Romenu is een blog over gedichten, literatuur en kunst Maar Romenu is ook een professionele freelance vertaler Du-Ne en Ne-Du http://www.roumen-vertalingen.nl/
Georg Trakl werd op 3 februari 1887 in het conducteurshuis aan de Waagplatz 2 in Salzburg geboren. Zijn vader, Tobias Trakl, was een handelaar in ijzerwaren en zijn moeder, die ook psychische problemen had, was Maria Catharina Trakl, (meisjesnaam Halik). Voorts had hij nog drie broers en drie zussen. Margarethe (doorgaans Grethe genoemd) stond hem het naast, zelfs zodanig dat sommigen een incestueuze verhouding vermoeden. Zijn jeugd bracht hij door in Salzburg. Vervolgens bezocht hij van 1897 tot 1905 het humanistische gymnasium. Om toch een academische opleiding te kunnen volgen, werkte hij tot 1908 in de praktijk bij een apotheker. Sommigen vermoedden dat hij dit vooral deed om zichzelf opiaten te kunnen verschaffen. Bij het uitbreken van WO I werd Trakl als medicus naar het front in Galicië (heden ten dage in Oekraïne en Polen) gestuurd. Zijn gemoedsschommelingen leidden tot geregelde uitbraken van depressie, die verergerd werden door de afschuw die hij voelde voor de verzorging van de ernstig verwonde soldaten. De spanning en druk dreven hem ertoe een suïcidepoging te ondernemen, welke zijn kameraden nochtans verhinderden. Hij werd in een militair ziekenhuis opgenomen in Kraków, alwaar hij onder strikt toezicht geplaatst werd.Trakl verzonk daar in nog zwaardere depressies en schreef Ficker om advies. Ficker overtuigde hem ervan dat hij contact moest opnemen met Wittgenstein, die inderdaad op weg ging na Trakls bericht te hebben ontvangen. Op 4 november 1914, drie dagen voordat Wittgenstein aan zou komen, overleed hij echter aan een overdosis cocaïne
Paul Celan
Paul Celan werd onder de naam Paul Antschel op 23 november 1920 geboren in Czernowitz, toentertijd de hoofdstad van de Roemeense Boekovina, nu behorend bij de Oekraïne. Paul Celans ouders waren Duitssprekende joden die hun zoon joods opvoedden en hem naar Duitse christelijke scholen stuurden. In 1942 werden Celans ouders door de Duitse bezetter naar een werkkamp gedeporteerd en daar vermoord. Hijzelf wist aanvankelijk onder te duiken, maar moest vanaf juli 1942 in een werkkamp dwangarbeid verrichten. Celan overleefde de oorlog. Via Boekarest en Wenen vestigde Celan zich in 1948 in Parijs. Daar was hij werkzaam als dichter, vertaler en doceerde hij aan de prestigieuze Ecole Normale Supérieure. Vermoedelijk op 20 april 1970 beëindigde hij zijn leven zelf door in de Seine te springen.
Gerard Reve
Gerard Reve over: Medearbeiders ”God is in de mensen, de dieren, de planten en alle dingen - in de schepping, die verlost moet worden of waaruit God verlost moet worden, door onze arbeid, aangezien wij medearbeiders van God zijn.” Openbaring ”Tja, waar berust elk godsbegrip op, elke vorm van religie? Op een openbaring, dat wil zeggen op een psychische ervaring van zulk een dwingende en onverbiddelijke kracht, dat de betrokkene het gevoel heeft, niet dat hij een gedachte of een visioen heeft, maar dat een gedachte gedachte of visioen hem bezit en overweldigt.”
Simon Vestdijk
Simon Vestdijk (Harlingen, 17 oktober 1898 – Utrecht, 23 maart 1971) was een Nederlands romancier, dichter, essayist en vertaler. Zijn jeugd te Harlingen en Leeuwarden beschreef hij later in de Anton Wachter-cyclus. Van jongs af aan logeerde hij regelmatig bij zijn grootouders in Amsterdam, waar hij zich in 1917 aan de Universiteit van Amsterdam inschrijft als student in de medicijnen. Tijdens zijn studie die van 1917 tot 1927 duurde, leerde hij Jan Slauerhoff kennen.Tot 1932 is hij als arts in praktijken door heel Nederland werkzaam. In 1932 volgt zijn officiële schrijversdebuut met de uitgave van de bundel Verzen in De Vrije Bladen. Doorslaggevend voor Vestdijks uiteindelijke keuze voor de literatuur is zijn ontmoeting in 1932 met Eddy Du Perron en Menno ter Braak. Deze ontmoeting had tot resultaat dat hij redactielid werd van het tijdschrift Forum Kort daarop, in 1933, wordt zijn eerste novelle, De oubliette, uitgegeven. In hetzelfde jaar schrijft hij Kind tussen vier vrouwen, dat, eerst geweigerd door de uitgever, later de basis zal vormen voor de eerste drie delen van de Anton Wachter-romans. In 1951 ontvangt Vestdijk de P.C. Hooftprijs voor zijn in 1947 verschenen roman De vuuraanbidders. In 1957 wordt hij voor het eerst door het PEN-centrum voor Nederland voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Literatuur, die hij echter nooit zal krijgen. Op 20 maart 1971 wordt hem de Prijs der Nederlandse Letteren toegekend, maar voor hij deze kan ontvangen overlijdt hij op 23 maart te Utrecht op 72-jarige leeftijd. Vestdijk was auteur van ca. 200 boeken. Vanwege deze enorme productie noemde de dichter Adriaan Roland Holst hem 'de man die sneller schrijft dan God kan lezen'. Andere belangrijke boeken van Simon Vestdijk zijn: "Kind van stad en land" (1936), "Meneer Visser's hellevaart" (1936), "Ierse nachten" (1946), "De toekomst de religie" (1947), "Pastorale 1943" (1948), "De koperen tuin" (1950), "Ivoren wachters" (1951), "Essays in duodecimo" (1952) en "Het genadeschot" (1964).
K.P. Kavafis K.P. Kavafis werd als kind van Griekse ouders, afkomstig uit Konstantinopel, geboren in 1863 in Alexandrië (tot vandaag een Griekse enclave) waar hij ook het grootste deel van zijn leven woonde en werkte. Twee jaar na de dood van zijn vader verhuist het gezin in 1872 naar Engeland om na een verblijf van vijf jaar naar Alexandrië terug te keren. Vanwege ongeregeldheden in Egypte vlucht het gezin in 1882 naar Konstantinopel, om na drie jaar opnieuw naar Alexandrië terug te gaan. In de jaren die volgen maakt Kavafis reizen naar Parijs, Londen en in 1901 zijn eerste reis naar Griekenland, in latere jaren gevolgd door nog enkele bezoeken. Op de dag van zijn zeventigste verjaardag, in 1933 sterft Kavafis in Alexandrië. De roem kwam voor Kavafis pas na zijn dood, dus postuum. Deels is dat toe te schrijven aan zijn eigen handelswijze. Hij was uiterst terughoudend met de publicatie van zijn gedichten, liet af en toe een enkel gedicht afdrukken in een literair tijdschrift, gaf in eigen beheer enkele bundels met een stuk of twintig gedichten uit en het merendeel van zijn poëzie schonk hij op losse bladen aan zijn beste vrienden.
Thomas Mann
Thomas Mann, de jongere broer van Heinrich Mann, werd geboren op 6 juni 1875 in Lübeck. Hij was de tweede zoon van de graankoopman Thomas Johann Heinrich Mann welke later één van de senatoren van Lübreck werd. Zijn moeder Julia (geboren da Silva-Bruhns) was Duits-Braziliaans van Portugees Kreoolse afkomst. In 1894 debuteerde Thomas Mann met de novelle "Gefallen". Toen Thomas Mann met 21 jaar eindelijk volwassen was en hem dus geld van zijn vaders erfenis toestond - hij kreeg ongeveer 160 tot 180 goldmark per jaar - besloot hij dat hij genoeg had van al die scholen en instituties en werd onafhankelijk schrijver. Kenmerkend voor zijn stijl zijn de ironie, de fenomenale taalbeheersing en de minutieuze detailschildering. Manns reputatie in Duitsland was sterk wisselend. Met zijn eerste roman, Buddenbrooks (1901), had hij een enorm succes, maar door zijn sceptische houding tegenover Duitsland na de Eerste Wereldoorlog veranderde dit volledig. Stelde hij zich tot aan de jaren twintig apolitiek op (Betrachtungen eines Unpolitischen, 1918), meer en meer raakte hij bij het Politiek gebeuren betrokken. Zijn afkeer van het nationaal socialisme groeide, zijn waarschuwingen werden veelvuldiger en heftiger. In 1944 accepteerde hij het Amerikaanse staatsburgerschap. Tussen 1943 en 1947 schreef Mann Doktor Faustus (zie Faust), de roman van de 'Duitse ziel' in de gecamoufleerd geschilderde omstandigheden van de 20ste eeuw. In 1947 bezocht hij voor het eerst sinds de Oorlog Europa, twee jaar later pas Duitsland. In 1952 vertrok hij naar Zwitserland. Op 12 augustus 1955 stierf hij in Zürich. Twintig jaar na zijn dood, in aug. 1975, is zijn literaire nalatenschap geopend: dagboekaantekeningen van 15 maart 1933 tot 29 juli 1955, alsmede notities uit de jaren 1918 tot en met 1921.Belangrijke werken zijn: Der Zauberberg, Der Tod in Venedig, Dokter Faustus , Joseph und seine Brüder en Die Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull.
Rainer Maria Rilke
Rilke werd op 4 december 1875 geboren in Praag. Hij had al naam gemaakt als dichter met zijn bundels Das Stundenbuch en Das Buch der Bilder, toen hij de literaire wereld versteld deed staan en wereldfaam verwierf met de publicatie van zijn twee delen Neue Gedichte in 1907 en 1908. Hij verzamelde daarin het beste werk uit een van zijn vruchtbaarste periodes, die hij grotendeels doorbracht in Parijs. Rilke was daar diep onder de indruk gekomen van Rodin, bij wie hij een tijdlang in dienst was als particulier secretaris. Rodin, zei hij later, had hem leren kijken. Dit kijken kwam neer op intense concentratie, om het mysterie te kunnen zien ‘achter de schijnbare werkelijkheid'. Latere en rijpere werken als Duineser Elegien (1912-1923) en het ronduit schitterende Die Sonette an Orfeus (1924) illustreren Rilkes metafysische visie op het onzegbare, dat haar verwoording vindt in een hermetische muzikale taal. Op 29 december 1926 overlijdt Rilke in het sanatorium in Val-Mont aan de gevolgen van leukemie. Enkele dagen later wordt hij, overeenkomstig zijn wens, begraven op het kerkhof van Raron.
Das sich Verwandeln der Orte ins uns alt wie die Sphinx, und wir sind sie, sind unser Fernsein in ihnen.
Alles soll groß werden, aufschäumen aber die Nacht konzentriert sich auf einen winzigen Gegenstand.
Technik will denken, aber Steine tragen sich an ihrer Grenze, wie Schlaf.
Ein Sicherung vor dem Herzen schaltet das Licht aus in deinem Rücken die Pyramidenlampe oben die kleinen Sterne.
Schneeode, später Schnee
O schwarzer Schlaf, o Axt o große Trauer, Herz ich ging hinaus, über das Gras ich ging hinaus um deine Augen.
Filzstift, Baumpilz, Hydra ich ging hinaus, ich ging hinaus über das Gras, um deine Augen.
Achte auf kleines Gewölk achte auf Tote, ihren besonderen Traum achte auf Vögel, die Spannung der Haut das Schlagen, die Stimme, das Lied.
Dieses Gefühl überwintert in deinem Handschuh, leise schnaufend wie ein zu großes Tier unter dem Waldboden.
Einmal im Schnee, gräbst du es aus und findest Knochen
ich ging hinaus um deine Augen ich ging hinaus um deine Augen
da sind die Toten, das Weltall da sind die Vögel, das Lied.
Von Zinnen
Sage war alles, Packpferd (mit ihm durch Gebirge) Futtersack (und Paris April). Hain, Gemüsehain des geistig Verheerten. Hirschen. Enormes Er (Bottrop Bingen). … schrieb Ihnen glühende Briefe, Madame. Glühende Sachbearbeiterin – Schweifstern, Gau.
Semantisch nicht mal träumen. Rodete Strunk (heiße Tränen). Liebe wollte Antike, Grube war Trumpf – Gugelhupf, Unterschlupf, Grmpf. Brütendes Rind das heißt ca. 60 Pelikane mit massiven Kehlsäcken.
Hufe (uralte Sentenz). Zeugen (vermutlich Splitt). Schneid einem Sittich die Krallen, halt ihn ins Licht.
Sneeuwode, late sneeuw
Oh zwarte slaap, oh bijl Oh groot verdriet, hart Ik ging naar buiten over het gras Ik ging naar buiten, omwille van je ogen.
Viltstift, boomschimmel, hydra Ik ging naar buiten, ik ging naar buiten over het gras, omwille van je ogen.
Let op kleine wolkjes let op dode mensen, hun bijzondere droom let op vogels, de spanning van de huid het getjilp, de stem, het lied.
Dit gevoel overwintert in jouw handschoen, zachtjes hijgend als een te groot dier onder de bosbodem.
Eenmaal in de sneeuw graaf je het op en vind botten
Ik ging naar buiten omwille van je ogen Ik ging naar buiten omwille van je ogen daar zijn de doden, het universum daar zijn de vogels, het lied.
De Engelse dichteres Elizabeth Joan Jennings werd geboren op 18 juli 1926 in Boston, Lincolnshire. Toen ze zes jaar oud was, verhuisde haar familie naar Oxford, waar ze de rest van haar leven bleef. Daar studeerde ze later aan St. Anne’s College. Na haar afstuderen werd ze schrijfster. Jennings’ vroege gedichten werden gepubliceerd in tijdschriften zoals “Oxford Poetry”, “New English Weekly”, “The Spectator”, “Outposts” en “Poetry Review”, maar ze publiceerde haar eerste boek pas in 1953, op 27-jarige leeftijd. Het won datzelfde jaar de Arts Council of Great Britain Award voor beste debuutgedicht. Ze noemde Gerard Manley Hopkins, W. H. Auden, Robert Graves en Edwin Muir als dichters die haar beïnvloedden. Haar tweede boek, “A Way of Looking”, won in 1955 de Somerset Maugham Award en markeerde een keerpunt, omdat het prijzengeld haar in staat stelde bijna drie maanden in Rome door te brengen. De reis bracht een nieuwe dimensie in haar religieuze geloof en voedde haar verbeelding. In 1987 ontving ze de WH Smith Literary Award voor de bundel “Collected Poems 1953–1985”. Jennings worstelde met de praktische aspecten van haar carrière en leven. Ze raakte verarmd en kampte met haar geestelijke gezondheid, en haar persoonlijke problemen ondermijnden haar reputatie als criticus. Toen ze in 1992 door de koningin werd geëerd als Commandeur in de Orde van het Britse Rijk, droeg ze “een gebreide muts, een duffelcoat en canvas schoenen”. De roddelpers bespotte haar als de zwerfster van de sonnetten, een label dat haar bijbleef. De laatste jaren van haar leven bracht ze door in verschillende studentenhuizen. Kort voor haar dood ontving ze een eredoctoraat in de Godgeleerdheid van de Universiteit van Durham. Ze stierf in een verpleeghuis in Bampton, Oxfordshire. Ze is begraven op de Wolvercote Cemetery in Oxford. Jennings, die meer als traditionalist dan als vernieuwer wordt beschouwd, staat bekend om haar poëzie en vormbeheersing. Haar werk wordt gekenmerkt door een eenvoud in metrum en rijm die ze deelt met Philip Larkin, Kingsley Amis en Thom Gunn, allen leden van de groep Engelse dichters die bekendstaat als The Movement. Haar diepgewortelde rooms-katholicisme vormde een groot deel van haar werk. Haar leven en carrière werden in 2018 geëerd door Dana Gioia, die zei: “Ondanks haar mislukkingen in de seculiere wereld, is haar artistieke carrière een gestaag traject van succes geweest. Jennings behoort tot de beste Britse dichters van de tweede helft van de twintigste eeuw. Ze is ook Engelands beste katholieke dichter sinds Gerard Manley Hopkins.”
A Mental Hospital Sitting-Room
Utrillo on the wall. A nun is climbing Steps in Montmartre. We patients sit below. It does not seem a time for lucid rhyming; Too much disturbs. It does not seem a time When anything could fertilize or grow.
It is as if a scream were opened wide, A mouth demanding everyone to listen. Too many people cry, too many hide And stare into themselves. I am afraid There are no life-belts here on which to fasten.
The nun is climbing up those steps. The room Shifts till the dust flies in between our eyes. The only hope is visitors will come And talk of other things than our disease … So much is stagnant and yet nothing dies.
Song of Time
Deliver time and let it go Under wild clouds and passive moon. Once it was fast, now it is slow. I lose my hours beneath the sun, Brisk minutes ebb and flow.
Time is elemental, all We make in speech and action, yet Time itself can have a fall When heart and mind have no regret And love is how you feel.
Oh let us dance with time and turn It to a friend, a willing one. In time we grow, through time we learn The visitations of the sun And ardour of the moon.
Time is not clocks but moves within The discourse of the learned heart, It is the way our lives begin. O leaving time behind’s an art Ahead and now and then.
Friendship
Such love I cannot analyse; It does not rest in lips or eyes, Neither in kisses nor caress. Partly I know it’s gentleness
And understanding in one word Or in brief letters. It’s preserved By trust and by respect and awe. These are the words I’m searching for.
Two people, yes, two lasting friends. The giving comes, the taking ends. There is no measure for such things. For this all Nature slows and sings.
Elizabeth Jennings (18 juli 1926 – 26 oktober 2001)
als ze nat van de regen thuiskomt op de dag dat haar vakantiegeld net binnen is jij je hand op haar heupen legt en de kleine huidplooi zachtjes in de muis van je hand kruipt je tegen haar billen duwt je haar het hematasje uit handen neemt het op tafel legt en haar voorzichtig naar de trap manoeuvreert
dat ze dan een beetje tegensputtert dat je haar in haar nek zoent aan haar bloesje frunnikt
en je vader belt zonder zijn naam te zeggen
een stem waar je al tweeëndertig jaar naar luistert maar die je niet meteen herkent
vijftien jaar oud
zes uur ’s ochtends en over een uur de bus een oud washandje of een sportsok in een broodtrommel onder het bed de wehkamp
wat je ruikt is niet de vis die rot maar de vis die fermenteert
dat ze lacht naar haar portemonnee naast de fruitschaal
en ik me als een kat in mijn nekvel gegrepen voel
door het geld het fruit en de familie
Alarm
iemand sprak hem aan en de aap lachte minzaam voordat hij iets terug zei minzaam alsof hij een marmot aan fred oster gaf
het is eigenlijk gewoon sjoelen met de ogen dicht dit praten wachten op de bus met je rug naar de weg
elk schijfje als een man in een druk café blij dat hij de wc bereikt heeft
een vuilnisman parkeert zijn truck naast de pianozaak
een nieuwe minnaar een huis waar je hopelijk een stoel of bank in verschuiven mag
dan een gezicht met een lui half dichtgeknepen en een gewoon oog drie tempi die in dat orkest een andere maat de mond die rustig spreekt het ene oog dat normaal knippert en het andere dat onregelmatig
hun opstelling is kortom een fiasco
hier moeten wel twee mensen spreken denk je hier moeten wel twee ongelijke stellingen worden geuit terwijl je mond en ogen aan elkaar probeert te verbinden
Het is noodzakelijk om 150.000 krokussen te plukken om één kilo saffraan te verkrijgen.
Binnenkort hurkt ze weer boven elke krokus, voelt hoe de weegschaal, bepaald door het lot, door tegenslag een ontzagwekkend zware last is: een tegenwicht
tegen de tijd. Binnenkort werpt de zon zijn schaduwen op de gezichten van haar kinderen. Zij kent vergelijkingen: hoeveel stigma’s brengen elke dag in balans
met de volgende; hoeveel dagen delen die ene maaltijd op; hoeveel rondjes van een glanzende tafel moet de zon afleggen voordat genoeg geel
een lepelvol zwaar maakt. Ze spreidt een doek uit, roept naar de concurrerende nullen van haar kinder- monden. Een schortvol wordt haar standaard –
en die paarse velden van oneerlijke equivalentie. Altijd dat gewicht in haar schort: de onopdeelbare honger die nooit de lichtheid van bloemen heeft.
„Der Hund nebenan kläfft, ein Besucherhund, ich zucke zusammen, innerlich, weil ich weiß, dass es Melissa aufregt und dass sie demnächst mit der Nachbarin reden will, die ist Hundezüchterin und kriegt oft Besuch von anderen Hundebesitzern, es ist also nur ein Besuchshund, der so laut ist und immer kläfft, die eigenen sind ganz manierlich, sie folgen und sind still. Ich denke an Mama. Und was mir alles hochkommt. Was alles rein soll ins Buch. Und warum ich anfange zu vergessen. Warum ich mit den Dingen nicht mehr zurechtkomme, warum ich sie vernachlässige, die Blumen zum Beispiel, die Pelargonien. Der Oleander kriegt gelbe Blätter und seine Blüten, die schönen weißen Blüten, sind braun geworden und verwelken vorzeitig, vom Regen versehrt, ich hab mich nicht darum gekümmert. Die Kinder waren da. Ein abgerissenes Pflaster liegt auf dem Terrassenboden. Den Boden hab nicht ich verlegen lassen, sondern Ingeborg, meine Schwester, als sie noch hier wohnte, das Muster gefällt mir nicht. In den Fugen wächst Gras und Moos. Manchmal reiße ich es aus, manchmal vergesse ich drauf. Alles verkommt. Alles verschlampt. Weil ich es nicht mehr schaffe. Ich werde älter. Ich rede innerlich mit ihr, nicht mehr so oft wie früher, aber allmählich, im Älterwerden, immer öfter. Und ich rede mit mir selbst. Manchmal laut. Ich höre mich reden. Und ich denke nach. Ich wollte, sage ich zu den Geschwistern, ich wollte immer so sein wie Mama und ich dachte, ich sei wie sie. Könne das alles schaffen, Familienmutter, Matriarchin, Fluchtburg. Alles machen. Alles sein. Supermutter. Beruf und Haushalt und Kinder und Mann. Und Politik. Alles schaffen. Engagement und Freundinnen. Stark. Und unentwegt freundlich, freudig, sich immer und sichtlich freuend, wenn eins der Kinder kommt. Unangemeldet, immer unangemeldet – wir melden uns doch nicht an bei unserer Mutter, warum auch? Wir rechnen damit, dass sie da ist, wir rechnen mit dieser ihrer ewig herzlichen Freude über uns, egal, wann und wie und was, egal, ob sie Zeit hat oder nicht. Wir platzen in ihr Haus, ihre Küche, ihr Gebiet, ihr Leben. Wir sind da. Und sie freut sich. Wir haben uns oft genug geniert wegen dieser großen Freude. Wegen dieses Stolzes. Waren spöttisch. Lachten über die wirren Haarsträhnen überm roten Gesicht, wenn sie verschwitzt war und zerstochen von den Gelsen und Rosendornen, weil sie wieder im Garten gewühlt hat, »Garten macht so viel Arbeit! Aber ist er nicht schön?«
Te weinig middelen om alles te denken wat er gebeurt lot van de plant, b.v. verrot in de aarden pot. Het intense, verveeld met onze stijlen spuugt ons in het licht, humus voor geest, microben.
Wat is er, zegt het kind, behalve herinnering niet aanwezig in de ruimte, onuitgespuugd in de tijd Op deze dag leert het de woorden nougat Honduras, centraal zenuwstelsel, dwergneus.
Het leert het woord Babel en vergeet het niet alleen de betekenis ervan, het leert het woord schaaf, het woord houtkrullen, het woord schaafbank.
Veelzeggend: het lot van de hamster, b.v. van de spinnen. Het kind zegt hier slechts -kant: Delft welsprekende graven. Praat zo met doden.
Baders op het strand door A. de Fleury, 1e helft 20e eeuw
Badelied
Auf Freunde, herunter das heiße Gewand Und tauchet in kühlende Flut Die Glieder, die matt von der Sonne gebrannt, Und holet von neuem euch Mut.
Die Hitze erschlaffet, macht träge uns nur, Nicht munter und tätig und frisch, Doch Leben gibt uns und der ganzen Natur Die Quelle im kühlen Gebüsch.
Vielleicht daß sich hier auch ein Mädchen gekühlt Mit rosichten Wangen und Mund, Am niedlichen Leibe dies Wellchen gespielt, Am Busen, so weiß und so rund.
Und welches Entzücken! dies Wellchen bespült Auch meine entkleidete Brust. O! wahrlich, wer diesen Gedanken nur fühlt, Hat süße entzückende Lust.
Novalis (2 mei 1772 – 25 maart 1801) Schloss Oberwiederstedt, het geboortehuis van Novalis
Uit: Gehoord, gezien, gelezen (Vertaald door Geertrui Marks)
“Ik dank het leven. Het heeft al mijn wensen vervuld. De rest is literatuur, om niet te zeggen eenzaamheid. Op mijn leeftijd – eenenzeventig al – loop ik op mijn dooie akkertje terug over de afgelegde weg, zonder besef van ruimte en tijd. Ik wend me naar mijn verleden. Dat probeer ik althans. Een vrouw op leeftijd verklaarde blozend tegenover mijn helaas overleden Britse collega Georges Bernard Shaw dat ze dertig was. ‘Ach zo,’ antwoordde de oude man droog als altijd, ‘maar op welke leeftijd bent u geboren?’ Diezelfde vraag had hij mutatis mutandis aan mij kunnen stellen. Niet dat ik een vrouw ben, u kent me. Maar er bestaat nog steeds enige twijfel over mijn geboortedatum, een zeker verschil tussen mondelinge en schriftelijke overlevering. Aan wat geschreven staat, wordt niet getwijfeld, vooral niet als het een ambtelijk document betreft. Maar aan wat gezegd wordt… Bekijken we de officiële versie. Ik aanschouwde het levenslicht in Marokko, in El-Jadida (Mazagan in de tijd van het Protectoraat), aan de kust. De geboorteplaats staat vast, nu de datum nog. Bij ons, ‘inboorlingen’, bestond geen burgerlijke stand. En – het is sinds de kruistochten al zo vaak geschreven en beweerd – tijd speelt in de Arabische wereld nauwelijks een rol, ook al zijn de Marokkanen verzot op horloges die stipt gelijk lopen. Maar in het Franse geschiedenisboek, datzelfde boek waarin de lof gezongen werd van mijn Gallische voorouders, stond dat ons ‘beschaving’ moest worden bijgebracht. Voor het Lycée Lyautey in Casablanca moest ik een identiteitsbewijs hebben, en dus een officiële leeftijd. In een witte djellaba en in gezelschap van twee geloofwaardige getuigen die hem nog geld schuldig waren, nam mijn vader me aan de hand mee naar het politiebureau. Het was een verzengend hete middag in het begin van de Tweede Wereldoorlog. Tegenover de commissaris verklaarde hij plechtig dat ik Driss heette, met dubbel s graag, Idriss in het Arabisch maar je zegt Driss, dat ik echt zijn zoon was en dat hij tevreden over me was, ja, meneer, braaf, gehoorzaam en leergierig… ‘Zijn leeftijd, zegt u? Tja. Het was oogsttijd, toen hij met Gods hulp ter wereld kwam.’ ‘Welke oogst?’ vroeg de commissaris die dikke parels zweette. ‘Gerst, haver, maïs, harde tarwe?’ ‘Harde tarwe,’ zei mijn vader.”
“Es war das Vergessen, das sie lähmte. Er nahm den Bleistift und schrieb in sein Notizbuch: Das Vergessen ist allgegenwärtig, es hüllt uns ein wie eine Nebelwolke und löscht unsere Erinnerungen. Er wusste zum Beispiel nicht mehr, wie viele Tage er im CAMP verbracht hatte, obwohl sein Aufenthalt erst wenige Wochen zurücklag. Und er konnte auch nicht sagen, warum die anderen ihn Meister nannten, obwohl das sicher nicht sein richtiger Name war. Andauernd kämpften sie mit Lücken in ihrem Gedächtnis, die sie sich nicht erklären konnten. Am vergesslichsten war Oma Ka, die zurzeit bei ihnen einquartiert war. Sie wartete immerzu auf den Assistenten. Der Assistent sang ihr mit gedämpfter Stimme Lieder vor, die sie vor langer Zeit gekannt hatte. Welches Leben Oma Ka geführt, in welchen Häusern sie gewohnt, wie sie ihre lange Lebenszeit verbracht hatte, wusste keiner, am wenigsten sie selbst. Auch der Assistent konnte ihr die fehlenden Erinnerungen nicht zurückbringen, doch er drang mit seiner Stimme tief in ihr Gehirn ein und aktivierte dort Wort- und Bildsequenzen, bei deren Auftauchen Oma Ka freudig jauchzte. Kein Mensch im Haus wusste, wie Bildsequenzen aktiviert und Erinnerungsströme gesteuert wurden. Als Schüler hatte Meister zwar die obligatorischen Kurse besucht, in denen ihnen Aufbau und Funktionsweise des SYSTEMS in groben Zügen vermittelt wurden. Aber danach war er mit der Technik nicht mehr in Berührung gekommen. Heute Nachmittag war ihm in seinem Arbeitszimmer, dein kleinsten Raum der Wohnung, der Verdacht gekommen: Unser Vergessen ist Programm. In allen Häusern der Straße, des Viertels, des ganzen Bezirks gab es die gleichen Schilder in den Wohnungsfluren, denen die Bewohner wie einem Haussegen zu folgen schienen: sanft und träge. Inzwischen waren diese Holztafeln von einer Staub-schicht bedeckt, so dass man kaum noch die eingravierten Buchstaben entziffern konnte. Meister hatte einmal die Mitbewohner gefragt, wer von ihnen wisse, was auf dein Schild über der Tür stand. Keiner konnte eine Antwort geben. Am frühen Abend trat ein blau gekleideter Assistent in sein Arbeitszimmer, stellte sich dicht hinter Meister und wartete einen Moment. „Vielleicht habe ich es noch nicht erwähnt …”, begann er mit weicher Stimme. „Keine Vorreden«, sagte Meister und wandte sich ihm unwillig zu, „was gibt es Neues?” Der Assistent blickte ihn freundlich an. „Nichts Ungewöhnliches. Es ist alles normal, fehlerfrei und sicher.”
Je slentert in het zout, de zeewind, zeeolifanten later vergat ik de geheime namen van de branding – jouw tasten in het zand, dood hout wat de zee er ook maar uit gooit als het weer omslaat je bent hier niet alleen maar een vriend een herinnering uit mijn gouden album
Wat uit je handen valt, zal het strand vormen bewegingen vervagen, gebaren lossen op in het donker – nacht opent nog een keer de kosmos de sterren zijn kunstlicht, maar ze plaatsen nog een keer zichtassen in je hoofd, dat er niet is.
Je loopt weg met zeldzame planten, stenen voert de schildpad mee aan een blauwe draad – ik kan het niet vaststellen, is het de wereld in haar zinken, die dit garen van mijn huid trekt of gewoon een verloren demon een plastic reptiel uit de kinderjaren.
’s Middags een commentaar, maar ’s avonds trekken sterren over het scherm die sneller zijn verschenen dan het spoor van gedachten. Ze openen en sluiten deuren van dit systeem waarin wij ons uiterste best doen, tot aan de ontkenning toe. Dan plotseling hurkt
’s nachts een uil op de vensterbank, en het is een nieuwe situatie die in het nieuws niet wordt genoemd. Iets moet je nu
zeggen. Alles opgeslagen. Je kunt ook proberen wat gezegd wordt te variëren; In het archief staan mensen klaar om het na te kijken. Of de zon breekt door de nevel die ’s ochtends tussen de heuvels ligt, en dat zou al de volgende dag zijn waar je aan moet beginnen zonder de nieuwssituatie te kennen.
“Als de handtekening is gezet, zegt de vrouw, een zonderling zoals elke verkoper van onroerend goed: “Gefeliciteerd! Ik ben heel blij voor u. U doet zo somber, maar dat is nergens voor nodig! Ik heb u het beste object gegeven wat prijs-kwaliteitverhouding betreft: De makelaar haalt haar lipstick uit haar tasje en gaat met haar diepe stem verder, zonder aandacht aan de inmiddels ex-eigenaar te schenken: “Wij zitten zogezegd in een win-winsituatie. Trouwens, met wie wilt u hier gaan wonen?” “Met mijn dochtertje: zeg ik, terwijl ik naar het kleuterschooltje op de binnenplaats kijk. “Hoe oud is die?” “Drie maanden”. “Wat geweldig! Een jong gezin. Gelooft u mij, u zult me nog dankbaar zijn”. “Waarvoor?” “Dan vraagt u nog waarvoor?! Dat heb ik u verteld! Wat bent u toch verstrooid. U hebt maar één buurvrouw. En dat is een eenzame oude vrouw van negentig, met alzheimer. Dit is echt de jackpot. Gewoon vrienden worden en de woning op uw naam laten zetten”. “Dank u; zeg ik om de een of andere reden, zonder op te kijken. De flat is leeg. Geen stoel, geen bed, geen tafel. Ik rommel wat in mijn tas. De oude eigenares weet van geen weggaan. De vrouw staat bij het raam, in de tredmolen van haar herinneringen, en strijkt over de verfplooien in de vensterbank, alsof ze de was staat te strijken. Vergeefs, ik ga de hele boel hier toch veranderen. “Blijft u vandaag alleen?” “Ja”. “Waar slaapt u dan?” “Ik heb een slaapzak bij me, en een waterkoker..” “Als u wilt, kunt u wel bij mij slapen.” “Nee, dank u.” De makelaar geeft zich gewonnen. Ik ben te jong voor haar. Ze voert de voormalige vrouw des huizes aan een elleboog mee en verlaat eindelijk de flat. Alleen achtergebleven ga ik op de grond zitten. Klaar, denk ik, doek. Het leven is afgelopen, het leven begint opnieuw. Het transcendente nulpunt. Op mijn dertigste heb ik een levenslot dat in tweeën is gescheurd. Ik krijg het aanbod het nog eens te proberen. Ik weet daar niets tegen in te brengen. Zelfmoord is niets voor mij; bovendien heb ik nu een dochter. Ik ga vast vergeten waar ik die avond met mijn gedachten ben. In mijn hoofd hangt een mist, in het binnenvallende licht walst het stof. Verder is hier helemaal niets.“
Sasha Filipenko (Minsk, 12 juli 1984)
De Chileense dichter Pablo Neruda (eig. Ricardo Eliecer Neftalí Reyes Basoalto) werd geboren in Parral op 12 juli 1904. Zie ook alle tags voor Pablo Nerudaop dit blog.
O wijdte van pijnbomen
O wijdte van pijnbomen, rumoer van brekende golven, langzaam spel van lichten, eenzame kerkklok, schemering, die in je ogen valt, o mijn liefste, schelp van de aarde, in jou zingt de aarde, zingt!
In jou zingen de rivieren en mijn ziel vlucht in ze zoals jij het verlangt en naar waar jij dat wilt. O leg mijn weg aan op jouw boog van hoop en uitbundig zal ik mijn pijlenzwermen afvuren.
Om mij heen zie ik je middel van nevels en je stilte achtervolgt mijn achtervolgde uren, daar ben jij met je armen van transparant gesteente waar mijn kussen ankeren, mijn verlangen zich nestelt.
O je geheimzinnige stem, die de liefde kleurt en buigt in de luide stervende avond! Zo heb ik in de late uren op de velden de korenaren zien buigen in de mond van de wind.
Vertaald door Riekus Waskowsky
Pablo Neruda (12 juli 1904 – 23 september 1973) Portret door Richard Day, 2015
Uit: De vloek van de nootmuskaat: Boodschap aan een planeet in crisis
“Tot op heden weet niemand precies wat er in Selamon is gebeurd, die aprilnacht in het jaar 1621, behalve dat er een lamp op de grond viel in het gebouw waar Martijn Sonck, een Nederlandse functionaris, was ingekwartierd. Selamon is een dorp in de Banda-archipel, een klein cluster van eilanden in het uiterste zuidoosten van de Indische Oceaan.’ De nederzetting ligt aan het noordelijke uiteinde van Lonthor, dat ook wel eens Groot Banda (Banda Besar) wordt genoemd, omdat het het grootste eiland van het cluster is.2 ‘Groot’ is een wat overdreven benaming voor een eiland dat slechts tweeënhalve mijl lang en een halve mijl breed is, maar dat is geen onbeduidende grootte in een archipel die zo miniem is dat hij op de meeste kaarten slechts met een paar stippen is aangegeven’ Toch is Martijn Sonck hier, op 21 april 1621, aan de andere kant van de wereld, in de bale-bale van Selamon, oftewel de vergaderzaal, die hij heeft gevorderd als inkwartieringsplaats voor zichzelf en zijn begeleiders’ Sonck heeft ook de meest eerbiedwaardige moskee van de nederzetting betrokken – ‘een prachtig instituut’, gemaakt van witte steen, luchtig en schoon vanbinnen, met twee grote watervaten bij de ingang, zodat de bezoekers hun voeten kunnen wassen voordat ze naar binnen gaan. De dorpsoudsten zijn niet blij met de inbeslagname van hun moskee, maar Sonck heeft hun protesten bruusk van tafel geveegd en hun verteld dat ze genoeg andere plaatsen hebben om hun godsdienst te belijden. Dit strookt met al het andere dat Sonck heeft gedaan in de korte tijd dat hij op het eiland Lonthor is. Hij heeft de beste huizen in beslag genomen voor zijn troepen, en hij heeft ook soldaten het dorp in gestuurd om de inwoners angst aan te jagen. Maar dit zijn louter voorbereidende maatregelen, slechts bedoeld om de basis te leggen voor wat Sonck werkelijk van plan is: hij is naar Selamon gekomen met de opdracht om het dorp te vernietigen en de inwoners te verdrijven van dit idyllische eiland, met zijn weelderige bossen en sprankelende blauwe zeeën. De meedogenloosheid van dit plan is zo groot dat de dorpelingen het misschien nog niet helemaal hebben kunnen bevatten. Maar de Nederlander van zijn kant heeft geen geheim gemaakt van zijn bedoelingen; integendeel, hij heeft de oudsten duidelijk gemaakt dat hij hun volledige medewerking verwacht bij de vernietiging van hun eigen nederzetting en de verdrijving van hun dorpsgenoten. Sonck is ook niet de eerste Nederlandse functionaris die deze boodschap aan Selamon overbrengt. De dorpelingen en hun mede-Bandanezen hebben al enkele weken dreigementen en machtsvertoon moeten verduren, steeds vergezeld van dezelfde eisen: dat ze de dorpsmuren moeten afbreken, hun wapens en gereedschap moeten inleveren – zelfs de roeren van hun boten -en voorbereidingen moeten treffen voor hun aanstaande verwijdering van het eiland.”
nu duiken de zichtbare delen van de geschiedenis op, een opeenvolging van flikkerende restanten die om zich te herinneren zijn bewaard en tevoorschijn gehaald. Muziek in de hoofdsteden; melancholie, spiegelschriften, schoonheidswedstrijd. Nog ’s avonds wordt er bij de houten hekken gehamerd, die de wind afleiden, geur uit de ovens. De buurvrouw zit nog in de pruimenboom. Tijdperken worden opgeschort totdat de herinnering onrustig wordt totdat je hoort, dwars door de slaap heen, het rollen van de transporten. Wortels, tabak, zonnebloemen, de tijdloze woorden in een notitieboekje dat misschien ooit wordt doorgegeven; nog zijn de tuinen niet leeg. De volgorde is weer compleet anders; beginnen kun je midden in de zomer, onder luidsprekers tussen de bomen
elke vraag die mij gesteld wordt beantwoord ik met: ‘ja én nee’
of ik het protest van boeren tegen de uitkoopregeling voor piekbelasters snap
ja, want het gaat om bedrijven die ze met hun eigen blote handen hebben opgebouwd en nee, want de stikstofuitstoot moet omlaag
of ik voor wapenleveranties aan oekraïne ben
ja, want een land dat wordt binnengevallen moet zichzelf kunnen verdedigen en nee, want ik ben tegen oorlog en geweld
door overal met ‘ja én nee’ op te antwoorden neem ik geen stelling in maar verláát ik er ook geen
ben ik taartbodem en -vulling in één
ik ageer ergens tegen én blijf eromheen dansen
in populisme vind ik de nuance
als jager en prooi wolf en hinde
iets vinden én níét
zo word ik god die de vernietiging schiep
U beklijft Voor G. R.
hoe minder ik snap van de wereld hoe meer de wereld mij niet begrijpt net als bij dageraad gebeurt dit tegelijk zon komt op terwijl de maan verdwijnt u werd dwarsligger genoemd, spaak in het wiel weggezet als verzetter-om-het-verzetten u in kuif gepikt zag uw goede naam besmet en klom in de pen zogezegd, haphaphap, een bijtwoord viel het happen maakte u onbegrepen en geweerd was u hardcore hardleers of begreep men u verkeerd? als een vlieg aan een kleefstrip hing ik aan uw derde naam MARIA, die bitter betekent en ook rein, wat dus kan samengaan misschien is bitter wel het leven dat we sugarcoaten, zoeten omdat we anders paf van gal door de dag, dag, dagen moeten maar wat we omsuikeren houdt toch die binnenkant die bitterheid die eronder schrijnt als hooibroeibrand er was een hond, aan paal gebonden die u losmaakte, verzorgde, een extra mond wie zoiets doet is geen monster, maar een mens die we herdenken, met woorden die noch bijten noch zoeten die zijn en blijven terwijl u er niet meer bent hoe minder ik snap van de wereld hoe meer de wereld mij niet begrijpt mij is misschien wel u dat maakt u universeler dan u lijkt al leeft u alleen nog in verleden tijd u beklijft
Westfaalse heuvels, de Breisgau en vervolgens Dresden… geen week voor ansichtkaarten en tot rust gekomen residenties; Bladerenval, laag hangende hemel tussen de Elbe en de Rijn.
Geschuif met agenda’s, geen afscheid voor langere tijd; wat zoek je in het zuiden? Ik dacht in de restauratiewagen aan mijn vader en hoe hij in de jaren dertig reisde… Excelsior, Majestic. De jongen bij het raam begrijpt niet wat de volwassenen zeggen: Marienborn, destijds de zone –
Tussen restanten hek een leeg gebied; twee kraaien fladderen rond een staangebleven toren. De hand in de hartstreek, de greep naar het paspoort; er zijn gewoonten die de trein mee-vervoert. Zorgeloze reizigers laten hun kranten liggen.
Kijk naar buiten. De nabijheid van het landschap dat je kunt terugwinnen. Een kans die zich elk uur herhaalt. Hong Kong gaat langzaam verloren.
