een oase van rust op de Vitra Campus

De Vitra Campus in Weil am Rhein heeft de Doshi Retreat onthuld – een contemplatieve ruimte ontworpen door architect Balkrishna Doshi, winnaar van de Pritzker Prize, in nauwe samenwerking met zijn kleindochter Khushnu Panthaki Hoof en Sönke Hoof. De plaats is geïnspireerd door Indiase spiritualiteit en biedt een zintuiglijke reis van geluid en sereniteit.

De erevoorzitter van Vitra, Rolf Fehlbaum, blikt terug op de opmerkelijke transformatie van de Vitra Campus in Weil am Rhein gedurende de voorbije decennia en legt uit: "Hoewel het een industriële site blijft, is de campus uitgegroeid tot een openbaar park dat nu jaarlijks 400.000 bezoekers aantrekt. De mensen komen om te kijken naar de architectuur, de collecties en tentoonstellingen van het Vitra Design Museum te bezoeken en te genieten van de tuinen, restaurants en winkels. Terwijl de uitbreiding van de campus in het begin een negatieve impact had op de natuur in de omgeving, werd het gebied de afgelopen jaren opnieuw vormgegeven als biosfeer. Er werden tuinen en bossen geplant, vijvers aangelegd en de verharde oppervlakte werd gereduceerd." Met de inhuldiging van de Doshi Retreat krijgt de Vitra Campus er een architecturale toevoeging bij met een functie die even nieuw als onverwacht is: een toevluchtsoord voor vredige afzondering en bezinning.

Na een bezoek aan de Modhera Sun Temple in India, herinnert Rolf Fehlbaum zich, "toonde ik Balkrishna Doshi een foto van een klein heiligdom dat ik daar had gezien en vroeg hem of hij een bezinningsplek zou willen ontwerpen voor de campus." Balkrishna Doshi aanvaardde het voorstel, en de visie voor wat de Doshi Retreat zou worden openbaarde zich door een intieme dialoog tussen Doshi, zijn kleindochter Khushnu en haar man Sönke Hoof. Samen creëerden ze de vorm en ruimtelijke ritmes ervan in harmonie met het omliggende landschap. De Doshi Retreat is het eerste project van Balkrishna Doshi dat werd voltooid buiten India – en ook het laatste ontwerp waaraan hij werkte voor zijn overlijden in 2023. Hij won de Pritzker Architecture Prize in 2018.

De Doshi Retreat ontvouwt zich als een slingerend pad en nodigt uit tot een zowel fysieke als figuurlijke verkenningstocht. Naarmate je de route verkent – die ondergronds afdaalt en langs muren loopt die resoneren met de zachte klanken van gong en fluit – krijg je meer en meer een gevoel van transitie.

Khushnu Panthaki Hoof legt uit: "Deze architectuur is ontstaan uit een droom die Doshi had van twee verstrengelde cobra's. Uit deze onderbewuste visie ontstond een schriftelijk verhaal, gevolgd door een geschetst concept samengesteld uit notities en evocaties. Het ontwikkelde zich dan tot een uitnodiging om op ontdekkingstocht te gaan."

Net als in de zintuiglijke omgevingen van oosterse tempels of christelijke heilige ruimtes speelt geluid een wezenlijke rol. Een discreet audiosysteem – ingebed in holle uitsparingen in de grond – verspreidt langs het pad een reeks klanken van gong en keramische fluit. Naarmate iemand dichter bij de centrale structuur komt, wordt het geluid verspreid over de metalen wanden en interageert het met het lichaam in beweging. Deze zintuiglijke ervaring vindt zijn hoogtepunt in een korte, gewelfde tunnel die de bezoekers naar de bezinningsruimte leidt. De organisch afgeronde ruimte bevat een regenwaterbekken dat de basis omringt, twee brede halfronde stenen banken, en een gong in het midden. Boven sluit het plafond de ruimte slechts gedeeltelijk af, met een opening die licht, lucht en neerslag doorlaat. Een met de hand geslagen koperen mandala, vervaardigd in India, siert het plafond en weerspiegelt het licht.

De structuur van het Doshi Retreat is gebouwd van gesmeed en gevormd XCarb®-staal, een innovatief materiaal met een lage koolstofuitstoot dat voor een groot deel uit schrootstaal bestaat en volledig met hernieuwbare energie wordt geproduceerd. Dit staal, een genereuze schenking van ArcelorMittal, ontwikkelt na verloop van tijd op natuurlijke wijze een warme patina door gecontroleerde corrosie. De kronkelig gevormde muren leiden bezoekers langs een pad vol onverwachte bochten en wisselende perspectieven, waardoor het gevoel van ontdekking overal in de Retreat wordt versterkt.

Doshi en zijn partners haalden hun inspiratie uit de spirituele filosofie van Kundalini, een begrip uit het Sanskriet dat 'opgerold' of 'spiraalvormig' betekent en verwijst naar latente energie aan de basis van de wervelkolom. In de tradities van yoga en tantra wordt het ontwaken en het opstijgen van deze energie door de chakra's beschouwd als essentieel voor het bereiken van een spirituele transformatie. Centraal in deze ervaring staan heilige klanken, die dienen als katalysator voor een verruimd bewustzijn. Hoewel er geen specifieke muzikale soundtrack is in de Retreat, ondersteunt het geluidslandschap de vloeiende ruimtelijke geometrie ervan.

Khushnu Panthaki Hoof beschrijft het als volgt: "Het is geluid – dat door het lichaam van de bezoeker resoneert – dat de grens tussen het innerlijke en de structuur doet vervagen. Het gebouw weerkaatst het geluid terug naar jou toe, waardoor zowel de beleving als de ruimte worden omgevormd tot resonerende instrumenten." Ze gaat verder: "In de laatste tien jaar van zijn leven schoof Doshi in zekere mate op van architectuur naar kunst. Maar met dit project keerde hij terug naar de tekentafel – eerst om te schrijven, dan om ons te begeleiden bij de vormgeving van het ontwerp. Aan de basis van het project ligt de onvergetelijke ervaring van Rolf Fehlbaum en zijn vrouw Federica Zanco tijdens hun bezoek aan een kleine tempel in India dicht bij de Zonnetempel. Daarna kwamen de dromen en intenties van Doshi – teksten, schetsen en een visueel overzicht vol gelaagde concepten en dualiteiten."

Noch Doshi, noch Khushnu Panthaki Hoof en Sönke Hoof hebben ooit een formeel label toegewezen aan de Doshi Retreat. In plaats daarvan was het bedoeld om zich vrij te manifesteren – als een ruimte voor afzondering en contemplatie, die uitnodigt tot het voelen van onzichtbare aanwezigheden, een kort verblijf dat ruimte biedt aan desoriëntatie, ontmoetingen en de zoektocht naar betekenis.