In de Grote Zaal van het Institut de France waar elke week de vijf Academies samenkomen werd op vrijdag 13 september, onder de welwillende blik van Corneille, de Vereniging van historische doorgangen en galerijen in Europa boven de doopvont gehouden. De lancering ging gepaard met een seminarie rond deze stedelijke ruimte met historische waarde, de verbroedering tussen de Galerie Vivienne (Paris 2e) in Parijs en de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen in Brussel enerzijds en tussen de Galerie de la Madeleine in Parijs en de Noorddoorgang in Brussel anderzijds.

Historisch gezien ontstonden de galerijen aan het einde van de 18de eeuw in Parijs en ze werden echt populair aan het begin van de 19de eeuw. Na de Franse Revolutie waren deze overdekte straten voor de bourgeoisie een manier om weerwraak te nemen op de aristocratie. Het waren geraffineerde plaatsen die voor iedereen toegankelijk waren en waar bezoekers konden rondlopen of winkelen zonder zich vuil te maken.

“De omvang van deze galerijen is gedurende verschillende decennia geëvolueerd. Vanaf 1845 kunnen we van een radicale verandering spreken, met de Hamburgdoorgang (Duitsland) en de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen”, constateert architect Jean-Claude Delorme. De doorgangen werden verbreed en voorzien van een verhoogd glazen dak om het daglicht binnen te laten. Van straten veranderden de doorgangen in monumentale galerijen. De trend bereikte zijn hoogtepunt in Italië met de Galerie Vittorio Emanuele II (Milaan) en de Galerij van Napels. Stilaan werd overheidsgeld met privékapitaal gecombineerd en werd de financiële macht belangrijker. Om mensen aan te trekken combineerden de galerijen zowel openbare als privéfuncties.

Kwetsbaar erfgoed

Van 1786 tot 1930 werden in Europa ongeveer 320 overdekte galerijen gebouwd. Vandaag blijven er daar nog 178 van over, verspreid over 18 landen en 119 steden. Ook nu nog hebben deze plekken een ontegensprekelijke waarde vanwege hun esthetische en historische kwaliteiten. Het blijven centra voor economische, commerciële, toeristische en culturele ontwikkeling. Een aantal wordt nog bewoond.

“Vandaag worden de galerijen bedreigd, omdat ze klein, oud, uitgediend en ongeschikt voor de moderne wereld zijn”, aldus Aimée Dubos die verantwoordelijk is voor Paris Passage, de vereniging die de Parijse galerijen groepeert. Aan het einde van de 19de eeuw telde Parijs meer dan 100 galerijen, daar blijven er nog 17 van over, waarvan de meeste zich in het tweede arrondissement bevinden. Deze doorgangen zijn weliswaar beschermd, maar dat volstaat niet. Ze worden vooral bezet door kleine winkels en als die verdwijnen, verdwijnt ook de galerij. Vaak bestaat er in Frankrijk – minder in België – een probleem met de beheerseenheid van deze doorgangen. In veel gevallen worden ze in onverdeeldheid of mede-eigenaars beheerd.”

De verschillende deelnemers benadrukten de kwetsbaarheid van deze plaatsen en hoe belangrijk het is ze te beschermen en te erkennen op verschillende niveaus. Daarom is de oprichting van de Vereniging van historische doorgangen en galerijen in Europa belangrijk. Alexandre Grosjean, de voorzitter van de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen herinnerde aan de plannen.

De vereniging die geen enkel winstoogmerk heeft, stelt zich tot doel de historische doorgangen en galerijen in Europa vanuit diverse invalshoeken bekend te maken en te promoten. De zetel van de vereniging bevindt zich in de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen van Brussel. Ze wil de aandacht van het grote publiek en de overheid vestigen op de esthetische en historische kwaliteiten van deze plaatsen die de woon- en handelsfunctie combineren met economische activiteiten. Tegelijk wil ze wijzen op de noodzaak de galerijen te promoten, tot hun recht te laten komen en te bewaren. Ze wil verder ook actie voeren bij de overheid, om ervoor te zorgen dat de ruimte beschermd en gerepertorieerd wordt, zodat ze financiële steun kan genieten om te worden gerehabiliteerd en gerestaureerd.

Verder positioneert de vereniging zich ook als een ontmoetingsplaats voor de beheerders van deze doorgangen en galerijen in Europa, wat ook hun precieze functie is, maar ook voor elke persoon met interesse voor de thematiek (eigenaars, syndicussen, beheerders, handelaars, bewoners, liefhebbers van dit soort plaatsen,…). Het komt erop aan uitwisselingen, samenwerkingen en synergiën te distilleren om de door de vereniging nagestreefde doelstellingen waar te maken.

Het is de bedoeling de werking niet alleen te verankeren in een economische, commerciële en promotionele aanpak, maar ook in een historische en culturele benadering. De promotie van deze plaatsen als belangrijk erfgoed, het delen van hun expertise en beheer, ze bekendmaken bij het grote publiek en de nationale en Europese doelgroepen, dat zijn de missies van de vereniging die in België gebaseerd zal zijn. Op termijn wordt de ambitie gekoesterd om te worden opgenomen in de culturele trajecten van de Raad van Europa en wie weet een erkenning als Werelderfgoed van de Unesco.

4 landen en 12 galerijen om te beginnen… Initiatiefnemers voor deze verenging zijn : België met de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen, de Noorddoorgang en de Bortiergalerij (Brussel), de Passage Lemonnier (Luik) en de Passage de la Bourse (Charleroi), Frankrijk met de Galerie Vivienne, de Passage de la Madeleine, de Passage Choiseul, de Passage du Caire (Parijs) en de Passage Pommeraye (Nantes), Nederland met de Passage (Den Haag) en Spanje met de Passage Gutierrez (Valladolid). De vereniging hoopt dat de komende maanden ook andere galerijen zullen toetreden o.m. uit Italië en Groot Brittannië.