Romenu is een blog over gedichten, literatuur en kunst Maar Romenu is ook een professionele freelance vertaler Du-Ne en Ne-Du http://www.roumen-vertalingen.nl/
Georg Trakl werd op 3 februari 1887 in het conducteurshuis aan de Waagplatz 2 in Salzburg geboren. Zijn vader, Tobias Trakl, was een handelaar in ijzerwaren en zijn moeder, die ook psychische problemen had, was Maria Catharina Trakl, (meisjesnaam Halik). Voorts had hij nog drie broers en drie zussen. Margarethe (doorgaans Grethe genoemd) stond hem het naast, zelfs zodanig dat sommigen een incestueuze verhouding vermoeden. Zijn jeugd bracht hij door in Salzburg. Vervolgens bezocht hij van 1897 tot 1905 het humanistische gymnasium. Om toch een academische opleiding te kunnen volgen, werkte hij tot 1908 in de praktijk bij een apotheker. Sommigen vermoedden dat hij dit vooral deed om zichzelf opiaten te kunnen verschaffen. Bij het uitbreken van WO I werd Trakl als medicus naar het front in Galicië (heden ten dage in Oekraïne en Polen) gestuurd. Zijn gemoedsschommelingen leidden tot geregelde uitbraken van depressie, die verergerd werden door de afschuw die hij voelde voor de verzorging van de ernstig verwonde soldaten. De spanning en druk dreven hem ertoe een suïcidepoging te ondernemen, welke zijn kameraden nochtans verhinderden. Hij werd in een militair ziekenhuis opgenomen in Kraków, alwaar hij onder strikt toezicht geplaatst werd.Trakl verzonk daar in nog zwaardere depressies en schreef Ficker om advies. Ficker overtuigde hem ervan dat hij contact moest opnemen met Wittgenstein, die inderdaad op weg ging na Trakls bericht te hebben ontvangen. Op 4 november 1914, drie dagen voordat Wittgenstein aan zou komen, overleed hij echter aan een overdosis cocaïne
Paul Celan
Paul Celan werd onder de naam Paul Antschel op 23 november 1920 geboren in Czernowitz, toentertijd de hoofdstad van de Roemeense Boekovina, nu behorend bij de Oekraïne. Paul Celans ouders waren Duitssprekende joden die hun zoon joods opvoedden en hem naar Duitse christelijke scholen stuurden. In 1942 werden Celans ouders door de Duitse bezetter naar een werkkamp gedeporteerd en daar vermoord. Hijzelf wist aanvankelijk onder te duiken, maar moest vanaf juli 1942 in een werkkamp dwangarbeid verrichten. Celan overleefde de oorlog. Via Boekarest en Wenen vestigde Celan zich in 1948 in Parijs. Daar was hij werkzaam als dichter, vertaler en doceerde hij aan de prestigieuze Ecole Normale Supérieure. Vermoedelijk op 20 april 1970 beëindigde hij zijn leven zelf door in de Seine te springen.
Gerard Reve
Gerard Reve over: Medearbeiders ”God is in de mensen, de dieren, de planten en alle dingen - in de schepping, die verlost moet worden of waaruit God verlost moet worden, door onze arbeid, aangezien wij medearbeiders van God zijn.” Openbaring ”Tja, waar berust elk godsbegrip op, elke vorm van religie? Op een openbaring, dat wil zeggen op een psychische ervaring van zulk een dwingende en onverbiddelijke kracht, dat de betrokkene het gevoel heeft, niet dat hij een gedachte of een visioen heeft, maar dat een gedachte gedachte of visioen hem bezit en overweldigt.”
Simon Vestdijk
Simon Vestdijk (Harlingen, 17 oktober 1898 – Utrecht, 23 maart 1971) was een Nederlands romancier, dichter, essayist en vertaler. Zijn jeugd te Harlingen en Leeuwarden beschreef hij later in de Anton Wachter-cyclus. Van jongs af aan logeerde hij regelmatig bij zijn grootouders in Amsterdam, waar hij zich in 1917 aan de Universiteit van Amsterdam inschrijft als student in de medicijnen. Tijdens zijn studie die van 1917 tot 1927 duurde, leerde hij Jan Slauerhoff kennen.Tot 1932 is hij als arts in praktijken door heel Nederland werkzaam. In 1932 volgt zijn officiële schrijversdebuut met de uitgave van de bundel Verzen in De Vrije Bladen. Doorslaggevend voor Vestdijks uiteindelijke keuze voor de literatuur is zijn ontmoeting in 1932 met Eddy Du Perron en Menno ter Braak. Deze ontmoeting had tot resultaat dat hij redactielid werd van het tijdschrift Forum Kort daarop, in 1933, wordt zijn eerste novelle, De oubliette, uitgegeven. In hetzelfde jaar schrijft hij Kind tussen vier vrouwen, dat, eerst geweigerd door de uitgever, later de basis zal vormen voor de eerste drie delen van de Anton Wachter-romans. In 1951 ontvangt Vestdijk de P.C. Hooftprijs voor zijn in 1947 verschenen roman De vuuraanbidders. In 1957 wordt hij voor het eerst door het PEN-centrum voor Nederland voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Literatuur, die hij echter nooit zal krijgen. Op 20 maart 1971 wordt hem de Prijs der Nederlandse Letteren toegekend, maar voor hij deze kan ontvangen overlijdt hij op 23 maart te Utrecht op 72-jarige leeftijd. Vestdijk was auteur van ca. 200 boeken. Vanwege deze enorme productie noemde de dichter Adriaan Roland Holst hem 'de man die sneller schrijft dan God kan lezen'. Andere belangrijke boeken van Simon Vestdijk zijn: "Kind van stad en land" (1936), "Meneer Visser's hellevaart" (1936), "Ierse nachten" (1946), "De toekomst de religie" (1947), "Pastorale 1943" (1948), "De koperen tuin" (1950), "Ivoren wachters" (1951), "Essays in duodecimo" (1952) en "Het genadeschot" (1964).
K.P. Kavafis K.P. Kavafis werd als kind van Griekse ouders, afkomstig uit Konstantinopel, geboren in 1863 in Alexandrië (tot vandaag een Griekse enclave) waar hij ook het grootste deel van zijn leven woonde en werkte. Twee jaar na de dood van zijn vader verhuist het gezin in 1872 naar Engeland om na een verblijf van vijf jaar naar Alexandrië terug te keren. Vanwege ongeregeldheden in Egypte vlucht het gezin in 1882 naar Konstantinopel, om na drie jaar opnieuw naar Alexandrië terug te gaan. In de jaren die volgen maakt Kavafis reizen naar Parijs, Londen en in 1901 zijn eerste reis naar Griekenland, in latere jaren gevolgd door nog enkele bezoeken. Op de dag van zijn zeventigste verjaardag, in 1933 sterft Kavafis in Alexandrië. De roem kwam voor Kavafis pas na zijn dood, dus postuum. Deels is dat toe te schrijven aan zijn eigen handelswijze. Hij was uiterst terughoudend met de publicatie van zijn gedichten, liet af en toe een enkel gedicht afdrukken in een literair tijdschrift, gaf in eigen beheer enkele bundels met een stuk of twintig gedichten uit en het merendeel van zijn poëzie schonk hij op losse bladen aan zijn beste vrienden.
Thomas Mann
Thomas Mann, de jongere broer van Heinrich Mann, werd geboren op 6 juni 1875 in Lübeck. Hij was de tweede zoon van de graankoopman Thomas Johann Heinrich Mann welke later één van de senatoren van Lübreck werd. Zijn moeder Julia (geboren da Silva-Bruhns) was Duits-Braziliaans van Portugees Kreoolse afkomst. In 1894 debuteerde Thomas Mann met de novelle "Gefallen". Toen Thomas Mann met 21 jaar eindelijk volwassen was en hem dus geld van zijn vaders erfenis toestond - hij kreeg ongeveer 160 tot 180 goldmark per jaar - besloot hij dat hij genoeg had van al die scholen en instituties en werd onafhankelijk schrijver. Kenmerkend voor zijn stijl zijn de ironie, de fenomenale taalbeheersing en de minutieuze detailschildering. Manns reputatie in Duitsland was sterk wisselend. Met zijn eerste roman, Buddenbrooks (1901), had hij een enorm succes, maar door zijn sceptische houding tegenover Duitsland na de Eerste Wereldoorlog veranderde dit volledig. Stelde hij zich tot aan de jaren twintig apolitiek op (Betrachtungen eines Unpolitischen, 1918), meer en meer raakte hij bij het Politiek gebeuren betrokken. Zijn afkeer van het nationaal socialisme groeide, zijn waarschuwingen werden veelvuldiger en heftiger. In 1944 accepteerde hij het Amerikaanse staatsburgerschap. Tussen 1943 en 1947 schreef Mann Doktor Faustus (zie Faust), de roman van de 'Duitse ziel' in de gecamoufleerd geschilderde omstandigheden van de 20ste eeuw. In 1947 bezocht hij voor het eerst sinds de Oorlog Europa, twee jaar later pas Duitsland. In 1952 vertrok hij naar Zwitserland. Op 12 augustus 1955 stierf hij in Zürich. Twintig jaar na zijn dood, in aug. 1975, is zijn literaire nalatenschap geopend: dagboekaantekeningen van 15 maart 1933 tot 29 juli 1955, alsmede notities uit de jaren 1918 tot en met 1921.Belangrijke werken zijn: Der Zauberberg, Der Tod in Venedig, Dokter Faustus , Joseph und seine Brüder en Die Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull.
Rainer Maria Rilke
Rilke werd op 4 december 1875 geboren in Praag. Hij had al naam gemaakt als dichter met zijn bundels Das Stundenbuch en Das Buch der Bilder, toen hij de literaire wereld versteld deed staan en wereldfaam verwierf met de publicatie van zijn twee delen Neue Gedichte in 1907 en 1908. Hij verzamelde daarin het beste werk uit een van zijn vruchtbaarste periodes, die hij grotendeels doorbracht in Parijs. Rilke was daar diep onder de indruk gekomen van Rodin, bij wie hij een tijdlang in dienst was als particulier secretaris. Rodin, zei hij later, had hem leren kijken. Dit kijken kwam neer op intense concentratie, om het mysterie te kunnen zien ‘achter de schijnbare werkelijkheid'. Latere en rijpere werken als Duineser Elegien (1912-1923) en het ronduit schitterende Die Sonette an Orfeus (1924) illustreren Rilkes metafysische visie op het onzegbare, dat haar verwoording vindt in een hermetische muzikale taal. Op 29 december 1926 overlijdt Rilke in het sanatorium in Val-Mont aan de gevolgen van leukemie. Enkele dagen later wordt hij, overeenkomstig zijn wens, begraven op het kerkhof van Raron.
* * * * * * * * * * * * * * * *
Romenu
Over literatuur, gedichten, kunst en cultuur
01-05-2024
Der Arbeitsmann (Richard Dehmel), Johano Strasser
Bij 1 mei
Construction Workers door Walt Louderback, z.j.
Der Arbeitsmann
Wir haben ein Bett, wir haben ein Kind, mein Weib!
Wir haben auch Arbeit, und gar zu zweit, und haben die Sonne und Regen und Wind. Und uns fehlt nur eine Kleinigkeit, um so frei zu sein, wie die Vögel sind: Nur Zeit.
Wenn wir sonntags durch die Felder gehn, mein Kind, und über den Ähren weit und breit das blaue Schwalbenvolk blitzen sehn, oh, dann fehlt uns nicht das bißchen Kleid, um so schön zu sein, wie die Vögel sind: Nur Zeit.
Nur Zeit! Wir wittern Gewitterwind, wir Volk. Nur eine kleine Ewigkeit; uns fehlt ja nichts, mein Weib, mein Kind, als all das, was durch uns gedeiht, um so kühn zu sein, wie die Vögel sind. Nur Zeit!
Richard Dehmel (18 november 1863 – 9 februari 1920) Gedenksteen voor Richard Dehmel in zijn geboorteplaats Hermsdorf
Voorwaar, wij leven En leven niet slecht In het Europese deel van Duitsland Maar Goethe werd al naar het zuiden gedreven Winckelmann droomde van Athene Reizend over de modderige wegen Tussen Bückeburg en Berlijn Een keer de grensrivier over het stroomgebied Eindelijk voor ogen de andere zee Dat is het leven
Stiekem in de schaduw van de bakstenen kathedralen Broeden wij een afstand uit Noordkaap Noord-Afrika Normandië Reizende boetelingen in dobbelbekers Onder onze verlangende blik Welft zich de hemelkoepel wiegen de velden Roepen de raven bij Stalingrad
Zwaar klontert de aarde Aan onze voeten Verhindert onze terugkeer naar huis Wij verwarmden ons liever aan jullie vuur Luisterden naar de liederen Naar het lachen van vrouwen Herder was een Duitser het Slavische volk- hoofdstuk Met verbazing lezen onze buren het: Onze ziel woekert richting het oosten
Maar in het zuiden wordt het woud dunner Hier bouwden vreemdelingen Waar wij van droomden”
De Nederlandse schrijver Jeroen Brouwerswerd geboren op 30 april 1940 in Batavia, de hoofdstad van het voormalige Nederlands-Indië (tegenwoordig Djakarta, Indonesië). Zie ook alle tags voor Jeroen Brouwersop dit blog.
Uit: Alles echt gebeurd
“Thans ben ik 371/2 jaar in leven. `Veel meegemaakt.’ Veel veroorzaakt, veel ondergaan, – oorlog en vrede, liefde en dood. Nergens thuis en toch het lichtje in de verte wel gevonden. Verdwaald en toch het spoor van broodkruimpjes wel weer aangetroffen. Eenzaam en toch bijtijds weer op het schootje kunnen klimmen. Wie nu geen huis heeft, hoeft er ook niet meer aan te beginnen. Wie nu er blijk van geeft nog altijd niets te hebben geleerd, die moet maar dom blijven. Dit is het midden mijns levens, de zomer van mijn bestaan. Al mijn knopjes zijn opengebroken, ik sta volop in de bloemen, ik verspreid een geur waarvan men zegt wel wel, ik bloei me te barsten. Ben ik gelukkig? Mij dunkt, dat is wat anders, al ben ik de laatste jaren niet ongelukkig. Ik mag niet mopperen, ten slotte, en ik mag wel dankbaar zijn ook, uiteindelijk. Lichamelijk en psychisch behoor ik tot wat gangbaar is. Ik hoef mij niet gezeten in een wagentje of hangend tussen krukken voort te bewegen. Ik heb niet een ijzeren haak in plaats van een hand. ik ben niet astmatisch, slechthorend, kleurenblind, scheel, tandeloos, voor mijn jaren kaal. Ik word niet ontsierd door wratten, wijnvlekken, een bochel, een dwerggestalte. Ik lijd niet aan strotstank. ik ga zonder medicijnen door het leven. Ik ben precies zoals het moet en alles functioneert naar behoren. ‘Mooi’ ben ik niet. Ik ben bijvoorbeeld nogal lijvig. Geestelijk: – geen greintje gekte. Niet fobisch, niet neurotisch, niet psychotisch. Beetje bang in het donker, soms een beetje paranoia, soms wat angst bij sociaal verkeer. Nu en dan de angstdroom, nu en dan het apocalyptisch visioen. Niks aan de hand. Dankzij het feit dat ik ben ‘aangepast’ vorm ik geen gevaar op de weg. Ik ben niet verslaafd aan geestverplaatsende vochten of dampen, niet moordlustig, niet zwakbegaafd. Ik ben geen perverserik en geen maniak. Paranormale gaven bezit ik niet. Karakter: – zeer aimabel. Niks geen slechtigheid aan mij te bespeuren, attent en beleefd, geen vlieg kwaad. Wel cholerisch, niet rancuneus. Neiging tot sentimentaliteit. ‘Rouw. Sterrebeeld: Stier. Verdediger en koesteraar van de eigen plek. Waar ik woon plant ik een boom. Grote orde op zaken, afspraken worden nagekomen, man van de klok, leesbaar handschrift. Kunstminnend, maar uitermate kritisch. Zo gangbaar ben ik dus, en ook overigens heb ik geweldig geboft. ik ben van het blanke ras. Ik ben van het mannelijk geslacht. Ik ben geen homoseksueel. Ik ben geen jood. ik woon (weer) in Nederland. De middelbare jaren stap ik lachend tegemoet. Op feestjes draag ik mijn speelpakje, bij de barbecue-party mijn blazertje, bij meer plechtige vertoningen mijn strakke pak met vest en stropdas. Haar knippen vindt op tijd en stond plaats. Zelfs een snor laat ik niet groeien, zelfs een zonnebril zet ik niet op als de zon niet schijnt. ik zou graag in een knalgele auto rijden, maar ik rijd in een decent blauwe. De zestiger jaren zijn voorbij, mijn jeugd is ook voorbij. Thans ben ik bang om op welke wijze dan ook er anders uit te zien, of mij anders te gedragen, dan gangbaar is en ‘normaal’ wordt gevonden. Mijn angst voor niet-normaalheid. Ik weet waar die wortelt.”
Jeroen Brouwers (30 april 1940 – 11 mei 2022)
De Duitse dichteres en schrijfster Ulla Hahnwerd geboren op 30 april 1946 in Brachthausen. Zie ook alle tags voor Ulla Hahnop dit blog.
Voorgeschreven
Dit verlangen om je bij je naam te noemen Deze angst om je bij je naam te noemen
Dit verlangen om woord te houden Deze angst slechts woord te houden
Dit verlangen naar een leven dat geen gedicht wordt Deze angst voor een gedicht dat op een leven vooruitloopt.
Horen jullie dat, zo honen honingprotocollen: je kunt hier ronduit niet in alle ruwheid naar binnen gaan. Vreemd, ik kan jullie helemaal niet horen, omdat ik zo schreeuw, waarschijnlijk. Ik draag mijn toorn als een hertengewei Ik heb de ruimtes waar moois gebeurde heuphoog met bouillon laten vollopen, ik heb de fluit overblazen, de posthoorn, tegen het mondstuk sprongen mijn lippen open. Ik woedde, ik woed. Ik rookte, ik rook. Ik zing, scherts, kus, slaap. Ik staarde en staar in het wit. Ik heb liederen in me en een zeis. Het is Schluss, zegt de zeis me. En alsof het donkerder en helderder is, verschijnt het verwoeste dorp. Door de afgrond van mijn ziel trekt een kudde. Waar is de fluit dan? Weet ik niet. Verkneukelend vee graast op verrotte weides a a a akelige klaver. Morgen wordt het zelf geslacht, gevild, afgeknaagd, ingemaakt, verkondigt de zeis. Niemand gelooft hem hoewel niemand hem weerspreekt. Het is de op zijn kop gezette, van boven tot onder vervuilde idylle. Het schijnt dat het einde van de lieftalligheid gekomen is. Hier moet ik helaas afsluiten. Van harte het beste wenst je maagd je toe. Watch me explode.
Te slapen ligt Nero in zijn paleis kalm, gewetenloos en gelukkig – in de bloei van zijn lichaamskracht en in de mooie overvloed aan jeugd.
Maar zijn laren worden onrustig. De kleine goden van de haard sidderen, en ze proberen hun onbeduidende lichamen te verbergen, klein te maken, te doen verdwijnen. Want ze hoorden onheilspellend lawaai – een de dood aankondigend lawaai, lawaai uit de Onderwereld – vanaf de trap komen, en dadelijk bevroedden, voelden, kenden de bevreesde laren, met heel hun zwakke goddelijkheid radeloos de vreselijke schreden van de Eumeniden.
De uitvaart van Sarpedon
Het hart van Zeus is vol van smart. Patroklos bracht Sarpedon om.
De God eerbiedigde de Wil van het Lot. Maar de vader beweent zijn ongeluk.
De onoverwinlijke zoon van Menoitios, de Achaeërs brullend als leeuwen, proberen het lijk te roven en als prooi voor raven en honden te werpen.
Maar Zeus kan de vernedering niet toestaan. Hij kan niet toelaten dat het lichaam van zijn dierbare en geëerde zoon geschonnen wordt.
Zie, in zijn opdracht daalt van zijn wagen op de aarde Phoibos af. Zijn goddelijke handen redden het lijk van Sarpedon, dragen het naar de rivier en baden het eerbiedig. Het stof en het geronnen bloed wordt afgespoeld en de gestalte van de rechtvaardige en dappere held wordt toonbaar. Phoibos giet rijkelijk balsem van ambrosia over het kadaver en omhult het met Olympische onvergankelijke gewaden. Hij sluit zijn gapende borstwond. Hij legt zijn leden in een kalme en bekoorlijke houding. Hij maakt zijn huid glanzend. Met een kam kamt hij licht zijn haar, weelderig en zwart haar, nog niet door wit ontsierd.
Een uitrustende jonge atleet lijkt hij werkelijk – een jonge minnaar dromend van vreugde en liefde met blauwe vleugels en met een regenboog – een jonge en welvarende echtgenoot, gelukkig met al zijn leeftijdgenoten, een mooie bruid zonder bruidsgift verwervend.
Nadat zijn taak vervuld was riep de God de broeders Hypnos en Thanatos en gaf hun opdracht Sarpedon naar het uitgestrekte Lykië over te brengen.
In hun vaderlijke en tedere armen namen Hypnos en Thanatos hem op met droefenis en liefde en met voorzichtigheid zodat niet verstoord werd de ernstige rust van het gelaat van de dode, niet beschadigde de grootsheid van het dappere lichaam.
De Lykiërs bogen diep voor de voor vrees ongevoelige goden en ze namen hun mooie zoon weer in ontvangst, dood van geest, maar van gestalte schitterend in bloei, welriekend en gerust.
Ze bouwden zijn graf van marmer en op het voetstuk, in reliëf verhaalden ervaren beeldhouwers de overwinningen van de held en zijn vele veldtochten.
Vertaald door Hans Warren en Mario Molegraaf
K. P. Kaváfis (29 april 1863 – 29 april 1923) Hoek met een portret en een borstbeeld in het voormalige appartement van Kaváfis in Alexandrië, nu het Kaváfis Museum.
Horen jullie dat, zo honen honingprotocollen, wees nou eens stil, sukkel. Maar wat als ik de onveranderlijkheid van het gebrek ontkende? Zou je daar klare taal voor nodig hebben. Moet je erbij slepen, plukrijpheid, gewoven, op de glijbaan naar boven geschoven, het kleinste detail nog, geëlektrificeerd, de signaallampjes op de transformator van je feeling flakkerden, aan, uit, aan, uit, aan, aan, aan, aan. Je zou er ook dichterbij moeten, zou gondel, vork, langoustine zijn. Parasietenaantasting. Haargroei op handen, op motorkappen en marmer. Naar beneden glijden zou er dan ongetwijfeld ook een keer bijhoren. Hoe, bedoel je, zou de rododendron er dan na deze glijpartij uitzien? Juist. Wie waagde het in de archieven van het Wörlitzer Park te snuffelen? En hoe zou hij weer terugkomen? Geheelonthouding deelt de dandy met gepensioneerden en asceten. Maar dandy alleen zou een aanslag overwegen. Dat je geremd bent, klopt. Moment! Ik ben helemaal niet geremd!!! Ook dat klopt.
“Vroeger speelden we het. We hebben het jarenlang gespeeld. Tot een half jaar geleden, toen deden we het voor het laatst. Daarna had het weinig zin meer. We begonnen altijd buiten, bij de oude beuk die voor het woonkamerraam staat. De beuk was het startpunt. We legden een hand op de schors, en meestal was het Klaas die aftelde. Klaas is de oudste van ons. Klaas is tien minuten ouder dan Kees. Gerson is drie jaar jonger dan wij en hij kwam alleen, hij heeft geen tweelingbroer. Hij heeft tweelingbroers, en dat zijn wij, Klaas en Kees. Voor Klaas begon met aftellen, noemde een van ons het doel. Keukendeur. Knotwilgen. Kippenhok bij de buurman. Soms ook een veraf gelegen doel. Prikkeldraad tussen de twee stroken land naast ons huis. wc-raampje bij de buren. Heel soms een doel van vlees en bloed. Vader. Hond. Het nadeel van doelen van vlees en bloed is dat ze bewegen, en vooral met de hond kon dat voor problemen zorgen. Hij die in de oren van de hond het mooiste floot, won. Niet omdat hij het doel bereikte, maar omdat het doel hem bereikte. Gerson had altijd de moeilijkste doelen, doelen waarbij ver gelopen moest worden, met bochten en obstakels. Balken over de sloot en schrikdraad. Struiken. Graf stenen. Niet zomaar graf stenen, maar bepaalde grafstenen, waarbij je uiteindelijk met je vingers moest proberen de naam die Gerson genoemd had te ontcijferen. Gerson kwam vaak op de kleine begraafplaats die schuin tegenover ons huis op een heuveltje in het land lag. Een oeroude begraafplaats, waar maar heel zelden nieuwe grafstenen geplaatst werden. Hij kende alle grafzerken uit zijn hoofd, hij kon ze dromen. Wij niet. Als hij een grafsteen als doel had bepaald, moesten wij met onze vingers de tekst lezen, en dat is niet eenvoudig. ‘Drie, twee, één, af,’ zei Klaas, altijd heel langzaam. Op drie sloten we onze ogen al. Op twee en één probeerden we ons het huis en de omgeving als een foto voor de geest te halen. Hoe langzaam Klaas ook aftelde, we kregen nooit echt lang genoeg de tijd om de foto af te drukken. Er zaten altijd wel grijze, wazige vlekken op de foto’s in onze hoofden. Die vlekken waren dan de plekken die we met moeite blindelings terug konden vinden. Op áf trokken we onze handen van de stam van de beuk af. Tijdens de eerste voorzichtige passen stootten we telkens tegen elkaar op. We liepen immers alle drie op hetzelfde doel af. Maar na die eerste passen scheidden onze wegen. We hadden verschillende foto’s in onze hoofden, liepen verschillende kanten op. We probeerden geruisloos te lopen. Niets mocht onze aandacht afleiden en niets mocht de anderen erop wijzen waar we waren.”
tour de trance mijn taak, zei ze, was de tijd te vergiftigen
hoe alles zich draaide, herhaalde, uitrekte en ronddraaide, de warmte was a space so vast, zo rampzalig groot, ze was arena, waarin de resten van objecten dreven, wilde slagen in de verte, niemand hoorde, iedereen voelde, de golven van de schok. waar iets ontbrak, werd alles groter, draaide zich, draaide rond, raakte aan het slingeren en bleef dan in het midden liggen. de vermoeidheid was een kuur, het gewicht van de atmosfeer, hallucinogene zwaarte veerde, het draaide nu minder, alsof de slagen, in dat, wat ze zijn, voorwerp van de verdunning waren, als werd de tijd, de verscheurde ruimte, nauwkeurig en teder vergiftigd, in het weefsel steeg de chemische zwakte, het schuimde, verstikte, de witte voorraad van de korsten, die zich vormde, wordt rijker en toxisch vervlogen de slagen, het draait zich om, draait zich onmerkbaar, en staat.
De Nederlandse dichter, schrijver en literatuurcriticus Robert Ankerwerd geboren in Oostwoud op 27 april 1946. Zie ook alle tags voor Robert Ankerop dit blog.
Het glas
De vrede vliegt te pletter op het glas van de volksgezondheid de salarisschalen de huisvestingsvooruitzichten het democratische gehalte van onze onmin de nieuwe natuur.
Oorsuizingen? Hersenletsel? Oude natuur? De vrede vindt de moker die hij nooit is kwijtgeraakt.
Achter het glas het woeden van de vrijheid.
Vergeetkist
Ik vond in de beroemde boekenkist op zolder Een telefoonboek waar jouw naam nog in stond Snel dichtgeklapt maar zoals de snelle stofjes Die ontsnapten aan het zonlicht zo kolkten Mijn gedachten om je stralende naam en om Je gapende gestalte waar die zijn kon In de tijd en natuurlijk heb ik toch nog Snel je nummer ingetoetst en een kind nam op En of het door dat kind kwam dat ik plotseling
Trok ik uit dezelfde boekenkist te voorschijn Het busboekje van toen mijn moeder nog haar tijd Geheel bewonen moest en die ze moest bereizen Met de bus die langs dorpsweg en binnendijk Trillen doverhellend stoppend voor een geit Leer en dieselolie hoofdpijn verspreidend – O al die tijden en daartussen al die lijnen Alles wat beschreven was en dan verdwijnt
Heimwee naar Carmiggelt
De man zat met moe haar op een bank in de herfst zei hij dof zei hij eenvoudig. Ik ben niet ostentatief ongelukkig ik draag mijn zelfspot als een zijden harnas riep hij hield hij vol. Ach je knoeit wat je rommelt wat en je hebt je rust je levensavond. Anna heette ze wist ik nu gehuld in een mooie gave neurose een fineer van droefenis over haar stem een lichtbruin korstje op haar stem bloemen gezellig voor als je ontevreden bent of sad. Ik op een paaltje? Ik was lid van het Concertgebouw nu rielèks ik rielèksen daar gaat het om dat wel natuurlijk zei de kastelein laf een wat schemerige man een heerachtige verschijning een losse jongen men schreef een goudbruine namiddag in december. Daarom heeft die verongelijkte uitdrukking zich metterwoon op mijn gezicht gevestigd zei hij filosofisch heeft u ooit intensief samengehangen met schertsartikelen vroeg hij getoucheerd vroeg hij vriendelijk verweesd nee maar dat vind ik nou leuk sprak de kastelein moedeloos en loosde onafgebroken levensbloesem.
Het aanbiddingsgebaar uit vier oceanen in de middag. Waar het water ophoudt, beginnen de glinsteringen – Weefsels van de huid. Nu al beginnen daar Maskers te groeien: van timide zachtheid, Onstuimig als jagende haviken, op te leiden voor Koorddansertrucs omdat het leven niet gemakkelijker wordt. Nog ligt alleen ’s nachts de naar-bed-gaan-drang Zwaar op de maag. Tot nu. In de ochtend spelen Fijngevoelige pruilmondjes: teleurgestelde lankmoedigheid, naïeve Vertwijfeling. Dan (sic!) deelt de lucht zich in tweeën Uit louter ongenoegen: tussen twee Schreeuwers oogst de spreker een glimlach. Een Ogenblik lang lijkt het geluk tastbaar.
vor 13.8 milliarden jahren, im ersten milliardstel eines milliardstels eines milliardstels einer milliardstel sekunde blähte sich unser universum um das zehn-billionen- billionen-fache auf: von subatomaren dimensionen zu der größe eines fußballs, so sagt man im april des jahres 2014. in diesen urknallball war unsere liebe schon eingraviert, aber vorher noch sonnen planeten und monde, das ganze schwerkraftding musste sich einschaukeln, liebes, das dauert ein bisschen. auch unsere kugel, aus sternenstaub zusammengepappt war nicht gleich fest; doch irgendwann zellen unter wasser: einzelne, tänzelnde, noch unsterbliche gebilde .. ewige teilungen, plasmaeinschnürungen: aus eins wird zwei ohne rest. erst später zusammenkünfte vielzellereien, die erfindung der leiche: volvox die kugelalge, muss als erste dran glauben ihr körper gesprengt bei der geburt ihrer töchter. überall leichen! – aber pflanzen behalten immer die nerven, liebes, nicht wahr .. ganz anders als wir. überhaupt PFLANZEN! ohne sie keine liebe. wie göttliche diener verschenken sie zucker und luft. tiere erscheinen: fische und saurier, mollusken und vögel, kiemen und lungen, die erste milch die aus den zitzen tropft, die ersten säuger: unauffällige kleingewachsene, huschende objekte .. und auch wir mussten erst in form gebracht werden liebes: affen und menschen, milliarden von menschen, lucy und ötzi, immer wieder zerlegt nach wenigen jahren von bakterien und pilzen (in einer handvoll erde oder in deinem wunderschön geschwungenen mund leben mehr bakterien als jemals menschen auf dieser welt herumspaziert sind, so sagt man im april des jahres 2014) schließlich wir: mit großen gehirnen, kaum fell trinken milch und wachsen heran, fast ohne instinkte: wir lernen und lernen, überleben und finden uns schließlich, erkennen uns schließlich mitten in der nacht, auf einer straße in münchen, unter zerschossenen laternen und fühlen uns plötzlich – unerklärlicherweise albernerweise – unzerstörbar und lachen und unser lachen rast um die sonne, du weißt schon wie wahnsinniger, glücklicher staub ..
kleine retabel I
1
als we onze ogen openen, komt er een lichtflits binnen dringt door transparante huiden, wrongel, raakt in een donker bedraad netwerk
gezichtspurpur stuift
de eerste contouren van deze wereld: een gegeven paard met glanzende manen en rotte tanden
geel en oud
dan een scheur alsof cadeaupapier scheurt zodat men huilt
zonder te weten dat men huilt
en schreeuwt… totdat je de stem opvangt die neuriet… nog steeds heel vertrouwd uit hartverscheurende tijden
en rust stroomt binnen.
2
verdrijf je de angst uit een of ander gat in je hoofd blijft hij als een teek stilletjes over je schedel kruipen en kondigt de vrijlating aan als een dronken ezel, en boort een nieuw gat een nieuwe wirwar van gangen in je, nog dichter bij jouw limbische graal, nog dichter bij jouw heilige systeem, nog dieper nog krachtiger in het onthoofden van jouw ezel.
en toch is er een soort bloem waar je nog steeds blij van wordt een soort dier dat bij je ligt en je verwarmt een gedachte die stilhoudt en je tegenhoudt in jouw wanhopige magie, een soort wolk die fluistert … voor een kort moment.
3
kalmeer, adem rustig, ik weet dat jouw bange hart raast, je rode libel, je denkt dat je stikt, maar kalmeer je hebt lucht in je, meer dan je denkt, meer dan je denkt jouw uitgeschakelde hoofd schreeuwt, maar ik raad je aan: zing zing en verwonder je, verwonder je over de lucht die jou verlaat en naar jou terugkeert als een hond, of zoals al jouw honden, zij, die al overleden zijn, zij, die nog bij je liggen in jou, zonder dat je het merkt, in een wolk van vacht .. je vraagt wie er spreekt? Ik ben jouw wolk uit niets: ik hoor bij jou, elke seconde, en ik hoor bij iedereen elke seconde, elke seconde kalmeer ik ieder bang molecuul van deze wereld, elk vals alarm van deze wereld, elke afzonderlijke overgang, en ook jou –
Zijn beste ogenblikken heeft de hoorspelspeler niet wanneer hij over grind loopt of met deuren slaat. Zwijgend zet hij rode tulpen in een blauwe vaas en in de stilte van je huis staan ze te bloeien op de lege tafel bij de radio die hem verraadt.
Lente
In het nog vochtige bos loopt een oud-zeevarende de aanschaf te overwegen van een boiler met membraan. Enkele veren van zeearenden uit de Duitse deelstaat Mecklenburg-Voorpommeren doen hem op de mosplaat even door de knieën gaan.
Drie teken, die al weken aan de twijgen van een ribes hingen te verkommeren laten zich als één man vallen en steken hun zuigsnuit diep de huid in van respectievelijk zijn balzak, linker knieplooi en lies.
In een nabijgelegen vossenhol begint precies op dat moment het strekken van de stramme leden en het inleidend duwen met koude neuzen tegen gevoelige plekken.
Een nerveuze pimpelmees hoog in de dennen wil al eieren gaan leggen terwijl haar partner – een beste balts, maar vorig jaar geen doorslaand broedsucces – nog moet gaan zoeken naar geschikte nestgelegenheid.
Louvre
Gierende kou. En ze gaan maar niet open. Nergens aanstalten te ontdekken.
Zou zij er niet zijn? Danst ze aerobic in doorluchte vertrekken?
Telefoon. Een directielid. Ze moet meteen komen. Er staan al twee gekken.
En of ze zich onderweg wil ontkleden, dan kunnen haar armen er nog af;
hijzelf persoonlijk draagt zorg voor haar benen. Dat had hij gedacht! Ze
arriveert in wit satijn, goddelijk gedecolleteerd. Wij zijn al uren verdwenen.
De eerste warme dag, en halverwege de middag is de sneeuw niet meer dan wasgoed verspreid over de tuinen, het beddengoed opgerold in wrongen waaruit water lekt, de witte overhemden liggen onder de groenblijvende planten. Uit de zwaarste stromen komen, de gevallen fietsen van de herfst boven, kleine kermissen van verf en chroom, de octopus en Tilt-A-Whirl beginnen te draaien in de zon. Nu kinderen, verstijfd door de winter en op de een of andere manier gekleed als oude mannen, mompelen en buigen bij het werken aan de bouw van dammen. Maar zo’n lente is van korte duur; tegen vijf uur de kilte van de zonsondergang, duisternis, de blauwe tv’s opflitsend als stormen in de raamopeningen de tuinen donker geworden, de natte honden blaffend tegen niets. Ver weg voorbij de maïsvelden afgepaald voor straten en riolen, zal het lichaam van een boer, sinds de herfst vermist, morgen in zijn tuin, opduiken even onverwacht als een tulp.
“Van de zoogenaamde beweging van tachtig sprekende, is het allereerst noodig te begrijpen, dat zij niet zoo maar uit de lucht kwam vallen. Na de vrijwording van het verstandelijke, die in de Gidsbeweging van 1837 culmineerde, na de emancipatie van het zedelijk gevoel die in de Multatulifiguur haar uiterste grens bereikte en in hem een latere, maar zeer echte Hollandsche romantiek bracht, was er nog maar één laatste en definitieve loswikkeling uit het gemeen verband mogelijk, n.l. die der zinnen, der zuiver individueele, persoonlijkeigen gewaarwordingen van het stoffelijk leven. In de andere Europeesche landen had deze evolutie, die in wezen een individualistische was, reeds langs plaats gehad en wel aan den uitgang van het romantische tijdperk, toen eindelijk het individueel gevoel het individueel verstand dorst te aanvaarden en als complete persoonlijkheid zich zelf te zijn. En die wedergeboorte bracht een dubbel gevolg mede. Het versterkt zelfbesef was of werd tot verhoogde vitaliteit, tot levenslust, levenskracht. Het individu ging zich machtig en belangrijk voelen, een middelpunt en beheerscher des levens. Of het versterkt zelfbesef bracht een gevoel van vereenzaming mee, door het zich onherroepelijk gescheiden en vervreemd weten van andere individuen. En verder een sensatie van kleinheid en nietigheid in een eindelooze, onbeperkte wereld. Dat leidde dan tot pessimisme, menschenhaat, levensmatheid, levenswanhoop. De noorsche schrijvers vooral hebben deze phase der individualistische renaissance tot uiting gebracht, die dan meest weer een zedelijk karakter draagt. Maar in Frankrijk doet zich de diepere en krachtiger bewustwording van het eigen-ik vooral gelden in verhoogde vitaliteit, dierlijken levenslust, en het naturalisme in de kunst is er klaarblijkelijk gevolg van, al werken ook nog vele andere factoren tot het ontstaan van deze kunst-strooming mede. Het naturalisme is tenslotte niet anders dan de belangstelling in de uiterlijke, stoffelijke wereld, ongeveer als bij de natuurwetenschapsmenschen. Die belangstelling duidt op ontvankelijkheid, verhoogde gevoeligheid voor zinsindrukken, allereerst van den individueelen zelfstandiger levenden mensch. En die verhoogde ontvankelijkheid verinnigde en vergeestelijkte tot een brandende belangstelling, een liefde tot dat uiterlijk leven, waarvan men nu alles begrijpen, meevoelen, omvatten wil. Er is dan geen plaats meer voor moreele onderscheidingen van goed en kwaad. Alles schijnt even belangrijk, enkel omdat het leven is, deel van dat bekorende, geheimzinnige, duizendvoudig, verbijsterend wisselende, zich steeds veranderende en vernieuwende, dat wij leven noemen.”
Frans Coenen (24 april 1866 – 23 juni 1936) Portret door Ferdinand Hart Nibbrig, 1894
In de regen danst de naakte oude vader; hij zal nat worden. ’t Is een lichte regen, maar hij kan niet alle druppels ontwijken.
Hij zingt een lied, maar de taal is mij vreemd. De moeder telt haar geld als een gek, in de zon. Als schietspoelen vliegen haar vingers, en de som is duidelijk astronomisch. Haar adem is zoet als gekneusde viooltjes, en haar glimlach zwaait als narcissen, weerspiegeld in een beek.
Het lied van de vader vertelt hoe hij het eindelijk begrijpt. Daarom is de taal mij vreemd.
Daarom zijn klokken over het hele continent blijven stilstaan.
Het geld dat de naakte oude moeder telt, zijn haar gouden herinneringen aan liefde. Daarom zie ik niets in haar maniakaal drukke vingers.
Daarom zijn alle vluchten vanaf Kennedy Airport geannuleerd.
Hoe erg ik het ook vind, ik moet de politie inschakelen. Voor hun eigen bestwil, maar ook voor dat van de samenleving, moeten ze onder toezicht worden geplaatst.
Ze moeten leren in hun graf te blijven. Daar zijn graven voor.
Vertaald door Frans Roumen
Robert Penn Warren (24 april 1905 – 15 september 1989)
Een mooie mens moet ons zijn kinderen geven, Zijn gratie mag niet als een roos vergaan, Het is het kind dat hem doet verder leven Als hij allang van ons is heengegaan. Maar jij, gevangen door je eigen beeld, Jij voedt je vlam met eigen vlees en wezen Tot niets ons rest, niets dat je hebt gedeeld. Je zoete zelf hoeft slechts zichzelf te vrezen. Je siert de aarde als een frisse blom, De bode van een kakelbonte lente, Je eigen knop blijft echter dicht en stom Jij lieve dwaas, bewaart het als een krent. Verteer jezelf en wat de wereld toebehoort Niet in het graf, het ware kindermoord
Sonnet 6
Laat toch niet toe dat winters ruwe klauw Je zomer sloopt voor je hem distilleert. Vul voor je sterft fiool met zoete dauw Die ons je schat aan schoonheid conserveert. Wat je dan wint dat is geen woekerwinst, Als wie ontleent aan jou graag vrucht betaalt, Je eigen evenbeeld dat wordt je kind Of beter nog het geluk tienmaal herhaald; Tienmaal gelukkiger dan je hier staat Als tien van jou tienmaal je beeltenis wint, Want wat vermag de dood zo je ons verlaat Als elk kind ons met jouw beeld verbindt? Wees niet zo eigenwijs, je bent te mooi En noch voor dood of worm geschikte prooi.
Vertaald door Jules Grandgagnage
Sonnet 2
Als veertig winters je gelaat belagen, Je schoonheid slagveld wordt, doorgroefd, doorleefd, Is ’t fier kleed van je jeugd, nu vol behagen, Een lorrig vod waar niemand meer om geeft. Vraagt men waarheen je schoonheid is vervlogen En waar de winst is van je wilde tijd, En zeg jij: in je diep verzonken ogen, ’t Zou loze lof zijn die ten hemel schreit. Je schoonheid was beter besteed als jij Ten antwoord geven kon: ‘Zie, mijn mooi kind Somt op wat ‘k ben en pleit mijn leeftijd vrij,’ Daar jij je schoonheid in hem wedervindt. Je was in hem vernieuwd al werd je oud, Je bloed zou warm zijn, ook al voelde ’t koud.
Vertaald door Peter Verstegen
Sonnet 3
Kijk in de spiegel, zeg tot wie je ziet Dat het nu tijd is een kopie te etsen. Zo stop je het verval, verzaak je niet De wereld, zul je niet een moeder kwetsen. Want welke schone houdt haar schoot op slot, Verwerpt het voorrecht om jouw vrucht te dragen? En wie vindt enkel bij zichzelf genot, Beperkt zijn leven tot het hedendaagse? Je bent je moeders spiegelbeeld gelijk. In jou ziet ze de lente van haar jeugd. Zo zie jij, als jij door je jaren kijkt, De rimpels langs, weer deze tijd vol vreugd. Leef je, zonder herdacht te willen zijn, Sterf dan alleen, en ook je beeld verdwijnt.
Vertaald door Willem van der Vegt
William Shakespeare (23 april 1564 – 23 april 1616) Het gerestaureerde standbeeld van William Shakespeare bij Stratford Town Hall, Stratford-upon-Avon. Het beeld werd op 23 april 2022, op Shakespeare’s verjaardag, onthuld door Shakespeare-acteurs Dame Judi Dench en Sir Kenneth Branagh.
Uit: Aan ons vooraf (Vertaald door Jan van der Haar)
“Nadat hij zich op de wagen had gehesen, zag voetsoldaat Maurizio Sartori de mensenmassa over de weg voortgaan. Een gewonde naast hem spuwde en drukte zijn helm over zijn gezicht, terwijl een hond naar de pantserwagen blafte, al rennend met zijn tong uit zijn bek. De verlaten kanonnen lagen in het grauwe licht. Drie wapenbroeders keerden stomdronken terug in de colonne, zwaaiend met de uit de boerderijen gestolen zakken meel en worsten, en met brokken kaas op de punt van hun bajonet. “God, wat een feest!” schreeuwden ze. Verderop, zover het oog reikte, lag de vlakte, eindeloos vaag in de regen, en de rook van de verbrande opslagplaatsen kringelde lichtjes omhoog. Om de kilometer probeerden groepen burgers zich aan te sluiten, verjaagd naar de kant van de weg of langs de natte akkers. De vrouwen droegen jutezakken op hun rug en pakken onder hun arm, terwijl magere, vuile kinderen opgewonden door de vlucht ballen aarde gooiden. De mensen voegden zich al vloekend en elleboogstotend bij hen, naast ossen, schapen en kippen. Maurizio liet zich weer op de grond zakken en Ballarin kneep hem in een arm. “Afgesproken dus?” fluisterde hij. “Zodra het kan met de Calabrees?” Het koperen kruis bungelde uit zijn uniform en hij had glanzende, bijna ontstelde ogen, twee waterkiezels. Ook hij was dronken. Maurizio knikte. Even later trokken ze de Tagliamento over. De colonne was door het verloop versmald en de pantserwagens en de paarden belemmerden de doortocht. Iedereen duwde en spoorde anderen aan om op te schieten, want zo dadelijk zouden de geniesoldaten de brug opblazen. Nu was de massa ondoordringbaar en Maurizio raakte buiten adem: vanaf de reling boog hij zich naar het donkere, woelige water, de gezwollen rivier die hen zou verdedigen. Onwillekeurig dacht hij aan de doden. Vrijwel op slag lijken de doden niet meer op ons. Hij had er een hoop gezien en geen had de trekken van de levenden; ze waren onbegrijpelijk en dom als beesten of stenen. Hij voelde zijn adem stokken. Toen hij aan de overkant kwam, wiste hij het zweet van zijn voorhoofd en Ballarin kuste zijn koperen kruis. “Goed,” zei hij. “Ditmaal is het echt afgelopen.” Binnen een paar minuten barsten de knallen los. Maurizio keek met duizenden anderen om en zag een middenstuk van de brug inzakken, afbreken en in de rivier belanden. De op het geraamte overgebleven mensen maakten heftige bewegingen en binnen de afstand ontwikkelde zich een donkere stofwolk. Na een moment van stilte brulde iedereen van vreugde.”
Dit is hoe je leeft met een koud hart. Zoals ik: overschaduwd, kruipend over koele keien onder de machtige esdoorns.
De zon raakt mij nauwelijks. Soms zie ik haar in het prille voorjaar, stijgend op grote afstand. Dan groeit er blad over haar heen dat haar volledig verbergt. Ik voel haar flikkeren door het loof, onregelmatig, als iemand die tegen de zijkant van een glas tikt met een metalen lepel.
Levende dingen behoeven niet allemaal evenveel licht. Sommige van ons maken ons eigen licht: een zilveren blad als een onbegaanbaar pad, een ondiepe plas zilver in het donker onder de esdoorns.
Maar dit weet jij al. Jij en de anderen die denken voor de waarheid te leven en, dientengevolge, alles wat koud is lief te hebben.
“Now the Emperor had taken personal command. He intended to destroy the Archduke Charles”s army, a strong force on its own, before it could link up with that of the Archduke John, which was arriving from Italy by forced march. For that reason, the Emperor had posted Davout and his cavalry on lookout to the west. He gazed at the vast Marchfeld plain on the other side of the river, climbing endlessly to the horizon towards the plateau of Wagram. An ordinary sergeant-major, with a white handlebar moustache and clumsily buttoned coat, called out to him in a reproachful voice, not even bothering to stand to attention, `You have forgotten me, my Emperor! What about my medal?” “What medal?” asked Napoleon, smiling for the first time in eight days. “La croix d”officier de la Légion d”honneur, of course! I”ve deserved it from the first day I fought as a soldier in your army!” “As long as that?” “Rivoli! Saint Jean-d”Acre! Austerlitz! Eylau!” “Berthier …” The chief of staff noted down the name of the newly promoted officer, Rousillon, with his pencil. He had hardly finished writing before the Emperor stood up, throwing aside the hatchet with which he had been hacking at the oak”s trunk. “Andiamo! I want a bridge by the end of the week. Station some of the brigades of light cavalry in that village behind there.” “Ebersdorf,” said Berthier, checking it on his map. “Bredorf if you wish, and three divisions of cuirassiers. Get started immediately!” The Emperor never gave a direct order or reprimand any more: everything went through Berthier. Before climbing into the Berline, the latter signalled to one of his theatrically dressed aides-de-camp. “See to it, Lejeune, with the Duke of Rivoli.” “Very good, Your Excellency,” replied the officer, a young colonel in the Engineers with tanned skin, brown hair and a striking scar, like a stripe, across the left of his forehead. He mounted his Arab, adjusted his black and gold silk belt, brushed a speck of dust off his fur dolman and watched the imperial carriage drive off with its escort. He lingered behind, studying the Danube with a professional eye and those islands pounded by the current. Lejeune had taken part in the construction of pontoon bridges on the Po, in the driving rain, where they had used posts, anchors and rafts, but how was one to find purchase in these swirling yellow foam-flecked waters? The main branch of the river skirted the island of Lobau on the south. Looking towards the other bank, which they had to reach, Lejeune suspected marshy ground and quagmires which the river, as it rose and fell, would reveal as tongues of sand.”
Mijn grootste vreugde is het geluid van jouw stem als die me roept zelfs in wanhoop; mijn verdriet dat ik je niet kan antwoorden in een spraak die je als de mijne aanvaardt.
Je hebt geen vertrouwen in je eigen taal. Dus hecht je gezag aan tekens die je niet nauwkeurig kunt lezen.
En toch bereikt je stem me altijd. En ik antwoord aanhoudend, terwijl mijn woede luwt naarmate de winter vergaat. Mijn tederheid zou je duidelijk moeten zijn in de koelte van de zomeravond en in de woorden die uitgroeien tot je eigen antwoord.
Schoon niet verbouwereerd, lieten ze elkaar niet los. Als Klein Duimpjes in het bos, stond nu het viertal daar met de handen in elkaar naar de steentjes omlaag te zien. Het duurde een minuut misschien, maar die een eeuwigheid was. Toen deed de man een pas. Met zijn vreemde, gestrekte gang zag men – dit duurde niet lang – hem spoedig de hoek omslaan.
Terstond ging ieder raam wijd open, en wel zo wijd als maar mooglijk was. ’t Was tijd. Want wat ontwaarde men daar? De tafels stonden klaar. Waar was dat aan te zien? Aan de dampende soepterrien midden op tafel geplaatst, en aan de bordjes waarnaast het zilver lepeltje lag. Door open voordeuren zag men moeders naar buiten gaan roepend een kindernaam en klappende in de hand. Er kwam van andere kant nog een klappend gerucht. Het kwam van hoog uit de lucht. Het waren de mus, de spreeuw, de merel weer en de meeuw. Zij streken neer uit de goot. Het sloeg, het tjilpte en floot met trillende borst, luidkeels, tot midden op straat, op de rails, waarlangs thans kwam opgedaagd de tram, een tijdlang vertraagd door storing in het net, en die, stampvol bezet, rijdende wat hij kon de verloren tijd herwon.
Martinus Nijhoff (20 april 1894 – 26 januari 1953)
Ik heb genoeg van fatsoenlijk lyrisme Van welopgevoed lyrisme Van ambtenaarslyrisme met prikklok protokol en blijken van waardering voor meneer de direkteur.
Ik heb genoeg van lyrisme dat plotseling stokt en in de dictionnaire de eigenlijke betekenis van een woord opzoekt.
Weg met de puristen.
Alle woorden vooral de universele barbarismen Alle konstrukties vooral de uitzonderingen op de regel Alle ritmen vooral de onnavolgbare.
Ik heb genoeg van verliefd lyrisme Van politisch Rachitisch Sifilitisch Van elk lyrisme dat kapituleert voor wat dan ook buiten zichzelf.
Trouwens dat is geen lyrisme Waarschijnlijk boekhouding co-sinus tabellen handleiding voor de volmaakte minnaar met honderd standaardbrieven en de verschillende manieren om de vrouwen te behagen, enz.
Ik wil het lyrisme van de dwazen Het lyrisme van de dronkenen Het moeilijke en schrijnende lyrisme van de dronkenen Het lyrisme van de narren van Shakespeare.
Ik wil niets meer te maken hebben met lyrisme dat geen bevrijding is.
Vertaald door August Willemsen
Manuel Bandeira (19 april 1886 – 13 oktober 1968) Standbeeld in Recife, Brazilië.
Gegroet. Laat mij dit zeggen. Je wacht, weet niet waarop, je noemt dat hoop. Kijk om je heen:
natte dakpannen, winterhout, rook buiten smelt hagel op vuilnis die fiets is gestolen. Maar jij.
Je denkt aan ondergronds groeien, vogels in Ghana maar straks weer hier en dat ook jij zal vliegen en stromen.
Jouw ogen ze zien niets dan wat is verborgen, jij gelooft in een boodschap een zegen
te groot haast, maar koppig verwacht. Ik ben hier gekomen om je te zeggen dat het echt winter en hoe je moet leven
nu alles veel kaler. Dek dan de tafel. De kamer moet geuren naar takken en bloedrode wijn in de braadslee.
Kijk naar de man die je trouwde hij danst haast van liefde geef hem je hart en je borsten je wachtende schoot.
Welzalig de vrouw die groot in haar hof staat en goed is het huis dat ontvangt wie er komen. Ik zeg dit voor eeuwig. Het gaat over jou.
Brief
’t Is hier zo stil, een avond in april en zomertijd. Dus schijnt de zon de serre in waar ik de drank begin met buiten merel koolmees kraai en eeuwig gras zo groen als. Alsof ik hier niet ben, zo doet de wind in het lichtgroen en weet de kamer niets van mij. Ben ik voorbij. Wat is een mens ook voor een ding, herinnering die met de tijd. Nu ja. Mooi hier. En stil. Dat wou ik kwijt.
Gedachtenis
Alweer een onvoorstelbaar voorjaar. Kastanje zet zich kleine kronen op, gras wil gemaaid en tulpen zoeken kleur. Een geur van wederkeer en levenslust waait aan.
En elke dag met elke wijzertik, ook nu gaat iemand heen. We weten dat sereen, als theorie. Totdat wie naast je staat plotseling zijn plaats verlaat, zich opkrult en verdwijnt.
Is doodgaan wreder nu de madelieven splinternieuw of geeft houvast juist dat de koolmees op de nestkast tikt de merel zingende beschikt hoe vroeg de ochtend komt? De paasmorgen breekt aan. Hij is voor altijd weggegaan.
Voor altijd opgestaan in nieuwe staat, als een verhaal. Verloren is zijn blauwe blik, de zachtheid van zijn stem, zijn haar. We praten met elkaar we noemen steeds opnieuw zijn naam
en schoffelen ons leven bij, beplanten leegte niet te dicht want willen zicht op wat we kwijt. De hand die de citroenboom bloeien deed, het oog dat vrij het landschap las, ze zijn in ons nu, voor altijd.
Wanneer de Onverbeide der mensen daar zal zijn (Hetzij grimmig hetzij liefdevol), Misschien ben ik dan bang. Misschien ook glimlach ik, of zeg ik: . ‘Welkom, onontkoombare! Mijn dag was goed, de nacht mag vallen. (De nacht met zijn betovering.) De akker is geploegd, het huis aan kant, De tafel is gedekt, Met alle dingen op hun plaats.’
Vertaald door August Willemsen
Manuel Bandeira (19 april 1886 – 13 oktober 1968) Portret door Candido Portinari, 1944
“Van Duinkerken was een vriend uit duizenden, die duizenden vrienden had en daarom ben ik des te dankbaarder, vooral bezien in het licht van hetgeen ik hierboven schreef, voor de steun die ik van hem heb ondervonden. Want, eigenlijk had hij wel wat anders te doen. Hij moest in het Besiendershuys de Gemeenschap van Beeldende Kunstenaars Nijmegen gaan voorhouden dat de stichting van een nationaal cultuurfonds voor de kunstenaars noodzakelijk was (10 april 1959), daarbij het hele orgel van zijn cultuurhistorische kennis met welbehagen bespelend. Of hij toog naar het Nijmeegse stadhuis (30 januari 1960): de leden van de vereniging tot beoefening van Gelre’s geschiedenis, oudheidkunde en recht, kregen er het naadje van de kous te horen over een Nijmeegse dichter uit de zeventiende eeuw, Johan van Someren – zeven jaar later liet hij de verenigde neerlandici met deze syndicus op wandel gaan, in gematigd tempo, want de syndicus was ‘een tamelijk luie man’. En wie zou beter dan Van Duinkerken de groenen kunnen toespreken tijdens hun introductiedagen op de Lage Hoenderbergh? Of hij moest in Atlanta de spreker van de Amitiés Catholiques Françaises inleiden en uitluiden, want elk ontviel in zijn aanwezigheid het spraakvermogen. Onverbiddelijk de beste spreker, wist hij zich feilloos aan te passen aan het gezelschap dat hij toesprak. Dat is tenminste mijn ervaring gedurende de periode van drie, vier jaar, dat ik er als journalist nogal eens op uit moest om Toon te verslaan. Wat mij het meest in hem heeft getroffen, was, dat hij zijn drukke bezigheden wist te combineren met een intense aandacht voor zijn vrouw en kinderen. Ik herinner mij levendig een carnavalsfeestje in de Regentessestraat waarbij Van Duinkerken op het hoogtepunt van de herrie uiterst beminnelijk en met de grootste vanzelfsprekendheid om stilte verzocht, teneinde een van de jongere kinderen de gelegenheid te geven een zeer serieus pianostukje tot een goed einde te brengen. Het was of men zich in de nabijheid van een levenscentrum bevond, waarvan de warmte op elke bijstaander oversloeg. Als je hem en zijn vrouw samen zag, zonder anderen, was dit gevoel misschien nog sterker. Toen ik eens, op een heldere voorjaarsmiddag vanuit het instituut aan de Muchterstraat naar Lent was gefietst om er op het terras van Het Witte Huis een pilsje te vatten, kreeg ik onverwacht gezelschap van het echtpaar Asselbergs dat zich bij mij aan tafel onder de bomen zette en er een uur lang bleef uitrusten van de wandeling over de Waalbrug. Het was een verkwikkend uur, waarvan ik mij geen frase meer herinneren kan, maar wel een intense prilheid en intimiteit in vlekken zonlicht en schaduw, die door geen auto op de rijksweg naar Arnhem gestoord konden worden.”
Wam de Moor (18 april 1936 – 12 januari 2015)
De Libanese dichteres, journaliste en vertaalster Hanane Aadwerd geboren op 18 april 1965 in Beiroet. Zie ook alle tags voor Hanane Aad op dit blog.
Het Kind van de Tijd
De Tijd wordt nooit moe te luisteren, wacht er altijd op om genoeg van ons te krijgen, zodat, ook hij, kan zijn. De Tijd roept mij altijd: “Mijn kleine kind!” en vertelt me dat hij niets anders is dan een leegte zonder mijn magische dans aan de poorten van het moment. Hij fluistert in mijn oor dat zijn bloed gekoeld wordt in mijn aderen.
Ik ben het kind van de Tijd, ik zeg: de Tijd smaakt naar de lekkerste wijn wij drinken hem en hij drinkt ons wij en de tijd wachten samen op onze dronkenschap tot de engel van verdraagzaamheid volkomen onbevangen ons melancholische voorhoofd kruist.
Waar e elkaar weer zagen Per toeval hetzelfde moment, dezelfde plek Je rode haren steeds dichterbij Want ik zie steeds slechter
Zo diep kan ik blijkbaar gaan Want mijn liefde voor jou is groter dan onze zee van afstand
Op de dagen dat ik je zie En alles wat daar nog buiten gaat liggen In de regen in de zon De liefste vervloeking voor altijd houden
Vincent Corjanus (Zwolle, 17 april 1995)
De Duitse schrijfster en dichteres Sarah Kirsch (eig. Ingrid Hella Irmelinde Kirsch) werd geboren op 16 april 1935 in Limlingerode. Zie ook alle tags voor Sarah Kirschop dit blog.
Brandnetelbloem
Het kleine tuinpaviljoen Verloor ramen en deuren. De zwaluwen vliegen er doorheen Alsof het er niet meer is Vleermuizen slapen door het leven ondersteboven aan de nok. Er steken zeisen en vorken in het zand Van de opgeloste verkruimelde cementvloer.
“De afgelopen week hadden Graham McKinley Jr. en zijn broer Maurice (`Ugh, die eikels,’ zei Luana altijd over hen, iets waarover Ralph het volmondig met zijn vrouw eens was) vanaf de poort in het hek en het naastgelegen generatorhuisje stroomkabels van enorme haspels gerold, uit het zicht in het struikgewas. Krachtstroom, natuurlijk. Hun overbuurman Marc Wachowski had geholpen met de aankleding. Meer dan driehonderd ledlichtbakken waren op tactische posities links en rechts van het pad geplaatst, kalm oplichtend op het ritme van de meditatieve soundscapes uit evenzoveel speakers, alle in regenwerende behuizing Ze hadden vanaf de poort systematisch dieper het bos in gewerkt in de richting van de rustplaats (de ‘executieplaats’ noemde Maurice McKinley die steevast; ‘Een van de redenen,’ zo zei Luana, ‘maar beslist niet de enige, van zijn eikelschap.’) Tot slot hadden ze de meer dan twaalfhonderd elektrische windlichten uit het depot in clusters aan takken opgehangen. Het resultaat was magisch: tot de plek waar de South Sunday Trail doodliep was het een drie kilometer lange reis door roze, blauw en groen feeëriek licht, zinderend op de repetitieve klanken van de muziek. Als je je ogen toekneep kreeg je de indruk je door een tunnel te begeven vol dwaallichten. Ralph merkte dat zoveel twinkellichtjes bij elkaar de eigenschap bezaten je zintuigen voor de gek te houden. Bijna hoorde je de stromende regen niet meer. Bijna zag je niet meer de grimmige, kale novembertakken die als skelettenhanden deinden aan de rand van je gezichtsveld, of wat net daarbuiten scharrelde. Bijna vergat je de stank van keldervocht en kreupelrot. Ze vormden een processie van zes. Ralph en Harry Aikman droegen de ouderwetse palankijn aan lange stokken, waarop ze mevrouw Olsen Dickinson in haar overdekte zetel hadden gehesen. Harry liep voor, Ralph achter. Zwaar was het niet: de vrouw was uitgemergeld. Maar het terrein liep heuvelopwaarts en was niet eenvoudig, en de regen verkleumde bovendien zijn blote handen om de stokken. Harry’s vrouw Elizabeth trippelde als een trouw, klein hondje naast de zieke, maar het nauwe pad dwong haar steeds uit te wijken om dikke boomstammen heen of door kniediep kreupelhout en ze was al eens uitgegleden. Juliette McKinley, de duldbare zus van de onduldbare broers McKinley, liep voorop met een lantaarn. Haar vrouw Olivia Davis sloot de optocht af en Ralph kon haar nerveuze ademhaling horen. Olivia woonde pas drie jaar aan Bird Street en voelde zich duidelijk niet op haar gemak. Ralph kon het haar niet kwalijk nemen. Ann Olsen Dickinson was een gezonde zestiger geweest, tot ze in 2019 werd gediagnosticeerd met baarmoederhalskanker. Aanvankelijk leek de operatie en de daaropvolgende radio- en chemotherapie aan te slaan en Ann waren nog twee relatief goede jaren gegund, weliswaar onder de beperkingen van de pandemie. Maar afgelopen september waren uitzaaiingen ontdekt in haar lymfeklieren en longen en kreeg ze de mededeling dat behandeling alleen nog symptomen kon verlichten. Haar tijd iets kon rekken. Hoe de buren van Bird Street dit wisten?”
Thomas Olde Heuvelt (Nijmegen, 16 april 1983)
De Duitse schrijfster en dichteres Sarah Kirsch(eig. Ingrid Hella Irmelinde Kirsch) werd geboren op 16 april 1935 in Limlingerode. Zie ook alle tags voor Sarah Kirschop dit blog.
Bomen lezen
De regen valt in het grondwater een ander nut heeft hij in de winter niet, tenzij ik hem in verband breng met dennen en sparren van deze noordelijke bomen wordt het stof van bloemen en paden nu grondig afgewassen. De stammen trekken aan mij voorbij (dat is overdreven: ik loop langs het pad) de bomen zijn letters, ik beweeg als op papier, sla moeizaam de tussenruimte over, struikel een teken neer dit is naaldbos geen ondergroei, alles transparant van regel tot regel, de grond vol sneeuw die komt uit de regen, papierwit een vreemde groep bomen duidelijk uit het buitenland (zo groeit het hier niet) dringt naar voren, ik loop er met langzame stappen omheen: zes bomen de eerste het grootst, dat zou een scheepsmast zijn, stijgt op naar de onzichtbare hemel, erboven een mistsliert, rook van een stoomboot de bomen liggen afgemeerd, hun scheepsklok wijzer springt op het hele uur een gekraak ik ben niet bang, ja dat zijn schoten! nu gaan we vooruit oorlogsverklaring aan boven, neer met domheid uitbuiting, honger, rood schijnt mijn woord met mij een bos!, Majakovski speelt op zijn ruggengraat fluit Ik lees: Aurora.
A man feels the world with his work like a glove. He rests for a while at midday having laid aside the gloves on the shelf. There they suddenly grow, spread and black-out the whole house from inside.
The blacked-out house is away out among the winds of spring. ‘Amnesty,’ runs the whisper in the grass: ‘amnesty.’ A boy sprints with an invisible line slanting up in the sky where his wild dream of the future flies like a kite bigger than the suburb.
Further north you can see from a summit the blue endless carpet of pine forest where the cloud shadows are standing still. No, are flying.
The Nightingale in Badelunda
In the green midnight at the nightingale’s northern limit. Heavy leaves hang in trance, the deaf cars race towards the neon-line. The nightingale’s voice rises without wavering to the side, it is as penetrating as a cock-crow, but beautiful and free of vanity. I was in prison and it visited me. I was sick and it visited me. I didn’t notice it then, but I do now. Time streams down from the sun and the moon and into all the tick-tock-thankful clocks. But right here there is no time. Only the nightingale’s voice, the raw resonant notes that whet the night sky’s gleaming scythe.
Under Pressure
The blue sky’s engine-drone is deafening. We’re living here on a shuddering work-site where the ocean depths can suddenly open up – shells and telephones hiss.
You can see beauty only from the side, hastily, The dense grain on the field, many colours in a yellow stream. The restless shadows in my head are drawn there. They want to creep into the grain and turn to gold.
Darkness falls. At midnight I go to bed. The smaller boat puts out from the larger boat. You are alone on the water. Society’s dark hull drifts further and further away.
Het open raam
Op een ochtend stond ik, een verdieping hoger mij te scheren voor het open raam. Zette het scheerapparaat aan. Het begon te spinnen. Het zoemde steeds luider. Het groeide aan tot geraas. Het groeide aan tot een helikopter en een stem – van de piloot – drong door het geraas en schreeuwde: ‘Houd je ogen open! Je ziet dit voor de laatste keer.’ We stegen op. Scheerden over de zomer. Zoveel waar ik van hield, heeft het enig gewicht? Groen met zijn dozijnen dialecten. En vooral het rood in de muren van houten huizen. De torren glansden in de mest, in de zon. Kelders met wortel en al uitgetrokken zeilden door de lucht. Activiteit. De drukpersen kropen voort. Op dit moment waren de mensen de enigen die zich stilhielden. Zij namen een minuut stilte in acht. En vooral de doden op de dorpskerkhoven waren stil zoals men poseerde voor een foto uit de kindertijd van de camera. Vlieg laag! Ik wist niet waar mijn hoofd te wenden – mijn gezichtsveld gedeeld als dat van een paard.
“One late summer Esti returned from Italy with the sonorous strains of the miles in his ears, the sun-drenched markets and unruly street urchins in his heart, the memories of Titian and the sweetly unsavory odor of clams. I saw heaven, he announced promptly, believe you me, ye infidels – and he winked, an infidel himself. We knew all about his ocean theory, the ocean does wonders for a nation, frees it of its shackles, the inhabitants hold their heads up high, the horizon, too, is appreciably higher in countries with an ocean, the men and women go about their business with a spring to their gait, yet are not arrogant, nor do they know the meaning of envy (whereas we all know it); in countries with an ocean the infinite is manifest, even their humdrum weekdays are infinite, there’s something ceremonious about their pedestrian Tuesdays, and so those who hail from there, if they’re not careful, can all too easily succumb to delusions of grandeur, they’re not presumptuous, but they enjoy the fact with presumption. At which we hooted in chorus: Ah, you saw the ocean! No, my friends, heaven is not ocean-sized. It’s smaller. Significantly smaller. It’s the seaside I saw, and on the seaside a curtsying willow, and under that willow, a family. Oh, the family, we teetered, how utterly romantic, the smallest social unit, ha-ha!, the mainstay of the government’s concerns, he-he! No, we were not satisfied with Creation. Hold your horses, Esti waved as if he were our brother, the nincompoop. I went down to the shore first thing in the morning, right after my coffee, I planted myself on a comfortable rock, concave, like an enormous armchair, a superb observation post, a Beobachtungsstelle, reading, looking about me. I saw the family march down to the shore every day, the lame family, I’d say if only it were not morbid and unseemly here, four children wheeled their father under the willow tree in a wheel chair. The handsome, well-knit man seemed not to talk to his children, ever. Having reached their destination, one of them secured the wheel of the chair with a rock, while the father divested himself of his shirt, then immersed himself in a book, reading earnestly all morning, even more earnestly than I. Well, that certainly is heaven with a capital H, we screeched. No two ways about it, as far as Esti is concerned, heaven is a library!, one of us guffawed. And not any old library, either, we said, showing our hand, it would contain his books exclusively, and he’d read on and on and on…”
Van alle gereedschappen raakte de hooivork het dichtst aan hoe hij zich volmaaktheid voorstelde: als hij zijn opgeheven hand balde en ermee mikte, voelde ze als een speer, doeltreffend en licht.
Dus of hij nu voor krijger speelde of voor atleet, of juist hard aan het werk was in zweet en kaf, hij hield van de nerf van het tapse, donkergevlekte essenhout satijnglad geworden van zijn eigen natuurlijke politoer.
Gespijkerd staal, gedraaid hout, gloed, nerf, gladheid, rechtheid, rondheid, lengte en glans. Zweetgebeitst, gescherpt, uitgewogen, beproefd, toegerust De veerkracht, de greep en de vaart van het ding.
En als hij dan dacht aan de halen die het verste reikten, dan zag hij de schacht van een hooivork horizontaal langsscheren, evenwichtig, onverstoorbaar door de ruimte, zijn tanden sterverlicht en volkomen geluidloos –
maar leerde ten slotte die simpele lijn voorbij zijn eigen doel te volgen, tot waar aan gene zijde volmaaktheid – of wat daaraan raakt – wordt voorgesteld, niet in de mikkende, maar in de zich openende hand.
Ik kan een muziekinstrument ontwerpen dat klinkt als soldaten en paarden, de belegering van een kleine stad vrijwel kostenloos makend. Ook kleding die eigenschappen verleent aan soldaten. Zoals een man die een leeuwenhuid draagt tenslotte zelf een leeuw wordt in zijn trots. Ook kan ik met verf of met woorden een afbeelding maken die meer dan de werkelijkheid bevredigt. Van een toeschouwer die men bedreigt de afbeelding te vernietigen of slechts te verminken kan men alles verlangen.
Psalm 22
Luister. De woorden die ik uitschreeuw
als
een kudde, het veld plattrappend, en er is geen ander veld.
Er is een verdrinkend paard onderaan een waterval, er is bloed over de helft van mijn gezicht.
Leidt het je niet af naar mij te luisteren van je zeker en voortdurend verlies?
Maar ik houd een oog open voor jou zodat je daardoor kan kijken en nog eens kijken en een antwoord kan bedenken en weer willen terugnemen als een onbedoeld maar losgelaten offer.
Zoals zeggen: ik wil je niet verliezen.
Nu zien
Nu zien en later niet kunnen herinneren of als iets wat niet te herkennen is in de herinnering (niet plotseling of langzaam te zien dat het het is) maar wat zij meteen zou herkennen en haarzelf aan haarzelf vertrouwd zou maken als zij het terug zou vinden, maar wat zij zeker niet terug zal vinden – waarom zou zij, een vrouw van weinig jaren (zij kan ze tellen), zich mij niet zo kunnen herinneren?
Vaak zag ik haar het optillen: een stevige wig als een sleepboot voor anker op de rand van de kachel.
Om op gehoor de hitte te testen, spuugde ze het in zijn ijzeren gezicht of hield hem vlak bij haar wang om het opgeslagen gevaar te peilen.
Een zacht bonken op de strijkplank. Hoe zij haar elleboog, met kuiltjes, kromde, aandachtig gebogen stond terwijl ze het strijkijzer richtte
als een schaaf naar het linnen, als de wrevel van vrouwen. Werken, stelt haar stomme stoot, is een bepaald gewicht
over een bepaalde afstand bewegen, is je uiterste best doen en voelen dat je daartegen bent opgewassen. Voelen hoe het aan je trekt. Je drijven blijft.
„Gendergewänder: Ein Kuss ist schöner mit ß Etwas fehlt mir beim Schreiben. Nicht erst seit der Arbeit an meinem jüngsten Roman »Blaue Frau«. Es fehlt schon länger. Anfangs fand ich keine gute Er-klärung dafür, wusste nicht einmal, wie das, was das Gefühl des Mangels auslöste, zu benennen wäre. Aber so seltsam das klingen mag: Mir fehlten die Worte. Beispielsweise war es schwierig, einen menschlichen Körper zu beschreiben, ohne preiszugeben, ob es sich um einen Jungen oder ein Mädchen handelt. Manch-mal wäre das der Spannung dienlich gewesen. In »Kältere Schichten der Luft« machte die Wandelbarkeit des Geschlechts den eigentlichen Kern der Geschichte über zwei Frauen Anfang 3o aus, die mit-einander eine heterosexuelle Liebesgeschichte zweier Teenager erleben. Eine von ihnen wird, begehrend, ein Junge. Ich begnügte mich mit einer erzählerischen Umleitung und wechselte zwischen der Ich-Erzählung und der personalen Perspektive des »er« hin und her. Die Übergänge blieben unbenannt. In »Blaue Frau« wiederum ist die Hauptfigur dem Anschein nach weiblich. Sie verliebt sich in einen estnischen Politikwissenschaftler und EU-Abgeordneten. Gleich-zeitig sagt sie von sich, sie sei keine Frau. Ein Mann sei sie allerdings auch nicht. Das sprachlich nachzuvollziehen machte Probleme. Mir stand nur »sie« zur Ver-fügung. Mittlerweile gibt es Stützräder wie das Pronomen »xier«. Es zu benutzen hätte allerdings bedeutet, den Roman, in dem es um ganz andere Dinge als das Geschlecht der Hauptfigur geht, einer aggressiven politischen Debatte auszuliefern. Es hätte außerdem einen ungewollten Verfremdungseffekt hervorgerufen. Noch gehört »xier« der Sphäre einer experimentelleren Ästhetik an. Im Schwedischen gibt es »hen«, das sich harmonisch zwischen »han« und »hon« schmiegt und bis-her, soweit ich weiß, keine Proteststürme auslöste. Ebensowenig wie das elegante »s/he« im Englischen, wobei »they« mittlerweile häufiger im Umlauf ist. Im Finnischen braucht es solche Erweiterungen gar nicht erst, da sich das Geschlecht eines Menschen aus dem Kontext ergibt, was auch bedeutet, dass es sich immer wieder und auch anders ergeben kann. Das Finnische hält den Raum des Möglichen offen. Apropos Worte. Neulich stieß ich auf eine kuriose Sache. Beim Übersetzen von Virginia Woolfs großem Essay »Drei Guineen« erfuhr ich erstaunt, dass sie das Wort »feministisch« mit Vergnügen verbrennen würde. Ausgerechnet Woolf. Keine andere Schriftstellerin hat so früh wie sie den ursächlichen Zusammenhang von Krieg und Patriarchat herausgearbeitet.“
Antje Rávic Strubel (Potsdam, 12 april 1974)
De Amerikaanse dichter en schrijver Mark Strandwerd geboren op 11 april 1934 in Summerside, Prince Edward Island, Canada. Zie ookalle tags voor Mark Strandop dit blog.
Het uitzicht
Voor Derek Walcott
Dit is de plaats. De stoelen zijn wit. De tafel glanst. De persoon die daar zit staart naar de wassen gloed. De wind laat de lucht circuleren, steeds weer, Als om een ruimte te schonen. ‘Een ruimte voor mij,’ denkt hij. Hij heeft altijd een hang gehad naar het weer van vaarwel, Dat zich zo plooit dat verdriet – zelfs het intiemste – Van veraf kan worden gelezen. Een lange wolkenbank Hangt boven de open zee terwijl de zon, de zon Er onopvallend achter wegzinkt – een milde versie Van het verhaal dat, waar of niet, maar één keer en altijd te laat wordt verteld. De serveerster brengt zijn glas, dat hij slechts Een ogenblik tegen het slinkende licht houdt. De rode weerschijn kleurt zijn hemd. Langzaam donkert de hemel, De wind verstilt, het uitzicht wordt subliem. Die veeg van violet Lijkt in deze rustige avondval een reden te meer Om daar te zijn, om het te zien, lijkt in zichzelf een soort Van geluk, alsof dat naakte feit kon volstaan en duurzaam zou zijn.
