Het Retiese dialect 35
Óp ne wiejer zi?en (op een weer zitten) betekent zeuren, in herhaling vallen. Wiejer (knoest, kwast in hout) komt van het Middelnederlandse werte en is verwant met het woord wrat. Ve t mènne?en stôn (voor t mannetje staan) drukt uit dat je de verantwoordelijkheid moet nemen, een beslissing moet nemen; vergelijk met het algemeen Nederlandse zijn mannetje staan (tegen moeilijkheden opgewassen zijn, kordaat optreden). Wanneer iemand een grote mond opzet, geweldige, irrealistische uitspraken doet en je kan of wenst niet te reageren of te repliceren, kan je berustend-ironisch zeggen: teegen e pjèèd kunde nie gôpen, waarbij natuurlijk gedacht wordt aan de grote bek van het paard. Om erg beeldend aan te geven dat iets uitermate verfrommeld, gekreukt is, kan je (weliswaar liefst niet in alle omstandigheden) zeggen: t komt precies ùt en hinnegat of ùt e pjèèd (paard) ze gat. Als je al te vaak de grote Jan uithangt (algemene taal voor de mijnheer spelen, veel noten op zijn zang hebben, pochen) loop je gevaar ne Jan me gat, ne Jan men kloeweten (de weergave als een klankgeheel is preciezer: jammegat, jammenkloeweten) genoemd te worden . Alleszins frivoler en minder brutaal klinkt de gètjeskómpenie (de gatjescompagnie) om een paraderend groepje jonge meisjes aan te duiden. De overgang in leeftijd van het ene decennium naar het andere, bv. van vijftiger naar zestiger, kan met enige zelfspot uitgedrukt worden door: ´k hém zjust en nief vùdeur (voordeur) gehangen. Erger is wellicht dat je nog e jower óp kru?en muut (rónd)springen wanneer je pas 77 geworden bent. De overeenkomst in vorm tussen een kruk en de schrijfwijze (met dwarsstreepje) van het cijfer, ligt natuurlijk aan de oorsprong van de zegswijze. Het is weinig waarschijnlijk dat dergelijke persoon zich nog zo hard kan spoeden dat den dómp (rook) ùt zen zoolen vliegt.
Elke taalgebruiker ervaart de pijlsnelle evolutie van zowel de algemene taal als het dialect. Een van die tot voor enkele decennia ongemeen rijke taalsectoren en nu grotendeels in onbruik geraakt en zo goed als ontoegankelijk voor de meeste jonge mensen, is de taalschat van de kerk: woorden en uitdrukkingen in verband met kerkelijke rituelen en gebruiken. Vaak ontstonden er eigen dialectische varianten of op zijn minst verklankingen van algemeen Nederlandse of Latijnse woorden. Ik beperk me voor dit artikel tot enkele algemene, verstaanbare, weliswaar bijna niet meer gebruikte woorden maar met Retiese klankkleur: vruumes (vroegmis), aachtuu(r)remis (achturenmis), hoewemes (hoogmis).
Na de lange, hete zomer hebben we al wel enkele dagen bômesweer (herfstweer: kil, regenachtig, winderig) gehad, alhoewel het nog geen bamis (algemene taal , verkorting van St.-Bavomis , 1 oktober, bij uitbreiding: oktoberdagen, herfsttijd) is.
17-08-2009 om 13:24
geschreven door Gust Adriaensen
|
Het uitbaggeren van het Nederlandse deel van de Westerschelde, hoewel vastgelegd in verdragen, loop weer eens vertraging op door een beslissing van de hoogste rechterlijke macht in Nederland.
