Een dier wil hetzelfde als een mens© Varkens in Nood

Wanneer voelt een dier zich wel? Frederieke Schouten, directeur van Varkens in Nood, is bereid zich neer te leggen bij de huidige varkenshouderij, als varkens in alle vrijheid zouden kiezen de hele dag met z’n allen op een paar vierkante meter beton te staan, in een dichte stal boven een mestput.

Als je meerdere mensen vraagt ‘wat is dierenwelzijn?’ krijg je waarschijnlijk net zoveel verschillende antwoorden. Het is voor mensen een lastige vraag om te beantwoorden. Als we willen weten of een dier zich goed voelt, kunnen we dat misschien beter aan het dier zélf vragen.

Dieren zijn individuen

Soms gebeurt dat wel in de wetenschap, maar dat zijn helaas niet de onderzoeksvelden die kunnen rekenen op grote budgetten. Anders was er waarschijnlijk al veel meer bekend geweest over de psychologie en het gevoelsleven van dieren. Maar ondanks die beperkte middelen is er op dat gebied toch al aardig wat kennis vergaard. Bijvoorbeeld over de voorkeuren van dieren. Over hoe ze spelen en dat spelen – net als bij mensen – belangrijk is voor hun sociale en cognitieve ontwikkeling. Over hoe sociale structuren en het kunnen uiten van soortgebonden gedrag essentieel zijn voor hun welbevinden. En over de individuele verschillen tussen dieren van dezelfde soort. Het ene varken heeft andere wensen dan het andere. De één is onderzoekend, een ander kijkt de kat uit de boom. De één is sociaal, een ander heeft liever wat meer rust. Want jawel, dieren blijken individuen. En dat is niet zo heel verrassend gezien de grote diversiteit onder mens-dieren. Er is dus geen universeel antwoord op de vraag ‘wat maakt een dier gelukkig?’

Het menselijke dier

We moeten die ‘welzijnsvraag’ dan ook stellen aan het dier in kwestie. Maar dat doen we als mens niet erg vaak. En als we dat al doen, dan begrijpen de meeste mensen de antwoorden maar matig. Dus vormen veel mensen hun eigen beeld over dierenwelzijn.

Daarbij lijken veel mensen te vergeten dat wij ook dieren zijn. Het is een bizarre en egocentrische veronderstelling dat ons gevoelsleven enorm verschilt van andere zoogdieren. Als constante verveling mensen ongelukkig maakt, dan kunnen we ervan uitgaan dat dit ook gebeurt bij varkens. Als mensen depressief worden wanneer je ze opsluit, dan is de kans groot dat varkens dit ook niet fijn vinden. En als wij plezier halen uit sociale interactie met soortgenoten, zou dat dan niet ook zo zijn voor varkens?

Afwezigheid van lijden

Voor de wetenschap bestond het welzijn decennialang uit de afwezigheid van lijden, gebaseerd op de vijf vrijheden. De afwezigheid van ellende is een treurige definitie van welzijn. Het spreekt voor zich dat het ook voor een dier belangrijk is om geen pijn te voelen, geen angst, geen honger en geen dorst. En daarbij ook de vrijheid te hebben om natuurlijk gedrag te uiten. Maar inmiddels weten we wel meer. De wetenschap definieert dierenwelzijn tegenwoordig met de ‘vijf domeinen’ die – naast de afwezigheid van negatieve ervaringen – ook aandacht hebben voor het belang van pósitieve ervaringen. Een leven wordt pas waardevol als er ook iets leuks te beleven valt.

Keuzevrijheid

Ook dieren die ruimte krijgen voor plezierige ervaringen, kunnen soms pijn of angst ervaren. Het is helaas onvermijdelijk dat – zowel mensen als dieren – soms lijden. Wat het grote verschil maakt? De autonomie in hoe je omgaat met leed; de mogelijkheid om zelf keuzes te maken. Als je honger hebt, haal je iets te eten. Als je ziek bent, kun je jezelf afzonderen om te herstellen. En als je je verveelt, ga je op zoek naar afleiding.

Voor een varken kan die afleiding bestaan uit spelen met een soortgenoot. Of een verkoelend modderbad op een warme dag. Of wroeten in de aarde, op zoek naar een lekker hapje. Allemaal activiteiten die onmogelijk zijn in de vee-industrie.

Maar misschien zit ik er helemaal naast. Ik stel dan ook voor dat we varkens eens volledige keuzevrijheid geven en dan kijken wat ze doen. Als blijkt dat ze er dan stuk voor stuk voor kiezen om de hele dag met z’n allen op een paar vierkante meter beton te staan in een dichte stal boven een mestput, dan leg ik me erbij neer. Dan heeft de vee-industrie gelijk en hebben varkens precies het leven waar ze zielsgelukkig van worden.

Dus wat is dierenwelzijn? Persoonlijk ben ik van mening dat dierenwelzijn niet veel verschilt van mensenwelzijn. Goed welzijn ontstaat door keuzevrijheid, genoeg afwisseling, leuke ervaringen en voldoende autonomie.

In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de dierenwelzijnsreeks en het overzicht van de hele serie.

Koningin Maxima en koning Willem-Alexander.© ANP

De voorouders van de huidige koninklijke familie hebben minstens een half miljard euro verdiend aan de Nederlandse kolonies, waar slavernij wijdverbreid was. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Ook de Staat verdiende op allerlei niveaus geld aan de kolonies en de slavernij.

Het is voor het eerst dat een dergelijk onderzoek is gedaan naar het slavernijverleden. Het gaat om een eerste schatting over de periode van 1675 tot 1770. Het bedrag, 545 miljoen euro, is omgerekend naar hedendaagse prijzen.

Oranjes en de Staat

De verre voorouders van koning Willem-Alexander, zoals Willem III, IV en V, hadden als stadhouders belangrijke politieke functies in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, een voorloper van Nederland. Hun 'koloniaal profijt' maakt de helft uit van de inkomsten van de stadhouders in genoemde periode.

De Oranjes hebben op uiteenlopende manieren geprofiteerd van de kolonies en dus van slavernij, valt te lezen in het onderzoek. En niet alleen de Oranjes waren volop betrokken: op allerlei niveaus werd via de Nederlandse staat geld verdiend aan de kolonies en de slavernij.

Aandelen

De Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) was bijvoorbeeld een belangrijke koloniale inkomstenbron. De adellijke familie heeft niet geïnvesteerd in de VOC. Maar de aandeelhouders hebben bij oprichting geregeld dat de Oranjes kregen uitbetaald alsof zij circa 3 procent van de aandelen hadden.

Zij hebben vervolgens regelmatig hun invloed gebruikt om problemen op te lossen voor de handelsonderneming, concluderen de auteurs van het boek zoals te zien is in onderstaande video:

Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) heeft het boek, dat de basis moet vormen voor verder onderzoek, vanmiddag in ontvangst genomen in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. Ze noemt het boek confronterend en een topje van de ijsberg. De bevindingen zijn volgens haar 'kraakhelder'. Ze spreekt van een 'ongekende schaal van slavenhandel en slavernij', waarbij de Staat zeer betrokken was.

Het onderzoek is uitgevoerd door meerdere instituten en onder aanvoering van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden.

Financiële belangen nog niet bekend

Historici zeggen al langer dat de familie Van Oranje-Nassau zeer betrokken was bij de koloniale overheersing van het toenmalige Nederlands-Indië, Suriname en de Caraïbische eilanden. Het was nog niet bekend hoe groot de financiële belangen waren.

De auteurs van het boek hebben een eerste inschatting gemaakt op basis van de nu bekende bronnen.

Gevoelig moment

De resultaten komen op een gevoelig moment naar buiten. Op 1 juli aanstaande wordt herdacht dat 150 jaar geleden feitelijk een einde kwam aan de slavernij onder Nederlands bewind.

Bij een herdenking in het Oosterpark in Amsterdam zal de koning die dag een toespraak houden. Ingewijden verwachten dat hij de excuses die Mark Rutte eerder aanbood voor dit verleden zal herhalen.

'Een knappe vondst'

Oud-hoogleraar Gert Oostindie (Universiteit Leiden) geeft leiding aan een uitgebreider onderzoek naar de rol van het Huis Oranje-Nassau in de koloniale geschiedenis. Hij is hier eind 2022 mee begonnen en verwacht drie jaar nodig te hebben.

Oostindie zegt in een reactie op het vandaag gepresenteerde onderzoek de inkomsten van de Oranjes uit de VOC 'een knappe vondst' te vinden. Tot voor kort was het volgens de hoogleraar niet bekend om hoeveel het dan ging. Over het precieze bedrag houdt Oostindie wel wat slagen om de arm. "Maar dat doet niks af aan het belang hier van. Wij wisten dat de stadhouders recht hadden op een jaarlijkse uitkering, maar het was tot dusver nergens te vinden."

Groot deel rijkdom familie Van Oranje te danken aan slavernij

Artikel van Gerard Driehuis • Gisteren om 17:55

Groot deel rijkdom familie Van Oranje te danken aan slavernij

De Oranjes hebben zeker 545 miljoen euro verdiend (in prijzen van nu) aan de Nederlandse kolonies, waar slavernij wijdverbreid was. Dat is een van de resultaten van onderzoek naar het slavernijverleden. Het gaat om een eerste schatting over de periode van 1675 tot 1770.

Tot 1848 waren de Oranjes geen symbool, maar hadden ze macht en die gebruikten ze ook voor het maken van winst in de kolonies, leert een onderzoek dat op verzoek van de Tweede Kamer werd ingesteld. Volgens het onderzoek konden de kolonies zo winstgevend zijn omdat de arbeid zeer goedkoop was door slavernij of andere vormen van dwangarbeid.

Historici zeggen al langer dat de familie Van Oranje-Nassau zeer betrokken was bij de koloniale overheersing van het toenmalige Nederlands-Indië, Suriname en de Caraïbische eilanden.

Koning Willem-Alexander heeft al opdracht gegeven voor een onderzoek dat gaat over de rol van zijn voorgeslacht in de slavernij.