De Estische dichter, schrijver en vertaler Tõnu Õnnepalu werd geboren op 13 september 1962 in Tallin. Zie ook mijn blog van 13 september 2010 en eveneens alle tags voor Tõnu Õnnepalu op dit blog.

Uit: Border State (Vertaald door Madli Puhvel)

“WHAT WAS IT YOU SAID AGAIN? "YOU HAVE A STRANGE LOOK IN your eyes-like a bystander observing the world. You're not French, are you?"
Yes, I think that those were your first words, Angelo, as you emerged from that vacuously bright sunshine, like an image appearing on white photographic paper when it's immersed in developing solution. I have waited in the hellish glow of a darkroom and watched over a shoulder as a special pair of hands performed witchcraft above the murky liquid. The point at which the picture first emerged, that brink of development, fascinated me even more than the shoulder and the hands ... That, by the way, was so long ago, in another century, in a forgotten country. But they must have been familiar with Daguerre's discovery. I remember the developing tank quite clearly. I'll tell you about that century and country eventually, and about the hands that lost their seductiveness with time. Everything in sequence! There is so much to tell you. That is, to write you, because I promised to write you. I promised to put everything down gradually, from beginning to end, if I can find a beginning and an end.
You are a stranger I may never again meet. You have come from the other side of the world and know nothing of what I am about to tell you. I could lie, could fabricate whatever my heart desired!
It was at random you talked to me in that town. No, not quite at random: you chose me because you were sent to question me, and now you have no choice. I never tried telling anyone all this before because people always think they know everything. They prejudge. You won't prejudge, Angelo.
I don't know whether you even exist. Pardon my poor French, by the way. I only dare to write you because I know you too are not French. You're nobody special, no one in particular. That's the only reason I dare turn to you. You in turn must think it is I who appeared from nowhere, from the bottom of the ocean, or the other side of the moon, from Bosnia-Herzegovina, or from an apartment filled with the suffocating stench of an indoor privy, in a small town beside a river in Eastern Europe, from behind a stack of firewood."

 
Tõnu Õnnepalu (Tallin, 13 september 1962)

De Poolse schrijver Janusz Glowacki werd geboren op 13 september 1938 in Poznań. Zie ook mijn blog van 13 september 2010 en eveneens alle tags voor Janusz Glowacki op dit blog.

Uit: Good night, Jerzy (Vertaald door David Frick)

“Michael!  That’s enough now, enough.”  Raul attempted to throw the cat onto the stone floor, but it dug into his pants with its claws.  “That’s enough, nigger.”
The cat finally gave up and jumped softly to the floor.
“Look, Roger, blood …  I’m going to have claw tracks again,” Raul complained.
“But why, why?” said Roger, shrugging his shoulders.  “My dear boy, go wipe it with hydrogen peroxide, and bring us another bottle.”  He smiled at Raul and saw him off with an affectionate gaze.  Raul came from San Jose, he was much younger than Roger, and he moved like a domesticated—but, nonetheless, predatory—animal.  “Probably because the world lost the ability long ago to distinguish talent from lack of talent, and lies from the truth.  Or perhaps for some other reason.  Perhaps because America had never seen someone like Jerzy before.  That’s why he screwed us.  And now, as we hear, Janusz, you intend to shaft him posthumously.”
“Hold on,” I said.  “Wait a minute, wait a minute …”
“Don’t get all offended.  Do you remember, Raul, that he smelled funny.”
“Sort of like patchouli,” noted Raul.
“No, no, no.  It wasn’t patchouli.  Has it ever occurred to you, Janusz, that the soul has a scent?  It might smell of goat, or it might smell of roses.  It is written that when God created man he breathed His spirit into him through his mouth, but perhaps at that same time the Devil crawled up and breathed his spirit into his ass?  I have only one request.  Show some respect for our intelligence and don’t try to tell us you want to write the truth about him.”
“That’s just it,” Raul interjected.  “Remember:  the further from the truth, the closer to Jerzy.”

 
Janusz Glowacki (Poznań, 13 september 1938)

De Poolse dichter Julian Tuwim werd geboren in Łódź op 13 september 1894. Zie ook mijn blog van 13 september 2010 en eveneens alle tags voor Julian Tuwim op dit blog.

Birds Gossip

The duck was visited by the goose,
They gossiped ‘bout the hen’s caboose.

The hen and the turkey got together,
Gossiped ‘bout the duck’s wet feathers.

The fowl met with the duck last week,
And gossiped ‘bout the turkey’s beak.

The duck quacked to the duck,
‘bout what the goose had clucked.

To which the goose said, of the duck,
She’s a drunkard and a schmuck.

And about the turkey, the fowl declared,
She’s a no-good spinster—I swear.

Now in the yard there is a rumble,
Colourful feathers all in a jumble.

I Will Outlast

I will outlast... Years passed and years shall pass still,
In a thousand conquerings and a thousand capitulations,
I'll yearn—as hour after hour will spill,
In a dance of sorrows, hope, tears and expectations.

I will outlast... Though the day will come, when amongst the dust bowl
Something last will die under the heaviness of agony:
The Holy Flame shall cease in the tormented soul,
And your house will no longer be the House of God to me.

And then with a great quiet I will console my life,
And that quiet shall be your forgiveness.
And your terrible guilt and your sin I will absolve,
Praying for your soul with a immense silence.

 
Julian Tuwim (13 september 1894 – 27 december 1953)
Portret van Julian Tuwim I door César Morión

De Nederlandse dichter, predikant en hoogleraarr Nicolaas Beets werd geboren op 13 september 1814 in Haarlem. Zie ook mijn blog van 13 september 2010 en eveneens alle tags voor Nicolaas Beets op dit blog.

Uit:Camera Obscura

“Maar laten wij elkander niets wijsmaken! Hierin staan steeman en buitenman gelijk, dat dit ogenblik het moeielijkste is van de gehele dag. Want het bed is warm, de kamer koud, en de mens lui; daarenboven kan het water in het lampet bevroren zijn, en de neiging om `zich nog eens om te keren' is ons geslacht aangeboren. Maar heeft men eenmaal gezegenvierd, dan heeft men buiten tenminste de zelfvoldoening de zon werkelijk te zien; terwijl gij, heren en dames in de stad! alweder het reusachtig `Manufacuren' bij uw overbuurman lezen moogt, of het beknopter, maar niet minder tergend `Schrijf- en Kantoorbehoeften'; op zijn hoogst, indien uw overbuurman een logementhouder is, hebt gij het voorrecht uw nuchtere blikken te slaan tot het vergulde beeld van het lieve hemellicht zelf, met stralen van een duim dik en schele ogen. Benijdbaar, zo gij op een gracht woont, en niets ziet dan het zwarte ijs, met hopen as en vuilnis, daar tot uw verkwikking op geworpen in het ogenblik dat gij uw legerstede verliet; benijdbaar, zo gij in een achterkamer huist, en over een smalle tuin tegen de donkere gestalten van hoge pakhuizen met gesloten blinden op moogt zien!
Maar kom nu eens voor het venster, dat op het Oosten ziet, en zie, over het weiland heen, grijs van vederachtig rijp, de koperkleurige kimme met die bloedrode schijf, half nog bedekt en half opgerezen, die als wij Kerstmis gehad hebben een rode wedergloed op de sneeuw zal werpen, duizendmaal mooier dan de beste bengaalse vlam over de zangerige helden van het vijfde bedrijf ener opera, of over de heuvelen van doek in een ballet; of kijk, door het andere raam, naar het Westen uit, en zie de groene sparren met een dun en tintelend weefsel behangen, en de statige menigte van eerwaardige dorre beuken (een kaal hoofd is eerwaardig) daar achter, met de toppen in de nevel, die als zachte droppels langs de stammen leekt; die krijgen ook na Kerstmis hun schitterend sneeuwkleed aan, willen wij hopen. - Dat is alles mooi, zegt gij, mijn waard lezer! maar men kan toch de gehele dag niet naar de zon en naar de bomen kijken; wat voert de buitenman uit? waarmede vermaakt hij zich?”

 
Nicolaas Beets (13 september 1814 – 13 maart 1903)
Cover 

De Britse schrijver Roald Dahl werd geboren op 13 september 1916 in Llandalf, Zuid-Wales. Zie ook mijn blog van 13 september 2010 en eveneens alle tags voor Roald Dahl op dit blog.

Uit: Going Solo

"There were sixteen of us altogether learning to fly in this Initial Training School in Nairobi, and I liked every one of my companions. They were all young men like me who had come out from England to work for some large commercial concern, and who had now volunteered for flying duties. It is a fact, and I verified it carefully later, that out of those sixteen, no fewer than thirteen were killed in the air within the next two years. In retrospect, one gasps at the waste of life.
At the aerodrome we had three instructors and three planes. The instructors were civil airline pilots borrowed by the RAF from a small domestic company called Wilson Airways. The planes were Tiger Moths. The Tiger Moth is a thing of great beauty. Everybody who has ever flown a Tiger Moth has fallen in love with it. You could throw one about all over the sky and nothing ever broke. You could spin her vertically downwards for thousands of feet and then all she needed was a touch on the rudder–bar, a bit of throttle and the stick pushed forward and out she came in a couple of flips. A Tiger Moth had no vices. She never dropped a wing if you lost flying speed coming in to land, and she would suffer innumerable heavy landings from incompetent beginners without turning a hair.
There was only one runway on the little Nairobi aerodrome and this gave everyone plenty of practice at crosswind landings and take–offs. And on most mornings, before flying began, we all had to run out on the airfield and chase the zebra away.”

 
Roald Dahl (13 september 1916 – 23 november 1990)
Cover

De Engelse dichter en toneelschrijver James Shirley werd geboren in Londen op 13 september 1596. Zie ook alle tags voor James Shirley op dit blog en ook mijn blog van 13 september 2010

Death The Leveller

The glories of our blood and state
Are shadows, not substantial things;
There is no armour against Fate;
Death lays his icy hand on kings:
Sceptre and Crown
Must tumble down,
And in the dust be equal made
With the poor crookèd scythe and spade.

Some men with swords may reap the field,
And plant fresh laurels where they kill:
But their strong nerves at last must yield;
They tame but one another still:
Early or late
They stoop to fate,
And must give up their murmuring breath
When they, pale captives, creep to death.

The garlands wither on your brow,
Then boast no more your mighty deeds!
Upon Death's purple altar now
See where the victor-victim bleeds.
Your heads must come
To the cold tomb:
Only the actions of the just
Smell sweet and blossom in their dust.

 
James Shirley (13 september 1596 – 29 oktober 1666)
Borstbeeld

Zie voor nog meer schrijvers van de 13e september ook mijn vorige blog van vandaag.

13-09-2015 om 18:56 geschreven door Romenu  

De Duitstalige, Roemeense, schrijver en pastor Eginald Schlattner werd geboren in Arad op 13 september 1933. Zie ook alle tags voor Eginald Schlattner op dit blog en ook mijn blog van 13 september 2010.

Uit: Rote Handschuhe

"Woher wissen Sie das? Sie stehen ja mit dem Rücken zur Tür."
"Ich hab's gehört mit meine Ohren. Du aber, was hast ausgefressen?"
"Nichts, gar nichts!"
"Tja", sagt er, "das glaubt jeder von sich selber, daß er ist unschuldig wie ein Mädchen, bevor sie in den Beichtstuhl kriecht. Auch ein Spion wie ich tut so glauben."
Spion! Bis zur Stunde ein Fabelwesen in Romanen und Filmen, dem unsereiner nie Gefahr lief, leibhaftig zu begegnen. Nun steht er vor mir, zwar unansehnlich und bar jeder Glorie oder Dämonie, aber wirklich und wahr.
Ich beteuere: "Nichts habe ich mir zuschulden kommen lassen! Rein gar nichts. Wenngleich ich ein Siebenbürger Sachse bin, bin ich doch für den Sozialismus." Und sage noch vieles, die Worte überschlagen sich, als wollte ich im Nu Realitäten schaffen.
"So ist es, bei der Securitate sein's alle kommunistischer als der Papst. Hier wirft jeder seine Vergangenheit ab wie die Eidechs ihren Schwanz, wenn man drauf tut treten."
Außerdem sei ich krank, leide an einer Art Entzündung der Seele. Zwangsideen überfielen mich wie Fieberschübe. "Dies hier ist pures Gift für mich, nicht zum Aushalten! Enge und düstere Räume haben die Ärzte ausdrücklich verboten…"
"Keiner tut es hier aushalten", sagt Rosmarin, "es ist Gift für jeden. Auch mir haben die Ärzte verboten, eingesperrt zu gehn. Und seit damals tut meine Seele verbrennen im Feuer."
"Viel Bewegung auf weiten Wiesen", ich starre auf die weiße Wand, "das hat man mir empfohlen. Wiesen mit Gänseblümchen und Himmelschlüssel, mit Tannenwäldern, Höhenrauschen. Ja keine Konfliktsituationen. Und überhaupt, im Grunde genommen hab ich das Leben satt."
"Dann bist hier gerade richtig."
Er fragt, wie es mir beim Verhör ergangen sei. "Was wollten's wissen?"
"Nichts. Nichts Besonderes. Herumgeredet haben sie. Das heißt nur zwei von ihnen, die anderen sind dagehockt wie Ölgötzen. Zuletzt haben sie mich nach einem gefragt, mit dem ich nie was zu tun gehabt habe."

 
Eginald Schlattner (Arad, 13 september 1933)

De Amerikaanse schrijver, journalist en scenarist Warren Murphy werd geboren op 13 september 1933 in Jersey City, New Jersey. Zie ook alle tags voor Warren Murphy op dit blog en ook mijn blog van 13 september 2010.

Uit:The New Destroyer (Samen met James Mullaney)

"Dr. Personning is a genius," the young woman said. "She's opened my eyes to the reality of this bourgeois patriarchal society." John didn't think anyone still said "bourgeois" these days, and under normal circumstances he might have mentioned this. But this girl did not seem likely to respond well to criticism, so all he said was, "Hmm." "Abzug was a pioneer, of course," the girl said, whacking the book cover with the back of her hand, "but Zeigert is a fascinating figure. A proto-feminist from the early twentieth century, but she couldn't stand the slowness of societal change, so she just dropped out. Disappeared in the 1940s." "Sort of like Greta Garbo," John suggested mildly. The girl's eyes narrowed. "Who?" "She was a famous actress who dropped out of the limelight, I guess at the height of her celebrity or something. They chased her around for years after, trying to snap pictures of her, but she just wanted to be left alone." The girl looked for something in his words to snarl at, but finding nothing she hummed a little noncommittal hum and sank into her seat. They rode in silence for a few long, awkward minutes until some vestigial polite impulse that Dr. Nora Personning and her fellow professors had not been able to eradicate completely surfaced in the girl and she asked what John Feathers did for a living. "I'm a research scientist for Cheyenne Tobacco," he replied with a friendly smile. The next thing he knew, the girl was on her feet screaming bloody blue murder.”

 
Warren Murphy (New Jersey, 13 september 1933)

De Tsjechische dichter en immunoloog Miroslav Holub werd geboren op 13 september 1923 in Pilsen. Zie ook alle tags voor Miroslav Holub op dit blog.

Anatomy of a leap into the void

A.    Use of the lift
       going up
       is permitted, provided

B.    Use of the lift
       going down
       is not permitted, provided

C.    Use of the lift
       going up is

D.    Use of the lift
       going down is not

E.    Use of the lift
       going up

F.    Use of the lift
       going

G.    Use of the lift

H.    Is      Is not

I.    Use

J.    U--

 
Miroslav Holub (13 september 1923 - 14 juli 1998)

De Duitse dichter en schrijver Johannes Poethen werd geboren in Wickrath op 13 september 1928. Zie ook alle tags voor Johannes Poethen op dit blog en ook mijn blog van 13 september 2010.

Gläubige landschaft

Gläubige landschaft
als ende nun die regentschaft des obersten zweifels
kindlich darin zu wohnen
andenken
gelöscht am weißen kai
als ende nun die regentschaft des obersten zweifels
und alles ist voll von mündern

Wo denn meine heimat sei

Wo denn meine heimat sei
auschwitz sag ich
hiroschima
aber das lügt aus mir
der rhein liegt dazwischen
dazwischen liegt die ägäis
und daß ich noch immer trinken will
und daß ich diese hütten baue
hier an den hang
dort ans meer
und zeile um zeile
in solchem wahn.

 
Johannes Poethen (13 september 1928 – 9 mei 2001)
Wickrath, Schloss
 

De Franse dichter en schrijver Francis Yard werd geboren op 13 september 1873 in Boissaye / Seine-Maritime.Zie ook alle tags voor Francis Yard op dit blog en ook mijn blog van 13 september 2010.

La chaumière

Souviens-toi de la chaumière,
Et du village, là-bas,
Où tu fis tes premiers pas
Dans la divine lumière.

C'était un long toit bossu,
Très humble, vêtu de chaume,
Plein de songes, le royaume
De l'hiver, tiède, moussu,

Souviens-toi. Les poutres sombres
Gardaient le parfum des jours,
Nos mille adieux sans recours,
L'odeur humaine des Ombres.

Malgré les printemps si purs
Et la Pâque ensoleillée,
Une couleur de veillée
Embrumait tous les vieux murs.

Rappelle-toi les histoires,
La légende au coin du feu,
Quand le vent des saisons noires
Faisait penser au bon Dieu.

Entends palpiter et vivre ,
Cœur somnolent de l'hiver,
La grande horloge d'hier
Au long balancier de cuivre.

Souviens-toi des feux de bois,
Brasiers d'or, flamme dansante,
C'est ton cœur, vieux pâtre, il chante
L'amour fervent d'autrefois.

 
Francis Yard (13 september 1873 - 28 februari 1947)

De Nederlandse wetenschapper en publicist, vrijdenker en anarchist Anton Constandse werd geboren in Brouwershaven op 13 september 1899. Zie ook alle tags voor Antn Constandse op dit blog en ook mijn blog van 13 september 2010

Uit: Kroniek van de buitenlandse politiek | Moskou, Washington en Peking

“In het verleden jaar verschenen boek van Lord Strang, Britain in world affairs, geeft de auteur een uitstekend beeld van de beginselen der Britse buitenlandse politiek, sinds onze stadhouder Willem III koning van Engeland werd tot aan de periode dat Groot-Brittannië ophield de grootste zeemogendheid te zijn, om als zodanig te worden opgevolgd door de Verenigde Staten van Noord-Amerika. Het overwegende principe waardoor zoals men weet de bewust handelende staatslieden in Londen werden geïnspireerd, was het handhaven van de ‘balance of power’ door middel van diplomatieke activiteit, financiële bijstand of druk, en door het sluiten van bondgenootschappen, om een machtsevenwicht te bewaren of te scheppen, dat oorlog zou kunnen voorkomen. In het beeld dat Lord Strang van die politiek geeft, tekenen zich twee mogelijkheden af: of wel Engeland verbindt zich met de zwakkere staten op het vasteland tegen de machtigste; of wel (en dan is zijn positie sterker) het treedt op als arbiter tussen twee continentale mogendheden van vrijwel gelijke kracht, en aldus kan het door zijn keuze zodanig de doorslag geven, dat het inderdaad ‘de situatie beheerst’. In dit laatste geval kan het zich bepalen tot ‘splendid isolation’, als neutraal bemiddelaar handelen en - mochten de twee rivalen in een oorlog worden verwikkeld - de doorslag geven bij het vaststellen van de vredesvoorwaarden. Wanneer Lord Strang de houding beschrijft van de Britten tegenover de Fransen ten tijde van hun revolutie en van de Napoleontische expansie, zegt hij: ‘De Fransen verleenden steun aan revolutionaire bewegingen in Europa. Toch zou Pitt zich niet bij de geallieerden (de vijanden van Frankrijk - C.) voegen, door Frankrijk in 1792 aan te vallen. In tegenstelling tot Burke was hij niet geneigd tot het voeren van een ideologische kruistocht. Onze oorlog tegen het revolutionaire Frankrijk was geen anti-revolutionaire kruistocht, evenmin als de oorlog van 1939 een anti-fascistische kruisvaarderskrijg was (hoewel vele mensen hem als zodanig ondersteunden) of het Noordatlantische Verdrag (zoals wij het zien, hoewel misschien niet zoals verscheidene Amerikanen het beschouwen) een instrument is voor een anti-communistische kruistocht.’ Hij had eraan kunnen toevoegen: de nato is ook geen instrument voor een ‘democratische ideologische oorlog’, en het regime van niet weinige westelijke geallieerden (men denke aan Spanje en Portugal, aan Perzië en Pakistan, aan Zuid-Vietnam en Formosa) bevestigt deze zienswijze.”

 
Anton Constandse (13 september 1899 - 23 maart 1985)
In 1973

De Nederlandse dichter, schrijver en taalkundige Muus Jacobse werd op 13 september 1909 als Klaas Hanzen Heeroma geboren op het waddeneiland Terschelling. Zie ook alle tags voor Muus Jacobse op dit blog en ook mijn blog van 13 september 2010

Abel

En Abel was de zaligheid en wies
Zoals een vrucht die rijp wordt in de zon,
Of hij alleen het paradijs herwon
Uit ontluistering en het verlies.

En Eva wou vergeten en zij wou
Van alles wat haar tot vervloeking was
Alleen onthouden dat zij moeder was
En dat de zaligheid was uit de vrouw.

En altijd als zij naar hem keek, dan zag
Zij hoe de wereld zou zijn zonder hem …
Leeg was de wereld, leeg haar eigen stem,
Toen zij de plaats vond waar hij nederlag.

‘Ach kind, wat hebben ze met jou gedaan,
Dat ik je vinden moet op deze plek,
Door het dun stof der aarde toegedekt,
Dat je mijn woorden niet meer kunt verstaan.

Want ik heb altijd wel de dood verwacht:
Een appel die ik tastte met mijn hand
En uit mijn greep gevallen in het zand,
Maar dat het zo was had ik niet gedacht.

Jij zag de wereld nog zo nieuw en rein,
Jij hoedde nog je dieren als een schat
En offerde aan God al wat je had.
Jij dood? Dat had niet moeten kunnen zijn.’

Maar Abel lag zo klein en machtig dat
Zij plots wist dat hij sterker was dan zij,
En al ver weg en aan de dood voorbij,
Terwijl zij in de dood gevangen zat.

Toen groef zij onder hem, totdat omsloot
Het grijze stof zijn ogen en zijn haar,
Zijn hals en zijn beminde schouderpaar,
En heel zijn lichaam rustte als in een schoot.

En Eva voelde hoe zijn leden slap
Zich voegden naar haar wil, als vormde hem
Haar droom tot een nieuw geboren worden in
De vreemde schoonheid van de zwangerschap.

 
Muus Jacobse (13 september 1909 – 21 november 1972)
Portret door Roeland Koning

De Engelse schrijver, journalist en literatuurcriticus John Boynton Priestley werd geboren in Bradford op 13 september 1894. Zie ook ook alle tags voor J. B. Priestley op dit blog en ook mijn blog van 13 september 2010

Uit: An Inspector Calls and Other Plays

« ACT TWO
At rise. scene and situation are exactly as they were at end of Act One. The INSPECTOR remains at the door for a few moments looking at SHEILA and GERALD. Then he comes forward, leaving door open behind him.
INSPECTOR (To GERALD) Well?
SHEILA (with hysterical laugh. to GERALD) You see? What did I tell you?
INSPECTOR What did you tell him?
GERALD (with an eflort) Inspector, I think Miss Birling ought to be excused any more of this questioning. She’s nothing more to tell you. She's had a long, exciting and tiring day - we were celebrating our engagement. you know - and now she’s obviously had about as much as she can stand. You heard her.
SHEILA He means that I‘m getting hysterical now.
INSPECTOR And are you?
SHEILA Probably.
INSPECTOR Well. I don’t want to keep you here. I‘ve no more questions to ask you.
SHEILA No, but you haven't finished asking questions have you?
INSPECTOR No.
SHEILA (to GERALD) You see? (To INSPECTOR.) Then I’m staying.
GERALD Why should you? It’s bound to be unpleasant and disturbing.
INSPECTOR And you think young women ought to be protected against unpleasant and disturbing things?"

 
J. B. Priestley (13 september 1894 - 14 augustus 1984)
Scene uit de film “An Inspector Calls” uit 2015

13-09-2015 om 18:54 geschreven door Romenu  

De Oostenrijkse schrijfster, Marie Freifrau von Ebner-Eschenbach werd geboren op slot Zdislavice bij Kroměří¸ in Moravië op 13 september 1830.Ebner-Eschenbach was de dochter van Franz Baron Dubský, vanaf 1843 graaf Dubský, en zijn tweede vrouw baronesse Marie von Vockel, die kort na haar geboorte stierf. Ze groeide afwisselend op in Wenen en op het familieslot n haar geboortedorp, waar ze als kind veel las en zich ontwikkelde in haar vaders bibliotheek. Van een gouvernante leerde ze meerdere talen spreken. In 1848 huwde ze de natuurkundige Moritz von Ebner-Eschenbach, die haar stimuleerde om te gaan schrijven.Na eerste pogingen op het gebied van de lyriek en drama, wijdde ze zich geheel aan de verhalende literatuur. Ze schreef vooral romans en verhalen waarin sociale conflicten aan de orde komen, die ze in een conservatief-patriarchale zin probeert op te lossen. Karakteristiek voor haar werk is de roman “Bozena” (1876), die handelt over de tegenstelling tussen stad en land, rijke burgerij en verarmde adel. Haar sympathie gaat uit naar de adel. Snel rijk geworden handelaren en fabrikanten worden door haar als hebzuchtig, harteloos en eerzuchtig uitgebeeld. Van haar vertellingen is “Krambambuli” het meest bekend, dat meermaals verfilmd werd. Tegenwoordig worden met name ook haar memoires, “Kinderjahre” (1906), literair goed gewaardeerd. Ook schreef ze bundels met aforismen.Ebner-Eschenbach was een fervent verzamelaarster van bijzondere horloges. In had in 1879 in opleiding tot horlogemaakster voltooid, iets ongewoons voor een vrouw in die tijd. Haar collectie bevindt zich thans in het klokkenmuseum in Wenen. Ze werd onderscheiden met het Keizerlijk-Koninklijk Oostenrijks-Hongaars Ereteken voor Kunst en Wetenschap. In 1916 overleed ze te Wenen, 85 jaar oud. Haar lichaam werd bijgezet in een familie-mausoleum bij het familieslot in Troubky-Zdislavice.

Uit: Bozena

“Leopold Heißenstein war der reichste und einer der geachtetsten Bürger des mährischen Landstädtchens Weinberg. Ob auch einer der beliebtesten, das stand dahin und machte die geringste seiner Sorgen aus. Witzbolde unter den Eingeborenen meinten, ein Mann von Geist und Geschmack sei er jedenfalls, das bringe schon sein Geschäft mit sich – das ansehnliche Weingeschäft nämlich, das sich seit Generationen in seiner Familie forterbte, und das er zu unerhörter Blüte gebracht hatte.
Wie Leopold der einzige Sohn seines Vaters gewesen war, so wurde auch ihm nur ein männlicher Sprosse, aber ein prächtiger Junge beschert, der den Ruhm des alten Hauses glorreich fortzusetzen versprach.
Ein Töchterchen, das seine Frau ihm in den späteren Jahren der Ehe gebar, betrachtete Heißenstein als ziemlich unwillkommene Zugabe zu seinem Glücke: «Denn», pflegte er zu sagen, «der Sohn trägt Geld in das Haus, die Tochter trägt Geld aus dem Haus.»
Auf eine Mitgift übrigens, wenn auch auf eine sehr anständige, kommt es einem Manne wie Heißenstein nicht an, und damit fertigt er dereinst das Mädchen ab.
Die Existenz dieses Kindes, dem Vater so gleichgültig, wurde für die Mutter eine Quelle unsäglicher Freude; der letzten, welche die kränkliche Frau auf Erden genießen sollte. Der Sohn war ihrer Sorgfalt, sobald dies nur halbwegs anging, entzogen und nach Wien in eine Erziehungsanstalt gebracht worden. Heißenstein, hatte geglaubt, ihn nicht früh genug aus der Kinderstube und den Händen der «Weibsleute»befreien zu können. Wie recht er daran getan, das wurde ihm täglich durch den unheilvollen Einfluß bestätigt, den die abgöttische Liebe der Mutter auf die kleine Rosa ausübte. Die Unarten des Kindes erfüllten ihn mit einer Art von spöttischer Befriedigung. Ihm selbst war die Unerbittlichkeit, mit welcher er Mutter und Sohn einander entfremdete, manchmal grausam erschienen – jetzt fand er sie auf das glänzendste gerechtfertigt.
Daß die arme Frau sich eben mit allen Kräften ihres entschwindenden Lebens an das einzige klammerte, das man ihr ließ, daran dachte er nicht. Er war nicht gewohnt, auf die Empfindungen andrer Rücksicht zu nehmen, am wenigsten auf die seiner stillen Lebensgefährtin. Was er tat, war wohlgetan, und der Eindruck, den es hervorbrachte, gleichgültig. In sicherer Ruhe schritt er dahin, seiner selbst gewiß, nichts fürchtend, nichts bereuend. Und so, in der Fülle der Zufriedenheit, traf ihn der schwerste Schlag, der ihn treffen konnte: er verlor seinen Sohn. Der Knabe wurde so rasch hinweggerafft, daß seine Eltern, die bei der ersten Nachricht seiner Erkrankung herbeigeeilt kamen, ihn nicht mehr am Leben trafen."

 
Marie von Ebner-Eschenbach (13 september 1830 - 12 maart 1916)
Portret door Karl von Blaas, 1873

13-09-2015 om 00:00 geschreven door Romenu  

De Nederlandse schilder en schrijve Jacobus (Jac) van Looy werd geboren in Haarlem op 13 september 1855. Van Looy was de zoon van een timmerman. Zijn ouders stierven kort na elkaar en vanaf zijn vijfde jaar groeide hij op als weesjongen in het Haarlemse Gereformeerd Burgerweeshuis aan het Groot Heiligland. In dit gebouw is nu het Frans Hals Museum gevestigd. Hij leerde voor het vak van huis- en rijtuigschilder, maar mocht vanwege zijn talent daarnaast tekenlessen volgen. Hij studeerde aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam, en was bevriend met onder andere Willem Witsen. In 1884 kreeg hij de prestigieuze Prix de Rome. Daaraan verbonden was een beurs en een rijkstoelage die hem staat stelde om te reizen en ervaring op te doen. Zo reisde hij van 1885 tot 1886 naar Italië, Spanje en Marokko. Verder schreef hij ook korte verhalen. In Amsterdam huwde hij in 1892 met Titia van Gelder (1860-1940), telg uit het Zaanse geslacht van papiermakers, waarna het paar zich vestigde in Soest. In 1913 verhuisde ze weer naar Haarlem, waar ze hun verder leven bleven wonen. Van Looy maakte deel uit van de redactie van het letterkundig tijdschrift De Nieuwe Gids van de beweging der Tachtigers en werd het bekendst door zijn deels autobiografische cyclus Jaapje-Jaap-Jakob. Andere werken van hem zijn onder andere “Reizen”, “Proza”, “Nieuw proza” en “Feesten”. Daarnaast vertaalde hij werken van Shakespeare, zoals “Macbeth”, “Hamlet” en “As you like it”. Van deze vertalingen verschenen edities met fraaie illustraties van Rie Cramer. Verder schreef hij gedichten die in diverse publicaties verschenen, maar pas in 1932 door zijn weduwe werden verzameld en uitgegeven. Na de dood van zijn weduwe Titia was Van Looy's huis aan de Kleine Houtweg 103 te Haarlem van 1949 tot 1967 een aan hem gewijd museum, waar een keuze uit zijn nalatenschap, waaronder schilderijen, tekeningen en manuscripten te zien was. Na sluiting van het museum werd de collectie, eigendom van de Stichting Jacobus van Looy (die de nalatenschap bezit en beheert) ondergebracht in het Frans Hals Museum in Haarlem. Het Teylers Museum in Haarlem heeft enkele schilderijen en een collectie van tekeningen in bezit, waaronder veel tekeningen en schetsen uit Italië, Spanje en Marokko.

Uit: Jaapje

‘Je moet het zelf zeggen.’
‘Heb je gehoord dat je het zèlf moet zeggen,’ zei het weeshuismeisje tot haar broertje, dat meeliep aan haar hand en daardoor telkens in een drafje gaan moest.
‘Ja,’ zei benauwd het joggie, bijna stikkend in de kaziné, die hem over pet-en-al was omgebonden.
‘Jij alleen màg het zeggen, heeft Doòr gezegd, en loop nou een beetje an, het is er anders zoo vol.’
Hij struikelde tegen een hobbeligen steen en hing even schuin aan de hand van zijn zusje. Ze tilde hem met een rukje ter been en zei:
‘Kijk nou toch uit, Jaapie!’
Het hart zat het kereltje vlak voor zijn keel. Het was hem geweest of hij de ‘poesjes’ rook, die van Door's ‘boa’ afhingen en zoo koud langs je wangen aaiden; hij voelde haar blozend weêr over zich gebukt, zooals zij Zondag na kerktijd het dubbeltje hem gaf voor zijn Sinterklaas en vóor ze naar haar dienst ging, gezegd had: hij mocht het zelf zeggen wat hij er voor koopen wou. Koos had het nou in haar zak, met z'n andre centen, maar wat je van je groote zuster gekregen had, dat was van jou, van niemand anders, geen ander mocht er an kommen, Marijtje Verkruisen mocht er wel ankommen, Marijtje wel.
In het dooi-modderige duister boven de straat die de kinderen beliepen, blikkerde soms het licht van een tochtige lantaren. Maar in Jaapjes hoofd bloosde het heel hoog. Hij was voor het eerst in de week zoo laat op straat en hij wist hier de weg en hoe je moest komen bij Bies, waar je vier pepermuntballen kreeg voor een cent, uit een glas dat hij schudde eerst en dan er zijn hand in stak. Jaapje zag het schijnsel uit de steeg al dichterbij. Daar was je dadelijk bij Bies, waar je kriekjes ook krijgen kon en kantkoek ook, maar kriekjes waren naar en kantkoek ook. Hij wist ook verderop de weg nog wel; wanneer je doorliep kwam je bij de appelvrouw die ‘zoete veentjes’ had en liep je verder nog dan kwam je aan een straat, daar liep je van Damme voorbij, als je naar groovader ging. Maar dan had je nooit meer dan éen cent, dan was het Zondag en nou mocht je even met je zusje uit, om te gaan koopen wat je zelf mocht zeggen, omdat het ‘kijk-avond’ was. Jaapje liep in een buitensporige verwachting. Misschien was er morgen wat in zijn schoen, hij mocht zijn schoen onder zijn krib zetten, niet in het poortje tusschen de kribben, had Koos gezegd. Verleeën jaar was er een krui'noot in geweest en die was heelemaal nat. Maar nou had ie twalef centen en daar kon je wat voor doen, zei Koos. Wat hij er voor doen zou, wist Jaapje niet; hij had van Sint-Nicolaaswinkels niet veel begrip, hij wist wel dat Sint-Nicolaas reed en dat hij uit Spanje kwam, maar toen ze daar passies met z'n allen om het hekje van de kachel dansten en zongen: ‘Sint Niklaas, goed heilig man, trek je beste tabbert an, rij er mee naar Amsterdam,’ en ‘gooi wat, strooi wat!’ had Jaapje het wel geweten, dat als moeder van de tafel opstond en er krui'noten om te grabbelen over de deur kwamen vliegen, dat ‘de moeder’ dat deed. Jaapje wist dat heel goed, maar veel meer wist Jaapje niet."

 
Jac. van Looy (13 september 1855 – 24 februari 1930)
''t Dresdener petje'. Zelfportret, 1911

13-09-2015 om 00:00 geschreven door Romenu