd. Daardoor heeft ze het risico genomen dat de pup niet voldoende was beschermd en mogelijk te weinig weerstand zou opbouwen, waardoor ze ziek kon worden.”

Lange reeks klachten
Hoewel de fokster actief tracht klachten van het internet verwijderd te krijgen, geeft het Facebookbericht van de eerdergenoemde Yolande toch een indicatie van de omvang van de problematiek. Het bericht zorgde namelijk voor veel reacties van andere gedupeerden. Daarnaast achterhaalde Rob Noy, jurist uit Overloon, met behulp van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) een deel van de klachten die door de jaren heen bij de NVWA zijn binnengekomen. Noy ontdekte tijdig bij wie zijn broer een hond had gereserveerd en spande een rechtszaak aan om de aanbetaling terug te krijgen. Als onderdeel van die zaak deed hij een Wob-verzoek om aan te tonen dat de Heise fokster goed is voor een lange reeks gedupeerden. Die verzameling aan meldingen geeft tevens een beeld van de gebreken waarmee pups kampen. Zoals diarree, bloed bij de ontlasting en andere darmproblemen, epilepsie, blaasproblemen, oormijt, Giardia, Neospora, erfelijke spierafwijkingen, hartafwijkingen, ontstoken ogen en oren, et cetera.

Ook Manon Emonts weet daar alles van. Eind 2017 koopt ze in Someren-Heide pup Mika. “Het nestje zag er gezond en speels uit, alles was zoals het zou moeten zijn. Eigenlijk perfect”, zegt Emonts. Eenmaal thuis gaat het aanvankelijk ook nog goed. “Maar na een paar dagen at, dronk en speelde ze niet meer. Ze had totaal geen energie en lag alleen nog maar op haar deken.” Al diezelfde dag kan ze bij de dierenarts terecht. Die geeft aan dat Mika een maand jonger is dan wat in haar paspoort staat. De pup is extreem klein, zeker voor haar zogenaamde leeftijd. Ook blijkt ze met Giardia besmet waardoor ze nu zo ziek is. “En het bleek geen volledige kooiker te zijn, maar een kruising met waarschijnlijk een chihuahua of een vlinderhondje. Gelukkig waren we er snel bij en kon ze met een injectie en medicatie worden behandeld. De eerste maanden zijn we nog veel bij de dierenarts geweest, wat ons zo’n 500 euro extra heeft gekost.”

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Inmiddels gaat het weer goed met hond Mika.

Het komt vaker voor dat het ras anders blijkt dan wat de fokster in haar advertentie vermeldt. In 2016 arriveert Kitty van Rooij in Someren-Heide om een Jack Russel te bezichtigen. “Toen we haar uit de cementkuip haalden, zagen we meteen dat dit een hoogbenig hondje was. En dus geen Jack, maar een Parson Russel. Daar had ze dus geen verstand van”, zegt Van Rooij. Toch was ze in één klap verliefd en besloot ze de hond te kopen. “Onze Suus is een bangig hondje wat niet is gesocialiseerd. Ook ontdekte onze dierenarts verklevingen in haar buikje, waardoor ze voedselallergie en huidproblemen had. We hebben dat de fokster laten weten, maar daar hebben we nooit reactie op gekregen.”

Andere gedupeerden mogen hun zieke pup inruilen voor een nieuwe. Maar, wat gebeurt er met de teruggebrachte pup? “Puur uit nieuwsgierigheid vroeg ik wat ze dan met hem ging doen”, zegt gedupeerde Wendy Slijpen. Een dierenarts uit Asten heeft haar pup eerder gezond verklaard, maar uiteindelijk blijkt deze doof geboren. “Ze antwoordde dat ze hem daarom niet meer kon verkopen. Ik vroeg of hij dan een spuitje kreeg. ‘Nee’, zei ze, ‘dat zijn kosten dus we doen het op een andere manier.’ Jullie breken zijn nek of zo? Een korte stilte … en toen zei ze ‘ja’.” Een andere gedupeerde, Annelies Mannes, stelt dat haar pup bij teruggave als lokhond zou worden verkocht. Ofwel ‘oefenmateriaal’ voor vechthonden. Mannes nam haar hond Luka daarom toch mee naar huis, maar deze bleek veel allergieën en chronische maag-darmklachten te hebben. “Ik ben inmiddels tienduizenden euro’s verder, maar gelukkig leeft ze nog”, aldus Mannes.

Onvoldoende capaciteit
Praktijken zoals in Someren-Heide, Hapert en Diessen spelen dus al vele jaren. Vanwege een geringe pakkans en lage straffen is de markt onverminderd in trek. Niet voor niets vormen puppy’s na drugs de lucratiefste illegale handel in Nederland. Deskundigen wijten dat met name aan gebrekkige handhaving. Partijen als de NVWA en de Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming (LID) zouden meldingen vanwege structurele capaciteitsproblemen niet voortvarend oppakken. “Op het gebied van wetgeving gebeurt er momenteel veel. Maar dit helpt allemaal niets als er niet wordt gehandhaafd. Instanties hebben qua mankracht simpelweg onvoldoende capaciteit”, aldus het eerdergenoemde team.

'Ik hoop zo dat niet meer honden en baasjes deze ellende krijgen'

Maar anderzijds zijn er ook positieve ontwikkelingen. Zo wil de Europese Unie de illegale puppyhandel aan banden leggen. Er moet onder meer een internationale databank komen, en de dierenwelzijnseisen dienen in alle EU-landen hetzelfde te zijn. Ook moeten betrokkenen bij de handel zwaarder worden gestraft. Binnen de EU wordt daarom aan een nieuw actieplan gewerkt.

En dichter bij huis werd recent eveneens een hoopvol initiatief gelanceerd: Fair Dog. Een samenwerking tussen de beroeps- organisatie van dierenartsen (KNMvD), Dierenbescherming, Raad van Beheer en de Universiteit Utrecht. Zij werken onder meer aan een nieuw platform met betrouwbaar aanbod inclusief voorlichting aan consumenten, als potentiële vervanger voor Marktplaats. Wel duurt de ontwikkeling van dat platform waarschijnlijk nog enkele jaren.

Tot die tijd ligt de bal daarom voornamelijk bij consumenten zelf. Zij dienen zich vooraf goed in te lezen en online research te doen. Maar dan nog is de malafide handelaar soms moeilijk van diens bonafide vakgenoot te onderscheiden. Zo bewijst de fokster uit Someren-Heide, want daar krijgen klanten tenslotte een perfect plaatje voorgeschoteld. De problemen worden eenmaal thuis pas zichtbaar. “Onze hond betekende heel veel voor ons. We hebben echt alles voor haar overgehad, maar helaas was een te vroege dood haar eindstation. Kaya was ernstig ziek en had onder meer een erfelijke spierziekte. Na heel veel pijn lijden is ze uiteindelijk vijf jaar geworden, met voor ons ruim 5.000 euro extra aan dierenartskosten”, zegt gedupeerde Ella (*). “Onze eigen dierenarts adviseerde om de fokker op de hoogte te stellen en deze niet meer te laten fokken. Maar ze werd helaas boos. Ik hoop zo dat niet meer honden en baasjes deze ellende krijgen.”

Want, over één ding zijn gedupeerden het in ieder geval roerend eens: ‘Deze praktijken moeten stoppen.’

* Achternaam bij de redactie bekend.

** Naam bij de redactie bekend.

Zondag 21 juni is het weer zo ver. Liefhebbers van de zon kunnen om 16.38 uur opgetogen zeggen dat de astronomische zomer begint.

Zwartkijkers daarentegen: vanaf nu zullen de nachten langer worden en gaan we weer richting de winter.

Hoe dan ook, even na half 5 bereikt de zon het meest noordelijke puntje van de aarde, die staat dan precies boven de Kreeftskeerkring, en vieren we op ons halfrond de langste dag en de kortste nacht van het jaar. Het solstitium aestivum.

Als het weer een beetje meewerkt, is de zon dan in Nederland 16 uur en 44 minuten te zien, gerekend op de breedtegraad van Utrecht.

Wie op Schiermonnikoog bivakkeert, het meest noordelijk gelegen en bewoonde stukje Nederland, krijgt zelfs een paar minuutjes extra. Nog noordelijker, vanaf de poolcirkel, gaat de zon helemaal niet onder; die scheert dan langs de horizon om, voordat ze uit het zicht verdwijnt, weer naar de hemel te klimmen.

Al sinds mensenheugenis is de zonnewende een memorabel moment. In de prehistorie, lang voordat er klokken en kalenders bestonden, wisten onze voorouders al dat de zon naarmate de seizoenen vorderden een andere baan langs de aarde beschreef en op een gegeven moment het hoogste punt had bereikt.

Bijgeloof

"Een magisch moment", zegt Ineke Strouken, directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed.

''En ook een moment vol bijgeloof. Mensen leefden dicht bij de natuur. Ze konden niet lezen en schrijven, ze kwamen hun dorp nauwelijks uit. Ze zagen dingen gebeuren, maar begrepen die niet. Dus waren er al snel magische krachten aan het werk."

Dat bijgeloof, de magie van de zonnewende, is altijd gebleven. Wie tijdens het solstitium aestivum trouwt, zal gezegend zijn met een lang, gelukkig en bovenal vruchtbaar huwelijk; ook in onze tijd van computers en ruimtereizen kiezen nog steeds veel stelletjes ervoor om elkaar op de langste dag van het jaar het ja-woord te geven.

Gewassen die op die dag worden geplant, zullen weelderig groeien en bloeien en een rijke oogst opleveren en kruiden die dan worden geplukt, houden het kwaad buiten de deur.

Of al die dingen ook waar zijn? Nee, dat zeker niet. "De kerk heeft bijgeloof, zelf spreek ik liever over volksgeloof, nooit als waarheid geaccepteerd en de wetenschap niet als feit. Maar veel mensen geloven er nog wel in. Het zit kennelijk wel diep in ons collectieve geheugen", zegt Strouken.

Feesten en wichelroedelopers

En er zijn natuurlijk, om de zon en de zomer te begroeten, feesten met kampvuren, muziek, bloemen, meditaties en uiteenlopende spirituele bijeenkomsten, soms compleet met Keltische neodruïden en witte heksen.

Maar ook wichelroedelopers, aanhangers van natuurgodsdiensten en zelfs ufo-fanaten grijpen de zonnewende aan om te aanbidden wat hen heilig is.

Of zulke verschijningen van oorsprong bij het oeroude zonnewendefeest horen, betwijfelt ook Strouken. ''Je ziet dat mensen gaan shoppen. Ze komen een aansprekend ritueel tegen en adopteren dat. Ze vinden het leuker om in het huwelijksbootje te stappen met de zegening van een Keltische druïde dan van een pastoor.’’

Het meest tot de verbeelding sprekende zonnewendefeest is Stonehenge in Groot-Brittannië, het oeroude monument op de groene vlakten van Salisbury.

Op de langste dag van het jaar verschijnen de eerste stralen van de opkomende zon daar precies vanachter de reusachtige Heel Stone, gadegeslagen door duizenden mensen van zeer divers pluimage en hun aantal neemt elk jaar toe.

Vooral in Oost-Europa en de Scandinavische landen wordt de geboorte van de zomer groots gevierd; het is een volksfeest, net zo belangrijk als kerst of Nieuwjaar, en vaak een officiële vrije dag.

"Ik heb wel eens het zonnewendefeest in de Letse hoofdstad Riga meegemaakt. Het is daar echt nog een levende cultuur", zegt Strouken.

De mensen trekken dan massaal van de steden naar het platteland om van de natuur te genieten, te picknicken, bloemkransen te maken, feest te vieren (niet zelden met behoorlijke hoeveelheden drank) en langs de zee of meren worden grote vreugdevuren ontstoken.

Heidense feesten in de vergetelheid

Een volksfeest in Nederland is de zonnewende niet meer. Maar dat was het vroeger wel, weet Strouken,

Vooral in de katholieke delen van Nederland (de protestanten hadden het van origine niet zo op met allerlei vereringen) deden tot in de negentiende eeuw veel mensen mee aan processies en speelden rituelen en bijgeloof een belangrijke rol.

Zo werden bijvoorbeeld de huizen versierd en behangen met bloemenkransen en sint-janskruid, een kruid waaraan tal van legendes zijn verbonden, om daarmee ziektes en blikseminslagen te weren. ''Mensen waren erg bang voor natuurrampen.’’

De oudst geschreven bron in Nederland over het bestaan van zulke feesten dateert uit 1612; een verbod van de kerk om zich in te laten met de heidense rituelen rond de zonnewende. Niet dat dat enig effect had, zegt Strouken.

De kerk was dan wel machtig, maar de rituelen waren door de eeuwen heen zo wijdverbreid en zo geworteld dat niemand zich iets van zo’n verbod aantrok. "Het volk liet zich er niet door afschrikken. Het was voor hen een belangrijke markering in het jaar."

Toch zijn de heidense zomerfeesten in Nederland de laatste anderhalve eeuw in de vergetelheid geraakt. "Er kwamen medicijnen tegen ziektes, door bliksemgeleiders vlogen de huizen niet meer in brand. Een Nederlander is toch nuchter, hè?" verklaart Strouken.

Opleving in Nederland

Maar de laatste jaren is er wel weer sprake van een voorzichtige opleving, ziet zij. Op meerdere plekken in Nederland worden weer festiviteiten georganiseerd die in het teken staan van de zonnewende, zoals Sunsation in Flevoland met toneel, zang, dans en gedichten. Het wordt gehouden rond het 'land art kunstwerk', het Observatorium, tussen Swifterbant en Lelystad.

Het kunstwerk, gemaakt door de Amerikaanse kunstenaar Robert Morris en bedoeld om de wisseling van de seizoenen te vieren, is geïnspireerd op de steenformaties van Stonehenge en is een klok, kalender en tempel tegelijk.

Maar ook op kleine en spontane schaal constateert Strouken "een aarzelende terugkeer". "In Almere zag ik dat de bewoners van een Vinexwijk een heuse zonnewende-barbecue hadden georganiseerd."

Het maakt voor haar weinig verschil, zegt ze. "Of je nu echt gelooft, een spiritueel avontuur wilt beleven of gewoon een aanleiding zoekt om een leuk feestje te houden. Wat maakt het uit? En uiteindelijk is iedereen wel een beetje bijgelovig. In andere culturen geven ze dat gewoon toe. Maar in Nederland schamen we ons er nog een beetje voor."