Goede Vrienden, 
 

De zesde wezenlijke eigenschap van ons mens zijn is de gave van onszelf. Hiermee trachten we tevens het wezenlijke onderscheid te begrijpen tussen een christelijke en een heidense samenleving. Vorige keer toonden we hoe in iedere menselijke maatschappij spanningen ontstaan, die voortkomen uit onze natuurlijke neiging om te willen hebben wat een ander verlangt of heeft. De ene mens neemt het verlangen van de ander over. Dit is het nabootsend  verlangen of de slechte navolging, waarvan het hele maatschappelijke leven doordrongen is. De spanningen kunnen zo groot worden dat een hele gemeenschap er door aangetast wordt en in crisis geraakt. Nagenoeg iedereen is dan tegen  iedereen. Dit is de “mimetische crisis”, waarbij tenslotte een zondebok of een groep wordt aangeduid die unaniem erkend wordt als de schuldige(n). De strijd van allen tegen allen vormt zich om tot een strijd van allen tegen een. Hierbij worden vijanden elkaars vrienden en vrienden worden elkaars vijanden. Alom overheerst het geweld en in geweld worden allen gelijk.

In primitieve maatschappijen worden als slachtoffer  doorgaans zonderlingen gekozen, een fysische of psychische gehandicapte. Heidense samenlevingen, vanaf de meest archaische tot in onze tijd toe, hebben altijd “zondebokken” nodig, die moeten uitgeschakeld worden, om het kwaad te bedwingen. S. Freud heeft van  de zondebok een complex gemaakt maar  blijkbaar de eigenlijke betekenis ervan nooit begrepen. Daarom noemt R. Girard hem een merkwaardig mengsel van genialiteit en verblinding! De zondebok is een vorm van zelfverdediging waardoor een samenleving tracht te ontkomen aan haar eigen zelfvernietiging. De collectieve moord op  de zondebok is een uitlaatklep, waardoor de rust tijdelijk terugkeert. De “zondebok” wordt geslachtofferd, gestenigd, van de rotsen geduwd, verbrand, onthoofd... Iedereen is akkoord en doet mee, niemand heeft een persoonlijke band met het slachtoffer en niemand voelt zich persoonlijk schuldig voor deze moord. Eerst zijn het mensen, dan worden het dieren. Wezenlijk is de unanieme aanduiding van de “schuldige” en zijn uitschakeling. Er is geen open dialoog, geen ernstig onderzoek. Er is alleen een openbare opinie die eensgezind de “zondebok” als schuldige aanwijst. 
 

Op de uitschakeling, het “offeren” van de ‘zondebok’ volgt  een tijd van rust en vrede. Er is opluchting omdat de oorzaak van het kwaad in de maatschappij nu zogenaamd opgeruimd is. Niet lang evenwel want de spiraal van geweld begint daarna opnieuw. Hier ligt ook de oorsprong van de heidense riten. De “zondebok” die beschouwd werd als oorzaak van het kwaad en nu uitgeschakeld is, krijgt een aureool, want hij blijkt tevens in staat te zijn  om de rust te herstellen. Zijn “offer” wordt beschouwd als een “sacraal” offer, waardoor het  gewelddadig uitschakelen van de schuldige beschouwd wordt als een heilige plicht. Wanneer het geweld weer uitbreekt in de samenleving wordt dit offer  ritueel gevierd. Etnologen hadden al opgemerkt dat het religieuze, het offer en de rituele vieringen  de oorsprong vormden van alle heidense  culturen.
 

René Girard heeft zijn synthese zeer geleidelijk  opgebouwd. Na zijn derde groot werk in 1978 kreeg hij in zijn eigen land veel aandacht. Sommigen dachten en hoopten dat hij  deskundig zou afrekenen met de christelijke godsdienst als het toppunt van een heidens geloof in een God die verbolgen is om het kwaad onder de mensen en daarvoor de gruwelijkste straf bedenkt door zijn eigen Zoon te laten geselen en kruisigen. Toen bleek dat hij de  Bijbelse en Evangelische   openbaring   begreep  als de onovertroffen en definitieve ontmaskering van alle heidense offers en als het begin van een geheel nieuwe wereldorde, verdween meteen de belangstelling voor zijn  werk. Hij werd wel opgenomen in de Académie Française maar geen enkele Franse universiteit gunde hem een doctoraat honoris causa, terwijl hij deze eer wel kreeg van 6 buitenlandse universiteiten. In Frankrijk werd hij ofwel genegeerd of fel bestreden, terwijl niemand in staat was hem deskundig te weerleggen. Na zijn dood in 2015 echter waren de Fransen de eersten die verkondigden dat hij de meest originele denker was van de laatste honderd jaar! Mgr. Robert Barron, hulpbisschop van het aartsbisdom van Los Angeles (VS) wil Girard zelfs graag erkend zien als kerkvader.
 

Met het uitschakelen van een zondebok wil een  heidense maatschappij het kwaad  bedwingen, ook nog in onze supermoderne tijd van wetenschap, techniek en artificiële intelligentie. We hebben het recent meegemaakt met de zogenaamde coronacrisis. Zonder enig open debat en zonder enige wetenschappelijke grond werd gesteld dat gelovigen geen wijwater meer mochten nemen uit een wijwatervat om een kruisteken te maken, dat er geen heilige communie meer mocht uitgereikt worden, dat kerken moesten gesloten worden en iedereen zich moest  laten vaccineren “om de samenleving te beschermen”. Wetenschappelijke studies die aantoonden dat deze maatregelen onzin waren en dat de covid-injecties helemaal geen bescherming boden en zelfs gevaarlijk waren voor de gezondheid, werden in de kiem gesmoord. De grootste wetenschappers werden hiervoor gecensureerd, uitgeschakeld of zelfs vermoord. Wie het (pseudo-)vaccin weigerde werd op zijn werk ontslagen. Niet gevaccineerden mochten later ook niet deelnemen aan de zeer beperkte Eucharistievieringen. Leden van eenzelfde gezin stonden radicaal tegenover elkaar en waren zelfs bereid elkaar te verklikken. Religieuzen die zich niet lieten vaccineren mochten in hun eigen gemeenschap niet meer binnen. De “mimetische crisis” vormde zich om van een strijd van allen tegen allen tot een strijd van allen tegen één groep. Voormalige vrienden werden elkaars vijanden en voormalige vijanden werden elkaars vrienden, allen werden één in geweld. Er werd gesteld, zonder enige wetenschappelijke verantwoording, dat het  grote gevaar voor de maatschappij voortkwam van de niet gevaccineerden. De hele meute politici deed potsierlijk mee om een dwaze angst nog op te voeren Er werd al gesuggereerd dat deze ”schuldigen” in concentratiekampen opgesloten moesten worden.

Zo ver  is  het (nog) niet gekomen, maar er  werd al wel openlijk over gesproken. Ondertussen bleven wij al die tijd gewoon de Eucharistie vieren en de heilige Communie geven door het heilig Brood in het heilig Bloed te dopen en uit te reiken op de tong. Jong en oud neemt hier met de hand wijwater en maakt het kruisteken terwijl verschillenden de gewoonte hebben af en toe een slokje te nemen van dit wijwater. En niemand is ooit dodelijk  besmet in elkaar gezakt!

Volgende keer: ‘n christelijke samenleving
 

P. Daniel