Een van de mooiste kersttradities in de Provence zijn de santons, kleine, handgeschilderde beeldjes in de kerststal. Sinds enkele jaren is in de Vaucluse een Belgische santonmaakster gevestigd, die er atypische kerstfiguren vervaardigt.

Het Provençaalse woord ‘santoun’ betekent ‘kleine heilige’ en slaat op kleine handgeschilderde beeldjes van klei die pronken in de kerststallen in de Provence. Families geven ze aan elkaar door van generatie op generatie.

Meer dan 50 traditionele figuren

Al eeuwenlang beleven jong en oud plezier aan de kleine beeldjes. Ze zijn soms kinderlijk, soms grappig, maar stuk voor stuk prachtige kunstwerkjes. De eerste santon zou afkomstig zijn van Marseille. De oudste mal wordt namelijk toegeschreven aan Jean-Louis Lagnel en zou gemaakt zijn begin de 19e eeuw. In de loop van de tijd heeft elke santonmaker zijn eigen figuren gecreëerd, waarbij folklore en tradities als inspiratiebron dienden. De herder die het lam schenkt, herinnert ons eraan dat het belangrijk is om te delen. Een andere bekende figuur is de vrouw met de zwarte kip, waarvan de bouillon was aanbevolen voor pasgeboren baby’s. Zo bestaan er beeldjes van alle typische Provençaalse dorpsfiguren uit de vorige eeuw. In totaal zijn er een vijftigtal, met klinkende namen!

Belgische santons in de Vaucluse

Deze beeldjes zijn uniek ter wereld en worden handgemaakt door de ‘santonniers’ of santonmakers. Zelfs al is het fabricageproces van de santonmakers soms lichtjes verschillend, alle santons zijn afkomstig van een oorspronkelijke mal. Zodra het droog is, wordt het beeldje van klei gebakken in de oven en vervolgens beschilderd. Eerst de lichte kleuren en vervolgens de donkere kleuren. Sommige santonmakers voegen aan de klassieke santons andere figuren toe, geïnspireerd op bijvoorbeeld de plaatselijke geschiedenis.

Vandaag bestaan er nog enkelen die deze eeuwenoude kunst in de vingers hebben. Onder hen ook de Belgische Catherine Vandevyvere, die zich in 2002 in de Vaucluse heeft gevestigd. Ze is afkomstig van Waals-Brabant en heeft geen beeldende kunst gestudeerd, maar talen. Van kindsbeen af maakte ze graag kopieën van tegels van Delft of azulejos. “Ik was dol op de Provence! Als kind wou ik hier al komen wonen... Mijn ouders hebben zich hier definitief gevestigd en daarna ben ik op mijn beurt in Pernes-les-Fontaines komen wonen.” Toen is ze begonnen eenvoudige, grappige beeldjes vorm te geven. De burgemeester van Pernes heeft haar na lang aandringen ervan kunnen overtuigen ook kerststallen te maken, naast de traditionele kerststalfiguren. “Aangezien ik geen mallen gebruik en alles met de hand vormgeef, kan ik ook beeldjes maken op maat, op basis van foto’s,… Dat is een beetje mijn specialiteit geworden!” (www.brindargile.fr).

Santons voor iedereen

Een van de populairste figuurtjes is Margarido, de sympathieke rijke dame met de rode paraplu, vergezeld van haar echtgenoot. Of Bartomiou, een onverbeterlijke dronkaard met een lange katoenen muts die kindje Jezus een gedroogde kabeljauw brengt. Pistachié is dan weer een slungel met een ezel vol zakken graan. Lou Ravi steekt vol verbazing zijn handen in de lucht. Daarnaast zijn er de bakker met zijn mand broden, de visvrouw, de hoeveknechten met lantaarns, de visser met een visnet over zijn schouder, het oud koppeltje, de trommelslager, de schrijver, de schurk, geknielde aanbidders. Al deze figuren worden uitgestald rond kindje Jezus, Maria, Jozef en de dieren in de kerststal. Natuurlijk zijn er ook de Drie Koningen, die pas op 5 januari een plaatsje krijgen in de kerststal.