Wanneer voelt een dier zich wel? Volgens Gemma Willemsen, strategisch adviseur bij de Dierenbescherming, als het zonder mensen is. Met de kans op een volledig leven, ingegeven door de natuurlijke behoeften en gedragingen, in een natuurlijke omgeving.

In de zomer van 2022 was ik aanwezig bij een lezing over dierenwelzijn. De zaal discussieerde met de sprekers. Woorden, concepten en argumenten werden gewisseld.

De mensen voerden in een prachtig gebouw een complexe discussie over dierenwelzijn. De emoties stormden trouwens door de abstracties en zorgvuldige formuleringen heen.

Dieren zonder mensen

De dieren doen dat anders. Ze hebben wel een taal, maar besteden hun tijd niet aan mensenwelzijn. Ze zijn niet zo met ons bezig. Zolang we hen met rust laten, dan interesseren we hen niet veel. En het gebouw vinden ze niet prachtig, maar hooguit functioneel. Waarschijnlijk zien ze iets om in te schuilen, voedsel te vinden, en hun verblijf van te maken. Ze zullen de aanwezigheid van andere dieren relevant vinden: om op te eten, te bevechten, mee te paren of te vermijden. Directe waarneming voor de dieren, gericht op functionele en biologische behoeften, vanuit hun bewustzijn en emoties. Abstracties en discussies en woorden voor de mensen, vanuit hún bewustzijn en emoties.

Dit roept de vraag op wat dierenwelzijn is, als er geen mensen bij betrokken zijn. En dat, hoewel niet gedefinieerd, is dan precies ook mijn meest basale begrip van dierenwelzijn. Dieren, zonder mensen. Met de kans op een volledig leven, ingegeven door de natuurlijke behoeften en gedragingen, in een natuurlijke omgeving. Een leven dat weliswaar niet vanuit het mensenbewustzijn wordt geleefd, maar met een eigen, ander, bewustzijn en zeker ook emoties. Er zijn daarin geen garanties aangaande honger, dorst, weersomstandigheden, concurrentie, roofdieren, ziekten en voortijdige sterfte. Dieren, zonder mensen.

Dieren met mensen pakt meestal niet zo goed uit voor de dieren

Want dieren mèt mensen, hoe pakt dat uit? Dan worden weliswaar meestal honger en dorst bestreden, is er onderdak en hoeft er minder gevochten of gevlucht te worden. Bij ziekte is er in sommige gevallen medische zorg. Dat alles is best wat waard.

Aan de andere kant, als je dier bij de mensen bent, is de vrijheid er per definitie niet, en de natuurlijke omgeving is er evenmin. De natuurlijke behoeften en gedragingen worden beperkt, gefrustreerd, of onmogelijk gemaakt. Sociale behoeften en structuren met soortgenoten worden onvrijwillig ingeleverd voor een recept waarin de mens de sociale interactie eenzijdig bepaalt.

Voor het dier bij de mens wordt het uiterlijk en de functie aangepast aan de wensen en behoeften van de mens. Door fokkerij of door ongewenste lichaamsdelen te verwijderen of bij te knippen. Roofdieren worden - zonder pijnbestrijding - bestreden, net zo hard als hun natuurlijke prooidieren. Er wordt onophoudelijk en in grote getale voortijdig en anoniem gestorven, en soms wordt het ene dierenleven gerekt tot de betreffende mens toe is aan het persoonlijke afscheid.

Dus dieren met mensen, hoe pakt dat uit? Meestal niet zo goed voor de dieren.

Levenden

Toch zullen de meeste mensen zeggen dat ze om dieren geven, en dat menen ze oprecht. Het is dus niet per se de intentie, maar wel het menselijke gedrag waardoor niet aan de behoeften van dieren tegemoet wordt gekomen. Zelf probeer ik, in volledige imperfectie, te leven naar de essentie van dit gedicht van Maurits Mok.

Levenden

In dierenogen valt hetzelfde licht

als in het oog van mensen.

Het levende schept adem uit één bron,

vangt van zijn eerste kreet

tot aan zijn laatste huivering

dezelfde zon.

Denkenden gaan met dieren

onder dezelfde hemel

dezelfde einder tegemoet,

door één verlangen voortgedreven:

Leven.

In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. De introductie tot de dierenwelzijnsreeks vind je hier. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander.