Uit de oude doos: Over Huskies, snowscooters en Kittilä
Kittilä. - De thermometer in de Volvo S80 wijst -39°C aan als ik vanaf de luchthaven van Kittilä in Lapland naar de dorpskern rijd. Over verharde sneeuwwegen neem ik opnieuw kennis van een fascinerende wereld van eeuwig groene boompjes op een witte vacht die echter niet zacht is. Door de intense koude is de sneeuw steenhard geworden. De verharde sneeuw eist al mijn aandacht om er een krachtige auto zonder kleerscheuren er overheen te sturen. Bevroren meren liggen als kaalgeschoren land tussen wegen, boswegeltjes en paden die uitmonden in donkere wouden. Waar rendieren zich vaak schuil houden. Al ontmoet je er soms op de weg ook. Meestal onverwacht achter een bocht. Ze verroeren zich geen vin. Ze geraken helemaal niet onder de indruk van die aanstormende Volvo. Gelukkig rijd ik met een S80 die met systemen is uitgerust waarmee ik ei zo na tussen de geweien door kan laveren. Gelukkig raak ik geen van de drie. Stel u voor ! Als ik zo'n een kauwende eland-met-sympathieke-smoel zou raken en het dier is ernstig gekwetst zodat het ter plaatse blijft liggen, zou ik het met een groot, vlijmscherp mes afmaken door de keel over te snijden of, als je daartoe niet bekwaam bent, op zijn minst onmiddellijk met de nadruk op direct, de politie verwittigen. De wet van het Hoge Noorden, de streek waar leven om te overleven centraal staat.
De Lappen leven met de natuur, met de verschrikkelijke, donkere, korte dagen (in januari gaat de zon op om 10 uur en is weer verdwenen om 16 uur) en het eeuwige licht in de zomer. Er zijn weinig auto's te zien. Files staat niet in het Lapse woordenboek, althans niet in 1999. Voor korte verplaatsingen gebruiken de bewoners snowscooters. Een motor drijft een geribbelde transportband aan die zich door de sneeuw klauwt nadat twee halve ski's het pad hebben geëffend. Zo een ding, waarop de bestuurder op een zadel zit en met een motorfietsstuur zowel stuurt, gas geeft als remt, zo'n ding flitst keihard over de sneeuw. Tot 80 en 120 km/h toe, afhankelijk van motorvermogen en machine. Gevaarlijk voor de overmoedige leek, want de sneeuwvlakte is als de Sahara. Ogenschijnlijk vlak. Maar dat bedriegt. In werkelijkheid zit de "vlakte vol builen en putten. Wie niet oplettend stuurt vliegt ergens tegenaan ! Een boom wijkt niet. Een ziekenhuis is veraf. Toch mag men ook weer niet te traag scooteren. Want in de sporen, door anderen getrokken en door de koude ook versteend, kip je dan gemakkelijk om. Ik heb het ooit gezien. Twee corpulente pennenridders, gastronomisch duidelijk goed getraind, vielen zijdelings om. de achterste hield zijn armen rond de voorste zijn buikken als een sneeuwlawine verwenen ze van het tableau, de bossen in...nowsccooters snel besturen is een kunst. Ofening baart die kunst, maar die januarimaand in 1999 was het in Kittilä zo koud - 's nachts werd een historisch record van - 50°C opgeschreven - dat de autochtonen mij een rit in die omstandigheden ten stelligste afraadden. Omwille van de vrieswonden. In een "no time" loopt men die op. Tot - 25°C is het haalbaar, nog kouder haalt het vel van je gezicht. Dus ging het avontuur daar die dag niet door. De nachtwaarde was een recordwaarde in de toen uitbollende eeuw. Dan maar een taxi....
Och, 't Is niet waar. De Lappen nemen zelden een taxi. Die raakt immers vast, of slipt, of start niet. Nochtans vond Volvo toen al de "plug-in-auto" uit, maar de stroomleverantie vanuit het net was dan bedoeld om de om de motor warm te houden zodat die 's ochtends gemakkelijk zou starten. De koude daar was er de oorzaak van dat er geen diesels te zien waren. De échte taxi voor de Lappen en de toeristen die een avontuurlijke vakantie in de kou willen, dat is de slee, getrokken door Huskies. Wolfachtige honden, waarvan er vele twee verschillend gekleurde ogen hebben. Ze trekken de slee waarop een persoon warm ingeduffeld zit en de "kapitein" staat achteraan op de uiteinden van de sleesmessen. Met wat zweepgeknal gaat het snel vooruit. Men hobbelt over de bulten, valt in kuilen, scheurt door de sneeuw en over het ijs. De langzamere taxi is getrokken door Elands. Dat lijkt meer op kar en paard. Tot slot rekent die omzeggens van de wereld geïsoleerde groep ook op pony's. Die "waden" tot de buik door de meterhoge sneeuw.
De zomer brengt een ander beeld. In juni, juli en vooral augustus, kunen de temperaturen tot + 25°C oplopen. De sneeuw is dan voor de zon verdwenen, de meren liggen er kristalhelder bij, het leven is dan gemakkelijker. De Lappen zijn goedgemutst. Ze kennen gezelligheid in winter en zomer. Hun leven wordt beheerst door symboliek rond eenvoudige dingen: eten, een dak boven het hoofd, warmte bij een haardvuur, liefde als levenshouding en liefde als tijdverdrijf. Om de bevolkingsverhouding te reflecteren, in de veestapel is er één mannelijk rendier voor dertig van het andere geslacht. In de maatschappij ligt dat bigamische gevaar iets lager. Maartoch... 't Is ongelooflijk maar daar in het hoge noorden, met zijn zuivere lucht, zijn ruimte, denkt men na over een ander leven. Een bestaan waar de natuur als klok speelt. Waarin de mens zich heeft geschikt en ernaar leeft. Met vis, rendier, vodka, bronwater en vuur. Wie er eens is geweest en héél even heeft geleefd, moet er altijd aan terugdenken. 't Is er niet ech sjiek, maar zo overrompelend écht. Net of de aarde van Kittilä je opzuigt in zijn porieën en je naar de oorsprong der dingen terug wil brengen. Zoals het goed zou zijn voor ons.(Tekst en foto: Walter Rombauts)
